لسان مبین
سال:1390 | دوره:3 | شماره:5 |تعداد مقالات:11

چکیده عربی:یعد مظفر النواب من أهم الشعراء الحداثیین الذی کان و لایزال یضطلع بدور بارز فی نشر الوعی و فضح الممارسات السیاسیة الإنهزامیة للسلطة کما له دور بارز فی الإبداع الشعری من خلال استخدام مختلف التقنیات التی تنأی بشعره عن حدود المباشرة و الخطابة، منها تقنیة التناص و بخاصة القرآنی منه فوظف الآیات کاملة أو محذوفا منها او مزیدا فیها کما وظف اسماء السور و اسماء الانبیاء و قصصهم و استطاع بمقدرة فذة أن یعطی لها دلالات و ایحاءات جدیدة مع الاحتفاظ بالشحنة المعنویة الدینیة للنص الغائب فی سیاقه الجدید کما اضاف الی النص بعدا جمالیا و فنیا قادرا علی إدهاش القارئ و استدراجه الی بؤرة النص.   چکیده فارسی:مظفر نواب یکی از مهمترین شعرای نوگراست که هم در گذشته و هم در حال حاضر همچنان دارای نقش برجسته و پیشگامانه ای در انتشار آگاهی و رسوایی رفتارهای سیاسی پس گرایانه حکومت های عربی بر عهده دارد. همچنین دارای نقش برجسته ای در نوآوری شعری است که از طریق کاربرد تکنیک های گوناگونی، شعر وی را از رک گویی و خطابه دور می سازد. یکی از این تکنیک ها، بینامتنی به ویژه از نوع بینامتنی قرآنی می باشد که متن آیات را به صورت کامل، ناقص و یا با افزایش به کار می برد و همچنین با توانایی منحصر به فرد خود از نام سوره ها، انبیا و داستانهای آنها بهره برده، دلالتها و بار معنایی جدید همراه با حفظ بار معنوی دینی متن اصلی (غایب) در بافت جدید خود برای آنها می آفریند، همچنین ابعاد زیبایی و فنی را که بتواند خواننده را تحت تاثیر قرار داده و او را به کانون متن بکشاند، به متن می افزاید.

چکیده عربی:یتبادر إلی الأذهان فی الأوساط الجامعیة مصطلح المدارس الأدبیة، و تبدأ هذه المدارس دراستها المختلفة من تاریخ الأدب و بخاصة تاریخ الأدب الأوروبی منذ القرن السادس عشر عند ما کانت الثورة الفرنسیة الکبری عام 1789 فی ذروتها. و بواسطة الأسلوب الکلاسیکی طیلة القرن السابع أخذت هذه المدارس صورتها الأکثر شیوعا. و یمکن اعتبار هذه المدارس إلی حد ما بقایا الطرق الیونانیة والرومانیة القدیمة فی القرون الوسطی و إن هذه المدارس الأدبیة لم تکن ولیدة اکتشاف فردی أوجماعی و التی تظهر من فراغ، و تسیطر علی جمیع الأدب بل کانت سائدة بشکل جعلها تبرز أکثر من غیرها من المدارس الاخری.تسعی المقالة التی بین أیدیکم لتستوعب الرئالیة أو الواقعیة، و دراسة هذه المدرسة الأدبیة بشکل عام و من ثم تتطرق إلی الأسباب التی أدت إلی تفوق هذه المدرسة علی المدرسة الرومانسیة.   چکیده فارسی:امروزه مکتب های ادبی اصطلاحی است که در محافل یا کرسی های دانشگاهی بسیار شنیده می شود. این مکاتب ادبی گوناگون که در ادبیات، به ویژه تاریخ ادبیات اروپا از آنها نام برده می شود، از قرن شانزدهم یعنی اوج انقلاب رنسانس و اومانیسم آغاز می گردد و توسط سبک کلاسیسم در طی قرن هفدهم، صورت وسیع تری به خود می گیرد. این مکاتب ادبی را شاید بتوان تا حدودی بازمانده شیوه های کهن یونان و روم یا قرون وسطی دانست. مکتب های ادبی، اختراع یا اکتشاف فردی خاص یا گروهی معین نبوده که به یکباره پدید آمده و بر کل ادبیات سایه افکند، بلکه همواره وجود داشته و فقط در دوره ای، سبکی یا طریقتی معین پر رنگ تر از بقیه ایفای نقش کرده است. مقاله پیش رو سعی بر آن دارد که به یکی از این سبک های ادبی یعنی رئالیسم یا همان واقع گرایی بپردازد. لذا در ابتدا این مکتب ادبی مورد مطالعه و بررسی اجمالی قرار می گیرد، سپس دلایل چیرگی آن بر سبک رومانتیسم در شعر معاصر عربی مطرح می شود.

چکیده عربی:نظرا للشهرة الواسعة للمعلقات بوصفها قصائد انتهت إلیها تجارب العرب الجاهلیین و هی بلغت الذروة فی الجمال الشعری، والتصویر، والخیال فضلا عن أنها تضم مجموعة کبیرة من الألفاظ الغریبة و أن کثیرا من أبیاتها شواهد فی علوم البلاغة والصرف والنحو والتفسیر و ... و لذلک اهتم بها العلماء فی مختلف العصور و أخذوا فی شرحها، من هذه الشروح کتاب الزوزنی شرح المعلقات السبع.هذا من جهة و من جهة أخری لأهمیة دراسة منهج التألیفات و الکتب و تحلیلها و نقدها لإفادة الباحثین منه و إنارة الطریق أمامهم، یهدف هذا البحث إلی دراسة منهج الزوزنی فی شرحه علی المعلقات مستخدما المنهج التوصیفی - التحلیلی.أظهرت نتائج الدراسة أن الزوزنی اهتم بالمعنی فی شرحه اهتماما بالغا و أن الطابع العام لشرحه هو الطابع التعلیمی، و إن لم یغفل النحو والنقد والبلاغة والروایة فی شرحه إغفالا تاما.   چکیده فارسی:نظر به اهمیت معلقات به عنوان قصاید معروف دوران جاهلی که در بلندای زیبایی شعری، خیال و تصویرپردازی قرار داشته، شامل مجموعه بزرگی از واژگان غریب آن دوران است و بسیاری از ابیات آن به عنوان شاهد در کتاب های بلاغی، صرفی، نحوی و تفسیری مورد استشهاد قرار گرفته است. دانشمندان بسیاری به شرح و توضیح ابیات این قصاید همت گماشته اند که از جمله این شروح، شرح دانشمند ایرانی الاصل زوزنی بر معلقات است.از سوی دیگر نظر به اهمیت شناخت روش شارحان در شروح خود به عنوان کلیدی گران بها برای محققان در متن پژوهی و داوری شرح ها و نیز شهرت کتاب زوزنی «شرح المعلقات السبع»، مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی این کتاب ارزشمند را بررسیده است.مهم ترین یافته های پژوهش نمایانگر این حقیقت است که زوزنی در شرح معلقات، مقوله معنا را نصب العین خود قرار داده و با اشاراتی به نکات نحوی، نقدی، بلاغی و روایت ابیات، شرح خود را به کتاب آموزشی مناسبی تبدیل نموده است.

چکیده عربی:تتناول هذه الدراسة مبحث التبریر النحوی لدی علماء اللغة العربیة والاختلاف بینه و بین واقعه و بین الوصف الإعرابی، حیث نعرج علی التقدیرات النحویة عند سیبویه و ذلک لتقریب المعنی من ذهن المخاطب، حیث یبدو أن کثیرا من النحاة یخلطون بین الإعراب والوصف الإعرابی من جهة والتبریر النحوی من جهة أخری. و ذلک جراء ما وصلوا إلیه من تبریرات من أجل الخروج من مأزق التعارض مع القواعد الإعرابیة. و مما یدلل علی ذلک وجود مواقف نقدیة لسیبویه فی کتابه من التبریر النحوی.   چکیده فارسی:با مطالعه تحلیل های نحوی و آرا و نظریات نحویان گوناگون به مواردی بر می خوریم که به توجیه و تعلیل شبیه ترند تا اعراب و وصف نحوی، و در پاره ای از توجیهات، آرای نحویان نه بر نقل استوار است و نه بر عقل. چه قواعد زبان عربی از دیرباز مبتنی بر این دو رکن بوده اند و مبنای اختلاف بین دو مکتب کوفه و بصره در نسبت اعتماد به نقل یا منطق عقلی است. آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد، مبحث «شبیه به مفعول» است که به نظر می رسد برخی از نحویان آن را به اشتباه به عنوان یک نقش اعرابی پنداشته اند، در حالیکه آن یک توجیه و یا یک وصف اعرابی جهت تقریب معنا مورد استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش ضمن اشاره به مواردی که سیبویه از اصطلاح «شبیه به مفعول» بهره جسته است، آرای دیگر نحویان هم مورد بررسی قرار می گیرد، و سرانجام به تحلیل اینکه این اصطلاح توجیه اعرابی است، نقش اعرابی و یا توصیف اعرابی خواهیم پرداخت.

چکیده عربی:بحث الإنسان من قدیم أیامه و سالف دهره عن خالقه و موجده فی الوجود، و تساءل تساؤلات عدة عن سبب وجوده فی هذه الدنیا و إلی أین یصیر به الأمر، تطرق نجیب محفوظ فی روایة «الطریق» إلی البحث عن الله و التساؤلات العدیدة حول مصیر الإنسان الضعیف البائس فی هذا الوجود، و اتخذ إسم «صابر» لبطل الروایة و الذی یرمز إلی الصبر و الاستقامة و رمز إلی الله - تبارک و تعالی - بإسم «سید سید الرحیمی» والد صابر، فالله هو السید و هو سید بنی الرحم أی: البشر، تأتی أحداث الروایة من منطلق رمزی و فی إطار التفکیر الفلسفی الذی تصدی له محفوظ باستخدام التناص القرآنی. و فی مقالتنا هذه درسنا التناص القرآنی الخارجی والتناص القرآنی الداخلی فی محاولة لکشف ما یکمن وراء هذا التناص القرآنی من تلمیحات و إشارات و رموز حتی نصل إلی المفاهیم الماورائیة للتناص القرآنی فی جدلیة البحث عن الله فی هذه الروایة. و المنهج المتبع هو المنهج التوصیفی - التحلیلی الذی یقوم علی استحضار النص الغائب فی روایة «الطریق» و من ثم بیان عملیات التناص.   چکیده فارسی:انسان از زمان ها و روزگاران قدیم در جستجوی آفریننده و پروردگارش در این هستی بود و سوالات متعددی در رابطه با علت هستی اش در این دنیا مطرح نمود و اینکه عاقبتش چه خواهد شد؟ نجیب محفوظ در رمان «راه» به جستجوی اله و پرسش های متعددی درباره سرنوشت انسان ضعیف بی چاره پرداخت و نام «صابر» را برای قهرمان رمانش برگزید، صابری که نماد صبر و استقامت است و نام «سید سید الرحیمی» را نماد خداوند متعال قرار داد، زیرا اله سید و سرور است و او سید و سرور انسانهاست. این رمان در سبک نمادین آغاز و به پایان می رسد و در چارچوب اندیشه فلسفی است که نجیب محفوظ از روش به کارگیری بینامتنیت قرآنی به آن پرداخت. ما در این مقاله، بینامتنیت قرآنی خارجی و بینامتنیت قرآنی داخلی را بررسی نمودیم و سعی بر آن داریم تا هدف نویسنده از به کار گیری بینامتنیت قرآنی و نمادهایی را که استفاده نموده، تحلیل نماییم تا اینکه مقصود نویسنده از این بینامتنیت در جدل (دیالکتیک) جستجوی خداوند در این رمان را روشن نماییم. روش تحقیق این مقاله، روش توصیفی - تحلیلی است که بر فراخوانی متن غائب در رمان «راه» و نیز بر عملیات بینامتنیت استوار است.

چکیده عربی:معروف الرصافی شاعر العراق الکبیر و احد أعلام النهضة الأدبیة و من کبار شعراء المدرسة الکلاسیکیة قد طرق اغلب ابواب الشعر القدیمة من مدح و رثاء و غزل و وصف و خمریات، و لکن تمیز بشعره السیاسی و الإجتماعی و اشتهرب «شاعر الحریة» و «شاعر البؤساء» لما نظمه من أشعار ثورویة ملتهبة و لما عالجه من قضایا إجتماعیة و سیاسیة. لشعره میزات عدیدة فهو فضلا عن متانة اللغة و رصانة الأسلوب یلازم روح العصر مقاصده و مطالبه.بیئة الشاعر الحافلة بالأحداث و معیشته المملوءة بالکثیر من الوان الفقر و الفاقة و حرمان دعت الرصافی الی إهتمام بشوؤن الناس والوطن والموضوعات الإجتماعیة التی یعانیها مواطنیه. هذه العوامل المذکورة جعلت الشاعر شاعرا ثورویا و اجتماعیا و ساعدته علی أن یشعر آلام الناس و یتأثر بها. نحن عندما نقرأ دیوان شعره و نتعمق فی قصائده الإجتماعیة، نراه کمراة تنعکس فیها کل الحوادث السیاسیة و الثورات الإجتماعیة و حرکات الوطنیة التی وقعت فی عصره. فهو شاعر انفرد بالشعر الإجتماعی فی العراق. نحن فی هذه المقالة عالجنا الموضوعین الهامین من نزعة الشاعر الإجتماعیة هما المرأة و الفقر و ترکنا غیر هما من الموضوعات إجتنابا من إطالة الکلام و الحشو.   چکیده فارسی:معروف الرصافی، شاعر بزرگ عراق و یکی از پیشگامان نهضت ادبی و از شاعران بزرگ مکتب کلاسیک است که در اکثر اغراض شعری قدیم از مدح و رثا و غزل و وصف و خمریات، شعر سروده است اما در داشتن شعر سیاسی و اجتماعی، شاعری منحصر به فرد است. او به خاطر داشتن اشعار انقلابی و آتشین و پرداختن به مسائل اجتماعی و سیاسی به «شاعر الحریه » و «شاعر البوساء» ملقب گشته است. شعر او ویژگی های زیادی دارد، گذشته از متانت زبان و صلابت اسلوب، همسو و همراه زمانه و خواسته ها و نیازهای آن پیش رفته است. محیط سرشار از حوادث شاعر و زندگی پر از انواع فقر و نداری و محرومیت، رصافی را به سوی امور ملت و مردم و موضوعات اجتماعی که مردمانش از آن رنج می بردند کشاند. این عوامل از رصافی، شاعری اجتماعی و انقلابی ساخت و سبب شد تا او دردهای مردم را احساس کند و از آن متاثر شود. وقتی دیوان اشعارش را می خوانیم و در قصاید اجتماعی اش فرو می رویم، آن را چون آینه ای می بینیم که حوادث سیاسی و انقلاب های اجتماعی و جنبش های ملی زمان شاعر در آن دیده می شود. او تنها شاعر عراقی است که به شعر اجتماعی متمایز است. ما در این مقاله به دو موضوع مهم از گرایش اجتماعی شاعر یعنی زن و فقر پرداخته ایم و برای جلوگیری از طولانی شدن بحث و حشو سایر موضوعات را فرو نهادیم.

چکیده عربی:إن التناص مصطلح حدیث یدل علی تفاعل النصوص معا یعنی أن النص یحتوی علی نصوص کثیرة شکلت النص الجدید، فالکتابة نتاج لتفاعل عدد کبیر من النصوص المخزونة فی الذاکرة القرآنیة. ما زال القرآن الکریم و مضامینه و قصصه من أهم مصادر فی الأدب العربی و استلهم آلأدباء حدیثا و قدیما من هذا المصدر الملهم الذی یحتوی علی اسرار و قابلیات کامنتین فی دلالات الفاظها و تعابیرها. فإستلهم ابن طفیل من القرآن الکریم کالنص الغائب أثناء قصة حی بن یقظان بحیث یری تفاعل خاص بینهما. جدیر بالذکر إن التناص فی هذه القصة یکون من القسم الدینی، الخارجی، الظاهری و الخفاء، المباشر و غیر المباشر و مسار التناص فیها لغوی و فکری. و هذه المقالة تسعی وراء مناقشة التناص و اقسامه و مساره و معالجته فی قصة حی بن یقظان و القرآن الکریم.   چکیده فارسی:بینامتنی اصطلاح جدید است که بر سازگاری و همگانی متون با یکدیگردلالت دارد. به عبارت دیگر بینامتنی یعنی اینکه متن، حاوی متون فراوانی است که خود اینک متن جدیدی را تشکیل داده است. یک نوشتار، محصول همکاری تعداد فراوانی از متون انباشته در حافظه خوانشی است. قرآن کریم، مضامین و داستان های آن از مهمترین سرچشمه های ادب عربی می باشد. ادبای گذشته و حال از این منبع الهام گرفته اند. ابن طفیل نیز از قرآن به عنوان یک «متن غایب» در ضمن داستان «حی بن یقظان» الهام پذیرفته است. این نوشتار به بحث درباره این داستان و جنبه های بینامتنی آن و الهام از قرآن کریم می پردازد. پدیده بینامتنی در این داستان از نوع دینی، خارجی، ظاهری و ناپیدایی مستقیم و غیر مستقیم است و سیر حرکت بینامتنی به شکل لغوی و فکری را نشان می دهد.

چکیده عربی:عزالدین المناصرة شاعر فلسطینی (یقیم فی الأردن)، و هو من أهم شعراء الستینات فی حرکة الشعر العربی الحدیث، ساهم فی إشباع الحداثة الشعریة، خصوصا فی: فلسطین والأردن و لبنان و مصر و تونس والجزائر، بشکل مباشر، حیث أثر فیها، و تأثر بها. و هو (شاعر عالمی) إلی حد ما، کما عرفته الأوساط الثقافیة بإیران، منذ ترجمة مختارات من شعره بعنوان: (صبر أیوب، 1996). وبالرغم من أن شعر المناصرة، حظی بدراسات کثیرة، إلا أن ثمة مناطق جمالیة کثیرة، ما تزال بحاجة إلی بحث و تحلیل. و یهدف هذا البحث إلی دراسة کیفیة الجمع بین الحداثة والمقاومة الشعریة، کیفیة التألیف بین المقاومة الشعریة والحب فی شعره. و بعد التأمل (إلی حد ما) فی بعض قصائد الشاعر، تبین أنه شاعر یصوغ تجربة الفلسطینی الجائع للحب والحریة، و هو ذو نفس ملحمی، متجذر فی التاریخ، حیث استخدم (التوقیعة الشعریة) فی ذلک المجال، بترکیز العبارة، و تکثیف الفکرة بألفاظ قلیلة. و قد ألف بین الحب والمقاومة، فهو یتأرجح بین الحب والسیف، و یجمع بین الحداثة، والمقاومة الشعریة.   چکیده فاسی:عزالدین مناصره از شاعران دهه شصت ادبیات مقاومت فلسطین در سال 1946م. در «الخلیل» متولد شد. در فلسطین، اردن، لبنان، مصر، تونس و الجزائر به تحصیل و فعالیت های علمی پرداخت. او علاوه بر شعر، آثار دیگری در زمینه نقد ادبی، هنرهای تجسمی و سینما دارد و در کنار شخصیت ادبی از شخصیتی سیاسی نیز برخوردار است. از آن زمان که مجموعه شعر او با عنوان: «صبر ایوب» (1996) به زبان فارسی ترجمه شد، مجامع علمی ادبی ایران او را به عنوان شاعری جهانی می شناسند.اگرچه پژوهش های فراوانی در مورد شعر عزالدین مناصره از همان ابتدای حضورش در میدان شعر و شاعری در ادبیات معاصر عربی تاکنون نوشته شده است، ولی هنوز جنبه های زیباشناسی شعر این شاعر قابل بررسی است. بعد از مطالعه و تامل در شعر شاعر روشن گردید که شاعر بین نوآوری در شعر و مقاومت از یک سو و بین شعر مقاومت و عشق از دیگر سو سازگاری ایجاد می کند، به گونه ای که هرگاه سخن از مقاومت و پایداری و سختی های آن به میان می آورد، از عشق نیز سخن می گوید. و همواره از نظر مفاهیم و ترکیبات شعری از نوآوری غافل نبوده و از ساختار جدید توقیعات برای بیان دیدگاه در این زمینه خود بهره می گیرد.این پژوهش بر آن است تا به بررسی ویژگی شعر شاعر بپردازد و رابطه بین شعر مقاومت و پدیده نوآوری و رابطه عشق و مقاومت را واکاود.

چکیده عربی:إن بنیة القصیدة العربیة لم تکن یوما ما، تنحصر علی شکل أو نوع معین من المطالع، بل تنوعت المطالع فی فضائها و لکن اللوحة الفنیة التی ذاع صیتها ورافقت القصیدة العربیة فی رحلتها، هی اللوحة الطللیة التی کثر استخدامها من قبل الشعراء الجاهلیین التی أصلوها فتنوع و قوفهم علیها فمنهم من وقف لاجل امرأة و منهم من وقف لأجل ملک ضاع و منهم من أعرض عنها فاحتذی الشعراء فیما بعدهم و أخذوا یحرصون علی افتتاح قصائدهم بالتقلید الفنی المتوارث إلأ أن هناک تیارات برزت جابهتها و حاولت تضعیفها، تمثلت بأبی نوأس و رفاقه و رغم تلک المحاولات استطاعت اجتیاز التحدیات الی أن عانقت المنتصف من القرن التاسع عشر و شهدت المقدمة الطللیة فی هذه الفترة الطویلة ازدهارا و انکماشا و شدا و جذبا کثیرا.   چکیده فارسی:ساختار قصیده در ادب عربی، در بخش مطلع هیچ گاه به شکل معینی محدود و منحصر نمانده است. مطلع های قصیده عموما متنوع بوده است.اما مقدمه طللی چون تابلویی هنری، پیوسته همگام و همراه با قصیده عربی بوده است، شاعران دوره جاهلی، این مطلع هنری را به عنوان یک اصل قرار داده و هر کدام به شیوه ای مطلع قصیده خود را آغاز نموده اند. گاهی برای بیان عشق خود به یک زن، گاهی به خاطر قدرت و شوکتی تباه شده، و البته گروهی هم از ورود به مقدمه طللی پرهیز نموده اند. شاعران عرب در دوره های گوناگون به این بخش آغازین علاقه وافر نشان داده اند. گرچه گروهی هم، از جمله، ابی نواس اهوازی و همفکرانش سعی در مقابله با آن نموده اند. در دوران معاصر مطلع طللی فراز و نشیب گوناگونی را به خود دیده است. سیر تحولات مقدمه طللی در ادوار گوناگون، محور پژوهش نویسندگان در این نوشتار می باشد.

چکیده عربی:حدیثنا فی هذه المقالة عن أبی تمام و مدی اضطلاعه بأمرالدلالة للمفردات والجمل، و اهتمامه بأنماط الاستخدام الوظیفی للکلمات، بحیث یصبح للکلمة من خلاله أدق مایمکن أن یکون لها من تأثیر و دلالات لم تکن لتفیدها إن کانت مسوقة علی نحو آخر من أسالیب الأداء و أنظمة التألیف. و هذا مافعله الطائی فی مواطن کثیرة من شعره، مما جعلنا نستعرض فی هذه الدراسة مجموعة من أبیاته و نتناولها بالدرس الوظیفی - الآلیاتی، إلا أننا لسنا - فی دراستنا هذه -  بصددالحدیث عن خصائص شعره عامة، کما هوالمعتاد فی مثل هذه الدراسات. و لکن حدیثنا سیکون عن خصائص شعره اللسانیة والآلیات اللغویة التی استخدمها للدلالة علی مبادئه الفکریة والعقلیة و تصویرها تصویرا دلالیا ممتعا، اذإن لکل شاعر أسلوبا خاصا یتمیز به و سمات تفکیریة و تعبیریة یتسم بها، و لیست هذه الأسالیب والسمات إلاأفکارا و تأملات یسکبها الشاعر فی قالب الصور الشعریة التی یولدها. إذن سیکون محور بحثنا و ترکیزنا فی هذه الدراسة علی هذه الناحیة من شعر أبی تمام و إلقاء نظرةدلالیة - آلیاتیة علی مقاطع من شعره فی إطار أربعة مستویات لهذا الأمر و هی المستوی الصوتی، المستوی الصرفی، المستوی النحوی أو الترکیب، و مستوی المفردات أو المستوی المعجمی، أو لعلنا نتمکن بذلک من الحصول علی مفاتح و تلمیحات من نحو أدائه الآلیاتی و نتمکن من تبیین زوایا من جمالیات شعره فی حوزة الدراسات اللغویة هذه.   چکیده فارسی:ابوتمام طائی یکی از شعرای عقل گرای دوره عباسی است که برای بیان محتواهای فکری خویش از ابزارهای زبانی دلالت گری سود جسته است که ما در این مقاله برآنیم، میزان توانمندی او را در فهم دلالت های متفاوت زبان و قوام یافتگی سخن او را در نحوه استفاده از این ابزارهای زبانی، در چهار حوزه: سطوح آوایی زبان، مکانیزم های ساختاری و نحوی آن، نظام های صرفی و پی ساخت کلمات و سطوح واژگانی آن بررسی نماییم، تا بدین واسطه به گوشه هایی از شیوه ابزارگرایانه این شاعر اندیشه و در بیان مبانی فکری او پی ببریم، و بدانیم چگونه بعنوان مثال وقتی که این شاعر اراده معنای ابهام و پوشیدگی را در معنای مورد نظر نموده، لفظی را اختیار کرده که به نسبت کلمه مشابه خود از ابهام و مه آلودگی بیشتری در معنای مورد نظر برخوردار بوده، و آن کلمه «الحقبة» بجای «الحقب» است، که لفظ اولی طول و نامعلومی بیشتری را در زمان برای شنونده متبلور می سازد، و نیز آنجا که قصد داشته حرکت سریع و خیزش تند و دورانی شتران را در هنگام گام برداشتن و سلاست در دوندگی را در نزد آنان تصویرکند، واژه «رتکان» را اختیار نموده که به اقتضای پیکره آوایی خود و پی ساخت صرفی لفظش - بر وزن فعلان - و توالی فتحات بر سه حرف ابتدایی، معنای نشاط و لرزندگی و اهتزاز را در خیزش آن شتر بخوبی نمایان می سازد، اینها در حوزه دلالت های صرفی و آوایی زبان، و اما در دیگر حوزه های دلالت محور زبان نیز - در نحو و در ساخت های صرفی کلمات - در این رساله بدنبال دست یابی به سرنخ هایی از سبک ابزار بنیان ابوتمام در حوزه های چهارگانه دلالت های زبانی خواهیم بود.

چکیده عربی:یعد أبوتمام من أعلام أدب العصر العباسی و تحتوی أشعاره بین أضافیره علی إضاءات دلالیة عن تواجد العنصر الإیرانی و تأثیره فی شعر أبی تمام و لتداخل الإیرانیات فی شعره ثلاثة مصادر:أولها: تواجده فی إیران طلبا للوصول إلی عبدالله بن طاهر ما جعله أن یدخل العنصر الإیرانی فی شعره.ثانیها: تعرفه علی الثقافة الإیرانیة.ثالثها: وقعة نشبت فی مناطق إیرانیة و «هی وقعة» بابک الذی صد فی وجه الخلیفة المعتصم بعد أن أشاع بثورته واتساع حکمه، الزعر و الخوف فی البلاط العباسی و وصف الشاعر الطائی هذه الوقفة، مستشهدا بأماکن ایرانیة فی تصویرها تصویرا واقعیا.و قد قمنا فی الدراسة بضبط ملامح الحضور الإیرانی فی شعر أبی تمام. مستشهدا بنماذج من شعر أبی تمام قسمنا هذه الملامح نظرا لأنواعها إلی محاور عدة تم التطرق إلیها فی البحث.   چکیده فارسی:ابوتمام یکی از شاعران سرشناس عصر عباسی است و در اشعار وی بازتابی از نمود ایران و فرهنگ ایرانی به چشم می خورد که سه منشا عمده ورود این بازتاب عبارتند از:1- حضور وی در ایران بمنظور دستیابی و نزدیکی به دربار عبداله بن طاهر.2- آشنایی وی با زبان و فرهنگ و آداب ایرانی تحت تاثیر گسترش آن در جامعه اسلامی.3- درگیری ها و جنگ های مربوط به بابک که در زمان معتصم علیه وی قیام کرد که همه آنها در مناطق ایرانی و خصوصا منطقه آذربایجان رخ داد که همگی در شعر ابوتمام بازتاب قابل توجهی دارند.در این پژوهش جلوه های این بازتاب (بازتاب ایران و فرهنگ ایرانی) در شعر ابی تمام بررسی و به تحلیل آن پرداخته شده است.