پژوهش های ارتباطی
سال:1389 | دوره:17 | شماره:3 (پیاپی 63) |تعداد مقالات:10

حمایت از حقوق ارتباطی، اندیشه حقوقی جدیدی در حوزه ارتباطات است. در مقاله حاضر کوشش شده است اندیشه نو پای «حقوق ارتباطی» مطرح شده در جهان، با عمری کمی بیش از یک دهه معرفی شود. بنابراین، تمرکز آن بر بحث و بررسی ابعاد مفهومی «حقوق ارتباطی» و ارایه یک مطالعه اسنادی درباره این مفهوم است و در کنار آن به عنوان روش مکمل، پژوهشی میدانی در قالب روش کیو اجرا شده است تا مشخص شود برخی از مسایل مهم در این حوزه مانند دسترسی، توانمندی و کاربری در خصوص اطلاعات، تا چه میزان مورد توجه و مداقه ایرانیان (کارشناسان و روزنامه نگاران) قرار دارد.بر اساس یافته های به دست آمده، دیدگاه های گروه افراد ایرانی مورد تحقیق درباره حقوق ارتباطی با دیدگاه های مطرح شده در عرصه جهانی شباهت قابل توجهی نشان می دهد.

در پژوهش حاضر که با هدف مطالعه و شناخت اصول و مبانی کنش جمعی کاربری موسیقی در رادیو صورت گرفته است، با اشاره به پیچیدگی درک ماهیت موسیقی، از این مقوله به عنوان یک پدیده اجتماعی یاد شده است چنان که تغییر و تحولات اجتماعی تاثیر اجتناب ناپذیری بر موسیقی به جا می گذارد.در ادامه، پس از ارایه تعریفی از کنش جمعی کاربری موسیقی، مبنی بر اینکه تنها با تغییر یک عنصر نمی توان تغییر پایداری در نوع موسیقی ایجاد کرد، تاکید شده است که تهیه کنندگان رادیویی که کنشگران اصلی فعالیت های موسیقیایی در رادیو هستند، با پژوهش و افزایش اطلاعات خود در زمینه های گوناگونی چون فلسفه موسیقی سنتی و غربی، تولیدکنندگان اصلی موسیقی سنتی و غربی، درک بیش از پیش در خصوص چگونگی استفاده از انواع موسیقی در قالب چهار کارویژه اصلی موسیقی در رادیو و در نظر گرفتن محدودیت های شرعی در زمینه استفاده از موسیقی در رسانه جمعی رادیو، ضمن احترام به مخاطبان خود (شنوندگان برنامه های رادیویی)، سلیقه موسیقایی خود و آنان را ارتقا بخشند.بحث حرمت و حلیت موسیقی، از دیگر مباحث این مقاله است که با تفکیک قایل شدن بین «موسیقی» و «غنا»، یکی از عمده ترین ملاک های تشخیص حرمت یا حلیت را لهو بودن یا نبودن موسیقی یا غنا می شمرد و مراد از لهو بودن را غافل شدن از یاد خدا ذکر می کند.

متخصصان ارتباطات، سازمان رسانه را بسیار پیچیده می دانند. مولفه های متعدد اجتماعی و فرهنگی موثر بر فعالیت رسانه ای و پیچیدگی مسایل انسانی، ابهام را در تولید و عرضه محصولات رسانه ها بالا می برند و مدیریت را با مخاطرات زیادی مواجه می کنند. انتخاب تجربی یا سلیقه ای روش مدیریت نیز گاه باعث می شود روش های مورد استفاده، با وجود صرف هزینه های کلان، موفقیت چندانی به همراه نداشته باشند و حتی در برخی موارد نتیجه عکس بدهند. بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی و معرفی دیدگاه و روشی مناسب در مدیریت رسانه که این پیچیدگی ها و ابهامات را در نظر بگیرد و رشد سازمان را موجب شود، صورت گرفته است.نویسندگان در این مقاله، با طبقه بندی ویژگی های سازمان رسانه و استنتاج نیازهای مدیریتی آن و بررسی میزان انطباق این نیازها، با قابلیت های چند روش معروف سیستمی، در نهایت روش شناسی سیستم های نرم یا «اس. اس. ام» را به عنوان روشی که تناسب بیشتری با فضای سازمان رسانه دارد و نیازهای آن را برآورده می سازد پیشنهاد کرده اند.

در اقتصاد آنچه تعیین کننده ارزش هر کالایی است، میزان کمیابی آن است. افزایش تصاعدی شمار رسانه ها و بمباران اطلاعاتی مخاطبان از سوی آنها باعث شده است که عنصر کمیاب در حوزه اقتصاد رسانه، به جای اطلاعات، توجه مخاطبان به رسانه ها و اطلاعات ارسالی از سوی آنها باشد. کمیابی توجه، سبب پدید آمدن نظریه جدیدی درباره ماهیت اقتصاد به نام «اقتصاد توجه» شده است. بر این اساس، هدف مقاله حاضر، معرفی نظریه «اقتصاد توجه» و بررسی نقش آن در اقتصاد رسانه هاست.بنابراین نخستین بخش مقاله به تعریف ماهیت اقتصاد و نقش کمیابی در آن اختصاص یافته، سپس شیوه های سنجش و مدیریت توجه مخاطبان تشریح و در بحث توجه رسانه به مخاطبان، دو نوع توجه «واقعی» و «کاذب» تعریف و در پایان نیز احتمال پذیرش نوعی تغییر حالت در توجه کردن مخاطبان به محرک های رسانه ای، از توجه عمیق به توجه کلی مطرح شده است که می تواند زمینه ساز تحقیقات آتی باشد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه وضعیت بازنمایی و سیر تحولات گفتمان فرهنگی مجلات عامه پسند دهه های 60، 70 و 80 بوده است. بر این اساس با به کارگیری تلفیقی از روش های کمی و کیفی، مانند تحلیل محتوا و نشانه شناسی سعی شده است به پرسش های مهمی درباره ساختار روایی و زیبایی شناختی، گرایش های خرده فرهنگی و ارزش های بازنمود شده در مجلات عامه پسند، پاسخ داده شود. برای این منظور، 144 شماره از 6 مجله جوانان امروز، زن روز، خانواده، روزهای زندگی، همشهری جوان و دختران مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. همچنین در کنار تحلیل محتوا، روی جلد 52 شماره از همین مجلات در سال های مورد مطالعه، با کمک روش نشانه شناسی تصویری، بررسی شد. بر اساس یافته های این پژوهش، مجلات عامه پسند در بازنمایی فرهنگی دچار نوعی آشفتگی بوده اند که می توان آن را وضعیت فرهنگی از هم گسیخته خواند، به گونه ای که مدام در میان بازنمایی مولفه های فرهنگی عامه پسند و سبک زندگی از یک طرف و مولفه های فرهنگی نظام معیار و فرهنگ بومی و محلی از طرف دیگر، در حرکت هستند و همین امر تحلیل نظام هویتی آنها را دشوار می سازد.

امروزه برنامه ریز ی برای تبدیل چشم اندازها و شعارهای منتخب شبکه های رادیویی به طرح برنامه و سپس برنامه سازی، به عنوان مساله ای جدی وگاه مبهم، پیش روی مدیران و برنامه ریزان این رسانه قرار گرفته است. زیرا روش های سنتی و تجربی اتخاذ شده در این زمینه از نواقص و ضعف هایی چون ایستا بودن یا فقدان جامعیت رنج می برند.بنابراین هدف این مقاله تحلیل اصول و شرایط برنامه ریزی برای شبکه های رادیویی و طرح استفاده از فرایند معکوس تحلیل گفتمانی به عنوان روشی نوین برای حل مساله یاد شده است. بر این اساس کوشش شده است با بیان ارکان اصلی برنامه ریزی رادیویی شامل توجه به نظام اجتماعی، ویژگی های رسانه رادیو و ماموریت شبکه ای و همچنین شرح اصول نظریه های گفتمانی و نیز مراحل فرایند تحلیل گفتمان و مرور اجمالی انواع و سطوح آن، شناسایی و درک بهتری از مبانی نظری و مفاهیم مرتبط با موضوع صورت گیرد و در نهایت، مدلی معکوس (از گفتمان تا متن) به منظور برنامه ریزی محتوایی رادیویی، تبیین شود.

بخش مهمی از برنامه های رسانه ای، مصاحبه هایی است که با اشخاص مختلف، از گروه های مختلف انجام می گیرد. بدون شک، مصاحبه شوندگان از حقوقی برخوردارند که از جانب رسانه ها باید رعایت شود. در این مقاله، مهم ترین حقوق مصاحبه شوندگان مورد بررسی قرار گرفته است. آزادی در انجام مصاحبه، شامل حق اعلام رضایت در شروع و ادامه مصاحبه؛ رعایت حریم خصوصی مصاحبه شونده در قالب حق افشا نشدن هویت یا پخش نشدن صدا، تصویر و سایر اطلاعات مربوط به هویت؛ حق مالکیت فکری بر مصاحبه در قالب حق فروش محتوای آن، حق اصلاح، سانسور و جلوگیری از پخش قسمت هایی از مصاحبه؛ و در نهایت، بحث استناد قضایی به محتوای مصاحبه از جمله این حقوق است. البته ضمانت اجرای برخورداری از کلیه این حقوق، «حق اعلام حقوق مصاحبه شونده» است.انتظار می رود، خلا ها و نواقصی که از نظر قانونی و همچنین از نظر رویه عملی رسانه ای، در رسانه های عمومی وجود دارد با وضع قوانین خاص ناظر بر عملکرد رسانه ای و هم زمان، پایبندی عملی ارباب رسانه ها به موازین دینی و اخلاق حرفه ای، تا حدود زیادی کاهش یابد.