علوم باغبانی ایران
سال:1391 | دوره:43 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

با توجه به اهمیت اقتصادی انگور به عنوان یکی از محصولات مهم باغی کشور،‏ اصلاح این میوه در جهت بهبود صفات نامطلوب مدنظر قرار گرفته است. امروزه استفاده از روشهای مولکولی برای اصلاح گیاهان اهمیت خاصی پیدا کرده است. لازمه انجام برنامه های انتقال ژن وجود امکانات و بافتهای مناسب گیاهی می باشد که به عنوان مثال می توان به پینه رویان زا اشاره نمود. در این پژوهش انگیزش پینه رویان زا با کشت ریز نمونه های بساک و گل کامل چهار رقم انگور بیدانه قرمز،‏ فلیم سیدلس،‏ شاهرودی و پرلت مورد بررسی قرار گرفت. این ریز نمونه ها حدود 12-10 روز قبل از باز شدن گلها از باغ جمع آوری شده و در دو محیط کشت PIV و Harst کشت شدند. نتایج نشان داد که ریزنمونه گل کامل در رقم فلیم سیدلس در محیط کشت PIV توانایی بیشتری در تولید پینه داشت. بعد از مرحله انگیزش،‏ پینه ها به منظور رویان زایی به محیط کشت GS1CA منتقل شدند. در این محیط رقم شاهرودی نسبت به سه رقم دیگر در تولید پینه های رویان زا موفق تر عمل کرد و فقط ریزنمونه بساک توانایی تولید پینه های رویان زا را داشت.

آسیب های ناشی از یخ زدگی می تواند در نتیجه اختلاف در فرایندهای سلولی از جمله وجود تغییراتی در ویژگی های غشاء،‏ اثرات متقابل بین ماکرومولکول ها و واکنش های آنزیمی ایجاد شود. در این آزمایش مقدار کربوهیدرات های محلول و رطوبت نسبی جوانه های زایشی ارقام هلوی جی اچ هیل،‏ البرتا،‏ ردهون،‏ سرخ و سفید مشهد و آمسدن و ارقام شلیل ایندیپندنس،‏ کیوتا،‏ نکتارد 6 و استارگلد،‏ در ماه های آبان،‏ آذر،‏ دی،‏ بهمن و اسفند سال 1388 تحت شرایط طبیعی باغ همچنین میزان نشت الکترولیت ها،‏ مقدار LT50 (دمای کشته شدن 50 درصد از نمونه ها) و کل کربوهیدرات های محلول ارقام تحت شرایط کنترل شده در بهمن ماه سال 1388 محاسبه شد. نتایج نشان داد در شرایط طبیعی،‏ میزان کل کربوهیدرات های جوانه زایشی ارقام هلو و شلیل،‏ در بهمن ماه بیشتر از سایر زمان های مورد مطالعه بود و میزان رطوبت نسبی جوانه در همه ارقام هلو و شلیل با نزدیک شدن به زمان باز شدن جوانه ها افزایش یافت و در اسفند ماه به حداکثر رسید. در شرایط کنترل شده،‏ با کاهش دما مقدار نشت یونی افزایش و مقدار کل قندهای محلول کاهش یافت. همچنین،‏ میزان مقاومت در ارقام هلو و شلیل با یکدیگر متفاوت بود به طوری که ارقام هلوی سرخ و سفید مشهد،‏ ردهون و آمسدن و ارقام شلیل استارگلد و نکتارد شش،‏ مقاوم ترین ارقام به یخ زدگی زمستانه در بهمن ماه بودند.

این آزمایش به منظور افزایش عملکرد و کیفیت رز شاخه بریده گلخانه ای طراحی شد. آزمایش در قالب طرح فاکتوریل با پایه کاملا تصادفی در سه تکرار تحت شرایط هیدروپونیک اجرا گردید. تحقیق با هدف بررسی اثر نوع رقم (‘Bull's Eye’- ‘Cherry Brandy’)،‏ حجم گلدان (5 و 8 لیتر) و شیوه مدیریت تاج پوشش (خمش – هرس) طراحی و طی مدت 6 ماه در گلخانه ای واقع در شمال شرق تهران،‏ اجرا شد. بر اساس نتایج،‏ رقم ‘Bull's Eye’ تنها از لحاظ میزان تولید نسبت به رقم ‘Cherry Brandy’ برتری نشان داد ولیکن صفات کیفی مرتبط با گل که موجب رضایت مشتری و بازاریابی بهتر می شود؛ در رقم‘Cherry Brandy’ از مقبولیت بالاتری برخوردار بود. اثر حجم گلدان بر تعداد شاخه گل دهنده و وزن تر و خشک ریشه معنی دار بود؛ به طوری که در حجم بستر 8 لیتر،‏ نتایج بهتری حاصل شد. خمش در مقایسه با هرس،‏ باعث افت عملکرد شد اما در رابطه با سایر صفات،‏ روش خمش اثرات مثبت و معنی داری را نشان داد.

نرم شدن بافت و به دنبال آن شیوع پوسیدگی خاکستری،‏ مهم ترین عامل محدودکننده عمر انباری میوه کیوی است. در این پژوهش اثر غوطه وری میوه در غلظت های مختلف کلریدکلسیم (0،‏ 1،‏ 2،‏ 4 و 8 درصد) و به مدت 2،‏ 4 و 8 دقیقه در بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی و افزایش عمر انبارداری میوه کیوی مورد بررسی قرار گرفت. پس از تیماردهی،‏ میوه ها در دمای 0.5 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90-85 درصد به مدت 18 هفته انبار شدند. خصوصیاتی چون میزان کاهش وزن،‏ سفتی بافت میوه،‏ TSS،‏ TA،‏ TSS/TA،‏ pH عصاره،‏ اسیدآسکوربیک و شاخص *L سطح پوست و گوشت میوه،‏ شاخص *a گوشت میوه با فاصله 6 هفته یکبار و به مدت 18 هفته انبارداری اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که میوه های غوطه ور شده به مدت 4 و 8 دقیقه در محلول کلریدکلسیم با غلظت 4 و 8 درصد بیشترین سفتی (3.4 کیلوگرم) را داشتند. هم چنین میزان کاهش وزن در شاهد نسبت به کلیه تیمارهای کلریدکلسیم حداکثر (0.3 کیلوگرم) بود. کلریدکلسیم با جلوگیری از افزایش TSS باعث کاهش نسبت TSS/TA شد. شاخص *L با سفتی میوه رابطه مثبتی داشت،‏ بطوری که تیمارهای 2،‏ 4 و 8 درصد کلریدکلسیم،‏ از میزان درخشندگی بیشتری (متوسط 47) برخوردار بودند. اسیدآسکوربیک در طول دوره انبارمانی افزایش یافت و بالاترین میزان آن در شاهد مشاهده شد. مقادیر pH و TA روند نسبتا ثابتی در طول انبارداری داشتند. در نهایت،‏ کلریدکلسیم با جلوگیری از افزایش TSS و حفظ سفتی میوه سبب افزایش عمر انباری و کیفیت میوه کیوی شد.

در این تحقیق تنوع ژنتیکی 19 پایه اصلاح شده سیب در انگلستان و روسیه که از مناطق مختلف ایران جمع آوری شده همراه با 12 ژنوتیپ و پنج نمونه حاصل از کشت بافت به کمک نشانگر(RAPD) DNA ‎ مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 100 آغازگر تصادفی در انجام واکنش PCR روی نمونه ها ارزیابی شد که 10 آغازگر تکثیر DNA الگو را به خوبی انجام داده و بین نمونه ها چندشکلی قابل ملاحظه ای نشان دادند. این 10 آغازگر در مجموع 160 باند در کل نمونه ها تکثیر کردند که 136 باند چندشکل بودند. تجزیه کلاستر نمونه ها بر اساس باندهای چندشکل با استفاده از ضریب تشابه دایس و به روش UPGMA انجام گرفت. بیشترین تشابه ژنتیکی (90%) بین پایه پاکوتاه کننده B.9a و B.9b بدست آمد. در تجزیه کلاستر،‏ نمونه ها در حد تشابه 0.60 در چهار گروه مجزا جای گرفتند. گروه بندی پایه های پاکوتاه کننده سیب در اغلب موارد با مناطق جمع آوری آنها مطابقت خوبی نشان داد که نشان دهنده زمینه ژنتیکی نزدیک و یا داشتن والد مشترک می باشد. ضریب کوفنتیکی بین ماتریس تشابه و دندروگرام در حد r=0.89 بدست آمد که برازش مناسب دندروگرام با ماتریس تشابه را نشان داد. به علاوه،‏ این آزمایش نشان داد که نشانگر RAPD برای گروه بندی نمونه های سیب پایه پاکوتاه کننده یک تکنیک موثر و مفید است.

از مشکلات اصلی کشت متراکم گلابی در کشور عدم وجود پایه های پاکوتاه یا نیمه پاکوتاه کننده سازگار با ارقام و شرایط خاک های آهکی بوده و لذا احداث باغ های پاکوتاه در این گونه با مشکل همراه است. این تحقیق با هدف ارزیابی مقایسه ای و بررسی امکان استفاده از پایه بذری زالزالک ((Crataegus sp. بعنوان پایه پاکوتاه کننده و پایه همگروه کوئینس A بعنوان پایه نیمه پاکوتاه کننده در کنار پایه معمول گلابی بذری،‏ روی پاکوتاه کنندگی و خصوصیات رشدی چند رقم گلابی تجارتی و متحمل به آتشک طی سال های 1384 تا 1389 انجام شد. ارقام پیوندی مورد استفاده شامل ارقام متحمل اسپادونا (Spadona)‎،‏ درگزی و هاروسوئیت (Harrow Sweet)‎،‏ در کنار دو شاهد حساس تر شاه میوه و بارتلت (Bartlett)‎ بودند. نتایج بیانگر کاهش قابل توجه اندازه درخت با استفاده از پایه زالزالک و سپس با پایه رویشی کوئینس A بود. کاهش رشد ارقام پیوندی گلابی روی پایه های پاکوتاه کننده به صورت کاهش ارتفاع و کاهش گسترش تاج در اثر افت رشد رویشی سالیانه درختان پیوندی بود و نوع پایه تاثیری بر طول میانگره ارقام نداشت. مقایسه قطر پایه و پیوندک در هیچیک از ترکیبات پیوندی تفاوت رشد محسوسی که نشانه ای از ناسازگاری ترکیب پیوندی باشد نشان نداد. با توجه به رشد بسیار کم القاء شده در ارقام گلابی توسط پایه زالزالک و تولید ریشه بسیار کم آن که سبب سختی جابجایی آن می شود به نظر می رسد این پایه پتانسیل کاربرد تجاری بعنوان پایه پاکوتاه کننده برای احداث باغ های متراکم گلابی را ندارد.

گل شیپوری یکی از گیاهان زینتی پیازی متعلق به تیره آراسه ((Aracea می باشد که شامل هفت گونه با گل آذین اسپادیکس است و به عنوان گل بریده و گیاه گلدانی استفاده می شوند. به منظور ارزیابی اثر مدت زمان و دمای انبار نیساگ ها پیش از کشت و دو تنظیم کننده رشد جیبرلین و بنزیل آدنین بر مشخصات کمی و کیفی گیاه گلدانی شیپوری،‏ آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران اجرا گردید. تیمارهای به کار رفته شامل جیبرلین و بنزیل آدنین هر یک در سه سطح (صفر،‏ 100 و 200 میلی گرم در لیتر) و دو سطح دمای انبار نگهداری نیساگ (10 و 20 درجه سانتی گراد) در دو مدت زمان (4 و 8 هفته) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که تاثیر طول مدت زمان نگهداری نیساگ پیش از کشت،‏ بر تعداد روزها از کشت نیساگ تا زمان رویش معنی دار بود. دمای انبار نگهداری نیساگ ها نیز در سطح احتمال 1% بر این صفت اثر معنی داری داشت. دمای 10 درجه سانتی گراد،‏ تعداد روز از کشت تا رویش را به تاخیر انداخت. نتیجه آزمایش به طور کلی نشان داد که اثر متقابل بین مدت زمان چهار هفته انبار × دمای 20 درجه سانتی گراد انبار × محلول جیبرلین 200 پی پی ام × محلول بنزیل آدنین 200 پی پی ام،‏ بالاترین تعداد شاخه (7.67 شاخه از هر نیساگ) و در تیمار هشت هفته انبار × دمای 10 درجه انبار × غوطه وری نیساگ ها در آب مقطر،‏ کمترین تعداد شاخه (یک شاخه در هر گلدان) تولید کرد. مقایسه میانگین ها در بررسی اثرات متقابل چهار عامل مورد بررسی،‏ بیانگر آن بود که گیاهانی که نیساگ آنها پیش از کشت در محلول 200 میلی گرم در لیتر جیبرلین غوطه ور گردیده،‏ با بنزیل آدنین تیمار نشده و به مدت چهار هفته در دمای 20 درجه سانتی گراد نگهداری شده بودند،‏ برگ آنها بیشترین سطح را داشت. همچنین کاربرد تنظیم کننده رشد جیبرلین در این آزمایش باعث شد که افزایش قطر نیساگ پس از پایان دوره رشد،‏ نسبت به گیاهان شاهد کمتر باشد،‏ به گونه ای که در تیمار شاهد،‏ بالاترین مقدار افزایش قطر نیساگ مشاهده شد.

این آزمایش در دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در ارقام سوسن به نام های Navona و Fangio با هورمون اکسین IBA در غلظت های 500،‏ 750 و 1000 پی پی ام و نیترات کلسیم در غلظت های 0،‏ 1،‏ 1.5 و 2 میلی مول انجام گرفت. نتایج نشان داد که توزیع کلسیم در اندامهای مختلف گیاه اهمیت دارد و مقایسه میانگین های حاصله نشان داد که اختلافی در بین آنها مشاهده می شود که از نظر آماری این اختلاف فقط در مورد ریشه های ساقه ای بالای پیاز معنی دار نبود. در غلظت 2 میلی مول نیترات کلسیم و 1000 پی پی ام IBA،‏ بیشترین مساحت برگ و وزن تر و خشک گیاه و تعداد ریشه های نابجا مشاهده گردید و همینطور کمترین سطح سوختگی برگ و کمترین اتیلن تولیدی در گل و نیز کمترین ریزش گلچه در پایان عمر گلدانی (روز دهم) و کمترین نفوذپذیری سلول در اندامهای برگ،‏ ساقه و گل در این غلظت کلسیم بدست آمد. برهمکنش بین کلسیم و ارقام،‏ نشان داد که آستانه مطلوب تغذیه با نیترات کلسیم در رقم Navona غلظت 1.5 میلی مول و در رقم Fangio در غلظت 2 میلی مول می باشد. مجموع نتایج نشان داد که یکی از روشهای کاهش سوختگی برگ و افزایش عمر گلدانی در سوسن،‏ استفاده از منابع نیترات کلسیم همراه با تحریک تولید ریشه های ساقه ای می باشد.

گیاه کاهو با توجه به نوع مصرف و وزن تازه آن از پتانسیل مطلوب به عنوان یک بیوراکتور جهت تولید پروتئین های نوترکیب و واکسن های خوراکی برخوردار است. پیش نیاز نیل به این هدف،‏ بهینه سازی مسیر کشت بافت و انتقال ژن به این گیاه است. برای بهینه سازی انتقال ژن با کمک اگروباکتری (Agrobacterium tumefaciens)‎ به کاهو از ناقل دو تایی pBI121 که دارای ژن گزارشگر gus تحت کنترل پیشبرنده CaMV 35S و ژن گزینشگر npt II با پیشبرنده NOS استفاده شد. در آزمایش اول دو رقم گیاه کاهو (TN-96-41،‏ TN-96-39) و دو سویه اگروباکتری (LBA4404 و C58) با تراکم های 0.4 (OD600nM) و 0.6 و سه سطح 0،‏ 100 و 150 mM/L استوسرنگان و سه زمان تلقیح 2،‏ 4 و 7 دقیقه و با سه تکرار در قالب طرح فاکتوریل به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که رقم TN-96-39 و سویه باکتری LBA4404 برای عمل تراریختی مناسب تر بودند. در تیمار غلظت های مختلف اگروباکتری و سطوح مختلف استوسیرنگان تفاوت معنی داری مشاهده نشد. زمان تلقیح 2 دقیقه نسبت به دو سطح دیگرتلقیح،‏ نتایج بهتری را نشان داد. با توجه به نتایج بدست آمده از آزمایشات فوق،‏ آزمایش دیگری با رقم TN-96-39 و سویه باکتری LBA4404 و تلقیح به مدت 2 دقیقه بر روی لپه های سه روزه و برگ های یک ماهه و جوانه های برگی جدا شده از سطح جنین های سوماتیکی در قالب یک طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که جوانه های برگی و لپه ها برای عمل انتقال ژن مناسب می باشند که به ترتیب 23% و 19% ریزنمونه ها بر روی محیط انتخابی قادر به رشد بودند. ارزیابی حضور ژن های gus و npt II در گیاهان تراریخته در نسل های T0 و T1 از طریق PCR و آزمون بیان ژن gus نشان داد که حداقل یک نسخه از ژن gus در ژنوم گیاه جا گرفته و بیان یافته است.

انگور یکی از محصولات مهم باغبانی دنیا و ایران بوده و از لحاظ تنوع مصرف کم نظیر است. میوه نارس (غوره) تا کاملا رسیده و حتی پیر به صورت های مختلف تازه خوری و خشکباری مثل مویز و کشمش و نیز برگ آن قابل استفاده می باشد. این طرح بمنظور بهبود کیفیت و کمیت تولید انگور در کشور و با هدف بکارگیری تنظیم کننده رشد اسید فنیل فتالامیک در جهت افزایش تشکیل میوه و کیفیت حبه های انگور به اجرا درآمد. این آزمایش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار با عوامل رقم در چهار سطح (رازقی،‏ عسگری،‏ سفیدالی و ریش بابا) و تشدیدکننده اکسین در 3 سطح (صفر،‏ 500 میلی گرم در لیتر و 1000 میلی گرم در لیتر اسید فنیل فتالامیک) پس از باز شدن 50 درصد گل ها انجام شد. کاربرد سطوح مختلف فنیل فتالامیک اسید،‏ اثر معنی داری در سطح یک درصد بر صفات خوشه (وزن،‏ طول و تعداد) و حبه ( تعداد،‏ وزن،‏ طول و قطر) نشان داد. شاخص تشکیل میوه (تعداد حبه در خوشه) در رقم سفیدالی با تعداد 263.11 حبه بیشترین مقدار معنی داری را به خود اختصاص داد و پس از آن ارقام عسگری و رازقی و ریش بابا به ترتیب دارای 113،‏ 109.89 و 76.11 حبه بودند. در این صفت واکنش عسگری و رازقی مشابه و اختلاف آنها معنی دار نبود ولی با ریش بابا اختلاف معنی داری داشتند. نتایج این بررسی نشان داد بر همکنش فنیل فتالامیک اسید و ارقام مختلف انگور به جز در مورد صفت تعداد حبه،‏ در مورد سایر صفات خوشه،‏ حبه و دانه در سطح یک درصد معنی دار بود. بنابر نتایج حاصله،‏ صفات مربوط به خوشه بیشترین تاثیرپذیری مثبت را از تیمار 1000 میلی گرم در لیتر فنیل فتالامیک داشته اند،‏ بطوریکه این تیمار در کل ارقام (غیر از عسگری) منجر به افزایش معنی دار تشکیل میوه به میزان 26.2 درصد نسبت به شاهد گردید. در مورد صفات حبه،‏ تیمار 500 میلی گرم در لیتر اسید فنیل فتالامیک اثر بیشتری داشته و با تیمار 1000 میلی گرم در لیتر اختلاف معنی داری نداشت.