راهبرد فرهنگ
سال:1395 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:7

حجاب به مثابه کنشی اجتماعی، از سویی تحت تأثیر ساختار های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است و از سوی دیگر، متأثر از کنش گران اجتماعی. در سال های پس از انقلاب، به دلیل آسیب پذیری درونی جامعه و تهدید های بیرونی، یکی از معضلات مهم کشور کم رنگ شدن تدریجی فرهنگ عفاف و حجاب بوده است. هر مسئله عمومی علل مختلفی دارد؛ به نظر می رسد یکی از علل مهم در ایجاد، تداوم و همچنین عدم حلّ مسئله، می تواند خط مشی و عملکرد مسئولان آن جامعه باشد. در مسئله بدحجابی نیز در کنار علل مختلفی که وجود دارد یکی از ضعف های اصلی در سطح خط مشی گذاران و مجریان و در مرحله تحقّق خط مشی هاست. با بررسی ها مشخص شد که مهم ترین عامل مشکل ساز در این سطح، «اختلاف نظر خط مشی گذاران و مجریان عرصه مدیریت مواجهه با بدحجابی» است. هدف اصلی این پژوهش «شناخت و دسته بندی ذهنیت های خط مشی گذاران و مجریان عرصه مدیریت مواجهه با بدحجابی در ایران» است. برای نیل به این هدف از «روش شناسی کیو» استفاده شد؛ جامعه آماری شامل خط مشی گذاران و مجریان در عرصه مدیریت مواجهه با بدحجابی بود. به 26 نفر از این مسئولان مراجعه و در نهایت با «تحلیل عاملی»، پنج گونه ذهنیتی حاصل گردید که با عناوین «اجراگرایان»، «خط مشی گرایان»، «نگرش گرایان»، «عامّه گرایان» و «متحیّران» نامگذاری شدند.

مصادره تجربه فرایندی پیوسته و نامرئی است که به بهانه تأمین امنیت هستی شناختی انسان و دور کردن او از اضطراب ها و نگرانی ها، انسان را از برخی تجارب و برخی تعاملات محروم می کند. اما محرومیت مذکور و در قرنطینه کردن تجارب، به بخش مهمی از ابعاد وجودی و اجتماعی انسان آسیب می زند و دست بر قضا بر اضطراب او نیز می افزاید. هدف این مقاله بررسی معانی و تجارب زیسته کنشگران اجتماعی از تجارب مصادره شده، شناسایی زمینه های ظهور و گسترش مصادره تجربه و فهم پیامد های مصادره تجربه بر روی کنشگران اجتماعی است. روش پژوهش، کیفی از نوع نظریه مبنایی بوده که پس از مصاحبه عمیق با 12 نفر نمونه اشباع نظری حاصل شد. جهت انتخاب نمونه، از شیوه نمونه گیری نظری و از طریق استراتژی بیشترین تنوع استفاده شده است. محتوای مصاحبه ها پس از پیاده سازی، در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی، مورد تحلیل قرار گرفتند و واحد های معنایی، مقولات اصلی و هسته مرکزی شناسایی شدند. یافته ها نشان می دهد «فراموشی آگاهانه» هسته مرکزی تجارب زیسته افراد از تجارب مصادره شده است. همچنین «خودمحوری» دلیل اصلی رونق مصادره تجربه است و «تقویت خودمحوری» و «زوال عاطفه» و به ویژه «انسان زدایی» پیامد اصلی مصادره تجربه است. به عنوان نتیجه کلی می توان گفت مصادره تجربه با حذف برخی تجارب تعاملی و عاطفی سبب از دست رفتن آرامش کنشگران اجتماعی شده است.

تبلیغ دینی یکی از مؤثرترین ابزارها برای تقویت ارزش ها و رفتار های مرتبط با سلامت و کیفیت خوب زندگی است. هدف این مقاله، شناسایی نگرش مبلغان دینی و مخاطبان آنها نسبت به طرح موضوعات سلامت محور در متن سخنرانی های مذهبی است. به این منظور از دو روش کیفی و کمّی استفاده شده است. بخش کیفی از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته با 19 نفر از مبلغان شیعه مذهب ایرانی ساکن شهر قم انجام شده است. داده ها با استفاده از کدگذاری نظری و در قالب دو روش پدیدارشناسی و نظریه پردازی داده نگر تحلیل شد. یافته های این بخش نشان داد که همه مبلغان به بعد روانی سلامت توجه دارند. اما پرداختن به ابعاد جسمانی سلامت و امور زیست محیطی را موضوعاتی خارج از مناسبت های مذهبی، انتظارات مخاطبان و انتظارات نقش خود می دانند. همچنین به عوامل دیگری مانند فقدان تخصص کافی، عدم حمایت مالی و فکری نهاد های دولتی و عدم پذیرش مخاطبان اشاره شده است. در بخش دوم در چارچوب روش پیمایش 116 نفر از مخاطبان نسبتاً دائمی سخنرانی های مذهبی در مساجد شهر قم مورد مصاحبه قرارگرفتند. یافته های این قسمت نشان داد که 85 در صد از مخاطبان تبلیغ دینی معتقدند که مبلغین بیشتر به عنصر «روانی» سلامت می پردازند درحالی که اگر مبلغان مذهبی به ابعاد دیگر سلامت هم بپردازند برای آنان جالب و اثرگذار خواهد بود. این یافته نشان می دهد که استنباط مبلغان دینی با نوع انتظارمخاطبان شان تطابق ندارد.

بررسی اجمالی پژوهش های پیمایشیِ سنجش وضعیت دین داری از دهه هفتاد تاکنون در ایران، نشانگر چرخش دین پژوهان ایرانی از کاربست الگو های غربی مسیحی سنجش دین داری به الگو های بومی اسلامی است. با وجود این، به رغم معطوف بودن الگو های بومی به سنجش تجربی دین داری در ایران، وجود تفاوت در این الگوها و نیز کاستی های متعدد در اصول و مبانی آنها، ضرورت انجام پژوهش های دقیق برای بیان اصول و مبانی الگو های بومی را روشن می سازد. نوشتار حاضر با هدف تبیین مبانی الگوی اجتماعی سنجش دین داری در ایران تدوین شده است و نتایج آن می تواند به عنوان پیش فرض و اصول موضوعه برای طراحی الگو های بومی، به ویژه با رویکردی جامعه شناختی، مبنا قرار داده شود. بدین منظور با تبیین هفت مسئله بنیادی (از جمله: امکان یا ضرورت سنجش دین داری؛ امکان طراحی الگوی عام سنجش دین داری با کاربرد خاص؛ نقش فرهنگ در طراحی الگوی سنجش و. . . )، پاسخ آنها به عنوان اصول موضوعیِ طراحی الگو های سنجش دین داری استخراج و ارائه شده است. از جمله: عدم امکان طراحی الگوی عام سنجش دین داری با کاربرد خاص؛ توجه به فرهنگ و آداب و رسوم جامعه ایرانی در ارائه الگوی سنجش و ضرورت کلامی بودن الگوی سنجش.

مطالعه حاضر با هدف تعیین تأثیر زیارت بر ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی دانشجویان انجام گردید. به این منظور 389 دانشجو در دو گروه دانشجویان زائر (گروه آزمایش شامل60 مرد و 151 زن) و دانشجویان غیرزائر (گروه کنترل شامل 59 مرد و 119 زن) از سه دانشگاه شهر تهران، به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار های مورد استفاده در این پژوهش پرسش نامه احساس تنهایی ایرانی (ILQ)، پرسش نامه احساس تنهایی معنوی مذهبی (S-RLQ) و مقیاس جهت گیری مذهبی بود. نتایج پژوهش به تفکیک هر یک از خرده مقیاس ها و با توجه به نقش تعدیل کنندگی جهت گیری مذهبی و جنس، از طریق روش تحلیل کواریانس مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که زیارت (به طور خاص زیارت امام رضا(ع)) به عنوان یک رفتار دینی، از طریق برقراری پیوند های عاطفی و معنوی میان زائران و اولیاء الهی، در افرادی که جهت گیری مذهبی پایین تری داشتند، موجب کاهش ابعاد منفی احساس تنهایی گردید. به علاوه زیارت در سطوح بالای جهت گیری مذهبی، موجب افزایش بعد مثبت تنهایی در زنان و کاهش آن در مردان شد.

هدف این پژوهش بررسی رابطه بین ادراک طرد پذیرش و کنترل والدین بر هوش اخلاقی و تحمل پریشانی در ساکنین شهر اصفهان است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی تعداد 195 نفر از بین زنان و مردان 20-30 ساله شهر اصفهان انتخاب شدند. پرسشنامه های ادراک طرد پذیرش و کنترل والدین فرم بزرگسالان، هوش اخلاقی (MCI) و تحمل پریشانی (DTS) بر روی این گروه اجرا گردید. روش به کار رفته در این پژوهش تحلیل مسیر است و از طرح پژوهشی توصیفی همبستگی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که مسیر مستقیم بین ادراک طرد و پذیرش والدین با هوش اخلاقی، ادراک طرد پدر و ادراک کنترل مادر با تحمل پریشانی و نیز هوش اخلاقی با تحمل پریشانی معنادار است. از طرف دیگر ادراک طرد و پذیرش والدین از طریق هوش اخلاقی دارای اثرات غیرمستقیم بسیار پایین بر تحمل پریشانی است. نتایج، همچنین تأثیر ادراک طرد و ادراک پذیرش والدین بر هوش اخلاقی را نشان می دهد. تحمل پریشانی نیز تحت تأثیر ادراک طرد مادر و ادراک کنترل پدر و همچنین هوش اخلاقی قرار دارد.

آموزش زنان به عنوان سرفصل مهمی در وضعیت اجتماعی آنها از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون همواره در سطوح مختلف نخبگانی، سیاستگذاری، قانونگذاری و اجرایی مورد توجه بوده است. تمرکز و توجه به کم و کیف دانش تولیدشده در حوزه آموزش زنان از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، با هدف نمایان سازی روند طی شده در دهه های اخیر، موضوع مورد بررسی این پژوهش است. با استفاده از روش فراتحلیل، پژوهش های انجام شده در این حوزه در بازه زمانی (1357-1394)، در قالب کتاب، پایان نامه، مقاله و طرح ها وگزارش های پژوهشی از طریق جستجو در پایگاه های علمی تخصصی کتابخانه ملی، ایران داک و نورمگز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که توجه به آموزش زنان با تمرکز بر آموزش عالی، اشتغال و مهارت افزایی، بیشترین میزان بررسی را در عرصه پژوهشی کشور به خود اختصاص داده و پیوند میان حوزه آموزش و اشتغال و تمرکز بر آموزش با هدف ایجاد اشتغال برای زنان نقطه برجسته ای است که همسویی عرصه دانشی و اجرایی را آشکار می سازد.