منابع طبیعی ایران
سال:1384 | دوره:58 | شماره:2 |تعداد مقالات:23

یکی از عوامل بسیار موثر بر رفتار سیلابی هر حوزه آبخیز وقوع بارش های تند است. داده های بارندگی روزانه فراوان ترین داده های قابل حصول در ایران می باشد. وجود روابط ریاضی غیر خطی بین بارندگی روزانه و بارش های کوتاه مدت در ایران پذیرفته شده است. در صورت وجود رابطه بین بارندگی های روزانه سیل زا و ارتفاع، ساخت دقیق تر مدل های ریاضی امکان پذیر خواهد شد. حصول به چنین امری، ساخت دقیق تر بعضی از مدل های برآورد دبی اوج را نیز ممکن می سازد.در این تحقیق، بارندگی های یک روزه نظیر 262 آبنمود منتج از بارندگی در سه زیر حوزه از حوزه آبخیز سد سفید رود و از 38 ایستگاه هواشناسی پراکنده در سطح آن ها استخراج شده است. ضریب همبستگی بین ارتفاع ایستگاه ها و بارندگی یک روزه سیل زا نشان می دهد که این همبستگی در دو حوزه آبخیز به طور مستقیم و با سطح خطای یک درصد و در حوزه آبخیز سوم در سطح خطای پنج درصد می باشد. همچنین رابطه ضریب تغییرات بارندگی با ارتفاع نیز به صورت خطی معکوس در یک مورد در سطح یک درصد و در دو مورد در سطح پنج درصد معنی دار است. بررسی رابطه همبستگی بین بارندگی روزانه و دبی اوج هر آبنمود نظیر در هر سه زیر حوزه، رابطه معنی دار در سطح خطای یک درصد را نشان داد. نتیجه آن که وارد کردن عامل ارتفاع از سطح دریا به عنوان یک متغیر برای ایجاد مدل ریاضی بارندگی های کوتاه مدت در رابطه با بارندگی های 24 ساعته برای تولید مدل های برآورد دبی اوج در حوزه های فاقد ایستگاه آب سنجی می تواند مفید باشد.

ویژگی های سنگ های رخنمون یافته در حوزه آبخیز علاوه بر تاثیر بر مقدار فرسایش، در تعیین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مواد فرسایش یافته نیز نقش دارد. ته نشینی این مواد در شبکه های تغذیه مصنوعی، پخش سیلاب یا آبگیرهای فرصت مناسبی را برای بررسی رابطه بین ترکیب سنگ های رخنمون یافته حوزه و ویژگی های مواد فرسایش یافته به وجود می آورد. وجود صدها هزار هکتار کرت های استحصال سیلاب موسوم به ”بندسار“ در گستره استان خراسان، مطالعه تاثیر آبرفت های رسوب یافته با برخاستگاه متفاوت بر نفوذ را میسر نمود. به این منظور 8 حوزه کوچک با ترکیبات سنگی نسبتا یکنواخت انتخاب گردید و نفوذ پذیری بند سارهای پایین دست و زمین های مجاور به عنوان شاهد با کاربرد روش استوانه مضاعف اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که ترکیب سنگ های رخنمون شده در آبخیز عامل مهم تعیین کننده نفوذ پذیری رسوب بند سارها است. به طور کلی سنگ های تولید کننده رسوبات ریز دانه نظیر شیل (پلمه سنگ) نفوذ بند سارها را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهند، در حالی که سازندهای رسوبی تخریبی دانه درشت کمترین مقدار تاثیر را داشته و سازندهای آذرین در حد بینابینی قرار می گیرند.

امروزه گرایش زیادی در مورد فهم نحوه و مقدار حمل مواد توسط رودخانه ها وجود دارد. چرا که این اطلاعات در بررسی نرخ و الگوی فرسایش، هوازدگی فیزیکی و شیمیایی، ارزیابی جریان مواد از سطح اراضی به سمت پایین دست حوزه، بررسی آلودگی های منابع آب به خصوص آلودگی های غیر نقطه ای، بیلان رسوب و مدیریت حوزه های آبخیز به کار می روند. گاهی مقدار رسوب خروجی معیار نسبتا مناسبی برای سنجش فرسایش سالانه حوزه است. تا کنون روش های متعددی برای برآورد مقدار رسوب معلق ارایه شده است که نتایج حاصل از این روش ها در اغلب موارد اختلافات فاحشی با هم دارند. مهم ترین مشکل ارزیابی این روش ها را می توان فقدان آمار مشاهده ای قابل اعتماد در این حوزه ها دانست. وجود نسبتا فشرده در این ایستگاه رسوب سنجی قزاقلی واقع در بالا دست سد وشمگیر در حوزه آبخیز گرگان رود فرصت تعیین دقت و صحت روش های برآورد بار معلق را فراهم کرد. به این منظور ابتدا با استفاده از شیوه های مختلف (سیستماتیک، تصادفی- سیستماتیک، تصادفی ساده) با فرکانس های متفاوت (12، 26، 52، 104 در سال) و با در نظر گرفتن طبقه بندی جریان، از جمعیت داده های مشاهده ای نمونه گیری به عمل آمد و سپس مقدار بار معلق با 21 روش متفاوت از نظر نوع منحنی سنجه و یا دبی جریان برای هر یک از نمونه ها تعیین گردید. نهایتا پس از دسته بندی روش ها، با استفاده از دو پارامتر آماری انحراف معیار خطاها و مقدار خطای برآوردی نسبت به آمار فشرده مشاهده ای، روش های برآورد رسوب مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که روش برآورد تلفیق دبی متوسط روزانه با منحنی سنجه حد وسط دسته ها، دقیق تر و صحیح تر از سایر روش ها بود و به عنوان بهترین روش انتخاب شد. همچنین در این روش برآورد رسوب، نمونه گیری تصادفی- سیستماتیک جواب مناسب تری را نسبت به بقیه روش ها ارایه داد. روی هم رفته روش نمونه گیری از جریان طبقه بندی شده با نمونه های اضافی از جریان های بالا و میانی مقدار خطا را در مقایسه با روش نمونه گیری بدون طبقه بندی حدود 50 درصد کاهش داد.

روش شماره منحنی که از سوی سازمان حفاظت خاک آمریکا ارایه شده است یکی از رایج ترین روش ها برای محاسبه رواناب و دبی سیل در حوزه های آبخیز است. بررسی های انجام شده توسط محققین نشان داده که این روش نسبت به تغییرات شماره منحنی حساس بوده و در نتیجه باید در استفاده از آن احتیاط لازم صورت گیرد. در این تحقیق با استفاده از روش خط مجانب در بررسی و استخراج مقادیر شماره منحنی معلوم شد که این روش نتیجه بهتری جهت محاسبه شماره منحنی نسبت به روش جدول SCS می دهد. نتایج تحقیق نشان می دهد که دبی حداکثر سیل از روش خط مجانب کمترین اختلاف را با دبی مشاهداتی دارد. همچنین برآورد دبی از روش جدول SCS در شرایط رطوبتی پیشین مختلف دارای اختلاف بیشتری به دبی مشاهداتی می باشد.

تاثیر اجرای تنک روی برخی ویژگی های کمی وکیفی درخت سدر اطلس (Cedrus atlantica Manetti) در یک جنگل دست کاشت در منطقه کلاردشت مورد بررسی قرار گرفت. برای این مقصود در این جنگل، یک تیمار تنک کردن (در پنج تکرار دو آری) برای برداشتن 25 درصد سطح مقطع درختان و یک تیمار شاهد (در پنج تکرار دو آری) که هیچ دخالتی را شامل نمی شد در نظر گرفته شد. نتایج تحقیق بعد از یک دوره پنج ساله آشکار کرد که میانگین رشد قطری درختان سدر در توده تنک شده دو برابر آن در توده تنک نشده بود (سطح احتمال 1 درصد) اما تفاوت آماری میانگین رشد ارتفاعی دو توده معنی دار نبود. کیفیت شادابی اکثر درختان خوب بود اما تفاوت معنی داری از این مشخصه نمی توانست در دو تیمار مطالعه شده مشاهده شود. تولید میوه (مخروط های چوبی) در توده تنک شده قابل ملاحظه تر بود تا در توده تنک نشده. تنوع گیاهی، حضور یافته توسط گونه های علفی و زاد آوری پهن برگان، در توده دخالت شده بالاتر از توده شاهد بود.

سیستم ریشه ای مناسب در یک نهال را می توان با تعداد زیاد ریشه های چوب پنبه ای نشده (سفید) مشخص نمود. مقدار ریشه های سفید تولید شده به وسیله یک نهال در یک دوره معین و شرایط مشخص نشان دهنده توان ریشه زایی نهال است. کاج تدا (Loblolly pine) یکی از مهم ترین گونه های سوزنی برگ خارجی است که در سطح وسیع درشمال کشور جنگل کاری شده است. بنابراین مطالعه ویژگی های آن به ویژه توان ریشه زایی، می تواند نقش مهمی در مدیریت تولید نهال این گونه در نهالستان ایفا نماید. دراین مطالعه توان ریشه زایی نهال در شش تیمار مختلف مورد بررسی قرار گرفت که هر کدام با 5 تکرار در قالب یک طرح کامل تصادفی پیاده شده و داده های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان دادند که توان ریشه زایی نهال تدا در شرایط ریشه لخت به همراه کود دامی، نسبت به سایر تیمارها از وضعیت بهتری برخوردار است. در مورد سایر صفات بررسی شده، نهال های ریشه لخت به همراه کود دامی ونهال های گلدانی در وضعیت بهتری قرار داشته و غالبا اختلاف آن ها با تیمارهای دیگر معنی دار بود. البته سیستم ریشه ای نهال های گلدانی به شدت پیچ خورده بود. همچنین هرس ریشه اثر معنی داری در افزایش توان ریشه زایی نداشت.

جاده های جنگلی از ضروری ترین طرح های مدیریت واحدهای جنگلی محسوب می شوند که در حمل ونقل چوب و استفاده از سایر خدمات جنگل مانند شکار، توریسم و غیره نقش ویژه ای را ایفا می کنند. اصولا وجود آب می تواند عامل تخریب، فرسایش و کاهش مقاومت جاده های جنگلی گردد. جاده های جنگلی بیشتر در مناطق مرطوب و بارانی احداث شده و آب از عوامل مهم تخریب آن ها به شمار می رود. لذا یکی از مسایل بسیار مهم که در کاهش تخریب جاده مطرح است. زهکشی جاده می باشد. جاده های جنگلی ارتباط دامنه بالایی و پایینی جاده را قطع می کنند و اگر برای ارتباط بین دو دامنه هیچ گونه تاسیساتی وجود نداشته باشد، آب روی جاده قرار گرفته و بر اثر شیب زیاد جاده، آب برروی جاده حرکت کرده و به سرعت به آستانه فرسایش می رسد و جاده را می شوید. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد در خط القعرها با تعیین مقدار دبی با در نظر گرفتن شدت بارندگی، ضریب رواناب سطحی، مساحت منطقه، شرایط هیدرولوژیکی، پوشش گیاهی و شرایط توپوگرافی می توان قطر لوله مناسب را به دست آورد. برای هدایت آب نهرهای کناری جاده این کار با توجه به مقدار حساسیت بستر نهر به فرسایش و تعیین سطح مقطع و دبی نهر انجام می گیرد. در مورد فاصله بین لوله ها نیز محل خط القعر، طول دامنه، دبی و محل استقرار جاده در دامنه نقش اصلی را ایفا می کنند.

برای تشخیص گروه های اکولوژیک و تعیین رابطه آن ها با ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک در جنگل جلگه ای خزری کلارآباد به مساحت 59.39 هکتار، اطلاعات رستنی های (علفی و نونهال های درختی) در 77 قطعه نمونه هر یک به مساحت 400 متر مربع، با استفاده از روش ترکیبی براون بلانکه (ضرایب فراوانی و چیرگی) برداشت و توسط برنامه TWINSPAN (تجزیه و تحلیل دو طرفه گونه های معرف) طبقه بندی و سپس گروه های اکولوژیک مشخص گردید، که حاصل نتایج طبقه بندی شکل گیری چهار گروه اکولوژیک بوده است. فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک نظیر بافت خاک، درصد رطوبت اشباع، هدایت الکتریکی، درصد مواد خنثی شونده، کربن آلی، ازت کل، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، اسیدیته خاک، ظرفیت تبادل کاتیونی و ذی توده کرم خاکی اندازه گیری شده و با استفاده از آنالیز مولفه های اصلی PCA مقدار همبستگی و پراکنش هر یک از گروه های اکولوژیک و متغیرهای محیطی به طور مجزا نسبت به محور اول و دوم بررسی گردید. و ملاحظه شد که گروه های اول وچهارم بیشترین همبستگی را با محور اول و گروه دوم وسوم بیشترین همبستگی را با محور دوم دارند، همچنین ملاحظه گردید که هر چه از گروه اول به سمت گروه های دیگر حرکت نمایم مقدار PH به سمت اسیدی شدن تمایل می یابد از طرفی مهم ترین متغیرهای خاکی در گروه های چهارگانه که سبب تمایز آن ها می شوند عبارتند از: ذی توده کرم خاک و در صد کربن آلی و درصد شن در گروه اول و مقدار درصد شن و سیلت در گروه دوم و فسفر و درصد رس در گروه سوم و بیشترین مقدار پتاسیم در گروه چهارم. در خاتمه نتیجه گیری شد در جنگل کلار آباد ویژگی های شیمیایی، بیولوژیکی و بالاخص ویژگی های فیزیکی نقش بیشتری در شکل گیری گروه های اکولوژیک بر عهده دارند.

در یک سازگان مدار بسته پرورش ماهی و گیاه، در جیره غذایی ماهی زئولیت اضافه شد و اثر آن بر رشد ماهی تیلاپیا و کاهو مورد بررسی قرار گرفت. سازگان پرورشی شامل، یک مخزن یا حوضچه نگهداری ماهی به شکل مکعب مستطیل با یک پمپ مکش آب با قدرت آب دهی 30 لیتر در دقیقه و سه سینی پرورش گیاه بود که به فاصله 20 سانتی متر بالای حوضچه پرورش ماهی نصب شده بود. وجود یا عدم وجود زئولیت طبیعی (کلینوپتیولیت) در جیره غذایی ماهی، تیمارهای آزمایش را تشکیل داد. در تیماراول یا شاهد زئولیت در جیره غذایی ماهی وجود نداشت ودر تیمار دوم یا مورد آزمایش 3 درصد زئولیت در غذای ماهی وجود داشت ولی هر دوجیره از نظر کیفی (درصد پروتیین، چربی و فیبر و انرژی) یکسان بودند. هر تیمار شامل سه تکرار بود. مدت انجام آزمایش 7 هفته بود. در شروع آزمایش، هر حوضچه پرورش ماهی با  640لیتر آب پر شد و در آن 50 قطعه ماهی تیلاپیا قرمز به وزن تقریبی 6.23±0.2 گرم ریخته شد و هر حوضچه از طریق 2 سنگ هوا که به شبکه هواده مرکزی وصل بودند هوادهی شدند. دو هفته بعد از شروع آزمایش تعداد 42 نشا کاهو به سینی های پرورش گیاه در هر واحد آزمایش وارد شد. در پایان آزمایش میانگین وزن انفرادی ماهی، محصول ماهی و مرگ و میر ماهی اختلاف معنی داری رادر بین تیمار نشان نداد (P>0.05) میانگین وزن انفرادی ماهی در تیمار شاهد و حاوی زئولیت به ترتیب 32.50±2.00 و 32.80±2.02 گرم بود. مقدار محصول کاهو در تیمار حاوی زئولیت به طور معنی داری (P<0.05) در مقایسه با شاهد بیشتر بود. مقدار محصول در تیمار حاوی زئولیت و شاهد به ترتیب 768±67 و 275±83 گرم بود. نتایج این تحقیق نشان داد که وجود زئولیت در جیره غذایی ماهی اثر چشمگیری را در افزایش رشد وتولید کاهو در یک سازگان پرورش توام کاهو و ماهی دارد ولی در خصوص اثر جیره حاوی زئولیت بر روی رشد ماهی تیلاپیا در سازگان پرورشی مورد استفاده، نیاز به انجام یک تحقیق مدون با در نظر گرفتن سطوح مختلف زئولیت در جیره غذایی ماهی است.

به منظور ارزیابی آثار کشندگی سم آفت کش آندوسولفان آزمایش تعیین سمیت حاد آن به روش ساکن و براساس روش استاندارد (OECD) بر روی ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) با وزن متوسط 12.5 گرم (5-20 گرم) و 30.5 گرم (21-40 گرم) و در درجه حرارت متوسط21°C  انجام گرفت.محدوده کشندگی سم برای ماهیان گروه وزنی 5-20 گرم 0.0002-0.0022 میلی گرم در لیتر و برای گروه وزنی 21-40 گرم 0.0001-0.0046 میلی گرم در لیتر برآورد شد. مقادیر LC50 در فواصل زمانی 24، 48، 72 و 96 ساعت برای ماهیان 5-20 گرمی به ترتیب 0.0061، 0.0029، 0.0016 و 0.0009 میلی گرم در لیتر وبرای ماهیان 21-40 گرمی به ترتیب 0.0079، 0.0053، 0.0035 و 0.0024 میلی گرم در لیتر برآورد شد. با توجه به نتایج LC50 که کمتر از 0.1 میلی گرم در لیتر می باشد، آندوسولفان را می یابد در دسته سموم شدیدا سمی (Very High Toxic) برای مهی کپور معمولی در نظر گرفت.ماهیان مسموم از نظر بالینی علایمی از قبیل شنای غیر عادی، چرخش، سقوط به کف آکواریوم، بهبودی نسبی و تشنج شدید از خود نشان می دادند. به علاوه این گونه ماهیان دچار اختلال تنفسی شده و به ویژه در غلظت های بالای سم در فاصله زمانی کوتاهی تلف می شدند. همچنین ماهیان مسموم رنگ پریده تر از حالت طبیعی بودند. در بررسی میکروسکوپیک بافت های ماهیان مسموم، پر خونی، تورم و جداشدن رشته های آبششی به علاوه نکروز رشته های آبششی در غلظت های بالای سم، پر خونی و نکروز بافت کلیوی همراه با افزایش سلول های آماسی در بافت بینابینی کلیه، پرخونی و تا حدی نکروز سلول های کبدی قابل مشاهده بود.

در این تحقیق اثر تقویت کننده های مختلف بر روی مدت تحرک اسپرم کفال خاکستری Mugil cephalus از اوایل آبان تا اواخر بهمن 1380 و1381 در 4 مولد مورد بررسی قرار گرفت. تقویت کننده های مورد استفاده در این مطالعه شامل 15 محلول زیر بوده اند: مایع سلومی (مایع شکمی) ماهی مورد مطالعه بدون رقیق کردن (غلظت کامل مایع سلومی) و با غلظت های 0.1، 1 و 10 درصد (در آب مقطر)؛ آلبومین سرم گاوی با غلظت های 10 mg/ml و 30 mg/ml (در آب مقطر)، تقویت کننده نمکی با ترکیب pH8، 19 mMGlycin، 2.5mMTris، 5 mMKCl، 45 mMNaCl، تقویت کننده نمکی با ترکیب pH7.5،3.4 mMCaCl2، 0.2 mMTris،3.1 MKCl ، 500 mMNaCl، محلول 50 mMNaCl و 250 mMNaCl که پس از سانتریفوژ منی وخارج کردن مایع اسپرمی جایگزین آن گردیده و مایعات لقاح با شوری 10، 15، 20، 25 و 32 در هزار (تیمار شاهد) بوده است. مدت تحرک اسپرماتوزوآ در تقویت کننده های مورد نظر دامنه وسیعی داشت به گونه ای که مایع سلومی با غلظت های مختلف، بر روی تحرک اسپرماتوزوآی کفال خاکستری M.cephalus اثر بازدارنده داشت. اسپرماتوزوآ در آلبومین سرم گاوی با دو غلظت ذکر شده، تقویت کننده نمکی (PH8، 19 mMGlycin،2.5 mMTris ، 5 mMKCl، 45 mMNaCl)، محلول نمک طعام با غلظت های 50 mMNaCl و 250 mMNaCl (که پس از سانتریفوژ منی، جایگزین مایع اسپرمی گردید) و مایع لقاح با شوری 10 در هزار غیر فعال بود، در حالی که میانگین مدت تحرک اسپرماتوزوآ در تقویت کننده نمکی (PH7.5، 3.4 mMCaCl2، 0.2 mMTris، 3.1 mMKCl، 500 mMNaCl) 149.3 – 77.6 ثانیه، در مایع لقاح با شوری 15 در هزار، 26.66 – 68.6 ثانیه، در مایع لقاح با شوری 20 در هزار، 43.33-132.3 ثانیه، در مایع لقاح با شوری  25هزار، 59 - 135.3 ثانیه و در مایع لقاح با شوری 32 در هزار (شاهد)، 73.33 - 138 ثانیه متغیر بود . بیشترین مدت تحرک در تقویت کننده نمکی (3.4 mMCaCl2 pH7.5، 0.2 mMTris، 3.1 mMKCl، 500 mMNaCl) بود. با توجه به تحقیق انجام شده می توان بیان کرد که اسپرماتوزوآی کفال خاکستری M.cephalus در محلول هایی با فشاراسمزی بالا فعال می شود.

در این بررسی امکان استفاده از ترکیبات فنولی فعال مواد استخراجی پوست درخت بلوط به عنوان جایگزین رزین فنول - فرم آلدهید جهت ساخت تخته خرده چوب مورد توجه قرار گرفته است. درصد مصرف ترکیبات فنولی فعال مواد استخراجی، دما و زمان پرس از عوامل متغیر بوده اند. برای اندازه گیری خواص فیزیکی (جذب آب و واکشیدگی ضخامت پس از 2 و 24 ساعت غوطه وری) و خواص مکانیکی (مقاومت خمشی و چسبندگی داخلی) تخته ها، نمونه های آزمونی مطابق استاندارد DIN - 68763 تهیه و نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان می دهد که بهترین ویژگی های فیزیکی و مکانیکی، مربوط به تخته هایی است که در جایگزینی رزین فنول- فرم آلدهید حاوی 30 درصد ترکیبات فنولی مواد استخراجی پوست درخت بلوط و در شرایط دمای پرس 180 درجه سانتی گراد، زمان پرس7 دقیقه و با 2 درصد کاتالیزور استات روی ساخته شده اند.

از خمیر کاغذ شیمیایی مکانیکی مخلوط پهن برگان شمال ایران پس از تیمار با مقدارهای مختلف عامل کلیت ساز و رنگ بری با پراکسید هیدروژن، با استفاده از آب بدون یون و اب حاوی یون های فلزی مختلف نظیر یون های Fe+2، Fe+3، Mn+2، Cu+2 و Al+3 و آب شیر ورق های کاغذ دست ساز تهیه شد. تاثیر افزودن DTPA به صورت اسپری بر روی نمونه های کاغذ دست ساز تهیه شده با یون های مختلف بررسی گردید. خواص نوری نمونه های کاغذ شامل روشنی ISO و مقدار جذب و پخش نور، قبل و بعد از کهنه سازی تسریع شده نوری تعیین شدند. نتایج حاصل نشان داد که یون های فلزی واسطه سبب تسریع در کاهش روشنی و افزایش مقدار جذب نور در نمونه های کاغذ می شوند و از این نظر یون Fe+2 بیشترین کاهش روشنی را سبب می شود. همچنین، این نتایج نشان دادند که اسپری کردن عامل کلیت ساز DTPA بر روی سطح کاغذ سبب کاهش چشمگیر اثر منفی یون های فلزی واسطه های بر روشنی ISO می شود.

در این بررسی مقدار جذب و عمق نفوذ ماده حفاظتی سلکور (ACC) با غلظت 3 درصد در نمونه هایی با ابعاد 150×10×10 سانتی متر، در سه سطح رطوبتی 12، 20 و 40 درصد و سه ارتفاع نمونه برداری (پایین، میانی و زیر تاج)، در سه اصله درخت صنوبر (شالک) با فرآیند اشباع تحت فشار روپینگ اصلاح شده، انجام گرفت. میانگین جذب در سطح رطوبتی 12 درصد و سه ارتفاع آن به ترتیب از پایین به بالا مقادیر: 87.75، 108.25 و 133.50 درصد و در رطوبت 20 درصد به ترتیب: 60.50، 71.50 و 85.50 درصد و در رطوبت 40 درصد به ترتیب: 41.75، 50.75 و 49.67 اندازه گیری شد. با توجه به تحلیل آماری همراه با کاهش رطوبت و افزایش ارتفاع درخت، متوسط جذب ماده حفاظتی افزایش می یابد. حداکثر عمق نفوذ با افزایش جذب زیاد می شود. در سطح رطوبتی 12 درصد، حداکثر عمق نفوذ به ترتیب: 6.5، 6.6 و 7.6 سانتی متر، در سطح رطوبتی  20درصد به ترتیب: 4.2، 4.3، 4.9 درصد و در سطح رطوبتی 40 درصد به ترتیب: 1.4، 1.7 و 1.8 سانتی متر در سه ارتفاع فوق بوده است. سطح پراکنش ماده حفاظتی در مقطع عرضی اکثر نمونه های اشباع شده یکنواخت نبوده که علت آن را می توان به وجود لکه های رطوبتی که مانع نفوذ مناسب ماده حفاظتی در چوب می شوند، نسبت داد.

این تحقیق به منظور بررسی عملکرد اکسید کننده های اسید نیتریک و پراکسید هیدروژن بر روی سطوح چوب با استفاده از طیف سنجی FTIR انجام گرفت. تراشه های چوب صنوبر دلتوییدس با دو اکسید کننده، اسید نیتریک و پراکسید هیدروژن و هر کدام با مقادیر 3، 4.5 و 6 درصد به طور جداگانه تیمار شدند، سپس از هر یک از آن ها و از نمونه تیمار نشده طیف FTIR گرفته شد. بررسی طیف ها نشان داد که در دامنه ناحیه 1730 – 1740 cm-1 که مربوط به گروه های کربوکسیل است، مقدار جذب گروه کربوکسیل در نمونه های تیمار شده بیشتر از نمونه شاهد بوده است، همچنین با افزایش شدت تیمار، مقدار جذب گروه های کربوکسیل نیز افزایش می یابد. به علاوه مقدار جذب گروه کربوکسیل نمونه های تیمار شده با اسید نیتریک بیشتر از نمونه های تیمار شده با پراکسید هیدروژن می باشد.

در این تحقیق دو روش ژئومورفولوژی و واحدهای فیزیو گرافی برای تهیه نقشه پوشش گیاهی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این مطالعه در قسمتی از حوزه آبخیز طالقان به مساحت 16230 هکتار شامل زیر حوزه های آرتون و کش – زیدشت و کلانک انجام گرفت. در روش ژئومورفولوژی نقشه های مختلف مانند سنگ شناسی، طبقات ارتفاع، شیب، جهت و نقشه رخساره های ژئومورفولوژی منطقه تهیه شد وبا هم ادغام گردیدند تا نقشه واحدهای کاری به دست آید که این واحدها اساس مدیریت و اندازه گیری پوشش گیاهی فرض شدند. در روش فیزیوگرافی تیپ های اولیه گیاهی با استفاده از عکس های هوایی به دست آمد و سپس این تیپ ها در عرصه کنترل شده و تیپ های گیاهی موجود در منطقه مورد مطالعه مشخص شد و در این تیپ ها اقدام به اندازه گیری پوشش گیاهی شد. برای رقومی کردن و تلفیق نقشه ها از نرم افزارهای سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) از جمله Arcview وIdrisi و Arcinfo استفاده شد. در پایان نقشه پوشش گیاهی حاصله از روش فیزیوگرافی با نقشه واحدهای کاری حاصل از روش ژئومورفولوژی روی هم گذاری شده و تجزیه و تحلیل گردید. در تعدادی از واحدهای کاری یک تیپ گیاهی و در تعدادی از تیپ های گیاهی نیز یک واحد مشاهده شد به طور کلی در منطقه مورد مطالعه تیپ های پوشش گیاهی با واحدهای کاری تطابق کمی داشتند.

برای رسیدن به سطح مطلوب عملکرد دام در مراتع، تطابق بین علوفه مورد نیاز دام های استفاده کننده از مراتع و کیفیت علوفه موجود، اساسی است.لذا در این تحقیق، اقدام به تعیین نیاز روزانه واحد دامی گوسفند نژاد زل استفاده کننده از مراتع مازندران، شده است. منطقه مطالعاتی حوزه آبخیز کجور می باشد. برای تعیین وزن واحد دامی پنج گله به طور تصادفی در نقاط مختلف مرتع انتخاب و از هر گله در پنج مقطع سنی 1، 2، 3، 4 و 5 ساله و از هر مقطع سنی، پنج راس به طور تصادفی توزین شد و پس از محاسبه میانگین، وزن واحد دامی نژاد زل برابر با 30.84 کیلوگرم تعیین شد. همچنین میانگین وزن قوچ، بره سه ماهه و بره شش ماهه به ترتیب 47.67، 19.75 و 23.53 به دست آمد. با توجه به میانگین وزن دامی، هر قوچ معادل 1.56 واحد دامی و بره سه ماهه و شش ماهه به ترتیب معادل 0.64 و 0.7 واحد دامی در نظر گرفته شدند.برای تعیین نیاز علوفه روزانه گوسفند نژاد زل، از گیاهان مورد چرای دام در منطقه در مراحل مختلف فنولوژی نمونه برداری و کیفیت آن ها تعیین گردید که گونه Medicago sativa بیشترین درصد پروتیین خام (27.86 درصد درمرحله رشد رویشی) و گونه Medicago coronata بیشترین مقدار انرژی متابولیسمی (10.47 MJ/kg) را داشتند. پس از تعیین کیفیت علوفه، با توجه فرمول های مربوطه و درصد افزایش انرژی مورد نیاز دام که شرایط منطقه را تعیین می کند (در این تحقیق، 50 درصد می باشد) مقدار انرژی مورد نیاز واحد دامی نژاد زل 7.33 مگا ژول در روز و با توجه به ترکیب گیاهی در مرحله اول رویشی گیاهان مقدار علوفه مورد نیاز هر واحد دامی برابر با 0.8 در مرحله سنبله دهی آن ها برابر 0.91 و در مرحله پس از سنبله دهی برابر با 0.97 کیلوگرم ماده خشک در روز تعیین گردید.

آگاهی از کیفیت علوفه و تغییرات آن در مناطق مختلف آب و هوایی از موارد اساسی تعیین مقدار علوفه مورد نیاز روزانه واحد دامی برای محاسبه و تعیین ظرفیت چرایی مرتع در طرح های مرتع داری است و تعیین ظرفیت چرایی درایجاد تعادل دام و مرتع بسیار حایز اهمیت است. در این پژوهش به منظور بررسی تغییرات کیفیت علوفه، نمونه برداری از 5 گونه گیاهی Agropyron ,Bromus tomentellus ,Festuca ovina ,Hordeum bulbosum ,trichophorum Agropyron tauri در 18 رویشگاه شامل 8 اقلیم مختلف در سه مرحله فنولوژیکی صورت گرفت. سپس تجزیه شیمیایی برای اندازه گیری درصد ازت و ADF (دیواره سلولی عاری از همی سلولز) نمونه های گیاهی انجام گردید. انرژی متابولیسمی به عنوان فاکتور تعیین کننده کیفیت علوفه مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور تجزیه وتحلیل آماری داده ها از روش تجزیه واریانس استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که مقدار انرژی متابولیسمی نمونه ها تحت اثرات اصلی اقلیم، گونه و مرحله رشد و اثر متقابل گونه مرحله رشد قرار دارد.

به منظور بررسی تاثیر آبیاری بر مقدار عملکرد و دوره سبز بودن 9 گونه از گیاهان مرتعی در شرایط آب و هوایی ارومیه، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی دانشگاه ارومیه انجام شد. فاکتور اصلی آب در سه سطح: بدون آبیاری، دفعات کم آبیاری، دفعات زیاد آبیاری و فاکتور فرعی انواع گیاهان مرتعی شامل Festuca، Agropyron trichophorum، Arrhenatherum elatius، Bromus inermis، Agropyron desertorum،  Festuca pratensis، Secale montanum، Bromus tomentellus، Elymus junceus، arundinacea انتخاب شدند. در طول سه سال زراعی عملکرد گیاهان و طول دوره سبز ماندن آن ها مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها تاثیر معنی دار سه رژیم آبیاری بر گیاهان رانشان داد، و بین گونه ها از نظر عملکرد تنوع قابل ملاحظه ای مشاهده گردید. بیشترین عملکرد علوفه در شرایط آبیاری در دفعات زیاد به مقدار 7482 کیلوگرم ماده خشک علوفه در هکتار از آن گونه Arrhenatherum elatius بود، که عملکرد همین گیاه در شرایط بدون آبیاری و به اتکا آب باران منطقه 25 درصد نسبت به شرایط آبیاری در دفعات زیاد کاهش داشت. کمترین مقدار تولید در تیمار بدون آبیاری به مقدار 135 کیلوگرم ماده خشک در هکتار مربوط به Festuca pratensis بود، که در شرایط آبیاری در دفعات زیاد عملکرد آن نزدیک به 85 درصد افزایش یافت. تفاوت معنی داری در دوره سبز بودن گیاهان در تیمارهای آبیاری در دفعات کم و زیاد مشاهده نشد ولی در شرایط بدون آبیاری گیاهSecale montanum  از سایر گیاهان مدت زمان بیشتری از سال را سبز بود و افزایش دفعات آبیاری در این گیاه موجب کاهش عملکرد تولید علوفه خشک در آن شد. به طور کلی چنین استنباط می شود که بررسی حساسیت گونه های مختلف گیاهان علوفه ای نسبت به آب و آبیاری در شرایطی که بارندگی کافی نیست در افزایش تولید علوفه نقش مهمی را ایفا می کند.

این مطالعه به بررسی تنوع و مقدار عناصر معدنی تثبیت شده توسط گونه Salsola rigida و شناسایی آثار آن بر خاک پیرامونی بوته در مناطق بیابانی پرداخته است. در هر تیپ 4 پلات 100 متر مربعی و در هر پلات علاوه بر مطالعه پارامترهای مختلف پوشش گیاهی، دو پروفیل، یکی در زیر بوته Salsola rigida و دیگری در بین بوته های موجود حفر گردید. از هر پروفیل، در سه عمق 0-10، 10-25 و 25 > سانتی متر نمونه برداری شد (72 نمونه). نمونه های خاک و گیاه در آزمایشگاه مورد تجزیه قرار گرفت (19 پارامتر خاک و 6 پارامتر گیاهی). مهم ترین نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله از آزمایشات خاک شناسی عبارتند از: الف) EC خاک عامل مهم محدود کننده گسترش این گونه شناخته شده است. ب) مقدار EC مناسب کمتر از 8 دسی زیمنس بر متر برآورد شده است و در مناطقی که EC خاک بیشتر از 11 دسی زیمنس بر متر است، گسترش این گونه توصیه نمی شود. ج) این گونه به مقدار آهک فراوان در خاک حساس است. د) با افزایش مقدار سدیم (Na) و (Cl) درخاک از مقدار این گونه، به شدت کاسته می شود. ه) مقدار کلسیم (Ca) و منیزیم (Mg) در مناطقی که پوشش ضعیف دارند، به مراتب بیشتر از مناطق با پوشش گیاهی خوب است. مهم ترین آثاری که گیاه با افزایش مقدار عناصر بر ویژگی های خاک می گذارد نیز عبارتند از: الف) افزایش مقدار ماده آلی درصد (OC): که سبب بهبود ساختار خاک در دراز مدت می گردد. ب) افزایش مقدار ازت (N) در خاک اطراف بوته به عنوان مهم ترین عنصر غذایی مورد نیاز گیاهان. ج) افزایش مقدار پتاسیم (K) در خاک که سبب افزایش ارزش غذایی گونه های گیاهی همراه می گردد (افزایش پروتیین گیاهان). د) افزایش چشمگیر بی کربنات (HCO3) در خاک اطراف بوته. با تجزیه برگ و تعیین برخی عناصر اصلی، نتایج ذیل حاصل شد: الف) عناصر موجود در برگ در حد مسموم کنندگی غذایی دام نیست. ب) میانگین مقادیر اندازه گیری شده کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و سدیم (Na) سر شاخه ها و برگ ها در بوته های موجود در مناطق با پوشش گیاهی خوب، بیشتر از دو منطقه دیگر است. ج) بین کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و فسفر (P) موجود در بیوماس و خاک، همبستگی معنی داری وجود دارد. با توجه به مقاومت مناسب این گونه در برابر شرایط نامساعد زیستی و همچنین سهولت استقرار و زاد آوری مناسب، به عنوان گونه ای مهم و ارزشمند در طرح های مربوط به کنترل بیابان زایی، تقویت پوشش گیاهی و تامین علوفه دام در مراتع قشلاقی، می تواند در سطوح وسیع مورد استفاده قرار می گیرد.