اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

برنج (Oryza sativa L.) به عنوان یکی از مهمترین غلات جهان در بیشتر کشورها مورد استفاده قرار میگیرد. از مهمترین موانع در کشت این گیاه، شوری می باشد که تنش شوری موجب پایین آمدن محصول می گردد. استفاده از رتوهای یونیزه کننده الکترو مغناطیسی از جمله اشعه گاما موجب بهبود محصول و افزایش مقاومت به استرسهای مختلف در گیاهان می گردد در این مطالعه تاثیر 3 دز تابشی 300 و 100، 200 گری به همراه غلظت شوری (NaCl) (0، 5،15  و 25) میلی موس در گیاه برنج رقم طارم هاشمی در محیط کشت  MSمورد بررسی قرار گرفت و پس از 5 روز درصد جوانه زنی و پس از یک هفته طول ساقه چه مورد اندازه گیری قرار گرفت. پس از یک ماه از کشت درصد کالوس زایی و طول کالوس مورد سنجش قرار گرفت. به منظور سنجش میزان کلروفیل و پرولین مبادرت به کشت هیدروپونیک نموده ایم (محیط کشت هوگلند). نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که افزایش توام اشعه گاما و شوری درصد جوانه زنی، طول ساقه چه، درصد کالوس زایی، طول کالوس را کاهش داد و موجب افزایش میزان کلروفیل و پرولین می گردد.

به منظور مطالعه و بررسی الگوی کاشت بر عملکرد کمی و کیفی بذر هیبرید کلزا هایولا 401، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در مزارع تولیذ بذر کلزا مربوط به کشت و صنعت شهید بهشتی دزفول در قالب طرح کاملا تصادفی در ده تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل دو الگوی کاشت دو و سه ردیف کاشت بر روی پشته های 75 سانتی متری بود. بدین منظور از مزارع تولید بذر کلزا ی هیبرید هایولا 401 مربوط به کشت و صنعت شهید بهشتی که با دو الگوی کاشت دو و سه ردیف کاشت بر روی پشته های 75 سانتی متری در 15 آبان سال 1387 در شرایط مشابه از لحاظ خاک و محیط کشت شده بودند تعداد ده نمونه یک متر مربعی از خطوط مادری برداشت شد و صفات عملکرد بذر، عملکرد بیولویکی، تعداد کپسول، تعداد دانه در کپسول و وزن هزاردانه اندازه گیری شد. به منظور بررسی الگوی کاشت بر خصوصیات کیفی بذور کلزا، بذور برداشت شده در آزمایشگاه مرکزی تجزیه بذر موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال کرج تحت آزمون جوانه زنی استاندارد قرار گرفتند و شاخص هایی نظیر درصد جوانه زنی (قوه نامیه)، متوسط جوانه زنی روزانه، سرعت جوانه زنی روزانه، وزن تر و خشک گیاهچه و شاخص قدرت گیاهچه (وزن خشک گیاهچه × قوه نامیه) محاسبه گردیدند. نتایج حاصله نشان داد که تمامی صفات مورد بررسی تحت تاثیر الگوی کاشت قرار گرفتند، بطوریکه بیشترین درصد جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه، وزن هزار دانه در بذور حاصل از الگوی سه ردیفه بدست آمد همچنین میزان عملکرد بیولوژیک، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت در این الگوی کاشت بیشتر بود.

اندازه گیری محتوای نسبی کلروفیل (SPAD) معیار مناسبی در برنامه های اصلاحی در جهت افزایش میزان فتوسنتز برگ به شمار می آید. 10 ژنوتیپ گندم در گلدان هایی تحت سطوح مختلف آبیاری جهت بررسی ارتباط بین شاخص محتوای کلروفیل و عملکرد در شرایط تنش خشکی رشد یافتند. به گلدان ها ماده غذایی حاوی نیتروژن کافی داده شد. الگوی کاهش محتوای نسبی کلروفیل برگ برای ارقام در شرایط تنش خشکی متفاوت بود و مطالعه ژنوتیپ ها آنها را به 3 گروه مجزا طبقه بندی کرد. پیری در 3 گروه دوم در زمان بندی مشخصی در زمان پر شدن دانه آغاز شد، سپس این فرایند بطور سریع تری ادامه یافت. عملکرد این گروه در شرایط تنش خشکی کاهش چشمگیری نداشت. همچنین محتوای نسبی کلروفیل در بسیاری از مراحل اندازه گیری در زمان پر شدن دانه همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد و اجزا آن در رژیم های مختلف آبیاری داشت.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول بر محتوای آب نسبی، محتوای کلروفیل و فلورسانس کلروفیل برگ چغندر قند در شرایط تنش کمبود آب آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در اردیبهشت سال 1387 در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج واقع در ماهدشت کرج به اجرا در آمد. عامل محلول پاشی متانول با 6 سطح، شاهد (بدون محلول پاشی) و 7 و 14 و 21 و 28 و 35 درصد حجمی متانول بود که به هر کدام از سطوح 2 گرم در لیتر گلیسین اضافه شد. زمان محلول پاشی ساعت 17 بعد از ظهر و از 16 برگه شدن گیاه محلول پاشی ها انجام شد. عامل آبیاری نیز با دو سطح عادی (آبیاری پس از 40 درصد تخلیه رطوبتی قابل دسترس) و تنش خشکی (آبیاری پس از70 درصد تخلیه رطوبتی قابل دسترس) اعمال شدند. محلول پاشی 3 بار طی فصل رشد گیاه و با فواصل 14 روزه روی گیاه انجام شد. نتایج نشان داد بین سطوح مختلف متانول اختلاف معنی داری در مولفه های فلورسانس اولیه (F0) و فلورسانس متغیر  (FV)و فلورسانس حداکثر (FM) وجود نداشت ولی در مولفه عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی (FV/FM) اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد وجود داشت. تفاوت بین سطوح متانول قبل از محلول پاشی سوم از نظر تاثیر برمحتوای کلروفیل معنی دار نبود در حالی که بعد از محلول پاشی سوم بین آنها اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد مشاهده شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی داری در فلورسانس حداکثر (FM) و فلورسانس متغیر (FV) و همچنین عملکرد کوانتومی فتو شیمیایی (FV/FM) در سطح 5 درصد می گردد. در حالیکه در مولفه فلورسانس اولیه (F0) اختلافی دیده نشد. تحت شرایط تنش خشکی افزایش معنی داری در سطح 5 درصد در محتوای کلروفیل حاصل شد، و بین عملکرد شکر سفید و عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی بیشترین همبستگی مشاهده شد (R2=0.45**). بین سطوح متانول و سطوح آبیاری نیز در محتوای آب نسبی اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد مشاهده شد. در این آزمایش در هیچ کدام از صفات اثرات متقابل معنی دار نبود. با توجه به افزایش سطوح متانول در مولفه عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی (FV/FM) می توان گفت احتمالا متانول باعث کاهش بازدارندگی نوری در گیاهان تیمار شده با متانول دارد. تنش خشکی نیز با آسیب به دستگاه فتوسنتزی بر ظرفیت پذیرش الکترون اثر منفی داشت.

آفتابگردان (Helianthus annuus L.) یکی از مهمترین منابع تولید روغن در جهان به شمار می رود. با توجه به این که کم آبی مهمترین عامل محدود کننده رشد و تولید گیاهان در جهان می باشد و آفتابگردان یک محصول زراعی متحمل به خشکی با سیستم ریشه ای عمیق است، به این دلیل کشت این گیاه به اراضی دیم و نیمه خشک دنیا تمایل یافته است بنابراین به منظور بررسی اثر آبیاری محدود بر خصوصیات مورفولوژیک هیبریدهای آفتابگردان آزمایشی روی دو هیبرید آفتابگردان در سه رژیم آبیاری (50، 100 و 150 میلی متر تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس A) در قالب طرح اسپیلت پلات در طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران اجرا گردید. نتایج این مطالعه نشان داد بین دو هیبرید آفتابگردان از لحاظ روند تولید برگ در هیچ یک از تیمارهای تنش کم آبی اختلاف معنی داری وجود ندارد و با این وجود هیبرید آذرگل از این لحاظ برتری نسبی در مقایسه با هیبرید آلستار نشان داد ولی دو هیبرید مورد بررسی از لحاظ روند افزایش ارتفاع و افزایش قطر ساقه در تیمارهای تنش کم آبی متوسط و شدید (بترتیب 100 و 150 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر) اختلاف معنی داری را نشان دادند، همچنین نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی دار بین هیبرید ها در سه سطح آبیاری را نشان دادند. در مجموع نتایج تحقیق حاضر نشان داد که هیبرید آذرگل دارای مطلوب ترین صفات مورفولوژیک برای زراعت در منطقه و در نتیجه تولید عملکرد مطلوب می باشد.

به منظور بررسی تاثیر مواد ضد تعرق بر برخی از شاخص های رشد وعملکرد ذرت تحت تنش رطوبتی، آزمایشی در سال زراعی 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی شامل سه رژیم رطوبتی (7، 11 و 15 روزه) در کرت های اصلی و مصرف مواد ضد تعرق شامل پاکلوبوترازول، اسید سالیسیلیک و بدون مصرف ماده ضد تعرق (شاهد)، در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان داد تیمار اسید سالیسیلیک در رژیم رطوبتی 7 روزه بیشترین مقدار شاخص سطح برگ (LAI)، بیشترین سرعت رشد محصول (CGR) و بیشترین ماده خشک کل(TDW)  را به خود اختصاص داد. در برهمکنش اسید سالیسیلیک با رژیم های رطوبتی 11 و 15 روزه حداکثر شاخص سطح برگ، حداکثر سرعت رشد محصول و حداکثر ماده خشک کل افزایش معنی داری داشتند. برهمکنش پاکلوبوترازول با رژیم رطوبتی 7 روزه باعث کاهش معنی دارسه پارامتر مذکور به ترتیب به میزان %5.31، 10.13% و %8.6 نسبت به تیمار بدون مصرف ماده ضد تعرق شد. برخلاف رزیم رطوبتی 7 روزه در برهمکنش پاکلوبوترازول با رژیم های رطوبتی 11 و 15 روزه شاخص های رشد حداکثر سطح برگ، حداکثر رشد محصول، حداکثر ماده خشک در مقایسه با تیمار بدون مصرف ماده ضد تعرق افزایش معنی داری نشان دادند. در عملکرد دانه در هر سه رژیم رطوبتی و با استفاده از مواد ضد تعرق تفاوت معنی داری دیده شد.

به منظور تعیین اثر تنش کم آبی بر صفات مرفولوژیک ارقام یونجه آزمایشی با استفاده از کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 84-85 در مرکز تحقیقات کشاورزی جیرفت اجرا گردید. در این آزمایش تنش کم آبیاری به عنوان عامل اصلی در 3 سطح: =a1 تنش شدید (آبیاری در 25 درصد ظرفیت زراعی)، =a2 تنش متوسط (آبیاری در 50 درصد ظرفیت زراعی) و =a3 تنش ضعیف (آبیاری در 75 درصد ظرفیت زراعی) و ارقام یونجه به عنوان عامل فرعی در پنج سطح: =b1 یزدی، =b2 نیک شهری =b3 رنجر، =b4 بمی و =b5 بغدادی انتخاب شدند. نتایج بدست آمده از مجموع شش چین متوالی حاکی از آن است که اثر تنش کم آبی بر روی کلیه صفات مرفولوژیکی به جز طول میان گره معنی دار شد. اثر ارقام هم بر روی کلیه صفات به جز نسبت برگ به ساقه و تعداد گره در ساقه در سطح آماری 1 درصد معنی دار شد. با افزایش تنش خشکی عملکرد علوفه تر، خشک، ارتفاع، تعداد ساقه در واحد سطح، شاخص سطح برگ، طول میان گره و تعداد میان گره کاهش پیدا کردند و با افزایش تنش خشکی نسبت برگ به ساقه افزایش یافت. بیشترین میزان عملکرد علوفه خشک 2.33 تن در هکتار از تنش ملایم کم آبی و کمترین عملکرد علوفه خشک 1.46 تن در هکتار به طور میانگین از هر چین از تنش شدید کم آبی حاصل شد. بیشترین عملکرد علوفه خشک 2.61 تن در هکتار به طور متوسط از هر چین از رقم بمی که با رقم نیک شهری با متوسط عملکرد 2.56 تن در هکتار اختلاف معنی داری نداشت بدست آمد. تعداد ساقه در متر مربع در تنش ملایم کم آبی 325.2 عدد بود که به 269.7 عدد در مترمربع در تنش شدید تقلیل یافت. نسبت برگ به ساقه در تنش ملایم 1.25 بود که به 1.33 در تنش شدید افزایش یافت. بیشترین ارتفاع ساقه 50 سانتی متر مربوط به رقم بمی و کمترین ارتفاع 30.9 سانتی متر مربوط به رقم رنجر بود. علوفه خشک بیشترین همبستگی را با ارتفاع بوته، تعداد ساقه و شاخص سطح برگ داشت. نسبت برگ به ساقه با افزایش عملکرد علوفه همبستگی منفی داشت. در نهایت ارقام یونجه نیک شهری و بمی به عنوان ارقام مقاوم به خشکی و ارقام بغدادی و یزدی به عنوان نیمه مقاوم و رقم رنجر به عنوان رقم حساس در منطقه شناسایی شدند.

در این تحقیق تاثیر سطوح مختلف شدت میدان الکتریکی و زمان قرارگیری بذور در داخل میدان بر عملکرد، اجزا عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی بذر کلزا رقم SLM046 مطالعه شد. آزمایشات در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران واقع در پاکدشت طی سال زراعی 87-1386 انجام شدند. آزمایشات در قالب کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و 25 تیمار طراحی شد. فاکتور اصلی شامل زمان قرارگیری در میدان (0، 15، 45، 80 و 150 ثانیه) و فاکتور فرعی شامل شدت میدان (0، 2، 4، 9 و 14 کیلو ولت بر سانتیمتر) بود. پارارمترهای اندازه گیری شده شامل تعداد خورجین در گیاه، متوسط تعداد دانه در خورجین، عملکرد بیولوژیک و درصد روغن دانه بودند. نتایج حاصل از بذور تیمار شده در میدان و بذور تیمار نشده (شاهد) مقایسه شدند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که تیمار نمودن بذر کلزا در میدان الکتریکی تاثیر معنی دار بر صفات مورد بررسی در شرایط مزرعه ای داشت.