مهندسی صنایع
سال:1394 | دوره:49 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

تعیین سیاست کنترل موجودی مناسب و قیمت فروش بهینه کالاهای مختلف، از موضوعات اصلی تحقیقات علمی و صنعتی است. از طرف دیگر، امروزه بسیاری از کالاهایی که در بازار وجود دارند در زمره اقلام زوال پذیرند. بنابراین، تعیین قیمت بهینه و سیاست های موجودی بهینه برای این نوع کالاها اهمیت بالایی دارد. در این پژوهش یک زنجیره تامین سه سطحی، شامل یک تولیدکننده، یک توزیع کننده و یک خرده فروش، در نظر گرفته شد که در آن فقط یک نوع کالای زوال (فساد) پذیر با نرخ زوال (خرابی) ثابت عرضه می شود. تقاضا در این زنجیره قطعی و بازپرسازی در آن لحظه ای بود. هدف مطالعه سیستم موجودی توزیع کننده این زنجیره تامین بود؛ طوری که سود کل سیستم بیشینه شود. دستاورد کلیدی این مطالعه نیز توسعه مدل جدید و ارائه الگوریتمی بود که مقادیر بهینه قیمت فروش محصول و طول دوره سفارش توزیع کننده را، که متناظر با سود بیشینه است، تعیین کند. بخشی از موجودی اولیه انبار در اثر زوال (خرابی) و فساد از بین می رود؛ در نتیجه توزیع کننده میزان کالای خراب شده را اسقاط و به همان اندازه در انبار خود کالای سالم جایگزین می کند. جایگزینی کالا در انبار توزیع کننده نیز لحظه ای در نظر گرفته شد. در انتها مثال عددی برای تشریح مدل ارائه می شود و تحلیل حساسیت روی مقادیر برخی پارامترها صورت می گیرد.

پاسخگویی سریع به نیاز متغیر موجود و انعطاف پذیری لازم مرتبط با آن از مسائل مهم در صنایع پیچیده امروزی است. تصمیم گیری درباره نحوه به کارگیری تسهیلات ساخت در شبکه و تخصیص و طرح تحویل سفارش ها را می توان از تصمیم های مهم استراتژیک در این حوزه دانست. در این تحقیق یک مدل برنامه ریزی ریاضی خطی مختلط عدد صحیح چندهدفه برای مکان یابی و تخصیص تقاضا با معیارهای چابکی و امنیت ارائه می شود. اهداف این مدل برنامه ریزی عبارت است از پراکندگی تسهیلات و هزینه حمل و نقل در شبکه همراه هزینه های ثابت و متغیر تاسیس در هر دوره. همچنین از یکی از روش های بسیار پرکاربرد تصمیم گیری چندمعیاره، به نام برنامه ریزی آرمانی، استفاده شد. تصمیماتی درباره فعال یا غیر فعال شدن هر تسهیل در یک افق چندین دوره ای و تخصیص بهینه تقاضا در این مدل گنجانده شد. در انتهای مقاله نیز، به منظور نمایش نحوه عملکرد مدل ارائه شده، یک مثال عددی تحلیل شده است.

امروزه رقابت شدید بین تولیدکنندگان و هزینه بالای تولید باعث شده کاهش ضایعات و استفاده دوباره در مرحله بازیافت به یکی از دغدغه های بسیار مهم کارخانه ها و شرکت های صنعتی و تولیدی تبدیل شود. هدف این تحقیق کاربرد الگوی پردازش تصویر در شناسایی ضایعات خط تولید بود. جهت مطالعه موردی، از ظروف تولیدی شرکت روغن نباتی شیراز استفاده شد. عملیات پردازش تصویر با استفاده از نرم افزار  MATLABانجام گرفت. در این تحقیق، از دو نظریه برای سنجش و شناسایی ظروف سالم و معیوب استفاده شد. نظریه اول بر مبنای مقایسه مساحت تصویر ظروف سالم و معیوب با یک نمونه سالم و نظریه دوم بر مبنای نسبت طول به مجموع عرض های قسمت های مختلف هر تصویر است. نظریه دوم از الگوریتم تابع لبه استفاده می کند. نتایج تحقیق نشان داد نظریه دوم نسبت به نظریه به دست آوردن مساحت تصویر دقیق تر است.

جراحی لاپاراسکوپی یا کم تهاجمی نوعی عمل جراحی است که در آن شکاف هایی کوچک و اندک بر بدن بیمار ایجاد می شود. این نوع جراحی نسبت به جراحی های باز، در موارد مشابه، عوارض کمتری دارد. کوتاه شدن زمان جراحی لاپاراسکوپی می تواند منافع بسیاری داشته باشد؛ از جمله کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری منابع، و افزایش کارایی پرسنل. یکی از روش های کوتاه کردن زمان جراحی لاپاراسکوپی شناسایی علل بروز وقفه و جلوگیری از وقوع آن یا کاهش احتمال وقوع آن است. از این رو، هدف این مطالعه شناسایی و رتبه بندی علل بروز وقفه در جراحی لاپاراسکوپی بر اساس شناسایی روابط علی میان این علت ها بود. جامعه پژوهش متشکل از بیست و پنج عمل جراحی لاپاراسکوپی اورولوژی انجام شده در بیمارستان شهید هاشمی نژاد تهران در خردادماه 1392 بود. نتایج نشان داد مهم ترین علل بروز وقفه در جراحی لاپاراسکوپی به ترتیب شامل کمبود یا چندوظیفه ای بودن پرسنل، غبارآلود شدن لنز، در دسترس نبودن ابزارآلات، آغشته شدن لنز به خون یا سایر مواد، و بی تجربگی پرسنل است. از سوی دیگر نتایج تحلیل حساسیت وزن های شاخص ها نشان داد در بیش از 80 درصد سناریوهای بررسی شده پنج علت مزبور به منزله پنج علت برتر ایجاد وقفه در جراحی لاپاراسکوپی شناخته شده اند. با به کارگیری نتایج این پژوهش می توان بهره وری اتاق عمل را در این گونه عمل های جراحی افزایش داد.

در این تحقیق مدلی جامع برای ارزیابی عملکرد و اندازه گیری کارایی واحدهای تصمیم گیری ارائه می شود. در مدل ارائه شده از کارت امتیازی متوازن به منزله چارچوبی برای طراحی ساختار مدل های تحلیل پوششی داده های به هم پیوسته استفاده شد. چهار مدل تحلیل پوششی داده های خروجی محور با بازده متغیر نسبت به مقیاس برای هر یک از چهار وجه کارت امتیازی متوازن در نظر گرفته شد و شاخص هایی متناسب با هر یک از وجوه به منزله ورودی و خروجی های مدل ها به کار رفت. در این مدل به نظریه بازی چانه زنی نش برای نشان دادن تاثیر قدرت چانه زنی واحدها در محیط رقابتی توجه شد. بدین ترتیب رویکردی همه جانبه برای ارزیابی و بهبود عملکرد واحدها در محیط رقابتی ارائه می شود. در پایان، با ارائه مطالعه موردی هفده شرکت سیمان، از مجموعه هلدینگ شستا، مدل اجرا و راهکارهایی برای بهبود وضعیت واحدهای با عملکرد ضعیف پیشنهاد می شود.

با گسترش و تشدید فضای رقابتی در دنیای امروزی، مدیریت زنجیره تامین به یکی از مسائل اساسی پیش روی بنگاه های اقتصادی تبدیل شده است؛ طوری که همه فعالیت های سازمان ها را به منظور تولید محصولات، بهبود کیفیت، کاهش هزینه ها، و ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان تحت تاثیر داده است. از طرف دیگر، با افزایش حجم گازهای گلخانه ای و آلاینده ها، مدیران سازمان ها و محققان در پی طراحی و راه اندازی شبکه هایی برآمدند که علاوه بر بهینه سازی اقتصادی بر عوامل زیست محیطی و کاهش آلاینده ها در همه بخش ها تمرکزی ویژه داشته باشند. در این تحقیق یک شبکه زنجیره تامین چندلایه ای، چندمحصولی، و چنددوره ای با بازگشت محصولات بررسی می شود. ریسک های عملیاتی به صورت خرابی در قسمت تامین کنندگان و کارخانه در نظر گرفته شد. مدل ریاضی تامین کنندگان مناسب را بر اساس معیارهایی مانند قیمت فروش، متوسط خرابی، و هزینه های حمل و نقل انتخاب می کند. عدم قطعیت در مساله به کمک رویکرد فازی مطرح شد و مدل فازی دوهدفه ابتدا به کمک روش خیمنز به مدل قطعی تبدیل و سپس با روش TH حل شد. به دلیل NP-Hard بودن مسائل زنجیره تامین، در این تحقیق، برای حل مساله در اندازه های بزرگ از روش NSGA II استفاده شد.

در سیستم کنترل موجودی کلاسیک فرض بر این است که هزینه خرید هنگام دریافت کالا پرداخت می شود. اما گاهی جهت ترغیت خریدار، برای سفارش بیشتر، اجازه پرداخت معوقه به وی داده می شود و به این ترتیب سیاست تشویقی اعمال می شود. در این پژوهش یک مساله کنترل موجودی دوره ای بررسی می شود که در آن فاصله زمانی بین دو بازپرسازی متوالی متغیری تصادفی است. در حقیقت، مدل میزان سفارش اقتصادی تحت دو سیاست تصادفی بودن فاصله زمانی بین دو بازپرسازی و لحاظ کردن سیاست پرداخت معوقه توسعه داده می شود. در این تحقیق مقعربودن تابع متوسط سود خریدار و شرایطی که این تابع باید داشته باشد تا میزان بهینه سقف موجودی تعیین شود اثبات می شود. هدف اصلی تعیین سقف موجودی خریدار است به نحوی که سود آن ماکزیمم شود. در ادامه، برای تشریح مدل، مثال های عددی و تحلیل حساسیت ارائه می شود.

یکی از اقدامات مهمی که لازم است هنگام وقوع بحران صورت پذیرد بهینه سازی نحوه توزیع و تخصیص منابع بین افراد است. زمان در افزایش تعداد افراد نجات یافته توسط فعالیت های امدادی تاثیری به سزا دارد. در این پژوهش یک مدل مسیریابی وسایل نقلیه امدادی مبتنی بر مسیریابی پوشش تور در منطقه آسیب دیده توسعه داده شد. همچنین، به دلیل اینکه تعیین میزان دقیق تقاضا برای کالاهای اساسی هنگام وقوع فجایع، که مهم ترین آن ها داروست، بسیار دشوار و در بسیاری موارد ناممکن است و به منظور نزدیک سازی مدل به شرایط واقعی عدم قطعیت تقاضا بر اساس اعداد فازی مدنظر قرار گرفت. به منظور صحه گذاری بر مدل ارائه شده چندین نمونه عددی به کمک روش شاخه و کران حل شد. همچنین یک الگوریتم فراابتکاری مبتنی بر الگوریتم جست و جوی هارمونی همراه شبیه سازی تصادفی توسعه داده شد. مقایسه نتایج حاصل از الگوریتم ارائه شده در مقایسه با نتایج حاصل از روش دقیق خطای 1 درصد را برای الگوریتم نشان می دهد. این موضوع نشان دهنده کارایی مناسب الگوریتم ارائه شده است. به منظور بررسی الگوریتم ارائه شده در ابعاد بزرگ، نتایج حاصل از الگوریتم جست و جوی هارمونی با نتایج حاصل از ترکیب الگوریتم با الگوریتم ابتکاری GRASP مقایسه شد. بررسی ها کارایی الگوریتم ترکیبی پیشنهادی را نشان می دهد.

هدف از طراحی شبکه زنجیره تامین حلقه بسته ترکیب کردن ملاحظلات محیطی با طراحی شبکه زنجیره تامین سنتی از طریق در نظر گرفتن بازیافت، دمونتاژ، و فعالیت های استفاده مجدد است. در یک شبکه زنجیره تامین حلقه بسته استفاده از مواد اولیه دوستدار محیط زیست و افزایش استفاده دوباره از محصولات به کمک طراحی یک شبکه بازیافت، دمونتاژ، و نوسازی محصولات مناسب می تواند سبب افزایش ملاحظات محیطی در طراحی شبکه شود. در این فرایند طراحی باید معاوضه ای بین توابع هدف حداکثرسازی منافع و سبزبودن در نظر گرفته شود. در این پژوهش، یک مدل برنامه ریزی عدد صحیح 0 و 1 دوهدفه برای یک شبکه لجستیک یکپارچه مستقیم و معکوس، شامل سه سطح در جریان مستقیم (به نام های تامین کنندگان، مراکز مونتاژ، مناطق مشتری) و دو سطح در جریان معکوس (به نام های مراکز دمونتاژ و دفع)، توسعه داده و حل شد. مجموعه ای از جواب های بهینه پارتو برای نشان دادن معاوضه بین توابع هدف سود و سبزبودن شبکه فراهم شد. همچنین، چندین بینش مدیریتی مفید از مثال های عددی متنوع توسعه داده شد.

سالیانه تعدادی از پروژه های کلان ملی با مشکلات اجرایی رو به رو می شود. مدیریت ریسک می تواند نقشی بسزا در شناسایی و اقدامات پیشگیرانه در این زمینه داشته باشد. در این پژوهش، مدیریت ریسک در پروژه های حوزه انتقال و فوق توزیع شرکت برق منطقه ای خراسان با استفاده از استاندارد «گستره دانش مدیریت پروژه» طراحی و اجرا شد. ابتدا، انواع ریسک حوزه انتقال و فوق توزیع شناسایی شد. سپس، ریسک ها بر اساس احتمال وقوع، قابلیت شناسایی، مدیریت پذیری، و تاثیر بر اهداف پروژه ارزیابی شد. میزان تحقق اهداف نیز توسط سه معیار زمان و هزینه و کیفیت اجرا لحاظ شد. در ادامه، ریسک ها در قالب «ساختار شکست ریسک» دسته بندی و در نهایت اولویت بندی شدند. نتایج نشان داد کمبود بودجه، تحریم ها، و انتخاب نامناسب عوامل پروژه از ریسک های موثر در پروژه های حوزه تحقیق اند. رویکرد پیشنهادی را می توان با تغییرات جزئی، جهت مدیریت ریسک ها، در سایر پروژه های کلان ملی به کار گرفت.

تامین کنندگان نقشی بارز در عملکرد مناسب یک زنجیره تامین دارند و انتخاب مناسب آن ها از اهمیتی ویژه برخوردار است. در این پژوهش، مدلی تلفیقی از روش تصمیم گیری چند معیاره و برنامه ریزی ریاضی برای انتخاب تامین کنندگان و تخصیص سفارش در زنجیره تامین ارائه می شود. ساختار ارائه شده متشکل از دو زیر مدل کیفی و کمی است. زیرمدل کیفی با بهره گیری از فن اولویت بندی بر اساس شباهت به راه حل ایده آل (تاپسیس) به ارزیابی کیفی تامین کنندگان می پردازد. سپس، در زیرمدل کمی حجم سفارش دهی به تامین کنندگان بر اساس اولویت های معین شده در مرحله کیفی با استفاده از برنامه ریزی ریاضی چندهدفه مشخص می شود. روش حل در این پژوهش رویکرد فازی چندهدفه TH است که به دلیل توانمندی محاسبه درجه تامین توابع هدف مختلف موجود در مدل در حل مسائل چندهدفه به طور وسیع از آن استفاده شده است. از ویژگی های بارز مدل توجه به سطوح کیفی مختلف و نرخ خرابی مرتبط با آن و نیز فرض تغییر تامین کننده به صورت جزئی است. در پایان، برای نمایش اعتبار مدل و کارایی روش حل، تعدادی مساله نمونه ارائه و حل می شود.

یکی از اهداف سیستم های یکپارچه لجستیکی، که به مثابه یک فلسفه مدیریتی جدید طی چند دهه گذشته پدید آمده، افزایش کارایی توزیع محصولات است. این نوع مسائل معمولا در دو بخش بررسی می شوند؛ مکان یابی تسهیلات برای سیاست های بلندمدت و مسیریابی وسائط نقلیه برای پاسخگویی بیشتر به تقاضای مشتریان در تصمیم های عملیاتی. این دو جزء به صورت جداگانه قابل حل است؛ اما این حل ممکن است به جواب بهینه مساله اصلی منجر نشود و برای هر زیرمساله جواب بهینه پیدا کند. این تحقیق، به تعیین همزمان مسائل مکان تسهیلات و مسیریابی وسائط نقلیه برای بازدید از تسهیلات مورد نظر، که باید سرویس دهی شوند، می پردازد. از آنجا که مساله مورد بررسی از نوع مسائل NP-Hard است، به منظور حل آن در ابعاد بزرگ از الگوریتم رقابت استعماری تلفیقی استفاده می شود. برای نشان دادن کارایی الگوریتم پیشنهادی تعدادی از مسائل در ابعاد کوچک و بزرگ با این الگوریتم و روش حل دقیق به کمک نرم افزار CPLEX حل می شود. مقایسه این دو روش نشان دهنده کارایی الگوریتم پیشنهادی است. در پایان نتیجه گیری ارائه می شود.