اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1391 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:11

موجودات کفزی به لحاظ تعداد و تنوع، در ارتباط با زنجیره غذایی و تولیدات آب ها جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده اند. در این مطالعه ساختار و تنوع اجتماعات ماکروبنتیک خور سماعیلی ماهشهر از خوریات فرعی خور موسی در جنوب استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از زمستان 1389 تا پاییز سال 1390 و در هر فصل از 5 ایستگاه با سه تکرار انجام پذیرفت. بر اساس نتایج به دست آمده در مجموع ایستگاه ها و فصول مختلف نمونه برداری 4 رده از بی مهرگان کفزی شامل پرتاران، دوکفه ای ها، شکم پایان و سخت پوستان مشتمل بر 44 گونه و 11019 عدد در منطقه شناسایی گردیدند. بیشترین تراکم موجودات کفزی در منطقه مورد مطالعه متعلق به گروه پرتاران بوده و گروه های ماکروبنتوزی دوکفه ای ها، شکم پایان و سخت پوستان در رده های بعدی قرار گرفتند. در کل دوره مطالعه، بیشترین مقدار شاخص شانون در فصل زمستان با 1.719، بیشترین میزان شاخص سیمپسون در فصل تابستان برابر با 0.966، بیشترین مقدار شاخص کامارگو در فصل زمستان با 0.670 و بیشترین مقدار شاخص بریلوئین در فصل زمستان با 1.696 به ثبت رسید.

توسعه کاربری جنگلکاری در سرزمین بر اساس توان بالقوه و بالفعل آن علاوه بر فواید اقتصادی و تفریحی می تواند در حفظ منابع طبیعی و محیط زیست سودمند واقع شود. این پژوهش با هدف ارزیابی توان سرزمین برای توسعه کاربری جنگلکاری در حوزه آبخیز سد قشلاق واقع در غرب ایران (در سال 1390) جهت حفاظت و افزایش توان بیولوژیک اکوسیستم های آن صورت پذیرفت. ابتدا معیارهای زیست محیطی موثر در ارزیابی توان سرزمین برای توسعه کاربری جنگل کاری بر مبنای نظرات کارشناسی و منابع کتابخانه ای مشخص و سپس طی عملیات میدانی و استفاده از منابع اطلاعاتی دیگر داده های زیست محیطی مورد نظر تهیه شدند. در مرحله بعد نقشه سازی داده ها، آنالیز و همپوشانی آن ها بر مبنای روش گزینش فازی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام پذیرفت. پس از تجزیه و تحلیل داده ها نقشه ارزیابی توان سرزمین آبخیز در دو کلاس شامل مناطق قابل توسعه و غیرقابل توسعه و همچنین نقشه طبقه بندی شده مناطق قابل توسعه در پنج کلاس برای توسعه کاربری جنگل کاری بدست آمد. نتایج نشان داد که طی روش گزینش فازی فقط می توان سرزمین را در دو کلاس قابل توسعه و غیر قابل توسعه برای یک نوع کاربری ارزیابی نمود و این روش در طبقه بندی نهایی یگان های زیست محیطی ناتوان است. همچنین مشخص گردید که طبقات توان خیلی مطلوب، مطلوب، متوسط، کم، خیلی کم و مناطق غیر قابل توسعه برای کاربری جنگل کاری به ترتیب 5، 20، 24، 14، 6 و 31 درصد از کل مساحت منطقه را به خود اختصاص داده اند.

این تحقیق به منظور شناسایی، رتبه بندی و ارزیابی ریسک های محیط زیستی تهدید کننده تالاب شیرین سو در استان همدان در سال 1391 به انجام رسید. به این منظور ابتدا ریسک های تهدید کننده تالاب بر اساس مطالعات پیشین، بازدید میدانی و مصاحبه با افراد بومی شناسایی گردیدند. از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert choice برای تعیین احتمال وقوع هر ریسک استفاده گردید. به منظور تعیین شدت و گستره آلودگی هر ریسک از روش تجزیه و تحلیل حالات شکست استفاده شد. در نهایت تجزیه و تحلیل ریسک ها با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره TOPSIS صورت پذیرفت. بر اساس نتایج بدست آمده فعالیت معدن سنگ بالا دست و رهاسازی پساب آن در منطقه، و آلودگی آب تالاب ناشی از فاضلاب های روستایی به عنوان مهمترین ریسک ها شناسایی شدند. پس از تعیین عدد اولویت ریسک، درجه مخاطره پذیری ریسک ها تعیین گردید که اولویت های مدیریتی جهت کنترل ریسک ها را نشان می دهد. مزیت TOPSIS در ارزیابی ریسک های محیط زیستی، رتبه بندی ریسک ها با استفاده از معیارهای متفاوت است. با استفاده از این روش در ارزیابی ریسک های محیط زیستی می توان بی نهایت ریسک را بر اساس بی نهایت شاخص رتبه بندی کرد. دقت بالا و توانایی استفاده از نرم افزارهای صفحه گسترده از دیگر مزایای این روش هستند.

گردشگری عامل مهمی برای تقویت فرهنگ ها و شناخت جوامع مختلف است، توسعه این صنعت موجب پیشرفت و تحول اقتصادی اجتماعی خواهد شد. بررسی جاذبه های اکوتوریسمی و توریسمی و تاثیر اقلیم بر روی مناطق گردشگری مهمترین رکن برنامه ریزی در این زمینه است، منطقه نمونه گردشگری سراب نیلوفر در 24 کیلومتری شمال غربی شهرستان کرمانشاه واقع شده است. این منطقه در ارتفاع 1315 متری از سطح دریا قرار دارد. هدف این پژوهش معرفی برخی از توانمندی های بوم گردی سراب نیلوفر و ارزیابی شرایط آسایش دمایی جهت فعالیت های بوم گردی است. لذا جهت رسیدن به اهداف پژوهش از شاخص های اوانز (Evanz) و ترموهیگرومتریک (Thcrmo hydrome triy) و داده های هواشناسی ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه طی سال های (1984 تا 2003) استفاده شده که در نهایت ماه های مطلوب برای آسایش گردشگران در منطقه مورد مطالعه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. روش مطالعه توصیفی – تحلیلی می باشد و جهت مطالعه توانمندی های اکوتوریسمی منطقه از مطالعات اسنادی و میدانی نیز استفاده می شود. نتایج پژوهش نشان می دهدکه منطقه نمونه گردشگری سراب نیلوفر به عنوان یکی از منابع آبی دارای ارزش بومگردی، در فصل بهار و تابستان برای گردشگری مناسب و در بعضی ازماه های فصل پاییز (مهر و آبان) با ساخت هتل ها و کمپ های مناسب می توان شرایط مناسب گردشگری را فراهم نمود اما در فصل زمستان به علت حاکمیت هوای سرد شرایط نامطلوب ارزیابی شده است.

بررسی اثرات آسیب شناسی ناشی از سطوح پایین تر از حد کشندگی سم رانداپ بر بافت گناد و شاخص گنادی ماهیان قزل آلای رنگین کمان مولد نر (Onchorhynchus mykiss) حوضه جنوبی دریای خزر، در پاییز سال 1390، در مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان انجام شد. تعداد 120 عدد ماهی با میانگین وزنی 190 گرم در تیمارهای 25 درصد، 50 درصد و 75 درصد از LC50 سم رانداپ مورد آزمایش قرار گرفتند. تیمار اول 5 قسمت در هزار، تیمار دوم 10 قسمت در هزار و تیمار سوم 15 قسمت در هزار از LC50 تعیین و یک جامعه کنترل بدون آلودگی در نظر گرفته شد. آزمایشات در دو دوره زمانی 5 و 10 روز انجام شد. در پایان روز پنجم و دهم از ماهیان پس از بیهوشی از سیاهرگ دمی در روزهای 5 و 10 خونگیری صورت گرفت. پس از سانتریفوژ، میزان تستوسترون به روش رادیو ایمنو اسی (RIA) توسط کیت اسپکترا (Specteria) فتلا و با دستگاه گاما کانتر در پایان هر مرحله اندازه گیری شد.بر اساس نتایج در مرحله اول (5 روز) میزان هورمون در گروه شاهد 17.33 ±2.18 b و برای غلظت های 25، 50 و 75 درصد از LC50 به ترتیب 3.02±2.04 a، 0.17±0.0057 a، 0.057±0.020 a و در مرحله دوم (10 روز) در شاهد 12±7 b و برای غلظت های 25، 50 و 75 درصد از LC50 به ترتیب 1.89±0.97 a، 0.40±0.020 a، 0.23±0.035 a بوده است. در واقع میانگین میزان تستوسترون به ترتیب در شاهد بیش از غلظت های 25 درصد، 50 درصد و 75 درصد در هر دو مرحله بوده ولی بر اساس آزمون T -Test به منظور مقایسه میانگین میزان تستوسترون اندازه گیری شده در نمونه برداری اول با دوم اختلاف معنی دار آماری مشاهده نشد (P>0.05). نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سم از میزان هورمون کاسته می شود و این میزان می تواند برروی باروری و سایر فاکتورهای اسپرم شناختی و رفتاری تاثیرات منفی داشته باشد که بایستی در سایر تحقیقات مورد بررسی قرار گیرد.

در این مطالعه برای بررسی تغییرات مرز خشکی و آبی مناطق حفاظت شده تالاب انزلی و تهیه نقشه مرز بندی ابتدا لایه های مختلف از جمله عرصه آبی، نیزار، شالیزار و ابتدای بافت مسکونی به منظور کنترل زمینی از سال 1378-1386 توسط دستگاه GPS نشانه گذاری شد و نقشه های پایه توسط سیستم اطلاعات جغرافیایی برای منطقه تهیه و اطلاعات مورد لزوم از تصاویر ماهواره ای Land sat سنجنده ETM+ سال 2002 استخراج گردید و سپس با توجه به فاکتورهای بررسی شده، محدوده بافر و زون انتقالی برای منطقه تعیین و نهایتا با استفاده از نرم افزار Arc Map و قابلیت های توسعه و برنامه ریزی این نرم افزار با روی هم اندازی لایه های اطلاعاتی و انجام تجزیه و تحلیل، نقشه نهایی تصویرسازی شد. در مرحله بعدی نقشه مرزبندی حاضر با نقشه مستر پلان مقایسه گردید. نتایج حاصل از این مقایسه و تغییرات حاصل در مرز بندی های حفاظتی و مرز خشکی و آبی تالاب انزلی نشان می دهد که تغییرات مشهود در برخی از زون های حفاظت شده از جمله سلکه و سرخانکل به دلیل عواملی چون تغییرات رسوب گذاری رودخانه ها، کانال کشی پمپاژ آب تالاب به منظور استفاده های گوناگون و خشک کردن غیر مجاز آن اتفاق افتاده است در حالی که برخی از مناطق حفاظت شده به دلیل حفاظت و مدیریت آن ها دارای کمترین تغییرات بوده اند. در مجموع یافته های تحقیق به خوبی دستیابی به هدف را تامین نموده و می توان از این روش و داده های حاصل جهت مدیریت محیط زیست تالاب انزلی استفاده کرد.

به منظور بررسی روند تغییر شاخص های تنوع و تراکم پرندگان آبزی و کنارآبزی زمستان گذران در تالاب های هور العظیم و شادگان، داده های سرشماری های نیمه زمستانه انجام گرفته توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان در دوره 1388-1385، مورد تحلیل قرار گرفت. شاخص های تنوع سیمپسون، شانون-وینر، غنای گونه ای مارگالف و منهینک، یکنواختی گونه ای سیمپسون و کامارگو و تراکم در سال های مختلف برای گونه های آبزی و کنارآبزی در هر تالاب محاسبه و سپس مقایسه گردید. بیشترین و کمترین مقدار شاخص تنوع سیمسپون در تالاب هورالعظیم به ترتیب در سال های 86 و 88، 0.810 و 0.416 و در تالاب نیز شادگان در سال های 87 و 88، 0.908 و 0.878 مشخص گردید. از نظر شاخص یکنواختی سیمپسون بیشترین و کمترین یکنواختی در تالاب هورالعظیم به ترتیب در سال های 86 و 87، 0.146 و 0.063 و برای تالاب شادگان نیز در سال های 86 و 88، 0.290 و 0.178 تعیین گردید. بیشینه و کمینه تراکم (قطعه در هکتار) در دوره بررسی در تالاب هورالعظیم به ترتیب به سال های 86 و 88، 9.52 و 0.17 و در تالاب شادگان نیز به سال های 86 و 87 با 3.99 و 0.15 اختصاص داشت با این حال روند کاهشی در تالاب هورالعظیم محسوس تر از شادگان بود. تعداد گونه های کنارآبزی در هر دو تالاب همواره بیشتر از گونه های آبزی بود (به جز سال 86 در هورالعظیم)، اما فراوانی پرندگان آبزی همواره بیشتر از کنارآبزیان بوده است. به نظر می رسد تالاب های هور العظیم و شادگان از نظر مهیا کردن منابع تغذیه ای برای گونه های آبزی، قابلیت بهتر و بیشتری داشته اند و این مساله نیز با مشاهده بیشتر فراوانی پرندگان آبزی نسبت به گونه های کنارآبزی در هر دو تالاب نمود پیدا کرده است. به نظر می رسد نیز شرایط بهتر برای پرندگان مهارجر به تالاب شادگان اختصاص داشته باشد که هم فراوانی آبزیان و کنار آبزیان بیشتری داشته است.

این پژوهش به منظور بررسی توان های گردشگری دریاچه ارومیه در منطقه شمالغرب ایران (استانهای آذربایجان غربی و شرقی) به انجام رسید. بر این اساس با بهره جستن از ویژگی های تاثیرگذار درونی منطقه و عوامل بیرونی تاثیرگذار از روش تحلیل SWOT استفاده گردید. این مطالعه با هدف تدوین راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری حوزه دریاچه ارومیه و با تکنیک تحلیلی سوات در سال 1391 انجام گردیده است. در این راستا ابتدا عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف) و عوامل خارجی (فرصتها و تهدیدها) در محیط تحت بررسی شناسایی شدند. جامعه آماری این پژوهش دو گروه گردشگران (150 نفر) و مسوولان (30 نفر) است که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس از بین آنان جامعه نمونه انتخاب شد و پرسشنامه های گردشگران در روزهای بیست و یکم تا بیست و سوم تیر ماه 1391 در سواحل اسکله، مجتمع باری و مجتمع چی چست در میان گردشگران توزیع گردید، همچنین پرسشنامه های مسوولان در روزهای بیست و پنجم تا بیست و هفتم تیر ماه همان سال تکمیل شد. نتایج به دست آمده موید این است که علی رغم وجود جاذبه های طبیعی کم نظیر که بالقوه می توانند این عرصه را به قطب گردشگری طبیعت در مناطق خشکی – ساحلی تبدیل نمایند، ضعف هایی چون کم کاری مسوولین در اجرای طرحهای احیاء گردشگری دریاچه و ضعف برنامه ریزی و سرمایه گذاری های بخش دولتی و خصوصی سبب شد که محدوده تحت بررسی در ماتریس داخلی و خارجی در شرایط محافظه کارانه (WO) قرار گیرد. در پایان ماتریس QSPM (برنامه ریزی راهبردی کمی) بر اساس راهبردهای محافظه کارانه و بازنگرانه منطقه مورد مطالعه تکمیل و پس از بارگذاری هر یک از گزینه ها، راهبردهای لازم به ترتیب اولویت پیشنهاد شد و بر اساس نتیجه حاصله راهبرد بازنگری در برنامه های حفاظتی مناطق حساس و اعمال نظارت صحیح بر آیین نامه های موجود در خصوص اکوسیستم دریاچه ارومیه به عنوان تاثیرگذار ترین راهبرد انتخاب شد.