دانش شناسی (علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات)
سال:1391 | دوره:5 | شماره:16 |تعداد مقالات:8

هدف: این پژوهش با هدف بررسی کیفیت زندگی کاری مدیران کتابخانه های عمومی استان مازندران و نقش آن در عملکرد آنها به انجام رسیده است.روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش های اسنادی و پیمایشی به انجام رسیده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است که بر اساس مدل والتون طراحی شده و پس از تائید روایی و پایایی آن، در میان مدیران کتابخانه های عمومی استان مازندران توزیع شده و سپس اطلاعات با استفاده از آزمون های t تک نمونه ای و فریدمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته ها: این تحقیق نشان داد که از دیدگاه مدیران کتابخانه های عمومی استان مازندران، سطح میانگین عوامل کیفیت زندگی کاری به ترتیب برای عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری 3.0385، یکپارچگی و انسجام اجتماعی 2.5231، فضای کلی زندگی 2.2981، محیط ایمن و بهداشتی 2.1923، توسعه قابلیت های انسانی 2.1192، قانون گرایی در سازمان 1.9295، تامین فرصت رشد و امنیت 1.8702 و پرداخت منصفانه و کافی 1.4936 است و تنها عاملی که در سطح متوسط قرار دارد عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری است. همچنین مشخص شد که تمامی عوامل شناخته شده کیفیت زندگی کاری بر عملکرد این مدیران موثر هستند که عامل محیط ایمن و بهداشتی بیشترین تاثیر و عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری کمترین تاثیر را بر عملکرد آنها دارد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که همه عوامل کیفیت زندگی کاری در کتابخانه های عمومی استان مازندران به غیر از عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری که تنها عاملی است که در سطح متوسط قرار دارد، در وضعیت مطلوبی نیستند و همگی در سطحی پایین تر از متوسط قرار دارند. همچنین مشخص شد تمامی عوامل کیفیت زندگی کاری تاثیر نسبتا زیادی بر عملکرد مدیران داشته و بعد از محیط کار ایمن و بهداشتی، عامل پرداخت منصفانه و کافی بیشترین تاثیر را بر عملکرد آنها می گذارد. لذا توجه به ایمن و بهداشتی بودن محیط کاری و میزان حقوق و مزایای کارکنان، می تواند تاثیر به سزایی در برانگیختن آنها به انجام فعالیت های شغلی باشد و در نهایت به بهبود عملکرد آنها بیانجامد.

هدف: پژوهش حاضر به مقایسه دیدگاه کاربران و کتابداران درباره کیفیت خدمات کتابخانه ‏های عمومی درجه یک شهر تهران پرداخته است.روش پژوهش: ارزیابی عملکرد و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه لایب کوال می باشد. جامعه پژوهش شامل 89 کتابدار و تعداد 40556 نفر از کاربران است که 381 نفر از کاربران به صورت تصادفی بر اساس فرمول جولی انتخاب شدند.یافته‏ ها: در پاسخ به پرسش‏ های اساسی نشان داده شد که در هر سه بعد لایب ‏کوال (تاثیرگذاری خدمات، کنترل اطلاعات، مکان) از دیدگاه کاربران و کتابداران در وضع موجود و مطلوب تفاوت معناداری وجود داشته و هیچ ‏کدام از ابعاد در وضعیت موجود نتوانسته است به حد مورد انتظار آنان دست یابد. همچنین میزان کیفیت ارائه خدمات کتابخانه‏ های عمومی بالاتر از حد مطلوب است.نتیجه گیری: در پاسخ به فرضیات پژوهش، یافته ‏ها حاکی از آن هستند که در زمینه ابعاد سه گانه پرسشنامه لایب کوال مورد استفاده در کتابخانه ‏های مورد مطالعه، از دیدگاه هر دو گروه کاربران و کتابداران، بعد تاثیرگذاری خدمات نسبت به دیگر ابعاد از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. همچنین از دیدگاه کتابداران زن مورد مطالعه کاربران بیش از حد، از کیفیت خدمات کتابخانه ‏های عمومی انتظار دارند. مقایسه دیدگاه‏ های کتابداران و کاربران مورد مطالعه در زمینه کیفیت خدمات کتابخانه ‏های عمومی حاکی از آن بود که مابین دیدگاه کتابداران و کاربران مورد مطالعه در زمینه میزان کیفیت خدمات کتابخانه‏ های عمومی در وضع موجود تفاوت معناداری وجود داشته و کتابداران به صورت معناداری بیشتر از کاربران از کیفیت خدمات کتابخانه‏ های عمومی در وضعیت موجود رضایت داشته‏ اند.

هدف: پژوهش حاضر که به بررسی وضعیت ارائه خدمات در بخش پایان نامه های کتابخانه های وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سطح تهران، متشکل از 36 کتابخانه، شامل: 11 کتابخانه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران، 10 کتابخانه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 10 کتابخانه وابسته به علوم پزشکی ایران و 5 کتابخانه وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تهران می پردازد.روش شناسی: پژوهش حاضر به روش پیمایشی توصیفی صورت گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار آماری SPSS استفاده شده است.یافته ها: از 174 نفر پرسنلی که در بخش پایان نامه های کتابخانه های مورد مطالعه در پژوهش مشغول به کار هستند، 100 نفر (57.4 درصد) از آنها نیروی غیر کتابداری هستند. که این مساله ضعف بسیار عمده را در این بخش نشان می دهد که بیش از نیمی از پرسنل این بخش را نیروی غیر کتابداری تشکیل می دهند. که این مساله خود باعث عدم سازماندهی درست پایان نامه ها و ناتوان بودن در ارائه خدمات کافی به مراجعان به این بخش می شود. همچنین از نظر وضعیت سازماندهی و نمایه سازی 82 درصد کتابخانه های مورد بررسی اقدام به سازماندهی و نمایه سازی پایان نامه ها نموده اند و در 17.8 درصد کتابخانه های مورد بررسی این اقدام هنوز صورت نگرفته است. در خصوص امکانات رایانه ای، یافته های پژوهش ناظر بر این است در اکثر دانشکده های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی و دانشگاه آزاد امکانات رایانه ای وجود داشته و تنها در بیشتر دانشکده های دانشگاه علوم پزشکی ایران این امکانات وجود نداشته است. 22 کتابخانه (78.5 درصد) در بخش پایان نامه خود دارای امکانات نرم افزاری بوده و 21.4 درصد بخش پایان نامه ها فاقد امکانات نرم افزاری هستند که با توجه به این می توان گفت اکثر کتابخانه های دانشکده های مورد مطالعه در وضعیت نسبتا مطلوبی به سر می برند. 75 درصد کتابخانه های مورد مطالعه بیان داشتند که پایان نامه های خود را در اختیار تمامی دانشجویان دانشگاه های آزاد، دولتی و پیام نور و ... قرار می دهند. 17.8 درصد کتابخانه ها بیان داشته اند که پایان نامه های خود را تنها در اختیار دانشجویان و اعضاء هیات علمی دانشگاه های وابسته به خود قرار می دهند و 7.14 درصد کتابخانه ها بیان کرده اند که پایان نامه های خود را تنها در اختیار دانشجویان دانشگاه های دولتی قرار می دهند.نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که از نظر فضا و مکان اختصاص یافته 50 درصد کتابخانه های مورد بررسی، فضای مجزایی را برای نگهداری پایان نامه ها اختصاص داده اند، و 50 درصد نیز فاقد فضای کافی و مجزا می باشند. 9 کتابخانه (32.2 درصد) پایان نامه های دانشکده های دیگر را در بخش پایان نامه های خود نگهداری کرده و (67.8 درصد) این عمل را انجام نمی دهند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف آگاهی از چگونگی استفاده اعضای هیات علمی از پایگاه های اطلاعاتی و مجلات الکترونیکی و همچنین خدمات Alert قابل دسترس از طریق وب سایت کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اجرا شده است.روش: روش پژوهش، پیمایشی توصیفی و ابزار گرداوری داده ها پرسشنامه ای است که در بین نمونه ای هدفمند متشکل از 92 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که بنا به اظهار خود از خدمات Alert استفاده می کنند، توزیع گردید.یافته ها: یافته ها نشان داد که 52.2 درصد نمونه پژوهش، جستجو و دسترسی به مقالات را از پایگاه اطلاعاتی PubMed آغاز می کنند و مراجعه به موتورهای کاوش، دومین گزینه و پایگاه های اطلاعاتی مورد اشتراک دانشگاه سومین گزینه آنها برای شروع کاوش است. 46.7 درصد از اعضای هیات علمی 3-2 صفحه از نتایج بازیابی را مرور می کنند. بر اساس سایر یافته ها، عدم وجود پیوند به متن کامل برخی مقالات از جمله مشکلات مهم در استفاده از مقالات آنلاین است و 90.2 درصد کاربران در مشاهده مقالات، فرمت PDF را ترجیح می دهند. مهمترین دلیل استفاده اعضای هیات علمی از خدمات Alert، اطلاع از مقالات جدید در زمینه علمی مورد نظر، و اولین اقدام آنها پس از دریافت Alert، مطالعه چکیده مقاله است. دسترسی به اصل مقالات از طریق مجلات مورد اشتراک دانشگاه انجام می شود.نتیجه گیری: از آن جا که PubMed نقطه شروع کاوش های علمی اکثریت نمونه مورد پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است و پایگاه های اطلاعاتی مورد اشتراک دانشگاه در وهله سوم یعنی پس از موتورهای کاوش عمومی مورد مراجعه کاربران قرار می گیرند، شناساندن و آموزش پایگاه های مورد اشتراک دانشگاه به عنوان یک اقدام ضروری، می تواند در بهره وری هزینه صرف شده برای این پایگاه ها نقش موثری داشته باشد. خدمات Alert نیز در صورتی که از طرف کتابخانه به اعضای هیات علمی معرفی و سودمندی آن توجیه شود، موجب اطلاع بهنگام کاربران از جدیدترین مقالات مورد نیاز آنها خواهد بود.

هدف: پژوهش حاضر به تعیین اضطراب کتابخانه ای و بررسی راه های کاهش آن در انواع جنسیت و مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشکده های مختلف دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال می پردازد.روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی توصیفی است. برای بررسی اضطراب کتابخانه ای از پرسشنامه باستیک استفاده شده و جهت بررسی متغیرهای پژوهش از آزمون لون برای برابری همگونی واریانس ها، آزمون T برای مقایسه میانگین دو متغیر مستقل، آزمون ANOVA برای برابری میانگین یک متغیر در چند گروه مستقل مورد استفاده قرار گرفته است. پس از نمونه گیری به روش تصادفی ساده، از بین 4589 نفر ورودی سال اول تعداد 354 نفر دانشجوی دختر و پسر مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد انتخاب شدند.یافته های پژوهش: یافته ها در زمینه بررسی تفاوت های جنسیتی نشان داد که اضطراب کتابخانه ای خانم ها از آقایان بیشتر و به ترتیب 2.996 و 2.8416 درصد است ولی از نظر سنی و سطوح آشنایی با رایانه اضطراب آنها تقریبا یکسان است. مقطع تحصیلی نیز تاثیری بر اضطراب ندارد ولی در سیستم کتابخانه قفسه بسته به نسبت قفسه باز که به ترتیب 2.9892 و 2.8580 درصد است و نظام مخزن کارتی به نسبت رایانه ای که به ترتیب 3.0049 و 2.8814 درصد است اضطراب بیشتری وجود دارد. بیشترین میانگین اضطراب در دانشکده فنی مهندسی و دانشکده شیمی و کمترین اضطراب در دانشکده علوم انسانی و علوم و فنون دریایی است. عضویت در کتابخانه قبل و بعد از ورود به دانشگاه تاثیری بر اضطراب کتابخانه ای ندارد.نتایج پژوهش: بر اساس یافته ها و با در نظر گرفتن نمره اضطراب کتابخانه ای که در این پژوهش تعریف شده است، اضطراب کتابخانه ای دانشجویان ورودی نیم سال اول 90-89 در مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال در سطح متوسط قرار می گیرد.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی مشکلات حفاظت، نگهداری و مرمت مواد کاغذی در کتابخانه های واسپاری ایران است و این امر با بررسی وضعیت موجود و مقایسه آن با شرایط مطلوب صورت گرفته است.روش: پژوهش حاضر پیمایشی توصیفی است و گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه ای مبتنی بر پرسشنامه استاندارد ایفلا و توزیع آن میان کارکنان بخش حفاظت و مرمت کتابخانه های مورد پژوهش که 49 نفر بوده اند صورت گرفته است. داده ها با روش های آمار توصیفی و با کمک نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده اند.یافته ها: پژوهش نشان می دهد که بیشترین اولویت مواد آسیب دیده به کتاب های چاپی فارسی تعلق گرفته و بیشترین کوشش در حفظ و نگهداری نسخ خطی می شود. 60 درصد کتابخانه ها از تجهیزات مناسب جهت کنترل محیط و همچنین اطفای حریق استفاده نمی کنند و 40 درصد کتابخانه ها طرح پیشگیری از حوادث و مسیر دسترسی به کتابخانه هنگام بروز حریق ندارند.نتایج: نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد وضعیت حفاظت و نگهداری در %40 کتابخانه ها نامناسب است و هیچ یک از کتابخانه ها، آموزش حفاظت و نگهداری را برای کارکنان و کتابداران جدی نگرفته اند. و برنامه مکتوب و مدونی در رابطه با حفاظت و نگهداری منابع ندارند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین تفاوت گرایش های رشته کتابداری و اطلاع رسانی در کشورهای انگلیس، آمریکا، و کانادا با ایران و تاثیر آن بر میزان تولید علم تخصصی در عرصه بین المللی در این کشورها انجام شد.روش / رویکرد پژوهش: رویکرد مورد استفاده برای انجام پژوهش، رویکرد تحلیلی - مقایسه ای بود، و گردآوری داده ها بر اساس روش اسنادی (کتابخانه ای) صروت گرفت.یافته ها: یافته های پژوهش در مورد تعداد گرایش های رشته کتابداری در کشورهای مورد مقایسه با ایران نشان داد، آمریکا دارای 46 گرایش، کانادا 24 گرایش، و انگلستان 20 گرایش تخصصی است. این در حالی است که ایران فقط دارای 10 گرایش آن هم به صورت پراکنده و غیر هدفمند در چندین نوع دانشگاه و نظام آموزشی است. از سوی دیگر، میزان تولیدات علمی در این رشته در کشورهای مورد مقایسه با ایران در مجموع بیش از 43 درصد از کل تولیدات علمی دنیا (نمایه شده در پایگاه وب علم (WOS)، موسسه اطلاعات علمی تامسون (آی.اس.آی)) را در بین سال های 2000 تا 2009 در مقابل سهم 0.255 درصدی ایران بود.نتیجه گیری: تفسیر یافته ها حاکی از آن است که تعدد گرایش های تخصصی که بر اساس نیازهای جامعه بومی، همگامی با تحولات همه جانبه و فناوری های نوین اطلاعاتی، و به طور کلی بلوغ رشته کتابداری و اطلاع رسانی است، بر میزان تولید علم کشورها در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی تاثیر مستقیم دارد.

هدف: پژوهش حاضر به شناسایی و تعیین میزان بکارگیری فناوری های اطلاعاتی و موانع بهره گیری از آن در کتابخانه های دانشگاهی شهر گرگان می باشد.روش شناسی: پژوهش به روش «توصیفی پیمایشی» انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل 14 کتابخانه دانشگاهی وابسته به 6 دانشگاه علوم پزشکی، گلستان، علوم کشاورزی و منابع طبیعی، آزاد اسلامی، پیام نور و تربیت معلم گرگان است. تعداد کتابداران شاغل در این کتابخانه ها 73 نفر می باشد. با استفاده از روش سرشماری و از طریق دو نوع پرسشنامه تمام جامعه مورد سوال قرار گرفت. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS16 صورت پذیرفت.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که از نظر سخت افزارها و نرم افزارهای مورد استفاده در کتابخانه های دانشگاهی شهر گرگان، تمامی کتابخانه ها رایانه و سخت افزارهای مرتبط با آن را در اختیار دارند. همچنین در مورد بکارگیری فناوری های اطلاعاتی بطور کلی میزان بکارگیری این فناوری ها زیاد بیان شده است. در مورد پایگاه های اطلاعاتی بیشترین میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی به لحاظ موضوعی مربوط به پایگاه های علوم پایه، مهندسی و تکنولوژی و علوم پزشکی می باشد. میزان بکارگیری فناوری اطلاعات در بخش های مختلف کتابخانه ها در حد زیاد تا بسیار زیاد است.نتیجه گیری: 100 درصد کتابخانه ها، رایانه و سخت افزارهای مرتبط با آن را در اختیار دارند و 100 درصد کتابخانه ها نرم افزارهای کتابخانه ای و نرم افزارهای کاربردی را در اختیار دارند. ولی به طور کلی بیش از 95 درصد کتابداران اصلی ترین مانع بهره گیری از فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی را نداشتن خط مشی مدون اعلام کرده اند. همچنین عمده ترین مشکلات استفاده از انواع فناوری های اطلاعاتی از نظر کتابداران، عدم برخورداری از آموزش کافی، عدم شناسایی و فراهم آوری منابع و عدم تسلط کتابداران به زبان انگلیسی می باشد.