زبان و ادبیات فارسی
سال:1389 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

غالبا اندیشمندان نظرگاه هایی درباره انسان، خدا و جهان داشته اند. ممکن است نقاط و نکات مشترکی در این تفکرات بیابیم که برخی از متفکران تحت تاثیر یک دیگر و برخی برحسب توارد، دارای این اشتراکات بوده اند. بحث ما در مقایسه و مطابقه تشبیه و تنزیه صفات الهی میان دو اندیشمند است، که یکی شاعری عارف بوده و در غزنه، قلمرو ایران زیسته و دیگری عارفی شاعر که در اندلس پرورش یافته است. سخن از سنایی شاعر قرن پنجم، و ابن عربی، متفکر سده هفتم است. با آن که این دو اندیشمند در دو حوزه و زمان متفاوت می زیسته اند، اما درباره مقولات تشبیه و تنزیه صفات الهی نظرات یکسانی ارایه کرده اند. تحقیق حاضر در پی اثبات این هم سانی است.

در این تحقیق، سه ترجمه از نمایشنامه مرگ فروشنده مورد بررسی قرارگرفته است. مترجمان درترجمه نمایشنامه با مشکلات مختلفی از جمله حفظ قابلیت اجرایی روبرو هستند و برای رفع آنها راه کارهای متفاوتی را به کار می گیرند که به طور طبیعی به یک اندازه موفقیت آمیز نیستند. در این تحقیق، سه قسمت مهم نمایشنامه (دیالوگ، دستور صحنه و پاورقی) از ترجمه های علی اصغر بهرام بیگی، عطااله نوریان و عرفان قانعی فرد انتخاب شد و با توجه به 9 معیار از «معیارهای بررسی ترجمه» حسن هاشمی میناباد و حمیدرضا دولت آبادی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. با توجه به نتایج به دست آمده در قسمت پاورقی، عرفان قانعی فرد در ترجمه خود 217، بهرام بیگی 4 و نوریان  3مورد پاورقی آورده اند. در قسمت دیالوگ و دستور صحنه، پس از انجام بررسی ها مشخص شدکه بهرام بیگی و قانعی فرد بیشتر از «افزایش» و نوریان از «حذف» استفاده کرده اند. درحقیقت، بیش ترین راه کارهای مورد استفاده برای ترجمه این متن «افزایش» و «حذف» بوده است. در نهایت، با بررسی ترجمه ها و معیارهای به کارگرفته شده، به نظر می رسد ترجمه بهرام بیگی نسبت به دو ترجمه دیگر موفق تر است.

از قرن دهم هجری با روی کار آمدن شاهان صفوی در ایران و با رویکرد ایدئولوژیک آنان به آمیزش مذهب با سیاست و ادبیات، سنت دیرینه شاعرپروری در دربار دستخوش دگرگونی اساسی شد. بسیاری از شاعران فارسی زبان با توجه به حمایت گسترده مادی و معنوی پادشاهان گورکانی هند رهسپار آن دیار شدند. در نتیجه این کوچ ادبی کانون زبان فارسی در هند که از زمان سلطان محمود غزنوی فعال شده بود تقویت شد. مناطق و شهرهایی در شبه قاره به عنوان نقاط تمرکز زبان فارسی، در تعامل دوگونه از زبان فارسی نقش جدی ایفا کردند. این دو گونه عبارتند از: الف: زبان فارسی بومی شبه قاره که شاعران و گویندگانی چون واقف لاهوری، بیدل عظیم آبادی، غنی کشمیری و غالب دهلوی بدان سخن رانده اند. ب: زبان فارسی سخنوران بومی ایران که بر اثر جاذبه هند راهی آن سرزمین شدند و ادیبانی چون عرفی شیرازی، نظیری نیشابوری، صائب تبریزی و کلیم کاشانی از آن بهره گرفته اند. بدیهی است تضارب این دو گونه زبان فارسی خصوصا در حیطه ادبیات و خیال پردازی های شاعرانه، اختلاف ها و کشمکش هایی را بین ادیبان هندی و ایرانی پدید آورد. در این مقاله کوشش شده است تا ضمن ترسیم جغرافیای ادبی آن روزگار با تاکید بر مراکز تجمع سخنوران فارسی زبان، نقش دربارهای منطقه ای و محلی شبه قاره، خانقاه ها، مساجد و مدارس دینی و مذهبی در گسترش زبان فارسی بررسی شود و بر تفاوت های دوگونه زبان فارسی هندیان و ایرانیان تامل گردد.

رودکی سمرقندی (329 - ؟ ه. ق. / 942 - ؟ میلادی) بزرگ ترین قصیده سرای دوره سامانی و از مشهورترین شاعران فارسی زبان است. از اشعار فراوان او مقدار کمی باقی مانده است ولی همین مقدار هم او را به عنوان نابغه دوران خویش به ما می شناساند.سبک شعری رودکی، سبک غالب آن روزگار یعنی سبک خراسانی یا ترکستانی است. ویژگی های سبک خراسانی در شعر رودکی نمود کامل و جامعی دارد و به همین دلیل می توان او را نماینده تام و تمام این سبک از شعر فارسی دانست.در این مقاله نزدیک به پنجاه ویژگی شعر سبک خراسانی در شعر رودکی بازشناسی و بعضا با شعر دوره های بعد مقایسه شده است. این ویژگی ها در سه بخش: ادبی، فکری و زبانی ارایه گردیده است.

یکی از ره آوردهای انقلاب مشروطه توجه به مسایل و حقوق زنان بود که در قرن اخیر به طور چشمگیر در ادبیات اعم از نظم و نثر نمود یافته است. بنابراین ادبیات معاصر یک منبع مطالعاتی غنی درباره موضوع زن به حساب می آید و طبیعتا اشعاری که زنان در این حوزه سروده اند مستلزم توجه و تعمق بیشتری است. این مقاله درنظر دارد موضوع «زن» را در اشعار سه شاعر زن برجسته معاصر یعنی پروین اعتصامی، سیمین بهبهانی و فروغ فرخزاد مورد مطالعه قرار دهد و ذهنیت شاعران مذکور را در این باب تبیین نماید.

یکی از امکاناتی که شاعر می تواند نقش خیال انگیزی در شعر را به کمال برساند، تلمیح است. حسین منزوی و سیمین بهبهانی، دو غزل پرداز معاصر هستند که در آثار خود از تلمیحات، بهره فراوانی گرفته اند و همین عامل نیز موجب غنای تصاویر تلمیحی اشعار آن ها شده است. این دو غزل سرا با استفاده ازانواع تلمیح، تخیل شعری خود را وسعت داده و دست به آفرینش معانی تازه ای زده اند. این پژوهش بر آن است، تا انواع این تلمیحات را در غزل های این دو شاعر، مورد بررسی قرار دهد. این بررسی بر روی کتاب مجموعه اشعار از سیمین بهبهانی و کتاب های از ترمه و تغزل، از خاموشی ها و فراموشی ها، از شوکران و شکر، از کهربا و کافور، حنجره زخمی تغزل، با عشق در حوالی فاجعه، همچنان از عشق ازحسین منزوی، صورت گرفته است.

از مشروطه به بعد مضامین اجتماعی وارد آثار ادبی شد و رفته رفته پیشرفت کرد که نقطه اوج آن را می توان در شعر نیما یوشیج دید. در بررسی شعر نیما از نظر ویژگی های اجتماعی میتوان سه مرحله را نشان داد که عبارت است از: دوره نخست از سال 1299 ش. تا شهریور 1320 ش. که با استبداد رضاخانی مقارن بوده و به تبع آن، کلام نیما نیز پیچیده می شود، مرحله دوم که از شهریور 1320 ش. آغاز می شود و در آن سبک شعری نیما مورد پذیرش نسبی ادیبان قرار می گیرد و سال های پایانی این دوره مصادف است با امید و بیم و نیز نخست وزیری دکتر مصدق که نیما به ویژه در قطعه «مرغ آمین» به آن می پردازد و در این دوره نیما در عرصه شعر و شاعری پرکار است و سرانجام دوره سوم که از سال 1332 ش. تا پایان عمر نیما بوده و شاعر پس از کودتا، در یک فضای کاملا ناامیدانه به سر می برد. به طور کلی دوره های سه گانه شعر نیما با سمبولیسمی (symbolism) که رگه هایی از رمانتیسم (romantisism) در آن دیده می شود، همراه است. سمبول های نیما اکثرا ترسیم گر اجتماع و اوضاع جامعه بیداد زده اوست که رنج واقعی شاعر در ژرفای این سمبول ها نمایان است. در این تحقیق سعی کردیم تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به تبیین بهتر مطلب بپردازیم.

صادق هدایت و گیدو موپسان هردو از داستان نویسان مشهورند. صادق هدایت، علاوه برآنچه که خود به زبان فرانسوی نگاشته است آثارش – اگر نه تمام آنها حداقل مهمترین هایش – به زبان فرانسوی ترجمه شده است و برای اهل ادب فرانسه نامی آشناست. موپسان نیز، همانطور که صادق هدایت خود به عنوان یکی از برجسته ترین خوانندگان وی شاهد این مدعاست، در بین پارسی زبانان بس آشنا و محبوب است. خودکشی به عنوان موضوعی که هم در زندگی خصوصی این دو نویسنده هم در آثارشان مطرح است توجه هر خواننده ای را که آثار این دو را مطالعه کرده باشد به خود جلب می کند. البته پر واضح است که نوشته های این دو منحصر به مساله خودکشی نیست، اما تنوع و تعدد آثاری که در آنها به این موضوع پرداخته اند از یک سو، و تیزبینی آنان در تجزیه و تحلیل و ارایه ابعاد مختلف آن از سوی دیگر، ما را بر آن داشت تا در این مقاله با در نظرگرفتن یازده اثر از این دو نویسنده، به بررسی دیدگاه شخصیت ها و راویان درباره خودکشی بپردازیم.