فیزیولوژی محیطی گیاهی
سال:1389 | دوره:5 | شماره:2 (پیاپی 18) |تعداد مقالات:8

میدان های مغناطیسی از جمله عوامل محیطی موثر بر پدیده های زیستی موجودات زنده، و از جمله گیاهان هستند. در این پژوهش اثر میدان های مغناطیسی بر جوانه زنی و تکوین دانه رست های ماش مورد بررسی قرار گرفت. بذرهای خشک و مرطوب ماش  (Vicia sativa L.) به مدت 5، 10 و 20 دقیقه تحت میدان های مغناطیسی 100، 1700 و 3600 گاوس  (G)قرار گرفتند و سپس به ظرف های پتری دارای محیط کشت MS منتقل شدند. برای هر تیمار، 3 تکرار و در هر تکرار 18 بذر وجود داشت. سرعت و درصد جوانه زنی بذرها تا توقف کامل جوانه زنی، رشد طولی ریشه، اپی کوتیل، هیپوکوتیل و تعداد ریشه های فرعی در روزهای هفتم، چهاردهم و همچنین وزن تر و خشک دانه رست ها در روز چهاردهم مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده سرعت و درصد جوانه زنی در نمونه های تحت تیمار نسبت به گیاهان شاهد کاهش یافت، اما سرعت جوانه زنی در بذرهای مرطوب ماش نسبت به بذرهایی که به حالت خشک تحت میدان مغناطیسی قرار گرفته بودند، افزایش نشان داد. در اکثر گروه های تیمار، رشد دانه رست ها و وزن تر آنها نسبت به شاهد افزایش داشت. این افزایش به ویژه در نمونه هایی دیده شد که در شرایط مرطوب به مدت 20 دقیقه تحت میدان مغناطیسی G1700 قرار داشتند، دیده شد.

سالیسیلات از ترکیبات آنتی اکسیدانی است که می تواند بر رشد و فرایندهای فیزیولوژیکی گیاهان اثر گذارد. در این تحقیق اثر مقادیر مختلف سالیسیلات بر پارامترهای رشد، میزان رنگیزه های فتوسنتزی، آنتوسیانین، فلاونوئید و قندهای محلول گشنیز مورد بررسی قرار گرفت. جهت نیل به این هدف گیاه گشنیز تحت شرایط گلدانی کشت و سالیسیلات در غلظت های 10-4، 10-3 و 10-5 مولار، بر روی اندام هوایی محلول پاشی شد. نتایج نشان داد که در تیمارهای مختلف سالیسیلات، همراه با کاهش غلظت، پارامترهای رشد در اندام هوایی نیز کاهش یافت ولیکن در ریشه این تغییرات معنی دار نبود. همچنین تغییرات معنی داری در میزان قندهای محلول ریشه، برگ و نیز میزان کلروفیل a و b، گزانتوفیل، آنتوسیانین و ترکیبات فلاونوئیدی در برگ گیاه گشنیز در پاسخ به مقادیر مختلف سالیسیلات مشاهده نگردید. همچنین از میزان رنگیزه کاروتن در مقادیر کاربردی سالیسیلات نیز کاسته شد و تنها غلظت 10-5 مولار سالیسیلات سبب ازدیاد نسبت کلروفیل a به b گشت.

جیوه یکی از فلزات سنگین و سمی است که سبب آلودگی زمین های زراعی می شود. تجمع جیوه در گیاهان، بسیاری از اعمال سلولی را مختل و رشد و نمو را متوقف می سازد. هدف از این تحقیق مطالعه سمیت کلرید جیوه بر رشد و برخی ویژگی های بیوشیمیایی گیاه شوید بود. آزمایش ها در شرایط هیدروپونیک انجام شد. تیمارهای صفر (شاهد)، 5، 10، 15 و 20 میکرومولار کلرید جیوه با چهار تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی بر روی گیاهان اعمال شد. تحت تنش ناشی از سمیت جیوه، مقادیر وزن خشک ریشه و اندام های هوایی، کلروفیل کل برگ ها، میزان مالون دی آلدهید (MDA) برگ ها، تجمع جیوه در ریشه و اندام های هوایی و فعالیت آنزیم های پراکسیداز، کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز برگ ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش میزان کلرید جیوه در محیط رشد، وزن خشک اندام های هوایی و ریشه، به جز در تیمار 5 میکرومولار در مقایسه با شاهد کاهش معنی دار یافت. کاهش کلروفیل کل برگ ها همراه با افزایش تنش جیوه در مقایسه با شاهد معنی دار بود. میزان مالون دی آلدهید (MDA) برگ ها در اثر افزایش جیوه، افزایش معنی داری نشان داد. جذب جیوه با افزایش غلظت آن در محیط رشد افزایش یافت و تجمع آن در ریشه ها بیشتر از اندام های هوایی بود. افزایش فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز برگ ها همراه با افزایش کلرید جیوه در مقایسه با شاهد معنی دار بود. افزایش فعالیت آنزیم پراکسیداز برگ ها به جز در تیمار 5 میکرو مولار کلرید جیوه در مقایسه با شاهد معنی دار بود. کاهش کلروفیل و رشد اندام ها و افزایش مالون دی آلدهید برگ ها نشان دهنده آسیب های اکسیداتیو می باشد. تجمع جیوه در ریشه ها، افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در برگ ها و فعال شدن دفاع ضد اکسیدانی می تواند از ساز و کارهای تحمل به سمیت جیوه باشد.

جنس Silene L. متعلق به تیره میخک (Caryophyllaceae) با بیش از 700 گونه در جهان که از این تعداد، 98 گونه و 14 زیر گونه از آن در ایران می رویند. با توجه به شناسایی دشوار گونه های جنس Silene بر اساس صفات مورفولوژی، از این رو در تحقیق، به مطالعه مقایسه ای ساختار تشریحی ساقه و چوب گونه های آن برای اولین بار در مشهد و حومه برای اولین بار پرداخته شده است. بدین منظور برش های طولی و عرضی، ساقه از 10 گونه و زیر گونه متعلق به 4 بخش (Sclerocalycinae, Auriculatae, Melandriformes, Conoimorpha) به ضخامت 12 میکرون توسط میکروتوم تهیه گردید و سپس با سافرانین- فست گرین رنگ آمیزی شدند. برای آنالیز چوب و مطالعه آوند، فیبر و اسکلرید، نیز ساقه توسط محلول جفری رشته رشته شد. مسریشن ساقه نیز وجود اسکلرید از نوع اسکرید طویل ساده (بدون انشعاب) و فیبر لیبری فرم و وسل با صفحه منفذدار ساده بدون دم را نشان داد که استثنا در گونه S. gertraudiae  آوندها دارای زایده و دم بودند. آرایش آوند از نوع منفرد، زنجیره ای شعاعی و خوشه ای را نشان داد. همچنین نمونه ها از نظر تزیینات دیواره، طول و قطر آوند، فیبر و اسکلرید بررسی گردیدند. ویژگی های آناتومی متنوعی مانند: نوع بافت مقاوم زیرپارانشیم، تعداد لایه ها و قطر پارانشیم زیر اپیدرم، تعداد لایه های چوب و آبکش و قطر آنها، وجود بافت مقاوم همراه آوند، قطر کوچکترین و بزرگترین آوند و همچنین طول آن، وجود و عدم وجود فیبر و اسکلرید، قطر و طول آنها و تعداد دستجات آوندی نیز جهت تفکیک گونه ها مورد استفاده قرار گرفتند.

خرزهره با نام علمی (Nerium oleander L.) متعلق به تیره Apocynaceae، گیاهی زینتی است که به صورت بوته ای و چندساله می روید. در این بررسی صفات مربوط به درصد ریشه زایی، طول بزرگترین ریشه، میانگین طول ریشه، وزن خشک ریشه و میزان رشد اندام هوایی جدید برای هر 10 نمونه ای که به طور تصادفی انتخاب شد اندازه گیری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این تحقیق در سال 1386 در گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش فاکتور هورمون در دو سطح شامل اسید نفتالین استیک، اسید ایندول بوتیریک و فاکتور غلظت در 4 سطح شامل صفر (شاهد)، 2000، 3000 و 4000 میلی گرم در لیتر مطالعه شد. نتایج نشان می دهد که کاربرد اسید ایندول بوتیریک در غلظت های 3000 و 4000 میلی گرم در لیتر و اسید نفتالین استیک در غلظت های 2000 و 3000 میلی گرم در لیتر بر روی درصد ریشه زایی، طول بزرگترین ریشه، میانگین طول ریشه، وزن خشک ریشه و میزان رشد اندام هوایی جدید، اثر معنی داری داشته، ولی اسید ایندول بوتیریک دارای طیف وسیعتر و اثر بهتری در ریشه زایی قلمه های نیمه خشبی خرزهره نسبت به اسید نفتالین استیک بوده است و این در حالی است که اسید نفتالین استیک در غلظت 4000 میلی گرم در لیتر در تمامی اندازه گیری ها اثر منفی نشان داده است.

گون ها یکی از مهمترین گونه های علوفه ای استان گلستان می باشند که به اصلاح و احیاء مراتع استان کمک می نماید، بنابراین شناسایی و انتخاب گونه های مناسب علوفه ای در مراتع ییلاقی بسیار ضروری است. در این تحقیق انتخاب گون های علوفه ای با شاخص های چندساله بودن، خاردار نبودن، خوش خوراکی، بهینه بودن کمیت و کیفیت علوفه مدنظر قرار گرفت. به جهت اندازه گیری پوشش گیاهی از فاکتور های تولید، پوشش تاجی و انبوهی گونه ها استفاده گردید، در حالی که تعیین کیفیت علوفه، از فاکتورهای پروتئین خام، دیواره سلولی بدون همی سلولز، الیاف خام، قابلیت هضم پذیری و انرژی متابولیسمی با استفاده از روش های رسمی آنالیز AOAC(1990) در آزمایشگاه علوم دامی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان انجام گردید. میزان خوش خوراکی گونه ها از طریق مشاهده چرای دام در مرتع، پرسشنامه محلی و همچنین آثار چرای باقیمانده روی گیاه استفاده شد. کلیه داده های آماری شامل جدول تجزیه واریانس و مقایسه میانگین با نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد از بین گون های مراتع ییلاقی استان گونه های Astragalus podolobus Boiss. & Hohen،Astragalus onobrychis L. و Astragalus jolderensis B. Fedtsch. با بهترین فاکتورهای کمی و کیفی شامل: تولید (117 الی 413 کیلوگرم در هکتار)، پروتئین خام (14 الی 18.5 درصد در مرحله گل دهی)، انرژی متابولیسمی (6.7 الی 7.9 مگاژول بر کیلوگرم) و همچنین از ارزش خوشخوراکی خیلی خوبی بودند، لذا با توجه به کمبود کمی و کیفی علوفه در مراتع ییلاقی استان، این گونه به جهت افزایش کمی و کیفی علوفه مراتع پیشنهاد می گردد.

در این پژوهش اثرات امواج تلفن همراه به عنوان یکی از مولدین امواج الکترومغناطیسی بر جوانه زنی و تکوین دانه رست های باقلا بررسی و با نمونه های شاهد مقایسه گردید. پس از قراردادن دانه ها در ظرف پتری، تلفن همراه روی سطح آن قرار داده شد و به وسیله تماس با تلفن دیگر فعال گردید. در این پژوهش از تلفن همراه Sony Ericsson مدل Z200 استفاده شد. بذرهای تحت تیمار به مدت 14 روز، هر روز سه بار و هر بار 10 دقیقه تحت تاثیر امواج تلفن همراه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی دانه ها، میانگین قطر ریشه، ساقه و میانگین قطر متازایلم ها در ساقه نمونه های تحت تیمار در مقایسه با نمونه های شاهد افزایش دارد. سلول های اسکلرانشیمی در ساقه نمونه های تحت تیمار رنگ پذیری بیشتری را نسبت به شاهد نشان دادند.

در قرن اخیر ارزش ترکیبات آنتی اکسیدانی در گیاهان و همچنین عملکرد ارزشمند و دیرینه ای که در بحث پیشگیری و درمان بیماری های قلبی عروقی، فشار خون، دیابت و سرطان دارند، بسیار مورد توجه مراکز علمی و تحقیقاتی سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته است. گیاه دارویی انار وحشی (Punica granatum L.) از گونه های ارزشمند دارویی شمال ایران است که از زیستگاه های شنی سواحل دریای خزر تا نواحی کوهستانی و جنگلی جنوب شرق استان گلستان رویش دارد و سالیان درازی است که مردم بومی این استان به طرق مختلف در طب سنتی از فراورده های آن در پیشگیری و درمان بیماری های شایع خود استفاده های دارویی می برند. در این تحقیق به منظور بررسی و مقایسه مهمترین مواد فعال ثانوی و دارویی، اندام های مختلف گیاه از دو رویشگاه های طبیعی جمع آوری، عصاره گیری و بررسی میزان ترکیبات ثانوی (فنل، فلاونوئید و آنتوسیانین) در اندام های مختلف با آزمون Pearson chi square انجام و در p<0.05 معنی دار ارزیابی گردید. نتایج بررسی فیتوشیمی نشان داد که میزان ترکیب های فلاونوییدی اندام های گیاه در دو رویشگاه از 96 تا 381.4 میلی گرم معادل کوئرستین در گرم وزن و ترکیبات فنولی از 140.1 تا 381.4، در هر یک از اندام ها و همچنین رویشگاه ها متغیر بوده و بالاترین مقادیر ترکیبات فوق مربوط به آب انار، پوست میوه و این در حالی است که میزان در گل و برگ به حداقل رسیده است. با افزایش ارتفاع در رویشگاه کوهستانی 375 متر، میزان ترکیبات فنلی و فلاونوییدی افزایش یافته است. میزان آنتوسیانین از 1.26 تا 3.4 میلی گرم معادل سیانیدین 3-گلوکوزید در 100 میلی گرم وزن گیاه در دو اندام گل و میوه نشان داد که گل از بیشترین میزان آنتوسیانین مخصوصا در منطقه کوهستانی نسبت به آب میوه برخوردار است. یافته ها حاکی از آن است که مهمترین ترکیبات ثانوی گیاه در دو اندام گل و میوه بیشتر بوده و ضمنا با افزایش میزان ارتفاع بر کمیت و کیفیت مواد موثره دارویی اندام ها در نمونه های متعلق به منطقه کوهستانی افزوده شده است.