علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1395 | دوره:47 | شماره:3 |تعداد مقالات:16

به منظور ارزیابی تاثیر خشکی و دما بر سرعت جوانه زنی بذرهای بادرنجبویه آزمایشی در دماهای 20، 23، 25، 27، 30 و 32 درجه سلسیوس و پتانسیل های خشکی 0، 0.2-، 0.4-، 0.6- و 0.8- مگاپاسکال در سه تکرار در آزمایشگاه بذر پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (عرض جغرافیایی 35 درجه و 48 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 50 درجه و 59 دقیقه شرقی) در سال 1393 به صورت تجزیه مرکب در قالب طرح کامل تصادفی در چند مکان انجام گرفت. بنا بر نتایج جوانه زنی بادرنجبویه در دامنه گسترده ای صورت نمی گیرد، به طوری که جوانه زنی آن در گستره دمایی 32-23 درجه سلسیوس صورت گرفت. برای به دست آوردن دماهای مهم (کاردینال) از مدل های دندان مانند، دوتکه ای و بتا استفاده شد. بنا بر آماره های RMSE، ضریب تبیین (R2) و ضریب همبستگی (r) مدل دندان مانند نسبت به مدل های دیگر واکنش سرعت جوانه زنی به دما و پتانسیل آب را بهتر توصیف می کند. دمای کمینه، دمای بهینه کم، بهینه بیش و دمای بیشینه (سقف) برای جوانه زنی بذر بادرنجبویه در شرایط نداشتن تنش به ترتیب 17.31، 30.26، 31.15 و 35 درجه سلسیوس به دست آمدند. شمار ساعت های زیستی برای جوانه زنی در پتانسیل های مختلف آب بین 41 تا 137 ساعت بود. شمار ساعت های زیستی به ازای یک واحد افزایش پتانسیل آب (مگاپاسکال) حدود 96 ساعت کاهش یافت. از این فراسنجه ها و رابطه های به دستامده می توان برای پیش بینی زمان تا جوانه زنی و یا سبز شدن بادرنجبویه در شرایط عادی و دامنه گسترده ای از تنش خشکی استفاده کرد.

باکتری اسپورزای Bacillus anthracis عامل بیماری سیاه زخم (آنتراکس) است. سه جزء پروتئین شامل پادگن (آنتی ژن) حفاظتی (PA)، عامل کشنده (LF) و عامل آماس (EFF) عامل های بیماریزای این باکتری به شمار می آیند. به منظور تولید واکسن بر پایه گیاه، پروتئین امتزاجی دمین چهارPA و دمین یک LF، با سایت برش فورینی به زیر واحد B سم Vibrio cholera (CTBB) به عنوان محرک سامانه ایمنی متصل شد. همچنین در این تحقیق برای ساخت ناقل دوتایی از خاصیت ناحیه’ 3 و ‘55 غیرترجمه شونده ویروس موزاییک لوبیا چشم بلبلی به عنوان تشدیدکننده ترجمه و از ژن بازدارنده خاموشی ویروس موزاییک خیار (2b) استفاده و ترکیب پادگن ساخته شده به گیاه منتقل شد. انتقال موقت سازه ها با کمک اگروباکتریوم به توتون و کاهو انجام و بیان موقت در سطح ترانسکریپتوم از روش PCR RT- و در سطح پروتئوم از روش آزمون الایزا تایید شد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف دما و شوری بر فراسنجه های جوانه زنی بابونه آلمانی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان در سال1393 انجام شد. تیمارها شامل دماهای 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سلسیوس و شوری شامل 0 (شاهد)، 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر بود. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، یکنواختی جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، زمان تا 50 درصد جوانه زنی و زمان تا 90 درصد جوانه زنی به طور معنی داری تحت تاثیر شوری، دما و اثر متقابل آن ها قرار گرفت. افزایش سطوح شوری به طور معنی داری باعث کاهش همه صفات مورد بررسی شد. در دماهای کمتر از 15 درجه سلسیوس، درصد جوانه زنی به طور معنی داری پایین بود و همچنین در دمای 35 درجه سلسیوس هیچ گونه جوانه زنی مشاهده نشد. در همه سطوح شوری، بیشترین میانگین زمان جوانه زنی در دماهای پایین تر از 15 درجه به دست آمد. در دماهای مختلف، شاخص جوانه زنی با افزایش سطوح شوری روند کاهشی داشت و بین تیمارهای شاهد (بدون تنش) و 4 دسی زیمنس بر متر، تفاوتی دیده نشد. در این آزمایش اثرگذری منفی شوری در دماهای کمتر از 20 درجه سلسیوس در مقایسه با دماهای بالاتر بر فراسنجه های جوانه زنی کمتر بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور بررسی تاثیر زمان کاربرد دو علف کش سولفوسولفورون 75درصد WG (آپیروس) و سولفوسولفورون 75درصد+ مت سولفوسولفورون-متیل 5درصد (توتال 80درصدWG ) و تراکم بوته گندم آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 1391-1392 در مرکز تحقیقات کشاورزی زرقان فارس در چهار تکرار اجرا شد. عامل اول کاربرد علف کش در پنج سطح شامل آپیروس به میزان30 گرم در هکتار و توتال به میزان 50 گرم در هکتار در مراحل دو تا چهار برگی و گره دوم علف هرز جودره و شاهد بدون کاربرد علف کش و عامل دوم تراکم کاشت گندم رقم چمران در چهار سطح 400 (توصیه شده)، 500 ، 600 و 700 بوته در مترمربع بود. نتایج نشان داد علف کش ها و تراکم های متفاوت گندم و همچنین برهمکنش آن ها بر صفات شمار بوته، وزن تر، خشک و وزن سنبله جودره و عملکرد گندم اثر معنی دار داشت. آپیروس و توتال به کاربرده شده در مرحله گره دوم ساقه جودره به ترتیب با مهار 88 و 93 درصد، موفق بودند و بهترین نتیجه از لحاظ کنترل جودره و دستیابی به عملکرد بالا در گندم، کاربرد تلفیقی تراکم 500 بوته در مترمربع همراه با علف کش توتال در مرحله گره دوم علف هرز جودره بود.

به منظور بررسی تاثیر بیوشیمیایی و مولکولی تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های K-S-31167،GE-288  و Naz به دستامده از غربالگری آزمون جوانه زنی در سطوح تنش خشکی 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی به همراه شاهد در مرحله گیاهچه ای بررسی شد. تنش خشکی پنج هفته پس از کاشت بذر اعمال و ده روز پس از اعمال تنش نمونه گیری از سه برگچه دوم انجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث تغییر در نشت یونی، پرولین و کربوهیدرات های محلول می شود. ژنوتیپ متحمل K-S-31167 نسبت به دو ژنوتیپ به نسبت متحمل GE-288 و حساس Naz نشت یونی کمتر داشت که نشان دهنده پایداری غشایی بالاتر این ژنوتیپ در شرایط تنش است. محتوای پرولین بیشتر در ژنوتیپ K-S 31167 نشان دهنده سامانه پاداکسندگی (آنتی اکسیدانی) قوی تر این ژنوتیپ نسبت به دو ژنوتیپ GE-288 و Naz است. نتایج به دستامده از سنجش کربوهیدرات های محلول و بیان ژن های اینورتاز واکوئلی و سوکروز سنتاز نیز نشان داد که افزایش و کاهش بیان این ژن ها در پاسخ به تنش خشکی به ترتیب باعث افزایش و کاهش فعالیت آنزیم های اینورتاز و سوکروز سنتاز و در نهایت افزایش و کاهش غلظت مواد محلول در یاخته ها شده و به عنوان یک نشانه سوخت وسازی (متابولیک) در پاسخ به تنش عمل می-کند.

سیاه دانه به دلیل اثرگذاری های مختلف درمانی، از دیرباز به عنوان گیاه دارویی مورد توجه بوده است. به منظور بررسی تاثیر کاربرد کودهای ریزمغذی آهن و روی بر عملکرد و اجزای عملکرد بذر گیاه سیاه دانه در تنش شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در اصفهان انجام گرفت. تیمار شوری آب آبیاری در سه سطح شاهد، 3.5 و 5 دسی زیمنس بر متر و محلول پاشی دو عنصر روی و آهن در سه سطح 0 (شاهد)، 0.1 درصد و 0.2 درصد در نظر گرفته شد. در این پژوهش چهارده صفت مربوط به رشد گیاه اندازه گیری و محاسبه شدند. نتایج تجزیه داده ها نشان داد که شوری آب آبیاری بر بیشتر صفات اثر معنی دار داشت. بر پایه جدول مقایسه میانگین ها شوری آب آبیاری باعث کاهش صفات اصلی مربوط به عملکرد دانه در سیاه دانه شد. با افزایش شوری از شاهد به 5 دسی زیمنس بر متر، عملکرد بذر و عملکرد زیست توده (بیوماس) به ترتیب 70 و 67 درصد کاهش یافتند و میزان بذرهای پوک یا بارور غیر عادی تا بیش از 1.5 برابر افزایش یافت. بر پایه جدول مقایسه میانگین ها، تاثیر محلول پاشی دو عنصر روی و آهن بر صفات مورد اندازه گیری روند نامشخصی را نشان داد. آزمایش های تکمیلی خاک نشان داد به رغم مشاهده نشانه های کمبود در تحقیقات پیشین در کشتزار، موجودی این دو عنصر در خاک بیش ازحد نیاز بوده و تاکید بر وجود پیشینه کمبود در این گیاه در تعیین نیاز به این دو عنصر کارآمد نیست.

در این بررسی واکنش 9 ژنوتیپ کلزا (Brassica napus L.) به سطوح مختلف آبیاری (50، 70 و 100 درصد ظرفیت زراعی) در مراحل اولیه رشد گیاهچه ها ارزیابی شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در تابستان 1392 در گلخانه های تحقیقاتی دانشگاه ارومیه اجرا شد. برخی صفات فیزیولوژیکی شامل محتوای نسبی آب، هدایت روزنه ای، تعرق، نورساخت (فتوسنتز)، کارایی مصرف آب، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و میزان قندهای محلول و نامحلول ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان داد که با کاهش سطوح آبیاری، میزان محتوای نسبی آب، هدایت روزنه ای، تعرق، نورساخت، کارایی مصرف آب، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و میزان قندهای نامحلول برگ ها کاهش و میزان دمای برگ، عدد SPAD و قندهای محلول افزایش پیدا کرد. در 100 درصد ظرفیت زراعی، بالاترین میزان نورساخت خالص مربوط به ژنوتیپ های زرفام و لیکورد بود. بیشترین کاهش میزان نورساخت خالص با افزایش تنش خشکی (50 درصد ظرفیت زراعی)، در ژنوتیپ لیکورد مشاهده شد. با اعمال تنش شدید خشکی، بیشترین وزن تر و خشک اندام هوایی در ژنوتیپ زرفام و کمترین میزان در ژنوتیپ های ظفر و لیکورد مشاهده شد. بر پایه نتایج تجزیه خوشه ا یی در 50 درصد ظرفیت زراعی، ژنوتیپ های مورد بررسی در دو گروه ژنوتیپ های به نسبت مقاوم (زرفام، کرج 2، اکاپی و کرج 3) و حساس (ساری گل، اپرا، ظفر، اس ال ام و لیکورد) قرار گرفتند.

به منظور بررسی اثر رقابت علف های هرز تاج خروس ریشه قرمز و ارزن بر عملکرد گیاه زراعی ذرت با کاربرد میزان های مختلف کود نیتروژن، آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی تربیت مدرس به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام پذیرفت. بر همین پایه، سه عامل کود نیتروژن (138، 184 و 230 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار)، گونه علف هرز (تاج خروس و ارزن) و تراکم علف هرز (به ترتیب 5 و 25 بوته در مترمربع برای تاج خروس و 7.5 و 37.5 بوته در مترمربع برای ارزن) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بالاترین عملکرد دانه به میزان 921.89 گرم در مترمربع متعلق به تیمار شاهد 230 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و کمترین عملکرد دانه به میزان 466.72 گرم در مترمربع متعلق به تیمار علف هرز ارزن با 138 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود. تراکم های مختلف علف هرز تفاوت معنی دار در صفاتی همچون شمار دانه در ردیف و طول بلال را موجب شدند. میزان های مختلف کود نیتروژن نیز موجب ایجاد تفاوت معنی دار در عملکرد زیست توده (Biomass) و شماری از اجزای عملکرد شدند. در مجموع نتایج آزمایش نشان داد در کشتزارهایی که علف های هرز نیتروژن دوست غالبیت بیشتری دارند، افزایش میزان کود مصرفی (نسبت به میزان بهینه) نه تنها موجب افزایش عملکرد ذرت نمی شود، بلکه ضمن کاهش عملکرد دانه تولیدی، موجب آلودگی بیشتر محیط زیست را فراهم می آورد.

خشکی از جمله تنش های مهم محیطی است که بر رشد و نمو گیاهان اثر می گذارد. این آزمایش به منظور ارزیابی تاثیر تنش خشکی بر دوازده ژنوتیپ نخود در شرایط آبکشت (هیدروپونیک) با استفاده از پلی اتیلن گلیکول 6000 و ایجاد تیمارهای تنش 3- و 6- بار و شاهد (بدون تنش) انجام شد. دو هفته پس از اعمال تیمار تنش روی ژنوتیپ ها، متغیرها ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که با اعمال تنش خشکی، درصد رطوبت برگ کاسته شد اما در ریشه ها تغییر معنی داری از این نظر مشاهده نشد. در برابر میزان پتانسیل اسمزی، میزان اسمولیت ها و پرولین در پاسخ به تنش خشکی در برگ و ریشه افزایش یافت. شاخص تحمل به خشکی (DRI) بر پایه عملکرد زیست توده، در ژنوتیپ ها همبستگی مثبت و معنی داری با میزان اسمولیت های ریشه در تیمار تنش 3- بار داشت. با وجود معنی دار نبودن تغییر میزان قند محلول برگ در تیمارها، در ریشه میزان این ترکیب ها در تیمارهای تنش نسبت به شاهد کاسته شد. به رغم وجود همبستگی بین شاخص تحمل به خشکی با برخی از صفات اندازه گیری شده به نظر می رسد که تنظیم اسمزی، درصد رطوبت، پرولین و قندهای محلول هیچ کدام به تنهایی نمی توانند شاخص مناسبی برای ارزیابی تحمل به خشکی در ژنوتیپ های نخود در شرایط یکسان با این آزمایش باشند.

به منظور بررسی تاثیر میزان و زمان کاربرد نیتروژن بر عملکرد دانه، کارایی استفاده از آب باران، کارایی زراعی نیتروژن و تخلیه رطوبت خاک تحت کشت گندم دیم، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال زراعی (93-1391) در ایستگاه تحقیقاتی دیم قاملو در استان کردستان اجرا شد. عامل اصلی آزمایش سه زمان کاربرد نیتروژن کل در پاییز، 3/2 در پاییز +3/1 در بهار و 2/1 در پاییز + 2/1 در بهار و عامل فرعی پنج سطح نیتروژن شامل 0، 30، 60، 90 و 1200 کیلوگرم در هکتار بودند. رطوبت وزنی خاک در پنج مرحله از رشد گندم دیم از اعماق 20-0، 40-20 و60–40 سانتی متری تعیین شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل زمان و سطوح نیتروژن بر عملکرد دانه معنی-دار بود. اثر سطوح نیتروژن بر کارایی استفاده از آب، کارایی زراعی نیتروژن و تخلیه رطوبت از خاک معنی دار بود. کاربرد کل 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن در پاییز با افزایش82 درصدی عملکرد دانه و با کارایی استفاده از آب 15.44 کیلوگرم بر میلی-متر در هکتار و کارایی زراعی نیتروژن 25 کیلوگرم بر کیلوگرم، بهترین ترکیب تیماری بود. با کاربرد نیتروژن، تخلیه رطوبت از خاک در پنجه دهی، از سطح تا عمق 40 سانتی متری خاک آغاز و در ساقه دهی به عمق 60 سانتی متری گسترش و در ظهور سنبله و گلدهی، تداوم و در رسیدگی فیزیولوژیک پایان یافت. تخلیه رطوبت ناشی از کاربرد نیتروژن از دو عمق20-40 و 40-60 سانتی متری خاک به ترتیب 12.36 و 27.85 درصد از افزایش عملکرد دانه را توجیه کرد.

در اغلب آزمایش های مقایسه رقم ها، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط پیچیده است و اثرگذاری ژنوتیپی و محیطی جدا پذیر نیستند. مدل ضرب پذیر تغییریافته یک ابزار تحلیلی توانمند برای جدا پذیری اثرگذاری ژنوتیپی از اثرگذاری محیطی، جدا پذیری اثرگذاری محیطی از اثرگذاری ژنوتیپی و جداسازی کامل را فراهم می کند. در این بررسی ده رگه (لاین) امیدبخش خلر (Lathyrus sativus LL.) به همراه توده بومی نقده (به عنوان شاهد) در ایستگاه های گچساران، کوهدشت لرستان و ایلام برای مدت چهار سال زراعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تصادفی به کلی متفاوت ارزیابی شد. صفت عملکرد دانه با استفاده از مدل SHMM تجزیه وتحلیل شد. با استفاده از تجزیه خوشه ای بر پایه معیار فاصله اقلیدسی، درنهایت چهار گروه از محیط ها تعیین شد که سه سال اول ایستگاه گچساران، سال اول ایستگاه ایلام و همچنین دو سال آخر کوهدشت لرستان در یک خوشه، دو سال اول کوهدشت لرستان در یک خوشه جداگانه، دو سال آخر ایلام و سال آخر گچساران نیز در یک خوشه قرار گرفتند. همچنین سال دوم ایلام در یک خوشه جداگانه قرار گرفت. در هرکدام از این خوشه ها، ژنوتیپ ها اثرگذاری متقاطع با هم نشان نداده و مدل SHMM1 برازش کافی داشته است. درنهایت نتایج مدل SHMMM با استفاده از روش نگاره ای (گرافیکی) GGEbiplott نیز تایید شد. نتایج نشان داد در گچساران اثر متقابل متقاطع کمتری در طی سال های مختلف بین ژنوتیپ ها وجود داشت. همچنین در ایلام بیشترین اثر متقابل متقاطع در سال های انجام پژوهش مشاهده شد.

برنج های هوازی به عنوان یک قابلیت کارآمد در کاهش دشواری های ناشی از بحران آب به شمار می آیند. بررسی و ارزیابی تفاوت های ژنتیکی این برنج ها با رقم های برنج بومی ایرانی می تواند در شناسایی نواحی ژنگانی (ژنومی) تاثیرگذار در تحمل به تنش خشکی سودمند باشد. در این پژوهش ضمن بررسی صفات جوانه زنی ژنوتیپ ها تحت تنش اسمزی، تنوع همردیف ژنی (اللی) 26 نشانگر SSR پیوسته به QTLهای مرتبط با تحمل به خشکی یا شوری در 53 ژنوتیپ برنج شامل 31 ژنوتیپ برنج هوازی و 22 رقم برنج غرقابی (ایرانی) بررسی شد. در مجموع 118 همردیف ژنی چند شکل با میانگین 4.54 به ازای هر جایگاه ریز ماهواره تولید شد. بالاترین میزان PIC محاسبه شده با میزان 0.77 و 0.76 و بیشترین تنوع ژنی با میزان 0.80 و 0.70 به ترتیب مربوط به نشانگرهای RM10793 و RM493 بودند. بررسی کلی آماره های تنوع ژنتیکی نشان داد که دو نشانگر RM10793 و RM493 نسبت به دیگر نشانگرها مقادیر بالاتری داشتند و در جداسازی ژنوتیپ ها نقش بارزتری ایفا کردند. گروه بندی ژنوتیپ ها نیز بر پایه ضریب جاکارد و با استفاده از الگوریتم اتصال همسایگی، آن ها را به دو گروه منتسب کرد. این گروه بندی با نتایج به دستامده از تجزیه خوشه ای بر پایه صفات جوانه زنی با استفاده از الگوریتم وارد، همخوانی شایان توجهی داشت که این امر می تواند بیانگر موثر بودن و تایید نشانگرهای ریزماهواره مورد استفاده در جداسازی ژنوتیپ-ها از لحاظ تحمل به تنش اسمزی باشد.

این پژوهش به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه ده ژنوتیپ برنج شامل هشت رگه (لاین) امید بخش و دو رقم زراعی (فجر و شیرودی) به عنوان شاهد، در سال های زراعی 1389 و 1390 در سه منطقه از استان مازندران (آمل، ساری و تنکابن) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تجزیه واریانس جداگانه گویای وجود تفاوت معنی داری در بین ژنوتیپ ها از لحاظ عملکرد دانه در همه محیط ها (شش آزمایش) بود. در تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن سال و مکان و ثابت بودن تیمار، تاثیر ژنوتیپ، اثر متقابل سال x مکان، اثر متقابل ژنوتیپx  مکان و اثر متقابل ژنوتیپ×سال×مکان معنی دار به دست آمد. برای تعیین پایداری عملکرد ژنوتیپ های مورد بررسی، مقادیر واریانس و ضریب تغییرپذیری محیطی، واریانس درون مکانی، اکوالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، شیب خط رگرسیون، واریانس انحراف از خط رگرسیون، میانگین رتبه عملکرد و انحراف معیار آن برای هر ژنوتیپ محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان داد رگه های امیدبخش 1-1-33-27610 و 2-1-5-3-2765 از نظر عملکرد نسبت به رقم شاهد فجر برتری داشته ولی نسبت به رقم شیرودی تفاوت معنی-داری نداشتند. در نهایت بر پایه بیشتر فراسنجه های پایداری رگه های امیدبخش بالا و رقم شیرودی به ترتیب با میانگین عملکرد 7531، 6424 و 6501 کیلوگرم در هکتار به عنوان ژنوتیپ های پایدار انتخاب شدند.