فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1390 | دوره:5 | شماره:4 (پیاپی 20) |تعداد مقالات:16

هدف این مطالعه، مقایسه میزان ترکیبات شیمیایی (چربی، پروتئین و خاکستر)، مقدار رطوبت، و تعیین پروفیل اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه در سه گونه ماهی (ماهی کپور معمولی، سفید و قزل آلای رنگین کمان) بوده است. میزان کمی پروتئین خام در ماهی قزل آلای رنگین کمان به طور معنی داری (P<0.05) از دو گونه دیگر مورد مطالعه بالاتر بود ولی میزان چربی خام ماهی کپور معمولی به طور معنی داری از دو گونه دیگر بالاتر بوده است. از آنجایی که میزان اسیدهای چرب مهم EPA و DHA و حتی مقادیر اسیدهای چرب چند غیراشباع (PUFA) در هر سه گونه از ماهیان مشابه به هم بوده، و از طرف دیگر تفاوت های اندکی در نسبت اسید آمینه های ضروری (SEAA) به اسید آمینه های غیرضروری (SNEAA) در هر سه گونه مشاهده شده است، بنابراین مصرف ماهیان ارزان قیمت تری چون ماهی کپور معمولی پرورشی، ارزش غذایی پایین تری را برای مصرف کنندگان به دلیل داشتن خوش خوراکی کم تر و قیمت پایین تر در مقایسه با دو گونه دیگر قزل آلای رنگین کمان و سفید، در بر ندارد.

جیوه از عناصر سمی وارد شده به اکوسیستم دریای خزر بوده که قابلیت تجمع در بدن آبزیان را نیز دارا می باشد. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات بافت بیضه و ارزیابی تحرک اسپرم ماهیان نر سفید تحت تاثیر این فلز سنگین می باشد. در ابتدا بافت بیضه با 5-10، 6-10 و 7-10 مولار کلرید جیوه، به مدت 3 و 6 روز در شرایط آزمایشگاهی کشت گردید و در آزمایش دوم تحرک اسپرماتوزوآی ماهیان تحت تماس با غلظت های 0، 0.01، 0.1، 1، 10، 100، 1000 میلی گرم در لیتر کلریدجیوه مورد سنجش قرار گرفت. نتایج بیانگر افزایش بروز ضایعات بافت بیضه و کاهش روند اسپرماتوژنز با افزایش غلظت و مدت زمان تماس بود به طوری که در غلظت 5-10 مولار در روز ششم، تعداد بسیار زیادی از سلول های جنسی نکروز یافت. همچنین با افزایش غلظت جیوه، پارامترهای تحرک اسپرماتوزوئیدها به صورت معنی داری کاهش یافت (P<0.05) و در غلظت 100 و 1000 میلی گرم در لیتر اسپرماتوزوئیدها کاملا از حرکت بازایستادند. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش میزان بروز آسیب در بافت بیضه و اسپرماتوزآهای ماهی سفید با مدت زمان تماس و غلظت جیوه رابطه مستقیم دارد و ادامه پیشرفت آلودگی در محیط زیست این ماهیان می تواند در درازمدت صدمات جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.

در این آزمایش اثر سطوح مختلف از پروبیوتیک های یستچر (شامل 0.1، 0.2 و 0.3 کیلوگرم در تن)، بلوگاتکس I (شامل 2´109 CFU/gfood، 5´109 و 9´109)، بلوگاتکس II (شامل 2´109 CFU/gfood، 5´109 و 9´109) و مخلوطی از مقدار متوسط هر یک از آن ها و جیره شاهد (بدون پروبیوتیک)، در قالب یک تیمار شاهد و 10 تیمار آزمایشی بر میزان رشد و بازماندگی لارو ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) با میانگین وزنی 0.37±0.005 گرم و طول کل 3.1±0.278 سانتی متر طی مدت 60 روز مورد بررسی قرار گرفت. در طی دوره آزمایش، عملیات زیست سنجی هر 7 روز یک بار انجام شد و شاخص های رشد مشتمل بر طول کل، ضریب تبدیل غذایی، ضریب رشد ویژه، ضریب چاقی و درصد بقاء بر اساس استاندارد تعیین گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که بالاترین میزان شاخص های رشد و تغذیه در تیمار تغذیه شده با بالاترین مقدار بلوگاتکس II بیش تر بوده و تفاوت معنی داری با سایر تیمارها داشت (p<0.05). تیمارهای تغذیه شده با پروبیوتیک از میزان وزن و ضریب رشد ویژه بالا و ضریب تبدیل غذایی کم تری نسبت به تیمار شاهد برخوردار بودند. اثرات مثبت ناشی از کاربرد باکتری های تولیدکننده اسیدلاکتیک به عنوان پروبیوتیک در این پژوهش به اثبات می رسد و باکتری های تولیدکننده اسیدلاکتیک می تواند به عنوان پروبیوتیک در پرورش ماهی قزل آلا مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور مدیریت بهینه در دریاچه سد لار که در 7 کیلومتری شمال روستای پلور بر روی رودخانه لار (جاده هراز- تهران) احداث شده پارامترهای لیمنولوژیک و بیولوژیک از جمله شناسایی، تراکم و پراکنش زئوپلانکتون ها و تغییرات آن ها طی 6 مرحله نمونه برداری به صورت ماهانه از خردادماه تا آبان ماه سال 1385 انجام پذیرفت. نمونه ها توسط تور پلانکتون گیر کمرشکن 55 میکرون و از اعماق مختلف (لایه های 5-0، 10-5، 20-10، 30-20 و 40-30 متری) برداشته و توسط فرمالین 4 درصد تثبیت و در آزمایشگاه با میکروسکوپ معکوس مطالعه شدند.غالبیت زئوپلانکتونی در این سد مخزنی با راسته آنتن منشعبان بوده که 48.71 درصد جمعیت سالانه را تشکیل می دادند. نمونه های غالب آن گونه های Bosmina sp.، Daphnia polex و Daphnia longspina و مرحله جنینی آنتن منشعبان بود. راسته گردان تنان با فراوانی 41.81 درصد با گونه هایPolyarthera sp ، Asplanchna sp.، Collotheca sp.، Nothocla sp.، Philodina sp. و Syncheata sp. در رده دوم قرار داشتند. راسته مژک داران بافراوانی 6.21 درصد با تنها گونه Tintinnidium sp. در رده سوم قرار داشته و در نهایت راسته آخر یعنی پاروپایان با فراوانی 3.12 درصد با جنس Cyclops در رده چهارم قرار داشتند. در این بررسی در مجموع چهار راسته زئوپلانکتونی در 13 جنس شناسایی گردید. میانگین بیش ترین تراکم سلول های زئوپلانکتونی در تمامی ماه های نمونه برداری به راسته آنتن منشعبان به تعداد 6311.83±123.40 عدد در هر مترمکعب بوده در حالی که شهریورماه با 1875±1475.12 عدد در هر مترمکعب کم ترین تعداد را به خود اختصاص داد و رتبه دوم راسته گردان تنان با میانگین 5411.66±115.38 عدد در هر مترمکعب قرار داشت که مجددا کم ترین میانگین ماهیانه در شهریورماه به تعداد 4993.75±73.10 عدد در مترمکعب شمارش شد. طبق آزمون های غیرپارامتریک کروسکال- والیس و من - ویتنی بین فراوانی زئوپلانکتون ها در ایستگاه ها و ماه های مختلف اختلاف معنی دار آماری وجود داشته (p<0.05)، ولی بین اعماق مختلف هیچ اختلاف معنی دار آماری مشاهده نشد (p>0.05). مطالعات بیولوژیک نشان داد که پتانسیل تولید پلانکتونی در این دریاچه بسیار پایین است و با توجه به موقعیت مکانی اختلاف درجه حرارت چشم گیری در فصل های مختلف سال به خصوص در فصل پاییز و زمستان وجود دارد، که این موضوع از نظر بیولوژیکی دارای اهمیت است.

این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر محصول تجاری پروبیوتیکی پروتکسین بر برخی معیارهای رشد و ترکیبات بدن تاس ماهی سیبری به مدت 8 هفته انجام شد. این آزمایش در قالب یک تیمار شاهد و 3 تیمار آزمایشی هر یک با 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. این محصول تجاری به میزان 0.5، 1 و 1.5 گرم در هر کیلوگرم جیره به کار برده شد. ماهی ها هر روز در 3 نوبت و با فاصله زمانی 8 ساعت مورد تغذیه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که این محصول پروبیوتیکی بر معیارهای تغذیه ای مانند ضریب تبدیل غذایی (FCR)، نرخ رشد ویژه (SGR)، شاخص افزایش وزن بدن (BWI) و ضریب چاقی (K) تاثیر معنی داری نداشت (p>0.05). در حالی که بر میزان پروتئین و چربی خام لاشه این ماهی تاثیر معنی داری داشت (p<0.05). بیش ترین سطح پروتئین خام در تیمارهای آزمایشی 1 و 2 مشاهده گردید که با تیمار شاهد و تیمار 3 اختلاف معنی دار آماری داشت (p<0.05). بیش ترین سطوح چربی خام نیز در تیمار شاهد و تیمار آزمایشی 3 مشاهده شد و اختلاف معنی داری با تیمارهای آزمایشی 1و 2 داشت (p<0.05). این آزمایش نشان داد که محصول پروبیوتیکی پروتکسین اگرچه بر معیارهای رشد تاس ماهی سیبری تاثیر معنی دار نداشت، اما توانست موجب افزایش سطوح مواد مغذی لاشه این ماهی گردد که می تواند در افزایش کیفیت گوشت این ماهی برای پرورش دهندگان ارزش داشته باشد.

شهرستان دامغان یکی از شهرستان های تابعه استان سمنان می باشد. این شهرستان در فاصله 120 کیلومتری شرق سمنان و 70 کیلومتری غرب شاهرود واقع شده است. امروزه، در مطالعات تعیین کیفیت آب، بررسی حضور درشت بی مهرگان کف زی به عنوان شاخص های مکمل برای روش های شیمیایی تشخیص آلودگی ها شناخته شده است. به گونه ای که در مقاومت به آلودگی، بزرگ بی مهرگان آبزی شاخص حیاتی برای محیط های آبی به شمار می روند. در این پژوهش، به منظور بررسی کیفیت آب 6 چشمه (سرچشمه دیباج، زردوان، قلعه، آب سیج، آب رندان، کلاته پیرخوش در) بر اساس تنوع درشت بی مهرگان آبزی، نمونه برداری در 6 ایستگاه، طی مدت یک سال از مرداد 1388 تا تیر 1389 با استفاده از دستگاه سوربر در یک مسیر 70 کیلومتری به صورت ماهانه صورت گرفت. سپس نمونه ها با فرمالین 4 درصد تثبیت و برای شناسایی و بررسی به آزمایشگاه منتقل گردید. 18 خانواده از 11 راسته شناسایی شد. بیش ترین فراوانی مربوط به 5 راسته Diptera، Trichoptera، Tricladida، Amphipoda و Ephemeroptera بودند. شاخص بیولوژیک خانوادگی هلسینهوف (Hilsenhoff)، برای ارزیابی وضعیت کیفی آب در ایستگاه ها مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس بررسی های انجام شده مشخص گردید، 2 چشمه آب سیج (ایستگاه چهارم) و آب رندان (ایستگاه پنجم) دارای بهترین درجه کیفی آب هستند.

دما یک پارامتر تاثیرگذار بر روی رشد ماهی در شرایط طبیعی می باشد. به منظور بررسی دمای آب بر میزان رشد و درصد بازماندگی بچه کپورماهیان نورس هندی تعداد 10500 قطعه بچه ماهی نورس به 3 استخر 700 مترمربعی پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور با تراکم 3500 قطعه در هر استخر که شامل 46.7 درصد کاتلا (Catla catla)، 35 درصد روهو (Labeo rohita) و 18.3 درصد مریگال (Cirrhinus reba) بود معرفی شدند. میانگین وزن و طول کل اولیه در نمونه ها به ترتیب 0.3±0.01 گرم و 23.6±0.75 میلی متر در روهو، 0.1±0.01 گرم و 33.26±0.35 میلی متر در کاتلا و 0.16±0.01 گرم و 34.8±0.96 میلی متر در مریگال بود. نمونه ها به طور ماهانه بیومتری شدند و تلفات و دما به طور روزانه ثبت شد. غذا به صورت کنسانتره به ماهیان داده شد با کاهش دما از میزان تغذیه کم شده، به طوری که در ماه آذر، دی و اواسط بهمن غذادهی قطع شد. نتایج این بررسی نشان داد که که بیش ترین میزان رشد در بچه ماهیان نورس در شهریور (29.74±0.45 گرم)، مهر (23.74±0.77 گرم) و آبان (20.12±0.46 گرم( صورت گرفت و در ماه های آذر (15.4±0.67 گرم(، دی (10.19±0.48 گرم(، بهمن (11.21±0.78 گرم) و اسفند (19.41±0.49 گرم) به صورت تقریبا ثابت در آمد. درصد بازماندگی در محدوده دمایی 10.19-29.74 درجه سانتی گراد بین 80.6-95.71 درصد در 3 استخر مشاهده شد، و در دمای حداقل 7 درجه در دی و بهمن و حداکثر 33 درجه در شهریور تلفاتی مشاهده نشد. بیش ترین میزان رشد در بچه ماهیان روهو مشاهده گردید مریگال و کاتلا در مراحل بعدی بودند. که دلیل اصلی را می توان در تراکم کاتلا دانست و با توجه به درصد بازماندگی این بچه ماهیان در دامنه متغیر دمایی می توان نتیجه گرفت که این ماهیان توان سازگاری و پرورش در شرایط اقلیمی استان خوزستان را دارا می باشند.

گیش ماهیان از گروه های اصلی ماهیان سطح زی به عنوان ترکیب اصلی آب های جنوب کشور محسوب می شوند و دارای ارزش اقتصادی شیلاتی می باشند. از این رو شناخت زمان و مکان تخم ریزی آن ها در آب های ایرانی و شناسایی مراحل و دوره ابتدایی زندگی آن ها که شامل مرحله تخم و لاروی می باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطالعه و بررسی لاروماهیان در آب های ساحلی و دریایی ایران از 15 سال پیش آغاز گردیده است که در آب های ایرانی خلیج فارس و در محدوده سه استان جنوبی کشور: خوزستان، بوشهر و هرمزگان صورت پذیرفت. نمونه برداری از لاروماهیان با به کارگیری تور پلانکتون گیری زوج با چشمه تور 500 میکرون انجام گرفته است. در تمامی این مطالعات و نمونه برداری ها لارو گیش ماهیان مشاهده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، نمونه های لاروی متعلق به این خانواده پس از تفکیک و شناسایی مراحل لاروی در دو زیرخانواده Carangini و Scomberoidini و در چهار جنس Scomberoides sp.، Caranx sp.، Alectis sp. و Alepes sp. قرار گرفتند. این خانواده به طور عموم در نیمه اول سال در آب های ایرانی خلیج فارس و در آب های سواحل غربی خوزستان و سپس نایبند در استان بوشهر با بیشترین تراکم حضور داشته است.

قزل آلای رنگین کمان (Onchorhynchus myksis) ماهی تجاری محسوب می شود که محصولات فراوانی برای مصرف انسان دارد. گسترش فعالیت های جنسی ماهی منجر به کاهش رشد غیرجنسی می گردد. بنابراین تولید ماهیان عقیم برای صنعت آبزی پروری مفید است. شوک گرمایی یک راه بسیار تاثیرگذار برای ایجاد تریپلوئیدی در ماهی است. این پژوهش برای بهینه سازی زمان در روش شوک گرمایی صورت گرفت. شوک گرمایی در زمان های متفاوت پس از لقاح (دامنه 28-10 دقیقه) به کار برده شد. در این پژوهش سایر پارامترها به صورت زیر تنظیم شد: دمای شوک= 26 درجه سانتی گراد، طول مدت شوک= 10 دقیقه. موفقیت القا تریپلوئیدی به وسیله سنجش گلبول قرمز تعیین شد. نتایج به دست آمده از آنالیز آماری نشان می دهد که نرخ بقای گروه های تیمار نسبت به گروه شاهد پایین تر بود (P<0.05)، همچنین حجم هسته در تریپلوئید 2.17 برابر نسبت به دیپلوئید افزایش نشان می دهد. بالاترین سطح القا تریپلوئیدی به میزان 80 درصد رسید و در زمان 28 دقیقه پس از لقاح به دست آمد.

تاثیر مکمل غذایی اینولین بر شاخص های رشد، بازماندگی، تراکم باکتری های اسید لاکتیک و ترکیب لاشه بچه ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) مورد مطالعه قرار گرفت. پربیوتیک اینولین در 4 سطح صفر (شاهد)، 0.5، 1 و 1.5 درصد و در 3 تکرار به جیره تجاری ماهی کپور شامل 27.7 درصد پروتئین و 15.7 درصد چربی اضافه گردید. بچه ماهیان کپور با میانگین وزنی 6.25±0.12 گرم و با تراکم 16 عدد بچه ماهی در مخازنی به حجم 100 لیتر به مدت 8 هفته مورد پرورش قرار گرفتند. در انتهای دوره آزمایش شاخص های رشد، تغذیه، بازماندگی، جمعیت لاکتوباسیل روده و ترکیبات مغذی بدن ارزیابی شدند. نتایج به دست آمده بیانگر نبود تفاوت معنی دار بر شاخص های رشد و بازماندگی در بین تیمارهای آزمایشی بود (P>0.05). بیش ترین تراکم لاکتوباسیل روده در سطح 1.5 درصد اینولین در جیره مشاهده گردید (P<0.05). با افزایش سطح اینولین در جیره بر میزان پروتئین لاشه افزوده و از میزان چربی کاسته شد (p<0.05). در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد اضافه کردن اینولین به میزان 1.5 درصد به جیره تجاری بچه ماهی کپور معمولی می تواند در افزایش رشد و بازماندگی تاثیر مثبتی داشته باشد.

این پروژه در سال 83-1382 به صورت ماهانه به مدت یک سال انجام شد. در این مطالعه اثرات برداشت شن و ماسه بر ماهیان رودخانه تجن بررسی شده است. برای انجام این پژوهش 3 ایستگاه طی یک سال نمونه برداری شده است. ماهیان رودخانه تجن از 3 خانواده Cyprinidae، Cobitidae و Gobiidae بوده که بیش ترین تعداد گونه ای مربوط به خانواده کپورماهیان (7 گونه) است. بیش ترین فراوانی ماهیان در ایستگاه 3 (47 درصد) و کم ترین آن در ایستگاه 2 (11 درصد) دیده شد. گونه غالب این رودخانه سیاه ماهی (Capoeta capoeta) با فراوانی 52.3 درصد بوده است. کم ترین تعداد گونه ها در ایستگاه 2 (3 گونه) و بیش ترین آن در ایستگاه 3 (9 گونه) بوده است. همچنین بررسی های آماری نشان می دهد که اختلاف معنی داری میان فراوانی ماهیان در 3 ایستگاه نمونه برداری وجود دارد و نیز تراکم و تعداد گونه های ماهیان در این سه ایستگاه همبستگی منفی را با ذرات معلق و محلول کل و نیز هدایت الکتریکی آب نشان داده است. استخراج شن و ماسه در این رودخانه اثرات نامطلوبی بر تخریب بستر رودخانه و زیستگاه ماهیان داشته است.

به منظور بررسی اثر استفاده از گیاه چنگال آبی (Ceratophyllum demersum) بر میزان رشد و بقاء بچه ماهیان قزل آلای رنگین کمان، 4 تیمار غذایی با مقادیر 0، 2، 4 و 6 درصد از گیاه چنگال آبی تهیه گردید و آزمایش با 3 تکرار در قالب یک طرح کاملا تصادفی انجام شد. تعداد ماهیان مورد آزمایشی 96 قطعه، با وزن اولیه 11.12±0.71 گرم و طول اولیه 91.7±3.05 میلی متر بود که به 12 آکواریوم که تیمارهای آزمایش را تشکیل می دادند، معرفی شدند. این آزمایش به مدت 5 هفته به طول انجامید که در خلال آن برخی از معیارهای رشد از جمله نرخ رشد ویژه (SGR)، میزان رشد روزانه (DGR)، ضریب چاقی (CF)، ضریب تبدیل غذایی (FCR) و نرخ بقاء (SR) برای تیمارهای مختلف محاسبه شد. نتایج آنالیز واریانس داده ها نشان داد که تیمارهای مختلف، اختلاف معنی داری را در مورد فاکتورهای نرخ بقاء (SR) و ضریب چاقی (CF) سبب نشدند، همچنین در طی مدت آزمایش، تیمارها اختلاف های بسیار معنی داری را در مورد وزن (W)، نرخ رشد ویژه (SGR)، نرخ رشد روزانه (DGR) و ضریب تبدیل غذا (FCR) نشان دادند (p<0.05). و در مورد طول بچه ماهیان نیز، تیمارهای مختلف اختلاف های معنی داری را سبب شدند (p<0.05). بر اساس نتایج به دست آمده تیمار 2 که دارای 4 درصد گیاه چنگال آبی بود، بهترین اثر را بر رشد بچه ماهیان نشان داد. نتایج آزمون مقایسه ای میانگین های دانکن هم نشان داد که در خلال کل دوره آزمایش، بیش ترین میزان افزایش طول (11 میلی متر)، افزایش وزن (2.47 گرم)، نرخ رشد روزانه (0.15)، نرخ رشد ویژه (1.36) و بهترین ضریب تبدیل غذا (0.74) در تیمار واجد 4 درصد گیاه چنگال آبی به دست آمد.

با توجه به اهمیت اکولوژیکی (مراکز تکثیر انواع ماهیان استخوانی به خصوص ماهی کلمه و نیز مکان نوزادگاهی برای لارو بسیاری از ماهیان) و زیست محیطی رودخانه قره سو (منتهی به خلیج گرگان)، میزان تجمع فلز سنگین کادمیوم در رسوبات و فون ماکروبنتوز آن بررسی گردید. نمونه برداری از دو ایستگاه پل و مصب این رودخانه به مدت یک سال طی فصل های مختلف صورت گرفت. نتایج نشان داد که حداکثر میانگین کادمیوم رسوبات در تابستان 0.17 ppm در ناحیه مصبی و حداکثر مقدار آن در ماکروبنتوزها در ایستگاه اول 1.48 ppm در فصل پاییز وجود دارد. اندازه گیری غلظت کادمیوم نشان داد که متوسط میزان کادمیوم در بنتوز (0.34 ppm) و در رسوب (0.13 ppm) در محدوده حد استاندارد تعیین شده در بافت کفزیان (0.05-0.5 ppm) و کم تر از رسوبات رودخانه های طبیعی (0.14 ppm) می باشد.