تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
سال:1394 | دوره:46 | شماره:3 |تعداد مقالات:22

امنیت غذایی، نخستین اصل برای حفظ سلامت جامعه است تا افراد در زمینة توسعة سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایفای نقش کنند؛ بنابراین، بررسی وضعیت امنیت غذایی جامعه و شناسایی عوامل مؤثر بر آن اهمیت بسزایی دارد تا بتوان راهکارهای سیاستی و حمایتی مناسبی برای بهبود وضعیت تغذیة اقشار ضعیف جامعه ارائه کرد. در پژوهش حاضر، عوامل مؤثر بر امنیت غذایی خانوارهای شهری و روستایی کشور، با استفاده از اطلاعات هزینه-درآمد خانوار و کاربرد مدل لوجستیک، شناسایی و ارزیابی شدند. نتایج نشان داد در هر دو مدل شهری و روستایی، متغیرهای تعداد اعضای خانوار و تعداد سرپرست های باسواد و مشغول به تحصیل خانوار، اثر منفی و معناداری بر امنیت غذایی دارند. همچنین، در مدل روستایی، تحصیلات دانشگاهی به افزایش آگاهی سرپرست خانوار از کیفیت مواد غذایی و بهبود وضعیت امنیت غذایی منجر می شود، اما این متغیر در مدل شهری، اثری منفی بر امنیت غذایی دارد. کشش متغیر درآمد خانوار در مدل شهری (03/0) کمتر از مدل روستایی (102/0) است که اهمیت و جایگاه سیاست های درآمدی در مناطق روستایی را به منظور حمایت از خانوارهای کم درآمد و بهبود امنیت غذایی نشان می دهد. در مناطق شهری نیز کشش پایین درآمدی در احتمال بهبود امنیت غذایی خانوار نشان می دهد ارتقای دانش تغذیه و کاربرد صحیح مواد غذایی، در مقایسه با افزایش درآمد خانوار شهری، اهمیت بیشتری دارد. همچنین، بررسی سهم درآمدهای کشاورزی نشان می دهد اهمیت این متغیر در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری است و بخش مهمی از تأمین امنیت غذایی خانوارهای روستایی را شامل می شود.

هدف این پژوهش، بررسی رابطة بین سبک یادگیری، ویژگی های شخصیتی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان کشاورزی است. جامعة آماری این تحقیق، شامل دانشجویان پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (3859 نفر) است، اما با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه 297 نفر تعیین شد. ابزار پژوهش، پرسشنامه های استانداردشدة سبک یادگیری Kolb (LSI) و ویژگی های شخصیتی (NEO-FFI) است که تحقیقات متعدد، روایی آن را تأیید کردند. برای تعیین میزان پایایی بخش های مختلف، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد (73/0 تا 93/0). براساس نتایج، بین متغیر پیشرفت تحصیلی، متغیرهای ویژگی های شخصیتی (برون گرایی، دلپذیربودن، باوجدان بودن و انعطاف پذیربودن) و سبک یادگیری دانشجویان رابطة معنی دار وجود دارد. نتیجة رگرسیون چندگانه نشان داد بیشترین عوامل تأثیرگذار بر متغیر پیشرفت تحصیلی به ترتیب، متغیرهای انعطاف پذیربودن، تجربة عینی و آزمایشگری فعال است.

تحقیق حاضر با هدف تحلیل مشکلات آلبالوکاران در زمینة تولید، بازاریابی و دسترسی به خدمات ترویجی در شهرستان خمینی شهر، به روش پیمایشی انجام گرفت. جامعة آماری این تحقیق شامل 200 نفر از آلبالوکاران شهرستان خمینی شهر است که براساس فرمول کوکران، 70 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با روش نمونه گیری سادة تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه است که اعتبار صوری و محتوایی آن، توسط استادان و متخصصان ذی ربط تأیید شد. برای سنجش میزان پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که به ترتیب مقادیر به دست آمده برای بخش های تولید (79/0=α )، بازاریابی (81/0=α ) و ترویج و آموزش (71/0=α ) بیانگر مناسب بودن ابزار تحقیق است. پرسشنامه در دو بخش ویژگی های فردی و حرفه ای کشاورزان و مشکلات تولید، بازاریابی و ترویج و آموزش آلبالو طراحی شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. براساس نتایج اولویت بندی، نبود مهارت فنی در زمینة تولید، وجود واسطه ها در زمینة عرضة آلبالو و نبود مشارکت اعضای خانواده در زمینه های مختلف تولید، به ترتیب مهم ترین مشکلات در زمینة تولید، بازاریابی و ترویج و آموزش از نظر آلبالوکاران است.

امروزه نظام های تولیدی کشاورزی برای پاسخگویی به نیاز روزافزون غذا در جهان، با کاربرد فناوری های نوین به تولید محصولات تراریخته اقدام کرده اند، اما علی رغم اهمیت این محصولات در بهبود امنیت غذایی و دستیابی به توسعة پایدار، هنوز پذیرش آن ها مورد تردید است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف اصلی بررسی عوامل مؤثر بر نگرش مصرف کنندگان شهرستان قزوین به محصولات غذایی تراریخته انجام گرفت. جامعة آماری پژوهش، شامل خانوارهای مصرف کنندة محصولات غذایی تراریخته در شهرستان قزوین بود که 239 نفر از آن ها با روش نمونه گیری دردسترس بررسی شدند. ابزار اصلی پژوهش، پرسشنامه است که روایی آن از طریق گروهی از متخصصان و پایایی آن با محاسبة ضریب آلفای کرونباخ بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزارهای LISREL 8. 80 و SPSS Win 21 انجام گرفت. براساس نتایج تحلیل عاملی تأییدی، اعتبار مدل اندازه گیری نگرش به محصولات غذایی تراریخته در جامعة آماری مورد مطالعه تأیید شد. براساس نتایج، بیشتر پاسخگویان (57 درصد) به محصولات غذایی تراریخته نگرش ویژه ای ندارند و مانند سایر محصولات با آن رفتار می کنند. نتایج مقایسة میانگین ها نشان داد که بین نگرش پاسخگویان به محصولات غذایی تراریخته براساس متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال و محل زندگی، اختلاف معنی داری وجود دارد. علاوه براین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام نشان داد متغیرهای خرید مواد غذایی ارگانیک، اعتماد به مؤسسه های بیوتکنولوژی، دانش دربارة محصولات تراریخته، بررسی اطلاعات مواد غذایی، درآمد سالیانه و سن پاسخگویان، 6/84 درصد از تغییرات واریانس متغیر نگرش به محصولات غذایی تراریخته در بین افراد مورد مطالعه را تبیین می کنند. نتایج این مطالعه، دستاوردهای مناسبی برای ترویج و توسعة محصولات غذایی تراریخته در کشور به همراه دارد.

ایران با متوسط بارش سالانة کمتر از یک سوم میانگین جهانی، در یکی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان واقع شده و همواره در معرض خشکسالی است و هرچند سال یک بار با آن دست وپنجه نرم می کند. هدف کلی این تحقیق کیفی-که به روش پدیدارشناسی انجام گرفته است-بررسی مفهوم خشکسالی از دیدگاه کشاورزان است. جامعة آماری شامل روستاییان شهرستان سرپل ذهاب است که بیشترین خشکسالی را تجربه کرده اند. افراد مطلع، به روش گلوله برفی و داده ها به روش مصاحبة عمیق و مشاهدة مستقیم جمع آوری شدند و در کنار این دو روش، از عکس و اسناد کتابخانه ای نیز استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها براساس الگوی کلایزی انجام گرفت. مطابق نتایج، کشاورزان درک متفاوتی از خشکسالی دارند، به گونه ای که بعضی از شرکت کنندگان در تحقیق، تقدیرگرا هستند و خشکسالی را به خدا نسبت می دهند و گروهی دیگر، تغییرات آب وهوایی را عامل خشکسالی معرفی می کنند. همچنین، بعضی از شرکت کنندگان در تحقیق، رفتار خود را عامل خشکسالی معرفی می کنند. بنابر اظهارات گروهی از کشاورزان، ناسپاسی آن ها و بدرفتاری و بی رحمی آن ها با یکدیگر موجب بروز خشکسالی شده است و عده ای دیگر بروز خشکسالی را به بخت و اقبال شوم خود نسبت می دهند. با توجه به این نگرش ها پیشنهاد می شود تدابیری اتخاذ شود تا با برگزاری کلاس های آموزشی و ارائة آموزش های لازم و انتقال دانش و آگاهی به کشاورزان در زمینة علل وقوع خشکسالی و مدیریت آن، کشاورزان روش های صحیح مقابله با خشکسالی را فراگیرند.

صنایع غذایی علاوه بر نقش مهم در اقتصاد داخلی و امنیت غذایی، تأثیر بسزایی در روند صادرات غیرنفتی دارند؛ بنابراین، در این مطالعه، عوامل مؤثر بر صادرات محصولات صنایع غذایی استان خراسان رضوی، از طریق بررسی مطالعات پیشین و مصاحبة حضوری با شصت نفر از خبرگان صادرات این محصولات شناسایی شد. این عوامل به صورت همگن در پنج گروه اصلی شامل عوامل کلان اقتصادی، تجاری و بازار، فنی و تخصصی، مالی و اعتباری و فرایند مبادله قرار گرفتند. سپس با تکمیل پرسشنامه، برای اولویت بندی عوامل مؤثر در هر گروه از روش دلفی فازیاستفاده شد. نتایج نشان می دهد براساس نگرش خبرگان، ثبات نرخ ارز، روابط تجاری بین المللی، بازاریابی و تحقیق و توسعه، تسهیلات بانکی، مقررات و استانداردهای کیفی و بهداشتی، اولویت نخست را در هر گروه دارند.

گوشت همواره جزء کالاهای مهم و ضروری برای خانوارهای ایرانی است، به طوری که در اغلب سال ها، در بین اقلام خوراکی و آشامیدنی، بیشترین سهم از کل هزینة خانوار متعلق به هزینة انواع گوشت است. هدف مطالعة حاضر، الگوسازی و پیش بینی قیمت سه ماهانة انواع گوشت در کشور است. برای این منظور، داده های فصلی قیمت های گوشت مرغ، گاو و گوسفند برای سال های 1377 تا 1390 استفاده شد. در این زمینه، ابتدا آزمون HEGY برای بررسی ریشة واحد فصلی به کار گرفته شد و سپس از آزمون ریشة واحد دوره ای فرانسس و پاپ و آزمون رفتار دوره ای بسویچ و فرانسس استفاده شد. نتایج نشان می دهد الگوی خودتوضیحی دوره ای از مرتبة یک [PAR(1)] برای الگوسازی و پیش بینی قیمت گوشت مرغ بسیار مناسب است که این امر امکان به دست آوردن پیش بینی های صحیح را فراهم می کند. همچنین، نتایج آزمون ریشة واحد فصلی بیانگر آن است که قیمت گوشت گاو و گوسفند در کشور، از الگوی خودتوضیح میانگین متحرک تبعیت می کند و براین اساس، به کارگیری الگوی ARIMA برای تدوین الگوی پیش بینی قیمت این دو کالا مناسب است.

امروزه تغییر اقلیم یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی قرن بیست و یکم است که پیامدهای جدی اقتصادی را به دنبال دارد. این مطالعه با توجه به اهمیت تغییر اقلیم و تأثیر آن بر بخش کشاورزی، با هدف بررسی تأثیر متغیرهای اقلیمی بر رانت زمین کشاورزی محصولات منتخب استان گلستان در دورة 1360-1390 به صورت ترکیبی (پانل) و با استفاده از روش ریکاردین انجام گرفت. به منظور دستیابی به اهداف این مطالعه، از داده های مربوط به دما و میزان بارش و داده های مربوط به هزینة تولید استفاده شد. نتایج برآورد مدل ریکاردین محصولات نشان می دهد که در بین متغیرها، متغیرهای دما و بارش به صورت غیرخطی به ترتیب، تأثیر منفی و مثبت بر رانت زمین های کشاورزی دارند؛ به عبارت دیگر، با افزایش متوسط دما از 25/17 درجة سانتی گراد، رانت زمین های کشاورزی منطقة مورد مطالعه کاهش و با افزایش مقدار تجمعی بارش باران از 72/259 میلی متر افزایش می یابد. همچنین، نتایج تغییر رانت زمین کشاورزی با استفاده از سناریوهای مختلف در سال های آتی نشان می دهد تغییر اقلیم، بر مقدار رانت محصولات تأثیر منفی می گذارد و به کاهش رانت ناشی از محصولات تا حدود 38 درصد در آینده منجر می شود. با توجه به نتایج، توسعة واریته و ارقام جدیدی از محصولات مقاوم به خشکی و بهبود مدیریت منابع آبی برای مقابله با مشکل کم آبی، خطر تغییر دما و سایر شرایط آب وهوایی، به منظور جلوگیری از کاهش رانت ناشی از تغییر اقلیم پیشنهاد می شود.

بهره وری ترویج به عنوان فرآیندی برنامه ریزی شده مرکب از کارایی، اثربخشی، خردگرایی و توجه به سطح کیفیت های استاندارد شدة یک نظام تلقی می گردد که هدف آن حصول به حداکثر منافع و عملکرد با توجه به منابع و امکانات موجود است. لذا آگاهی برنامه ریزان و مجریان نظام ترویج کشاورزی از عوامل مؤثر بر بهبود و افزایش بهره وری ترویج موضوعی مهم و ضروری است. این پژوهش از نوع علّی رابطه ای و هدف آن بررسی عوامل مؤثر بر بهره وری فعالیت های ترویج زنبورداری حوزة آبی خزر، با استفاده از تکنیک تحلیل مسیر بود. جمعیت این مطالعه تمام زنبورداران حوزه آبی خزر (5273 نفر) بودند که تعداد 315 نفر با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط گروهی از متخصصان و ضریب پایایی آن نیز با استفاده از یک مطالعه راهنما و آزمون آلفای کرونباخ، بین 68/0 تا 81/0 برای مقیاس های مختلف به دست آمد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که متغیر سن زنبوردار، تأثیر منفی و متغیرهای استفاده از وسایل کمک آموزشی، ارتباط با کانال های شخصی، وسعت زنبورستان و پذیرش نوآوری، تأثیر مثبت بر بهره وری ترویج زنبورداری دارد. همچنین دو متغیر سن زنبوردار و وسعت زنبورستان، علاوه بر تأثیر مستقیم، به طور غیرمستقیم و از طریق متغیرهای استفاده از وسایل کمک آموزشی، کانال های ارتباط شخصی و پذیرش نوآوری بر بهره وری ترویج زنبورداری تأثیر داشتند. در این تحلیل، سن زنبوردار کمترین تأثیر مستقیم و متغیر پذیرش نوآوری بیشترین تأثیر مستقیم را بر بهره وری ترویج زنبورداری داشتند. همچنین، سن زنبوردار بیشترین تأثیر غیرمستقیم را دارا بود. در پایان پیشنهادهایی در راستای دستاوردهای تحقیق ارائه شده است.

تحقیق حاضر با ارائة مدل توازن، در پی سنجش سطوح کارایی استان ها در راستای سیاست های بخش کشاورزی برای کاهش مصرف نهاده های شیمیایی (انواع کودها و سموم) به تفکیک دو محصول گندم و جو است. به این منظور، اطلاعات دو محصول گندم و جو در زمینة نهاده های زمین، بذر، کود (ازت، فسفات و سایر انواع کود)، سم (علف کش، آفت کش و بیماری کش) و میزان تولید از طریق ادارة کل آمار و اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی برای استان های کشور و در سال زراعی 1387-1388 جمع آوری شد. کارایی استان ها با استفاده از مدل پایه ای (CCR: Charnes, Cooper and Rhodes) (بدون درنظرگرفتن سیاست های راهبردی)، مدل توازن (با درنظرگرفتن سیاست های راهبردی) و عامل توازن (که نسبت نمره های حاصل از دو مدل مذکور است) به دست آمد. نتایج نشان می دهد بعضی از استان های محروم (ایلام، بوشهر، لرستان، چهارمحال وبختیاری و خوزستان) نمرة بالایی در عامل توازن دارند، اما به علت هم راستایی با سیاست های توسعة پایدار بخش، از نظر کارایی، سطح بالایی ندارند، درحالی که بعضی از استان های توسعه یافته (تهران، قم، اصفهان، مازندران و مرکزی)، علی رغم کارایی مطلوب، در زمینة عامل توازن امتیاز مطلوبی ندارند. این موضوع بیانگر آن است که آن ها نتوانسته اند در راستای سیاست های زیست محیطی کلان بخش کشاورزی حرکت کنند.

این مطالعه به بررسی چالش های تعاملی ترویج با کنشگران نظام دانش و اطلاعات کشاورزی از دیدگاه متخصصان ترویج می پردازد. تحقیق حاضر با روش پیمایشى انجام گردیده است. جامعه ی آماری تحقیق متخصصان ترویج ایران می باشند (140 (N= که از این میان با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 103 نفر به روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و در نهایت 90 پرسشنامه جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است؛ که در آن چالش های تعاملی ترویج با شش کنشگر دیگر این نظام یعنی تحقیق، آموزش، کشاورزان، سیاستگذاران، شرکت های خصوصی و تشکل های کشاورزان و همچنین میزان تعاملات متخصصان با سایر زیرنظام های این نظام مورد بررسی قرار گرفته است. روایی محتوایی پرسشنامه توسط پانلی از صاحب نظران علوم ترویج و آموزش کشاورزی مورد تایید قرار گرفته است و ضریب پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه نیز با انجام آزمون مقدماتی بین 74/0 تا 95/0 به دست آمده است. نتایج حاصله نشان می دهد مشکلات ترویج به ترتیب اولویت در تعامل با سیاستگذاران، مراکز تحقیقاتی، کشاورزان، آموزش، تشکل های کشاورزان و شرکت های خصوصی می باشد. بعلاوه نتایج حاصله نشان می دهد عمده مشکلات ترویج برای تعامل با سایر کنشگران مورد مطالعه عبارت است از: عدم وجود ضمانت اجرایی در صورت انعکاس مشکلات از سوی ترویج برای سیاستگذاران، عدم گرایش محققان و مروجان پیرامون مشارکت با یکدیگر، عدم تناسب تعداد مروجان و کشاورزان و ناکافی بودن تجارب بخش خصوصی در ارائه خدمات ترویجی. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد متخصصان ترویج در مورد مشکلات تعاملی ترویج با دیگر کنشگران اجماع نظر دارند.

پژوهش حاضر، به منظور بررسی وضعیت تلفیق مفاهیم پایداری در سرفصل های مصوب دروس تخصصی الزامی شش رشتة کشاورزی در بیست سال اخیر، با استفاده از روش تحقیق تحلیل محتوای ترکیبی انجام گرفته است. جامعة آماری این تحلیل، تمام سرفصل های مصوب دروس تخصصی الزامی رشته های کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال های 1370 تا 1390 است. رشته هایی به عنوان نمونه انتخاب شدند که سرفصل دروس آن ها در سال های 1365 و 1383 به طور همزمان در دسترس بودند؛ بنابراین، 191 درس تحلیل شدند. مطابق نتایج، میانگین درصد تلفیق مقوله های پایداری در تمام رشته های مورد بررسی، پایین است. همچنین، مقولة پایداری زیست محیطی، با 41/3 درصد، در مقایسه با سایر مقوله های پایداری، بالاترین میزان تلفیق را در محتوای دروس دارد و مؤید آن است که گرایش محتوای دروس تخصصی الزامی رشته های کشاورزی مورد بررسی، به سوی مقولة زیست محیطی بوده است. همچنین، مقوله های سازمانی، اجتماعی و اقتصادی، به ترتیب اولویت های دوم تا چهارم را در میزان تلفیق مفاهیم پایداری دارند.

هدف این تحقیق، بررسی مؤلفه های رفتار اطلاع یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکدة کشاورزی در دانشگاه زنجان است. این پژوهش، توصیفی-همبستگی و روش آن پیماشی است. جامعة مورد مطالعه، دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکدة کشاورزی دانشگاه زنجان در سال تحصیلی 1391-1392 هستند (250N=). حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 80 نفر برآورد شد (80= n). نمونه ها با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. پرسشنامه، ابزار اصلی جمع آوری داده هاست که روایی آن از طریق نظرهای اعضای هیئت علمی و پایایی آن از طریق اندازه گیری ضریب آلفای کرونباخ در مرحلة پیش آزمون، به میزان 71/0 تا 87/0 برآورد شد. با توجه به نتایج، انگیزة اصلی دانشجویان از جست وجوی اطلاعات، انجام فعالیت های پژوهشی (پایان نامه)، روزآمدسازی اطلاعات و شناسایی منابع تخصصی است. پرکاربردترین منابع اطلاعاتی، کتاب های مرجع، کتاب های درسی و مجله های علمی-تخصصی است. اصل بودن منابع، صحت و اعتبار (مثل مقدار ضریب تأثیر) و سهولت دسترسی معیار سنجش انتخاب منابع است. یادگیری نحوة دستیابی به منبع از طریق آزمون و خطای شخصی، موتورهای جست وجوی عمومی و وب سایت های رایگان، مهم ترین کانال های اطلاع یابی هستند. عمده موانع دستیابی به اطلاعات در میان دانشجویان نیز پایین بودن سرعت اطلاعات، قدیمی بودن و سرعت اندک کامپیوترهای دانشگاه و تمام متن نبودن منابع برخی از پایگاه هاست. با استفاده از تحلیل عاملی، مشکلات دستیابی به اطلاعات در شش عامل، شامل مشکلات اینترنتی و شبکه ای، محدودیت های دستیابی به منابع، مشکلات هزینه ای و اشتراک و اطلاع رسانی، سطح پایین مهارت های تحقیقی، کمبود کامپیوتر، مشکلات نرم افزاری و مشکلات تجهیزات دانشگاهی خلاصه می شوند. این شش عامل، 36/60 درصد از کل واریانس موانع دستیابی به اطلاعات را تبیین می کنند.

در این پژوهش، برای بررسی اثر حذف یارانة نهاده های کود شیمیایی، سم و حامل های انرژی بر الگوی کشت محصولات زراعی، از رهیافت برنامه ریزی ریاضی مثبت به همراه تکنیک حداکثر آنتروپی استفاده شد. با توجه به اینکه استان تهران 19 درصد جمعیت کشور و 40 درصد بازار مصرف را در کل کشور در اختیار دارد و از موقعیت اجتماعی و سیاسی ویژه ای برخوردار است، به عنوان جامعه ی آماری این پژوهش انتخاب شد. روش PMP برمبنای شبیه سازی اطلاعات سال پایه (سال زراعی 1389-1390) و تغییرات سطح زیر کشت محصولات است. بدین منظور محدودیت های سیاستی در قالب چهار سناریوی افزایش قیمت نهاده ها و محصولات بیان می شود. نتایج بیانگر آن است که سطح زیر کشت محصولات پنبه، پیاز، خیار و خربزه در مقایسه با سایر محصولات، دربرابر تغییرات قیمت نهاده ها و محصولات حساسیت بیشتری دارند و سطح زیر کشت محصولات جو آبی، ذرت، گندم آبی و یونجه نیز کمترین حساسیت را نشان می دهند.

اطلاعات در عرصة کشاورزی و توسعة روستایی، کاراترین عامل ارتقای بازدهی و اثربخشی دیگر منابع تولید و توسعه به شمار می آید. کارشناسان جهاد کشاورزی و شرکت های خدمات مشاوره ای کشاورزی یکی از عناصر مهم در اطلاع رسانی به کشاورزان و ارتقای بهره وری کشاورزی به شمار می روند که باید اطلاعات کافی و روزآمدی داشته باشند. هدف این تحقیق، بررسی عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع یابی کارشناسان جهاد کشاورزی و شرکت های خدمات مشاوره ای کشاورزی شهرستان مشکین شهر است. روش تحقیق، پیمایشی و از نوع توصیفی – همبستگی است. جامعة آماری این پژوهش، شامل کارشناسان جهاد کشاورزی و شرکت های خدمات مشاوره ای کشاورزی شهرستان است (290 N=) که درنهایت، با استفاده از نمونه گیری تصادفی و آمارة کوکران، 100 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج نشان می دهد انگیزة اصلی جست وجوی اطلاعات در میان افراد مورد مطالعه، احساس مسئولیت و انجام وظایف محول شده است. سه منبع عمدة اطلاعاتی کارشناسان، کتب فارسی، گزارش های علمی و فنی و پایگاه های اینترنتی هستند و دوره های آموزشی ضمن خدمت، کتابخانة محل کار و تلویزیون، سه مجرای مهم ارتباطی آن ها به شمار می روند. نبود انعطاف پذیری زمانی در انجام وظایف سازمانی، عمده ترین مانع سازمانی جست وجوی اطلاعات است. همچنین، میان انگیزة اطلاع یابی شغلی، میزان استفاده از منابع اطلاعاتی و مجاری ارتباطی و رضایت شغلی با رفتار اطلاع یابی، رابطة مثبت معنی داری مشاهده می شود.

یکی از ویژگی های مهم کشاورزی-که کشاورزان با آن ها روبه رو می شوند-سطح بالای ریسک های تولیدی، بازاری و مالی است. برنامه ها، سیاست ها و اقدامات مختلفی به کاهش این ریسک ها کمک می کنند، اما کشاورزان برنامه هایی را ترجیح می دهند که موجب کاهش ریسک و افزایش سطح درآمد می شوند. بیمة محصولات، یکی از بهترین این برنامه هاست. هدف مطالعة حاضر این است که بهترین گزینة قرارداد بیمة تکمیلی محصول پستة شهرستان رفسنجان را از دیدگاه پسته کاران تعیین کند. از این رو، درآمد خالص در هکتار برای گزینه های مختلف بیمة تکمیلی پسته در منطقة رفسنجان شبیه سازی و بهترین گزینه براساس معیارهای برتری تصادفی تعیین شد. برای این هدف، از داده های سری زمانی مربوط به دورة زمانی 1384-1389، قیمت، عملکرد، هزینة تولید در هکتار، حق بیمه و غرامت در هکتار استفاده شد. مطابق نتایج، سه گزینة بیمة تکمیلی پسته بر گزینة نداشتن بیمه، برتری تصادفی درجة یک را به نمایش گذاشتند. همچنین براساس نتایج برتری تصادفی با توجه به یک تابع، برای پسته کارانی که ریسک گریزی پایینی دارند، گزینة سوم بیمه و برای پسته کارانی که ریسک گریزی بالایی دارند، گزینة دوم بیمه مناسب تر است.

با توجه به نقش تعاونی های تولید کشاورزی در بهبود نظام بهره برداری، افزایش درآمد، اشتغال، تأمین نیازهای اساسی و توزیع مساوی امکانات، باید عملکرد این شرکت ها به دقت بررسی و ارزیابی شود. مطالعة حاضر با هدف شناسایی قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدهای تعاونی های تولید کشاورزی انجام گرفت. روش این مطالعه، توصیفی-پیمایشی است. اطلاعات لازم با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه در سال 1391 گردآوری شد. سپس این اطلاعات با استفاده از ماتریس SWOT بررسی شدند. با توجه به نتایج تحقیق، نه قوت دربرابر پانزده ضعف داخلی و هفده فرصت خارجی دربرابر هفت تهدید خارجی شناسایی و بررسی شدند. درمجموع، تعاونی های تولید کشاورزی 26 قوت و فرصت به عنوان مزیت و 22 ضعف و تهدید به عنوان محدودیت و تنگنا دارند؛ بنابراین، آستانة موفقیت تعاونی ها بالاست و با ارائة راهبردهای مناسب و با استفاده از قوت ها و فرصت ها برای رفع ضعف ها و تهدیدها می توان میزان موفقیت آن ها را افزایش داد.

در بازنگری دروس مقطع کارشناسی ترویج و آموزش کشاورزی در ابتدای دهة 1380، برای جبران نقص های برنامة درسی مذکور، برنامة درسی گرایشی نیز به آن اضافه شد. حال با گذشت بیش از یک دهه از اجرای این برنامة درسی، در زمینة کیفیت و حتی در بعضی موارد دربارة ضرورت وجودی آن پرسش هایی مطرح شده است؛ بنابراین، هدف این مطالعه ارزیابی کیفیت برنامة درسی گرایشی مقطع کارشناسی ترویج و آموزش کشاورزی است. تحقیق حاضر از نوع مطالعات توصیفی-پیمایشی است و جامعة آماری آن را تمام دانش آموختگان مقطع کارشناسی رشتة ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان در سه دورة اخیر (120 نفر) تشکیل می دهند. از این تعداد، با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و روش نمونه گیری کاملاً تصادفی، 92 نفر به عنوان نمونة آماری انتخاب شدند. برای اجرای پژوهش از پرسشنامه ای محقق ساخته استفاده شد که در آن، دو مؤلفة اصلی کیفیت از دیدگاه بانک جهانی (عملکرد و محیط یادگیری) براساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت سنجیده شدند. روایی پرسشنامه توسط پنلی از متخصصان و پایایی آن با انجام مطالعه ای پیشاهنگ و ضریب آلفای کرونباخ (بیش از 7/0 برای تمامی متغیرها) تأیید شد. نتایج نشان داد اکثر پاسخگویان به درج نام رشتة گرایشی در گواهینامة پایان تحصیلات خود تمایل دارند و از نظر آنان وجود این دروس مفید است. با اینکه از دیدگاه پاسخگویان، متغیر محیط یادگیری در وضعیتی نامطلوب و متغیر دستاوردهای یادگیری و کیفیت کلی دروس گرایشی در وضعیتی مطلوب ارزیابی شد، پاسخگویان اعلام کردند که اعضای هیئت علمی سایر رشته ها دیدی مثبت به دانشجویان ترویج و آموزش کشاورزی ندارند و همچنین اعلام کردند که دروس گرایشی در وضعیت فعلی خود دانشجویان را برای ورود به بازار کار آماده نمی کنند. نحوة انتخاب دروس گرایشی و نوع فعالیت خانوادگی، تفاوت آماری معناداری را در میانگین متغیرهای اصلی مطالعه ایجاد کرد.

کشاورزی یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی در استان خراسان جنوبی است که با توجه به محدودیت های اقلیمی در این استان، به منظور سیاستگذاری و برنامه ریزی مناسب، به تشکیلات سازمانی قدرتمند نیاز دارد. اثربخشی سازمان، مستلزم داشتن کارکنانی با انگیزه، سلامت روان و توان بالا در انجام وظایف است. پدیدة فرسودگی شغلی، عوارض نامطلوبی در سازمان ایجاد می کند و باید اقداماتی را برای کنترل آن انجام داد. در نخستین گام، باید فراوانی و عوامل مؤثر بر این پدیده بررسی شود. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی فرسودگی شغلی کارکنان سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با استفاده از مدل تقاضا، کنترل شغلی و حمایت اجتماعی است. جامعة آماری تحقیق شامل کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی است که 122 نفر از آن ها از طریق فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدند. این پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفت و روایی پرسشنامة تحقیق با استفاده از نظرهای متخصصان تأیید شد. ضریب آلفای کرونباخ نیز در این مطالعه برای تقاضاهای شغلی 74/0، کنترل شغلی 82/0، حمایت همکار 77/0، حمایت مدیر 80/0 و فرسودگی شغلی 78/0 به دست آمد. نتایج مطالعه نشان می دهد تقاضا و کنترل شغلی و همچنین حمایت اجتماعی، با فرسودگی شغلی رابطة معنی داری دارد. نتایج آزمون رگرسیون سلسله مراتبی نیز نشان می دهد کنترل شغلی و حمایت اجتماعی، آثار تقاضاهای شغلی را تعدیل نمی کند. همچنین، تقاضای شغلی و سابقة کاری، 4/30 درصد تغییرات فرسودگی شغلی را تبیین می کند. در پایان، پیشنهاد می شود با ایجاد ساختارها و شبکه های اجتماعی و تعامل بیشتر مدیر با کارکنان و همچنین تعریف سازوکارهای مناسب در راستای دادن کنترل شغلی به کارکنان اقدام شود تا پدیدة فرسودگی شغلی نیز کاهش یابد.

تعیین قیمت آب معادل ارزش اقتصادی آن، نقش عمده ای در مدیریت تقاضای آب، به ویژه در شرایط بحران کم آبی اخیر دارد. قیمت محصول، جزئی اساسی در تعیین ارزش اقتصادی آن است؛ بنابراین، اتخاذ سیاست های حمایتی صحیح در زمینة قیمت گذاری محصولات، اهمیت ویژه ای دارد. در این راستا، هدف از مطالعة حاضر تحلیل اثر سیاست قیمت تضمینی محصول چغندرقند بر ارزش واقعی آب و تخصیص بهینة آن در شهرستان نیشابور است. به این منظور، ابتدا فرم تابعی مناسب و منطبق بر فناوری تولید این محصول براساس معیارهای اقتصادسنجی با استفاده از اطلاعات مربوط به 95 کشاورز در سال 1389-که با روش نمونه گیری دومرحله ای انتخاب شدند-تعیین و تولید نهایی آب محاسبه شد. سپس ارزش اقتصادی آب، با درنظرگرفتن قیمت های تضمینی مختلف در چند سناریو تحلیل شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد تابع تولید ترانسلوگ بهترین فرم تابعی است. ارزش اقتصادی آب براساس قیمت های سال 1389، معادل 5/1430 ریال به ازای هر مترمکعب برآورد شد که تفاوت عمده ای با قیمت پرداختی کشاورزان دارد. همچنین، نتایج بیانگر آن است که اعمال قیمت های تضمینی مختلف برای چغندرقند، به تفاوت های شایان توجهی در ارزش اقتصادی آب منجر می شود؛ بنابراین، برای افزایش بازدهی مصرف آب، قیمت تضمینی محصولات کشاورزی باید با احتیاط بیشتری تعیین شود تا با انعکاس ارزش واقعی آب، از اتلاف آن جلوگیری شود.

محیط زیست یکی از مهم ترین منابع تولید است. عدم استفادة بهینه از محیط زیست سبب بروز مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در هر کشوری می شود. در تحقیق حاضر، رابطه ی بین کیفیت محیط زیست و آزادسازی تجاری در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه در سال های 1990-2013 بررسی شد. در این راستا، از دو شاخص انتشار گاز دی اکسیدکربن (آلودگی هوا) و مواد آلی (آلودگی آب) برای نشان دادن کیفیت محیط زیست استفاده شد. نتایج نشان داد در بلندمدت بین متغیرهای شاخص کیفیت محیط زیست و آزادسازی تجاری رابطة مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین، وجود منحنی کوزنتس زیست محیطی برای هر دو نوع آلودگی در گروه کشورهای توسعه یافته و برای آلودگی هوا در کشورهای درحال توسعه تأیید شد. همچنین، نتایج بیانگر نبود منحنی یادشده برای آلودگی آب در کشورهای درحال توسعه است.

باتوجه به کاهش بارندگی و درنتیجه کاهش منابع آب کشاورزی، استفاده از فناوری های مؤثر بر مصرف درست آب ضروری است. این پژوهش با هدف بررسی نقش متغیرهای ترویجی در پذیرش فناوری های حفاظت آب در استان سمنان انجام گرفت. تحقیق حاضر از نوع کاربردی است که با روش علی-ارتباطی صورت گرفت. متغیر مستقل تحقیق روش های ترویجی و متغیر وابستة تحقیق میزان پذیرش فناوری های حفاظت از آب توسط کشاورزان استان سمنان است. جامعة آماری تحقیق حدود 14000 نفر از کشاورزان استان سمنان بودند که در شهرستان های مربوطه سکنا دارند. براساس فرمول کوکران، تعداد نمونة مورد نظر 215 نفر تعیین شد که برای دقت بیشتر این تعداد به 220 نفر افزایش یافت و 212 پرسشنامه قابل تحلیل و بررسی بود. به منظور تعیین نقش متغیرهای ترویجی از رگرسیون گام به گام استفاده شد که این متغیرها درمجموع توان تبیین 2/54 درصد واریانس متغیر وابستة پذیرش فناوری های حفاظت آب را داشتند. به کارگیری روش های مشارکتی با توان تبیین 4/16 درصد واریانس پذیرش فناوری های حفاظت آب، استفاده از فناوری ها در مزارع نمایشی و پخش فیلم های ویدئویی با توان تبیین 3/25 درصد، متغیر آموزش از طریق مددکاران ترویجی با 7/7 درصد و درنهایت دو متغیر به کارگیری فناوری از طریق مشورت با مددکاران ترویجی و آموزش از طریق شرکت های خدمات مشاوره با 8/4 درصد به ترتیب بیشترین نقش را در پذیرش فناوری های حفاظت آب داشتند.