مسکویه
سال:1392 | دوره:8 | شماره:27 |تعداد مقالات:7

یکی از پیامدهای انقلاب اکتبر 1917 م روسیه، شکل گیری حزب کمونیست ایران در بهار سال 1921 / 1299 ش، بود. این حزب تا سال 1310 ش، و درپی تصویب قانون منع فعالیت های اشتراکی در خردادماه آن سال، در حوزه های سیاسی و فرهنگی بسیار فعال بود. برخلاف حیات سیاسی حزب که فقط یک سال به درازا انجامید (در پی شکست جنبش جنگل)، حیات فکری و فرهنگی آن تا سال 1310 ش، نزدیک به یازده سال تداوم یافت. این بخش اخیر از فعالیت های حزب کمونیست ایران کمتر مورد نظر و توجه اهل پژوهش قرار گرفته است. این مقاله سعی دارد با بهره گیری از روش تاریخی (توصیفی- تحلیلی) به واکاوی علل و عوامل گرایش حزب به سمت فعالیت های فرهنگی و سندیکایی و اجتناب از فعالیت های سیاسی آشکار در پی شکست جنبش جنگل، بپردازد.

اخذ مالیات در حقیقت انتقال اجباری پول یا کالا از صاحبان آن ها به دولت است که به تدریج با تحول رفتارها و اندیشه های جوامع جایگاهی فراتر از تامین درآمد دولت در عرصه اقتصادی و سیاسی یافته است. در ایران عهد قاجار مساله مالیات ارتباط تنگاتنگی با اقتصاد داشته و از آنجا که اصلاح آن عاملی مهم در بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی و به دنبال آن وضع سیاسی کشور بود، در تفکرات و اقدامات مصلحان آن عصر بازتاب یافت، به طوری که اصلاحات و تفکرات آنان گامی شد برای عبور ایران از دوره گذار پیشا مشروطه به پسا مشروطه و متمرکز شدن شیوه مالیات گیری در پی ایجاد یک حکومت مردم سالار در ایران. بررسی تفکرات مصلحان پیشا مشروطه در عرصه مالیات، و عواملی که بر عدم تحقق خواسته هایشان نقش داشته است، موضوع این مقاله می باشد.

فروپاشی امپراتوری عثمانی، بدون تردید از مهم ترین و تاثیرگذارترین حوادث سیاسی جهان اسلام در قرن بیستم م/چهاردهم ه.ق به شمار می رود. انعکاس تاثیرات این واقعه در قرن حاضر و مخصوصا سالهای اخیر نیز دیدهمی شود. عوامل مهمی در این فروپاشی نقش داشتند، سال های درازی این روند ادامه داشت تا جنگ جهانی اول به آن پایان داد. آن چه در این میان پررنگ تر و نمایان تر بود، استقلال طلبی ملت های تحت سلطه این امپراتوری بود. ناسیونالیسم که از سال های پایانی قرن نوزدهم م. کم کم در میان این اقوام معنایافت، طی سال های منتهی به جنگ و در طول آن شدت گرفت و باعث اقداماتی از سوی این اقوام شد که به تسریع فروپاشی امپراتوری انجامید. مساله اصلی که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد، بررسی نقش قومیت های عمده امپراتوری عثمانی در راستای تحقق حس ناسیونالیسی در آستانه جنگ جهانی نخست است که در نهایت منتهی به فروپاشی امپراتوری عثمانی شد.

مقاله حاضر به بررسی تاریخی وضعیت اجتماعی زنان در دوره عرب جاهلی می پردازد. در جاهلیت پیش از اسلام مواهب حقوقی و ارزش های انسانی زن پایمال شده بود. زن جاهلی به طورکلی در بالاترین شرایط خود یک شهروند درجه دوم محسوب می شد که کارکردهای خاص و محدود خود را داشت. از طرفی، مردان نیز برای آنان ارزش و بهایی قائل نبودند. این که زن قبل از اسلام از چه جایگاه و موقعیتی برخوردار بوده و رویکرد عرب جاهلی به زن چگونه بوده و میزان حضور و مشارکت زن در مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در چه وضعیتی بوده است، موضوع اصلی این نوشتار است.

چگونگی تکوین هنرتاریخی، به ویژه از لحاظ محتوا، چالشی است که همواره در سوگیری به سمت اسناد هنری و تاریخ سیاسی در نوسان است. در حالی که اشراف بر شناخت جامعه به مثابه پیش شرط یک تحلیل مناسب در محتوای هنر تاریخی بسیار حائز اهمیت و این موضوعی است که در طرح مساله مورد بحث قرار گرفته و در این رابطه به جامعه شناسی لوئی آلتوسر اشاره خواهد شد که در بخش نظری مقاله مورد بحث قرار می گیرد، به خصوص در مورد کارکرد قدرت به واسطه ساز و برگ های دولت و مکاتبه آلتوسر با آندره دپره در حیطه هنر، سپس با مروری بر ساختار دولت ساسانی، به تعیین عوامل قدرت و تاثیر آن در محتوای سیاسی آثار هنری این دوره پرداخته  خواهد شد و در انتهای بحث فرضیه ای در رابطه با جایگاه هنر تصویرگری در دولت ساسانی طرح می شود.

انقلاب مشروطیت فریادی علیه استبداد و ظلم و ستم چند هزار ساله در ایران بود. جامعه ایران برای مواجهه با این پدیده، نیاز مبرم به تغییرات اساسی در چارچوب نظام فکری داشت. نظام فکری جامعه ایران بر اساس باورهای سنتی که تلفیقی از شرع و عرف (فرهنگ ایرانی) است، استوار شده بود که در این بین برتری با عرف بود. چراکه تابوهایی در جامعه ایران حاکم بود که ریشه در افکار و باورهای ایرانیان داشت. این تابوها در تاریخ میانه ایران به صورت باورهای سنتی درآمدند. از رهگذر این جریان بود که مخالفان، مشروطه را مغایر با سنت معرفی می کردند و حتی خود مشروطه خواهان با خبطی دیگر با سیاست تطبیقی و تلفیق مشروطیت و باورهای سنتی، در صدد رفع چالش برآمدند. عدم انقلاب فکری و اصلاحات گسترده منجر به تقلیل مفاهیم و مبانی مشروطیت شد، به طوری که مشروطه را نه با شرع، بلکه با عرف ایرانی تلفیق نمودند و سبب ناکامی مشروطیت شدند. این مقاله بر آن است که از سویی به چارچوب نظام فکری و تابوهای حاکم جامعه ایران بپردازد و از سویی دیگر با بررسی خبط و خطاهای مشروطه خواهان به یکی از مهام دلایل ناکامی مشروطیت در روند تحولات تاریخ معاصر ایران دست یابد.