پژوهش در علوم زراعی
سال:1389 | دوره:3 | شماره:10 |تعداد مقالات:10

به منظور تعیین اثرات تاریخ کاشت و روش های کنترل علف های هرز بر عملکرد و خصوصیات رویشی آفتابگردان، آزمایشی در سال 1388 در منطقه خان دیزج شهرستان خوی انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تاریخ کاشت در سه سطح (15 فروردین، 15 اردیبهشت و 15 خرداد) و روش های کنترل علف های هرز در پنج سطح (تریفلورالین+فوکوس، تریفلورالین+نابواس، تریفلورالین، وجین دستی و عدم کنترل) بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و روش های کنترل علف های هرز اثر معنی داری بر صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و روغن آفتابگردان داشت، ولی درصد روغن فقط در تاریخ های کاشت معنی دار شد. مهم ترین علف های هرز مزرعه شامل سلمه تره، پیچک صحرایی، شلمی، کنف وحشی، سوروف و چسبک بودند که در تاریخ های مختلف کاشت تغییرات شدیدی در وزن خشک هر یک از گونه ها مشاهده شد. به طوری که در تاریخ کاشت اول (15 فروردین) وزن خشک سلمه تره و شلمی، در تاریخ کاشت سوم نیز وزن خشک سوروف، چسبک و کنف وحشی در بالاترین مقدار بودند. علف کش تریفلورالین در کنترل پیچک صحرایی و کنف وحشی بسیار ضعیف تر از تیمار وجین دستی عمل نمود. بین دو علف کش پس رویشی نابواس و فوکوس اختلاف معنی داری از لحاظ کنترل باریک برگ ها مشاهده نشد. اثرات متقابل دو فاکتور بر صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، قطر ساقه، عملکرد دانه، عملکرد روغن، عملکرد بیولوژیک و وزن خشک علف های هرز معنی دار شد. در مجموع این تحقیق نشان داد که تاریخ کاشت 15 اردیبهشت ماه و کاربرد علف کش پیش رویشی تریفلورالین با علف کش های پس رویشی نابواس و فوکوس برای حصول حداکثر عملکرد دانه و روغن آفتابگردان در منطقه می تواند مناسب باشند.

به منظور بررسی اثرات شوری بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک ذرت آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در 4 تکرار بر رقم 704 ذرت در شرایط گلخانه ای در سال 1388 اجرا گردید. عامل A در دو سطح شامل: (:a1 آب آبیاری به عنوان شاهد :а2 شوری 6 dS/m)، عامل B در سه سطح شامل (:b1 میزان نیتروژن بر اساس آزمون خاک، :b2 میزان نیتروژن 50 درصد بیشتر از آزمون خاک، :b3 میزان نیتروژن 100 درصد بیشتر از آزمون خاک) و عامل C در سه سطح شامل: (:C1 میزان پتاسیم بر اساس آزمون خاک، :C2 میزان پتاسیم 50 درصد بیشتر از آزمون خاک و :C3 میزان پتاسیم 100 درصد بیشتر از آزمون خاک) بود. در طی دوره رشد، صفات مورفولوژیکی از قبیل قطر ساقه و ارتفاع بوته در دو مرحله زمانی، تعداد برگ در زمان برداشت، میزان سبزینگی در دو مرحله زمانی، سطح برگ، محتوی آب نسبی و شاخص پایداری غشا مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد اعمال شوری باعث کاهش قطر ساقه، ارتفاع بوته، سطح برگ، محتوی آب نسبی شد. در حالیکه درصد سبزینگی و شاخص پایداری غشا افزایش یافت ولی تاثیر معنی داری بر روی تعداد برگ نداشت. با افزایش مصرف نیتروژن در شرایط شور ارتفاع بوته، میزان سبزینگی، سطح برگ، محتوی آب نسبی و شاخص پایداری غشا افزایش یافت. به طوریکه بیشترین سطح برگ معادل 0.178 مترمربع در بوته با مصرف 50 درصد نیتروژن بیشتر از آزمون خاک حاصل شد، مصرف پتاسیم در شرایط شور و بدون شوری باعث ایجاد تغییراتی در شاخص های رشد شد به طوریکه در شرایط شور، بیشترین ارتفاع در مصرف 100 درصد بیشتر از مقدار پتاسیم حاصل شد که با مقدار 50 درصد بیشتر از آن تفاوت معنی داری نداشت.

به منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت بر ژنوتیپ های گلرنگ تحت شرایط ارومیه، آزمایشی در سال زراعی 9-1388 انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل تاریخ کاشت در چهار سطح (1 اردیبهشت، 15 اردیبهشت، 31 اردیبهشت و 15 خرداد) به عنوان فاکتور اول و پنج ژنوتیپ به نام های (IL-111، S-541، PI-250536،PI-250537  و (Syprus bregun به عنوان فاکتور دوم مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه در بوته، شاخص برداشت و درصد روغن معنی دار بود. عملکرد دانه در تاریخ های کشت اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب 223.22، 197.65، 185.71، 173.99 گرم در متر مربع بود. بیشترین تعداد غوزه بارور، تعداد دانه در غوزه و وزن هزار دانه به ترتیب به ژنوتیپ های PI-250537،S-541 و Syprus bregun در اولین تاریخ کاشت اختصاص داشت. اثر متقابل تاریخ کاشت در ژنوتیپ برای صفات، تعداد شاخه جانبی، ماده خشک کل، عملکرد دانه، تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه درغوزه، شاخص برداشت، درصد روغن و وزن هزار دانه معنی دار بود (P≤0.01). ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد، عملکرد دانه با صفت تعداد دانه در غوزه همبستگی مثبت و معنی داری داشت. بر اساس این نتایج، کشت بهاره در اولین فرصت بهتر از کشت های تاخیری خواهد بود.

اسید آبسزیک (ABA) و سیتوکینین CK)) علاوه بر تنظیم فرآیندهای مرتبط با پیری در شکل گیری قدرت منبع و مخزن نقش اساسی دارند. این تحقیق به منظور بررسی اثرات مصرف خارجی این دو تنظیم کننده رشد با غلظت 100 میکرو مولار در 9 سطح: 1- شاهد-Ck -2  در زمان ظهور سنبله  Ck -3در 14 روز بعد از ظهور سنبله  ABA -4در زمان ظهور سنبله 5- ABA در 14 روز بعد از ظهور سنبله Ck - در زمان ظهور سنبله و ABA در 14 روز بعد از ظهور سنبله  ABA-7 در زمان ظهور سنبله و Ck در 14 روز بعد از ظهور سنبله  ABA-8 در هر دو زمان  Ck-9 در هر دو زمان، بر عملکرد، اجزای عملکرد گندم در مراحل رشد دانه در سال زراعی 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. نتایج حاصل از مصرف خارجی این دو هورمون در مراحل مختلف رشد زایشی (ظهور سنبله و14  روز بعد از ظهور سنبله) نشان داد که عملکرد دانه، شاخص برداشت و وزن هزار دانه به طور معنی داری تحت تاثیر مصرف خارجی این دو هورمون گرفتند. بیشترین عملکرد دانه به میزان 738.09 (گرم در متر مربع) مربوط به مصرف خارجی سیتوکینین در زمان ظهور سنبله بود. بیشترین شاخص برداشت و تعداد دانه در خوشه با مصرف خارجی سیتوکینین در هر دو زمان به دست آمد. بالاترین وزن هزار دانه مربوط به مصرف خارجی سیتوکینین در زمان ظهور سنبله و اسید آبسزیک در 14 روز بعد از ظهور سنبله مربوط می شود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سیتوکینین از طریق تاثیر بر تقسیم سلولی و اسید آبسزیک از طریق تاثیر بر سرعت پر شدن دانه به طور معنی داری عملکرد دانه را افزایش می دهند.

برای بررسی تاثیر خاک دهی و کود دهی بر عملکرد و اجزای عملکرد سیب زمینی آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام گرفت. فاکتور اول خاکدهی در دو سطح (یک بار خاکدهی و دوبار خاکدهی) و فاکتور دوم کود دهی در شش سطح (عدم مصرف کود، کود زیستی فسفر بارور 2، کود زیستی فسفر بارور 2 توام با محلول پاشی سولفات روی، کود زیستی فسفر بارور 2 توام با محلول پاشی سولفات آهن، کود زیستی فسفر بارور 2 توام با محلول پاشی سولفات منگنز و کود زیستی فسفر بارور 2 توام با محلول پاشی اسید بوریک) منظور گردیدند. نتایج نشان داد که تاثیر تیمار خاکدهی پای بوته ها و تیمار کود دهی به جز تعداد غده در بوته، بر ارتفاع بوته، تعداد انشعابات بوته، تعداد برگ، میانگین وزنی غده و عملکرد غده معنی دار بود. بیشترین عملکرد غده در حالت دوبار خاک دهی و استفاده از کود زیستی فسفر بارور 2 همراه با محلول پاشی سولفات آهن حاصل شد.

استفاده از کودهای مناسب و میزان مصرف آن در گیاهان زراعی، از جمله عوامل مهم در دستیابی به عملکرد بالا است. از این جهت، به منظور بررسی تاثیر کود نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه لوبیا چشم بلبلی، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در شهرستان آستانه اشرفیه در سال زراعی 1388 اجرا گردید. در این تحقیق کودهای نیتروژن خالص (از منبع اوره) و پتاسیم خالص (از منبع کلرور پتاسیم) در سه سطح 0، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد که اثر متقابل کود نیتروژن و پتاسیم در مقادیر کودی 30 کیلوگرم نیتروژن و 30 کیلوگرم پتاسیم در هکتار، با عملکرد دانه 1555 کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار بود. همچنین تیمارهای کودی نیتروژن و پتاسیم بر صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن صد دانه، تعداد غلاف در گیاه، طول غلاف، ارتفاع بوته و تعداد دانه در گیاه در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. ضرایب همبستگی ساده صفات مورد بررسی نشان داد که عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد غلاف، تعداد غلاف در گیاه، تعداد دانه در گیاه، تعداد دانه در غلاف و ارتفاع بوته دارای همبستگی مثبت و معنی دار بود، ولی بین عملکرد دانه و وزن صد دانه همبستگی معنی دار مشاهده نشد.

افزایش تحمل به شوری در گلرنگ نیاز اساسی جهت پایداری تولید این محصول در مناطق شور محسوب می شود. بنابراین دسترسی به منابع جدید ژنتیکی متحمل به شوری و روش های غربال نمودن سریع و کارآمد ضروری می باشد. این پژوهش به منظور ارزیابی تحمل به شوری 6 ژنوتیپ گلرنگ در مراحل اولیه رشد و نمو و شناسایی صفات موثر در این مرحله اجرا گردید. صفات مورد بررسی شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاه چه، بنیه بذر، شاخص جوانه زنی، شاخص سرعت جوانه زنی و میانگین جوانه زنی بود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو عامل ژنوتیپ و تنش شوری با 3 تکرار اجرا گردید. ژنوتیپ های مورد استفاده در این آزمایش عبارت بودند از KM5، KM8، KM12، KM19،KM47  و کوسه (رقم محلی اصفهان) که در 5 سطح مختلف تنش شوری {صفر (آب مقطر یا شاهد)، 0.3-، 0.5-، 1- و 1.5- مگاپاسکال} با استفاده از کلرید سدیم مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که برای اکثر صفات بین ژنوتیپ ها، سطوح مختلف تنش شوری و اثر متقابل آنها اختلاف معنی داری وجود دارد. براساس مدل لجستیک برازش داده شده، غلظتی از نمک که برای ممانعت 50 درصدی بنیه بذر لازم است سطح شوری 2-مگاپاسکال بود. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش Ward ژنوتیپ های مورد مطالعه را در سه گروه مجزا تقسیم بندی نمود. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش رقم کوسه جزو ارقام متحمل به شوری در مرحله جوانه زنی و رشد اولیه گیاه چه شناخته شد.

امروزه تمام کشورهای جهان در پی بدست آوردن پیشرفت هایی در زمینه بهره وری هستند، بدین معنی که بتوانند با مصرف کمتر منابع به مقدار تولید بیشتری دست یابند. بهره وری نقش مهم و موثری در رشد تولید و افزایش رقابت پذیری در بخش های اقتصادی دارد. از طریق محاسبه و تحلیل شاخص های بهره وری عوامل تولید می توان میزان کارایی عملکرد بخش های مختلف اقتصادی را در استفاده از منابع تولید بررسی کرد. لذا در این مطالعه به شکل نوین از طریق مدلهای خود توضیح برداری و روش شاخص مانده سولو، رشد بهره وری کل عوامل تولید در زیر بخش زراعت طی دوره 1387-1358 محاسبه و روند آن بررسی شد. برای این منظور ابتدا تابع تولید زیر بخش زراعت کشاورزی با نهاده های سرمایه، نیروی کار و انرژی مصرفی و با کمک روش ARDL برآورد گردید. سپس با استفاده از شاخص دیویژیا و روش مانده سولو رشد TFP زیر بخش زراعت محاسبه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که رشد بهره وری کل عوامل تولید در زیر بخش زراعت کشاورزی در دوره مورد بررسی نوسانات زیادی را تجربه کرده و در برخی سالها روند منفی را سپری کرده است، به طوری که میانگین TFP زراعی کشاورزی محاسبه شده در دوره مورد مطالعه به میزان 0.8 درصد بوده است. بر اساس این مطالعه میانگین رشد بهره وری کل عوامل تولید در زیر بخش زراعت کشاورزی با رقم پیش بینی شده آن در طی برنامه چهارم یعنی میانگین 2.2 درصدی تفاوت معنی داری دارد. بنابراین پیشنهاد می گردد که از طریق اجرای چرخه بهره وری، برای افزایش بهره وری در این زیر بخش برنامه ریزی سیاستی لازم انجام شود.

به منظور تعیین اثر نیتروژن و روش های کنترل علف های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای، آزمایشی در سال 1388 در شهرستان ارومیه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل مصرف کود نیتروژن در چهار سطح (صفر، 100، 150 و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بر اساس کود اوره) و روش های کنترل علف های هرز در چهار سطح (عدم کنترل علف های هرز، علف کش پیش رویشی آلاکلر، علف کش توفوردی و وجین دستی) در نظر گرفته شد. در این تحقیق وزن خشک علف های هرز پهن برگ و نازک برگ طی دو مرحله (قبل و بعد از اعمال مصرف علف کش توفوردی) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مصرف نیتروژن و روش های کنترل علف های هرز اثر معنی داری بر صفات تعداد دانه در بلال و وزن صددانه داشت و عملکرد دانه و شاخص برداشت تحت تاثیر اثر متقابل هر دو عامل قرار گرفت. بیشترین عملکرد دانه و شاخص برداشت مربوط به تیمار علف کش آلاکلر و وجین دستی در سطح کودی 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد و تیمار عدم کنترل علف هرز و عدم مصرف نیتروژن کمترین میزان را به خود اختصاص دادند. نتایج نشان داد که کمترین وزن خشک علف های هرز مربوط به تیمار وجین دستی و بالاترین وزن خشک مربوط به تیمار کودی 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و عدم کنترل علف های هرز بود.

محدودیت آب آبیاری در سال های کم آب و پیش رو تاثیر چشمگیری را روی عملکرد ریشه و میزان درآمد زارعین چغندرکار به دنبال دارد. در سال 1387 جهت تعیین تاثیر مقادیر آبیاری بر کمیت و کیفیت چغندر قند مطالعه ای در مزرعه دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد انجام شد. این پژوهش به صورت طرح فاکتوریل درقالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تیمارها مقادیر مختلف آب بود که به ترتیب شامل I1،I2 و I3 به ترتیب (8243، 7419 و 6594 مترمکعب در هکتار) بر اجزای عملکرد ریشه دو رقم چغندر قند اعمال شد. نتایج بدست آمده نشان داد که با کاهش مقدار آب مصرفی از I1 به I2 عملکرد ریشه، قند ناخالص، سدیم ریشه و قند قابل استحصال به صورت معنی داری کاهش داشت، ولی درصد قند و میزان نیتروژن مضره ریشه به صورت معنی داری افزایش یافت. حداکثر عملکرد ریشه در تیمار I1 به میزان 49.5 تن در هکتار بود، در حالی که در تیمار I3 تا 31.06 تن در هکتار کاهش یافت. با کاهش مصرف آب آبیاری عملکرد قند از 9.08 در تیمار I1 به 5.57 تن در هکتار در تیمار I3 کاهش نشان داد. حداکثر میزان سدیم و پتاسیم در تیمار I2 مشاهده شد و مقدار تجمع آنها در ریشه دو رقم تفاوت معنی داری داشت. بطور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد به دلیل اینکه عملکرد قند از حاصل ضرب عملکرد ریشه و درصد قند ناخالص است و معیار درآمد زارع می باشد؛ با توجه به دو نوع رقم آزمایشی، تیمار I2 به عنوان مصرف بهینه آب در زراعت چغندرقند، برای شهرهای اطراف کارخانه قند میاندوآب بوده که در این تحقیق حداکثر عملکرد قند در آن حاصل شد.