معماری و شهرسازی آرمان شهر
سال:1388 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

شکی نیست که صنعت گردشگری در دنیای امروز از جایگاه ویژه ای میان عوامل رشد و توسعه اقتصادی کشورها برخوردار است. آمار نشان می دهد آمریکا با نزدیک به 6 میلیارد دلار، بالاترین درآمد حاصل از گردشگری را به خود اختصاص داده است و پس از آن کشورهای اسپانیا و فرانسه در رتبه های بعدی قرار دارند. صنعت توریسم به عنوان یک عامل اقتصادی عمده و بسیار موثر در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و به این علت سعی فراوان می شود که حتی الامکان از عوامل موثر در کاهش جریان توریسم جلوگیری به عمل آمده و امکانات لازم جهت رشد و توسعه جهانگردی در کشور فراهم شود. از جمله مزایایی که صنعت توریسم از نقطه نظر اقتصادی دارد، گستردگی زمینه اشتغال در آن است. توریسم پول و جمعیت را از مراکز تمرکز و ثقل صنعتی به سوی روستاها و مناطق طبیعی با جاذبه های متنوع می کشاند و به لحاظ این که پول توریست نیز همچون خود او در حال حرکت و جریان است، هر واحد پول توریست بر حسب درجه رشد اقتصادی کشورها از 3 تا 10 بار در سال دست به دست می گردد، لذا صنعت توریسم موجب به وجود آمدن بازده مضاعف در اقتصاد کشور میزبان می شود. صنعت توریسم در سطح بین المللی و در کشور ما در حال توسعه سریع است. می توان گفت یکی از اقتصادهای جایگزین اقتصاد نفت، صنعت توریسم می باشد که باب بسیار مناسبی را برای توسعه می گشاید ولی فعالیت در این زمینه نیازمند برنامه ریزی از هم اکنون برای فردا است. گنجینه های معماری باستانی و تاریخی که در گستره استان آذربایجان شرقی پراکنده اند به همراه زیبایی های سحرانگیز این استان مجموعه ای ارزشمند برای جذب توریست های داخلی و خارجی به وجود آورده است. قرارگیری استان آذربایجان شرقی در مسیر جاده ابریشم و مسیر اروپا-آسیای شرقی، طبیعت زیبای منطقه، همجواری با کشورهای آسیای میانه، برخورداری از منطقه آزاد تجاری جلفا و برخورداری از بزرگ ترین بازار سرپوشیده و مسقف جهان موقعیت استان را از نظر توریستی دارای اهمیت فراوانی نموده است. 533 جاذبه شناخته شده و 258 جاذبه طبیعی در سطح استان حاکی از اهمیت تاریخی و طبیعی آذربایجان شرقی به عنوان یک قطب توریستی می باشد. این در حالی است که امکانات گردشگری موجود به تنهایی قادر به تامین نیازهای رو به افزایش توریست ها در استان نیست و استان آذربایجان شرقی با چالش های عدیده ای در این زمینه مواجه است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی، استنباطی با تکیه بر روش قیاسی بوده و از شیوه های مصاحبه، پرسشگری، مشاهده و تکیه بر آمار و اطلاعات ادارات و سازمان های مرتبط و استفاده از نرم افزارهای مختلفی بوده است. در این مقاله ابتدا انواع مدل های مورد استفاده در برنامه ریزی توریسم معرفی گردیده و سپس با توجه به اهمیت درآمدزایی توریسم به مدل ضریب تکاثری توریسم پرداخته شده است و سعی در ارائه ضریب تکاثر اقتصادی با توجه به آمار هتل های استان آذربایجان شرقی شده است.

دستیابی به الگوی بهینه زیست در شهرها از اهداف برنامه ریزی شهری است. در این راستا یکی از جنبه های اصلی ساخت شهرها مبتنی بر برنامه های شهری، برنامه ریزی کاربرد زمین شهری است. در برنامه ریزی کاربرد زمین شهری تمام جوانب اجتماعی، اقتصادی، محیطی زمین، مزایا و مضرات مورد بررسی قرار می گیرند که بر پایه دو اصل توسعه پایدار و ارتقا کیفیت زندگی در پی دستیابی به اهدافی چون: توزیع متعادل کاربردها، جلوگیری از تداخل کاربردهای ناسازگار، تدوین معیارها و استانداردهای کاربرد زمین و جز آن است. از دهه 1960 میلادی، با توسعه روش های کمی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای، مدل های کاربردی تخصیص کاربرد زمین، که هر یک از رهیافت های نظری جداگانه ای منتج شده بودند کاربرد بسیاری در حرفه برنامه ریزی شهری یافتند تا برنامه ریزان شهری با آگاهی کامل از این مدل ها و کاربرد آن بتوانند استفاده بهینه از زمین را سامان بخشند. به علت گستردگی و پیچیدگی این مدل ها به ویژه در سال های اخیر، مطالعات و پژوهش های زیادی پیرامون مدل سازی کاربرد زمین، روشن نمودن پیشینه مدل ها و امکانات کاربردی آن ها با ارائه طیف گسترده ای از رهیافت ها که تغییرات گذشته کاربرد زمین را تحلیل و تشریح کرده و تغییرات ممکن آتی را شبیه سازی می نمایند، صورت گرفته است.در این راستا این نوشتار تلاش دارد، روش ها و مدل های مورد استفاده در تغییر و تخصیص کاربرد زمین شهری را ارائه نماید. بنابراین در جهت دستیابی به این هدف در ابتدا به صورت اجمالی به معرفی روش های متداول در زمینه تخصیص و تغییر کاربرد زمین شهری می پردازد و در ادامه سه گونه مدل که به عنوان ابزاری برای درک بهتر فرایند تخصیص و تغییر کاربرد زمین شهری به کار می روند را تا آنجا که این نوشتار فرصت می دهد، معرفی می نماید. این سه گونه عبارتند از: مدل های تخصیص کاربرد زمین، مدل های بهینه سازی الگوی پایدار کاربرد زمین مبتنی بر اهداف چندگانه و مدل های تخصیص کاربرد زمین در مناطق چند مرکزی.تخصیص کاربرد زمین فرایندی پویا و پیچیده است که سیستم های طبیعی و انسانی را به یکدیگر متصل می نماید و تاثیر مستقیم بر تمام فعالیت های انسانی دارد. مهم ترین مدل های این دسته مدل Cellular Automata، فنون بهینه سازی، مدل های شبیه سازی مبتنی بر قوانین و مدل های چندکنشگر هستند. این مدل ها بر اساس اصول اقتصادی و میانکنش فضایی عمل می کنند. مدل های بهینه سازی الگوی پایدار کاربرد زمین مبتنی بر اهداف چندگانه، بر پایه سطح توسعه تراکم واحد همسایگی، قیود در نظر گرفته شده توسعه درون زا و همسازی کاربرد زمین را از طریق نیاز به تخصیص کاربرد زمین به شکل پیوسته و فشرده ترویج می دهد. این مدل تداخل اهداف توسعه فضاهای باز، توسعه درونی و همسازی کاربرد زمین واحدهای همسایگی و هزینه فاصله از نواحی شهری را کاهش می دهد.مدل های تخصیص کاربرد زمین در مناطق چند مرکزی بهنگام شده ساختار مدل لاوری و پوتمن است و به جای تخصیص اشتغال اولیه و ثانویه دسته بندی متفاوتی ارائه نموده است که بعنوان کاربرد ویژه دسته بندی های مدلسازی حمل و نقل تلقی می شوند. در این مدل تخصیص کاربرد زمین با دسترسی به حمل و نقل همگانی در آمیخته است و ترکیب مدل های تخصیص کاربرد زمین و مدل های برنامه ریزی حمل و نقل برای مناطق چند مرکزی صورت گرفته است.

مراکز تجاری به عنوان قلب اقتصادی شهرها بخش مهمی از بافت های شهری را شکل می دهند. این بافت ها به علت حجم بالای فعالیت های انسانی جاری در آنها در عملکرد شهر تاثیر قابل توجهی بر جای می گذارند. لذا بررسی نحوه عملکرد این بخش از فضاهای شهری در مطالعات شهری از سابقه دیرینه ای برخوردار است. این مراکز به طور معمول در مرکز شهرها و محل تقاطع راه های اصلی شهر شکل می گیرند و از لحاظ عملکردی نیز قلب اقتصادی شهر را تشکیل می دهند. ویژگی های یاد شده فوق، لزوم تدقیق مطالعات در ابعاد و جنبه های مختلف این فضاهای شهری را مطرح می کند.با بررسی جنبه های مختلف مراکز تجاری، سیاست های گوناگونی را برای ساماندهی این گونه فضاها می توان مطرح نمود اما سوالی که در این قسمت مطرح می شود این است که چگونه می توان سیاست های مناسب ساماندهی مراکز تجاری گوناگون را شناسایی نمود؟در تحقیق حاضر با بررسی ابعاد مختلف فضاهای شهری، گونه های مختلف بافت مراکز تجاری بررسی می گردند. سپس با شناخت بافت های نیازمند الگوی ساماندهی و با بررسی تطبیقی شهرهای مختلف، سیاست های ساماندهی مراکز تجاری بررسی و شناسایی شده و در نهایت با اتخاذ الگویی مناسب نحوه تعیین سیاست های ساماندهی مراکز تجاری مختلف ارائه می گردد.

امنیت یکی از مهم ترین عوامل سازنده کیفیت مطلوب در طراحی شهری است. در واقع می توان گفت، وجود محیطی امن برای زندگی از ضروریات و نیازهای اصلی انسان می باشد. احساس ناامنی در محیط و نگرانی های ناشی از مکان های ناامن، سایر فعالیت های انسانی را تحت شعاع قرار داده و امور اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و غیره به درستی انجام پذیر نخواهد بود. امنیت به حفاظت از اشخاص و دارایی های آنها بر می گردد. کمبود امنیت، احساس خطر و ترس از جرم و جنایت موجب کاهش استفاده از عرصه های همگانی و عدم کارایی محیط های شهری می گردد. بنابراین می توان گفت، ایجاد احساس امنیت و ایمنی لازمه موفقیت طراحی شهری می باشد. احساس امنیت یکی از اصلی ترین عوامل پایداری فضاهای شهری به شمار می رود و بدون احساس امنیت هیچ فضای شهری عرصه حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان نخواهد بود. از اینرو دانش طراحی شهری خود را ملزم به برقراری این کیفیت کلیدی در فضاهای شهری می داند.همان گونه که در مساله بهداشت و درمان اجتماعات انسانی موضوع پیشگیری از بیماری ها مقدم بر درمان آنها می باشد و این مطلب به عنوان یک اصل ریشه ای پذیرفته شده است، در خصوص جرائم شهری نیز بدین گونه است یعنی جلوگیری و پیشگیری کردن از وقوع جرایم مقدم بر تمامی اقداماتی است که دولت و دستگاه های قضایی و انتظامی یک کشور طی سلسله اقداماتی پر هزینه انجام می دهند تا فرد مجرم را مجازات و تنبیه کنند.به طور کلی دو رویکرد پیشگیری از جرم در میان نظریه پردزان رایج است. رویکرد نخست، رویکرد غیرمکانی است که به کاهش و یا از بین بردن انگیزه های شخصی ارتکاب جرم از طریق آموزش های اخلاقی، بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه، وضع قوانین و جریمه اشاره دارد. این رویکرد در برخی منابع رویکرد اجتماعی نیز نامیده شده است. رویکرد دیگر رویکرد مکانی (موضعی) است که هدف اصلی آن سخت تر کردن امکان ارتکاب جرم بوسیله کاربرد تکنیک هایی خاص در مکانی مشخص می باشد.این مقاله ضمن بررسی مناقشات نظری پیرامون این دو رویکرد، اختلافات موجود بین نظریه پردازان هر رویکرد را نیز مورد بررسی قرار می دهد. در پایان نیز به جمع بندی آرای این نظریه پردازان پیرامون امنیت و روش های پیشگیری از جرم و همچنین علت اساسی این مناقشات و اختلاف نظرها پرداخته شده است.به طور کلی با توجه به تمام نظریه پردازی های صورت گرفته پیرامون «ارتقای احساس امنیت» می توان گفت از طریق طراحی کالبدی تا حد زیادی می توان جرائم را در فضاهای شهری کاهش داد. البته در این راستا دو نکته مهم حائز اهمیت است: نخست آنکه، کیفیت های طراحی شهری به تنهایی ظاهر و ایجاد نمی شوند، بلکه این کیفیت ها هم زمان و مکمل هم بوده، روابط پیچیده ای با هم دارند و ایجاد احساس امنیت در فضا نیازمند ارتقای سایر کیفیت های طراحی شهری مانند احساس تعلق است که حضور شهروندان را در فضا تشویق نماید.از سوی دیگر باید در نظر داشت که اتخاذ روش و تکنیک مناسب برای پیش گیری از جرم به درک عمیق زمینه محلی نیاز دارد. در مکانی خلوت و به اصطلاح سوت و کور ممکن است ایجاد سرزندگی برای جلب افراد، نظارت طبیعی آنها و کاهش امکان وقوع جرم مفید به نظر رسد، ولی این سرزندگی اگر از حد خاصی تجاوز نماید، موجب آشفتگی محیط شده و با افزایش امکان ارتکاب جرم امنیت را کاهش می دهد.

امروزه بافت های فرسوده شهری از جمله مهمترین معضلاتی هستند که گریبان گیر شهرها شده اند. این بافت ها به طور عمده بخش هایی از شهر هستند که از چرخه تکاملی حیات آن جدا گشته و به شکل کانون مشکلات و نارسایی ها درآمده اند. این درحالیست که این بافت ها از ظرفیت ها و قابلیت های نهان بسیاری برخودارند که اگر به فعلیت برسند می توانند در فرایند توسعه شهر به عنوان نیروی محرک استفاده شوند. از این رو توسعه نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری از اهداف اصلی نوسازی شهرها قرار گرفته است. طی سال های متمادی برای برطرف نمودن این معضلات راهکارهای بسیاری پیش روی مسوولین شهری قرار گرفته است. اما این رویکردها عمدت به دلیل نگرش های صرفا کالبدی، گرایش های صرفا طراحانه و در نظر نگرفتن خواست ساکنین این بافت ها، عمدتا با شکست مواجه شدند. با توجه به اینکه نوسازی شهرها در جهت ارتقا کیفیت زندگی صورت می گیرد لازم است کلیه ابعاد کالبدی و غیرکالبدی (اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی) شهر مدنظر قرار گرفته شود و از آنجا که مردم استفاده کنندگان و ذینفعان اصلی طرح های شهری هستند، توجه به خواست و نیازهای آنها در طرح های شهری اهمیت به سزایی دارد و راه را برای تحقق پذیری این طرح ها نیز هموار می سازد. امروزه ارگان های دولتی، مقامات تصمیم گیرنده و مجریان طرح ها، همگی به این موضوع واقف شده اند که حضور و مشارکت مردم در امور شهر به ویژه بافت های فرسوده و تاریخی، نقش اصلی را در تحقق پذیری این طرح ها ایفا می نمایند. این امر نه تنها در تحقق این پروژه ها موثر است، بلکه از طریق درگیر نمودن مردم با محیط زندگی خود، از انواع کمک های مردمی (مالی و نیروی انسانی) استفاده نموده و آنان را نسبت به محل سکونت خود حساس می نماید. بدین ترتیب مردم خود را در برابر سکونتگاه خود مسوول دانسته و پایداری این طرح ها تضمین می شود. این مقاله درصدد است با ارائه فرایندی منتخب با رویکردی مشارکتی، گامی در جهت تحقق پذیری پروژه های نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری بردارد. در این راستا مقاله حاضر به تبیین اهمیت موضوع مشارکت در امر بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده پرداخته و سعی در عملیاتی نمودن آن با استفاده از فرایند مشارکتی منتخب، در حوزه دانش طراحی شهری دارد. ساختار اصلی مقاله از سه بخش تشکیل می شود: بخش اول، با عنوان مبانی نظری، دربرگیرنده تعاریف، تاریخچه و معرفی سطوح مشارکت است. بخش دوم، تحت عنوان مشارکت در عمل، ضمن بیان مزایای مشارکت، به معرفی فرایندهای مشارکتی پرداخته و «فرایند همکاری پایدار» را به عنوان فرایند منتخب در حوزه دانش طراحی شهری معرفی نموده است و ابزارهای مشارکتی را در این فرایند بررسی می نماید. در نهایت در بخش سوم، نمونه موردی شهر له در تبت مورد بررسی قرار گرفته شده است. این مقاله این شهر را به عنوان یکی از نمونه های موفق در خصوص اجرای یک فرایند مشارکتی بافت فرسوده معرفی نموده و به تشریح فرایند مشارکتی همکاری پایدار در نوسازی بافت فرسوده این شهر می پردازد. با توجه به مطالعات انجام شده، فرایند همکاری پایدار با هدف پایداری زیست محیطی، به صورت یک چرخه طراحی شده است. این فرایند، به عنوان فرایندی مشارکتی که متخصین و مردم، در تمامی مراحل آن حضور دارند، می تواند راهگشای طراحان و برنامه ریزان شهری در تحقق پروژه های نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده باشد.

مساله هویت شهری اصولا یکی از پیچیده ترین و بحث انگیزترین مباحث نظری و حرفه ای در شهرسازی است. منظور از هویت، پاسخی است که به پرسش در خصوص کیستی یا چیستی موجودات داده می شود و معادل Identity در زبان انگلیسی می باشد. در واقع، هویت آن حقیقت وجودی است که شخص یا شی از آن برخوردار می باشد. گفته می شود تنها پدیده ای که دغدغه هویت دارد، انسان است. انسان همواره به دنبال ابزاری می گردد که خود را به واسطه آن تبیین کند. از سوی دیگر فرد با حضور و رشد یافتن در جمع، علاوه بر آن که دارای هویت شخصی یعنی نام، منزلت اجتماعی و روابط شخصی با دیگران می گردد بلکه با گرفتن عناصر مشترکی که فرهنگ خوانده می شود، هویت جمعی می یابد. اصولا هویت یک پدیده، امری انتزاعی و منفک از سایر موضوعات مرتبط با آن پدیده نیست. مثلا هویت شهر با همه موضوعات مرتبط با شهر و با موضوعات عدیده ای از جمله: با اهل شهر، باورها و اعتقاداتشان، شیوه زیست مردم، نوع ارتباطشان با سایر جوامع، آرمان ها و الگوهای زندگی شان، رفتار و فرهنگشان، و با نوع تفکر و جهان بینی شان مرتبط و غیرقابل تفکیک است (نقی زاده، 1386). طراحان و سیاستمداران و مدیران شهر نیز نمی توانند بر پایه مبانی نظری بیگانه طرح و برنامه تهیه کنند و به شیوه بیگانه خط مشی کنند و مردم را به آن شیوه فراخوانند و در عین حال توقع داشته باشند که شهر هویت زیبای ایرانی و اسلامی داشته باشد. هنگامی که تمرکز اصلی بر جنبه های حیات قرار گیرد، وقتی معیارها و الگوهای اصلی، ظرف تمدن بیگانه باشد، وقتی تفاخر و نمایش خود در آثار انسانی رواج یابد، وقتی مد و مصرف و اسراف جای قناعت و میانه روی و تعادل را بگیرند، آنگاه نمی توان انتظار داشت که فضا و کالبد حاصل، چیزی جز پاسخگویی به این رفتارها باشد. پرسش اصلی پژوهش به چیستی نقش هویت و امر زیبا و چگونگی استفاده از سرمایه های هویت (اسلامی، ایرانی) در جهت بهسازی شهرها باز می گردد و هدف اصلی پژوهش شناخت هویت از ابعاد گوناگون و بررسی تاثیر بخشی و کارکردی نمودن آن در زیباسازی شهرها می باشد و واکاوی علل زشتی شهرهای مدرن سرزمین ایران، از دیگر اهداف این پژوهش است.

تصور غالب موجود از مدرسه، تنها کلاس های درس است که در کامل ترین صورت با سالن های اجتماعات، ‏آزمایشگاه و ورزشگاه تلفیق شده است. در این تصویر فضای باز اطراف شامل حیاط و یا باغچه عموما نادیده ‏انگاشته و تمام توجهات معطوف به فضای درونی است، لذا سرمایه ارزشمند پنهان در آن بالقوه باقی می ماند. ‏در ایران نمونه مطالعات و پروژه های کاربردی با هدف ارتقا کیفیت حیاط باز مدارس در خدمت یادگیری دانش آموزان به جز چند مورد جزئی که توسط سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور انجام شده است، وجود ندارد. با توجه به خلا دانشی و حرفه ای موجود، در این راستا از حرفه -دانش معماری منظر با استناد به توجه همه جانبه اش به ابعاد زیست محیطی، اجتماعی و زیباشناختی در امر ارتقا کیفیات محیطی فضاهای باز، در تبیین و استخراج رویکردها کمک گرفته خواهد شد.هدف این تحقیق مروری بر نظریه ها و رویکردهای معماری منظر در برخورد با فضاهای باز مدارس در جهت تقویت نقش این فضاها در یادگیری و آموزش کودکان است. برای حصول ‏به این منظور در ابتدا کلیه متون و ادبیات جهانی مرتبط با موضوع حیاط باز مدارس و نقش معماری منظر در ارتقا کیفیت آموزشی آن بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عمده رویکردها و گرایشات مطرح به دوازده دسته کلی قابل تقسیم هستند. این رویکردها به پنج جنبه طراحی، مدیریت، برنامه ریزی، کنترل و نگهداری اشاره دارند. طراحی و مدیریت منظر برای کلاس های درس بیرونی، توجه به اهمیت معیارهای کیفی از قبیل ایمنی و امنیت، حس مکان و سلامتی در حیاط مدارس، طراحی پایدار و سبز حیاط مدارس، فرایند جامع طرح و ساخت حیاط مدارس، برنامه های آموزشی رسمی، غیررسمی، پنهان و منطبق با فضای حیاط مدارس، یادگیری از طریق بازی و طراحی فضاهای بازی، نمونه های منظرسازی شده اجرا شده حیاط مدارس، حفاظت و مدیریت منظر طبیعی و مصنوع حیاط مدارس، مشارکت بچه ها در طرح مدارس، طرح های جامع منظر حیاط مدارس و محوطه های دانشگاهی، بررسی شرایط، ویژگی ها و نقش معماران منظر در ایجاد تسهیلات آموزشی و در نهایت دستورالعمل ها و اصول طراحی حیاط بیرونی مدارس در مناطق خاص، به عنوان مهمترین گرایشات و الزامات طراحی منظر حیاط باز مدارس مطرحند.در بخش اول، ادبیات جهانی حول محوریت آموزش و طراحی منظر حیاط مدارس مورد بررسی قرار می گیرد. سپس بر مبنای بررسی جامعی از ادبیات و نمونه های اجرا شده از طرح منظر حیاط مدارس به دسته بندی مهمترین رویکردها و گرایشات طراحی منظر در این فضاها پرداخته می شود. در انتها نیز نتیجه گیری از مطالب و یافته های مقاله ارائه خواهد.

تنوع موضوعات معماری، استفاده از روش های تحقیق متفاوتی را امکان پذیر می سازد. از اینرو شناخت دقیق موضوع به انتخاب روش تحقیق مناسب کمک می کند. در پژوهش حاضر، انتخاب روش تحقیقی که بتوان به کمک آن به اصول طراحی فضاهای آموزشی و کمک آموزشی کودکان 3 تا 6 ساله با رویکرد ارتقا خلاقیت آنان در ایران راه برد، مستلزم آشنایی با هر یک از سامانه های معماری (در فضاهای آموزشی) و سامانه انسانی (در حوزه های خلاقیت و کودکان) می باشد. شیوه های خاص مطالعه کودکان، محدودیت های موجود در روند ارزیابی خلاقیت به وسیله آزمون های مربوط و نیز تعدد مداخله گرها در حوزه خلاقیت، شیوه تحقیق توصیفی تبیینی را طلب می کند. در این شیوه محقق، موضوع مورد بررسی را به دقت مشاهده نموده و مشاهدات خود را توصیف می نماید. یکی از شیوه های تحقیق توصیفی، تحقیق پیمایشی (زمینه یابی) است. در این روش، پس از انتخاب نمونه مورد مطالعه و جمع آوری داده ها به وسیله پرسشنامه یا مصاحبه، با روش تحلیل عوامل مهم ترین متغیرهای موثر در تحقیق به دست می آید. بر اساس ارتباط متغیرهای مذکور، مدلی فرضی پیشنهاد می گردد. پس از تایید درستی مدل پیشنهادی به وسیله محاسبات آماری، تکنیک های طراحی را می توان بر اساس مدل حاصل استخراج نمود. در تحقیق حاضر پس از انجام مراحل مذکور، تکنیک های طراحی حاصل، توسط معماران به صورت تصاویر قابل درک برای کودکان اسکیس شده و یکبار نیز از کودکان 3 تا 6 ساله در مورد تصاویر نگرش سنجی شد. در صورتی که نگرش سنجی کودکان نیز، مدل فرضی را تایید کند، می توان به تبیین اصول طراحی در موضوع مذکور پرداخت. به طور خلاصه مقاله حاضر، تلاشی است جهت توضیح روش تحقیق پیمایشی اکتشافی برای دستیابی به اصول طراحی فضاهای آموزشی و کمک آموزشی کودکان با رویکرد ارتقا خلاقیت آنان در ایران.

با توجه به پیشرفت های پزشکی، کاهش مرگ و میر و همچنین کاهش آمار زاد و ولد در جوامع، بالا رفتن جمعیت سالمندان حقیقتی نزدیک می باشد. لذا می بایست برای مواجهه با رشد جمعیت در این قشر، آمادگی و برنامه ریزی دقیقی در جوانب مختلف منظور شود. فضای معماری و شهرسازی یکی از مهمترین عناصر در ارتباط با زندگی سالمند می باشد. حضور سالمند در خانه و جامعه مستلزم جوابگویی اولیه به نیازهای وی می باشد. این پاسخگویی می بایست شامل در نظر گرفتن محدودیت های جسمی و شرایط روحی این عزیزان باشد. برای حداکثر بهره مندی سالمند از خدمات و جامعه، باید زندگی سالمندان و روحیات آنان به دقت تجزیه و تحلیل گردد. شرایط جسمی و روحی سالمند، نیازها و ویژگی های این دوران از جمله فاکتورهایی می باشد که رسیدن به این منظور را میسر می سازد.توجه به نیازهای انسان در هر دوره سلامت فرد، در نتیجه اجتماع را موجب می شود. یکی از اقشار محتاج حمایت در جامعه سالمندان می باشند. در معماری نه تنها باید اصول و استانداردهای خاص برای این قشر تبیین، تثبیت و رعایت شود، بلکه می بایست الگوی فضایی مختص به این افراد را تعریف نمود. خانه سالمندان اولین و ساده ترین راهی است که می توان در نظر گرفت. اما به دلیل فاصله ویژگی های اولیه این فضا از الگوی زندگی عادی سالمند و همچنین قبول این حقیقت که باعث افزایش افسردگی های خاص این دوران می باشد، دهکده سالمندی الگوی دیگری است که برای زندگی سالمندان در غرب ارائه و اجرا گردیده است.در این الگو، مسکن هایی برای سالمندان طراحی شده است که سالمندان می توانند به تنهایی یا همراه با خانواده شان در آن زندگی کنند. خدمات اولیه و مورد نیاز سالمند در مجاورت و همسایگی مسکن سالمندان موجود می باشد. اما با توجه به ویژگی ها و روحیات این قشر، تعریف الگویی که سالمند را در کنار حفظ زندگی عادی، در خانه امیدها و خاطراتش، در نیازهای روحی و جسمی ایشان مرتفع سازد، ضروری می باشد.نیاز به الگویی که فضای جدیدی منطبق بر شرایط روحی و جسمی سالمند را تعریف کند و بتواند جایگزین شیوه های قبلی در جهت ارتقا روحیه سالمند شود ضروری می باشد. برای پاسخگویی به این نیاز راه حل های گوناگونی در جهان غرب پیشنهاد گردیده، که در ایران مورد استفاده قرار نگردیده است و به جای آن اقامتگاه های روزانه را می توان تعریف کرد که این فضا به عنوان فراغتگاه روزانه سالمندان استفاده شود و نه تنها شامل پاسخگویی به نیازهای این افراد باشد، بلکه در ایجاد حس مفید بودن، افزایش امید به زندگی و ارتقا روحیه سالمند اثرگذار خواهد بود. سالمند در استفاده از این مکان از اختیار برخوردار است و نیازهایی همچون فضاهای مناسب برای ورزش و تفریح سالمند، هم صحبتی با هم سن و سالان، حفظ عزت نفس ایشان و ایجاد شرایطی برای خود استقلالی در حین گذراندن اوقات فراغت، آموزش هنرها و تکنیک های موردنیاز در زندگی سالمندی، مشاوره و... را دارا می باشد.

گذر زمان جبر را وارد می کند، جبری که معماران و مخاطبان را از معماری سنتی جدا و یا دور می کند. این جبر می تواند جبر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، تکنولوژیک و یا سیاسی باشد. به هر حال موجودیت جبر در تمامی موارد فوق بر اثر گذر زمان است. هنر و معماری همیشه و در همه حال تابع اصول و ضوابط معین و شناخته شده ای است و پیوندی استوار، ثابت و ناگسستنی با فرهنگ، الگوهای رفتاری و ارزش های جامعه دارد. به همین دلیل است که سبک های معماری هر دوره، انعکاسی از فرهنگ و هنر آن دوره محسوب می شود، همچنانکه تغییرات در معماری با تغییراتی که در سایر عرصه های زندگی به وقوع می پیوندد متناسب است و این تغییرات لازمه معماری پویا و زنده است تا بتواند نیازهای جدید انسان را پاسخگو باشد. هر سبک جدید معماری بر اصول، روش ها و سنت های سبک های پیشین استوار است و به همین علت است که بین سبک های گوناگون معماری در گذشته رابطه ای محکم وجود دارد به طوری که مرزبندی در بین آنها دشوار به نظر می رسد. این نزدیکی اصول و روش های معماری در بین سبک های مختلف نشات گرفته از فرهنگ، سنن و الگوهای رفتاری مشابه افراد جامعه می باشد که با اندک تغییرات در شیوه های جدید زندگی و فرهنگ مردم که ریشه در زمان دارد، به علت پاسخگویی به نیازهای جدید باعث به وجود آمدن سبک های معماری می شده است. در نتیجه باید گفت که زمان همیشه در حرکت است و آن قومی موفق است که نیازهای معماری جامعه را درک کند و زمان و مکان جامعه خود را بشناسد. هدف در این مقاله بررسی میزان اهمیت طراحی ورودی در آرامش زندگی انسان در محیط زندگی اش می باشد. آنچه در ورودی مهم است تاثیری است که این فضا می تواند بر محیط کالبدی اطراف خود داشته باشد. این که چگونه نحوه شکل گیری ورودی می تواند به خلق محیطی مطلوب و دستیابی به اصول ارزشمند در طراحی مسکن بیانجامد، هدف این پژوهش می باشد. ورودی در مسکن مفاهیم بسیاری را به دنبال خواهد داشت. مسائلی از قبیل: نحوه دسترسی، تاثیر در نمای شهری، زیبایی، امنیت، حریم، آسایش اقلیمی، آرامش محیطی، دید، دعوت کنندگی و مساله مهم فرهنگ که تاثیرگذار و تاثیرپذیر در مفهوم ورودی در طراحی مسکن و محیط مسکونی مطلوب است. لذا هدف، طراحی ورودی یک بنا به عنوان پیش فضا با در نظر داشتن تمام مفاهیم بالا برای دستیابی به معنای مطلوبیت است. بررسی مساله تحقیق برای یک جامعه در محدوده کشوری چون ایران می باشد که برای محدود کردن موضوع، برای تحلیل بهتر و دقیق تر به بررسی چند مورد در بستر طرح پرداخته شده تا این مفاهیم زمینه ای برای مطالعات بعدی و نیز دربردارنده مفاهیم کلی برای بررسی سایر موارد باشد. از ابزار تحقیقاتی ما در این پژوهش بیشتر تکیه بر اسناد و نشانه های فرهنگی مردم ایران است که در منابع و معماری های گذشته دیده می شود چون اساس تحقیقات ما نگرش فرهنگی جامعه است، ابزار ما آمارها و اسناد فرهنگی، بهره گیری از مطالعات میدانی فرهنگی، مردم شناسی می باشد. لذا می توان گفت در نهایت روش تحقیق در این تهیه این گزارش پژوهشی، روشی (تحلیلی- توصیفی) است که به تحلیل فضاهای طراحی شده برای ورودی ها و بررسی پیشینه نمونه هایی از معماری سنتی گذشته ایران می باشد. راه ما برای حل بسیاری از مشکلات معماری معاصر ایران این است که معماری سنتی و ایرانی باید تکنولوژی و روش های معاصر را در خود جا دهد و نیاز امروز را بر طرف کند و به عبارت دیگر با تپش های زندگی امروزی همراه شود. لذا برای ارتقا کیفیت معماری امروز که از مسائل مهم و قابل بحث در معماری معاصر است، توجه به اساس معماری سنتی و تطبیق آن با بستر زندگی امروز، می تواند راهگشا باشد و می توان تاریخ و مطالعه آن را وسیله ای مفید در رسیدن به این مهم دانست. با توجه به این امر، در این فصل به بررسی دوره های تاریخی و سبک هایی که در این دوره ها ظهور یافتند پرداخته می شود.

همزمان با وقوع حوادث و سوانح گوناگون در مناطق شهری و روستایی کشور تلاش های زیادی در چند دهه اخیر از سوی مسوولین و مدیران در جهت بازسازی و مقاوم سازی این مساکن انجام گردیده است. در این بین فارغ از کیفیت این تلاش ها که خود فرصت و مجالی دیگر می طلبد، از موضوع مساکن روستایی کمتر صحبت به میان آمده است. متاسفانه به طور کلی با مسائل روستایی برخورد بنیادی و عمیقی نمی شود و موضوعات مختلف مربوط به آن بسیار سطحی و ابتدایی در نظر گرفته می شوند. نکته ای که در بررسی روند بازسازی مساکن روستایی پس از سانحه مشاهده می گردد این است که متاسفانه به اصول و معیارهای معماری بومی و سنتی و نیازهای کالبدی منتج از ویژگی های فرهنگی، اجتماعی، معیشتی و اقتصادی مردم آن روستا توجه کافی نشده است و مساکن ساخته شده از نیازهای زندگی روزمره روستانشینان فاصله گرفته اند. چنانکه باید در نظر داشت که زندگی روستایی و به تناسب، بستر کالبدی آن، نظام پیچیده ای است که حتی در روستاهای نزدیک به هم ممکن است تفاوت های بسیاری داشته باشد. به این ترتیب باید به این سطح از آگاهی برسیم که تنها با شناخت صحیح و کامل از مسائل روستایی و پیچیدگی های ناشی از به هم پیوستگی نظام های اجتماعی، اقتصادی، معیشتی، محیطی و کالبدی در یک مجموعه کامل است که می توان به برنامه ریزی فیزیکی یک روستا و واحدهای سکونتی آن پرداخت. برای قرن ها، ایران صحنه وقوع سوانح طبیعی (زلزله، سیل، زمین لغزه و ...) بوده است. در این میان، زلزله متداول ترین و مخرب ترین سانحه طبیعی است که به این کشور ضربه می زند. از سوی دیگر سکونتگاه های روستایی به عنوان نطفه اصلی نظام سکونتگاهی کشور، بخش قابل توجهی از مراکز سکونتگاهی را تشکیل می دهند و بدلیل محدودیت های اقتصادی، شرایط آب و هوایی، کمبود برخی مصالح و عدم توجه به مسائل فنی، در برابر حوادث به ویژه زلزله آسیب پذیرتر می باشند. با توجه به موارد مذکور، نگرشی همه جانبه برای شناخت این سکونتگاه های انسانی ضروری است تا در شرایط وقوع بحران و سانحه و پس از آن بتوان شرایطی را فراهم نمود که پاسخگوی نیازهای زندگی روستانشینان باشد. به این ترتیب، در این نوشتار ابتدا به شناخت عوامل موثر بر شکل گیری سکونتگاه های روستایی پرداخته می شود تا عوامل مادی و معنوی مهم در به وجود آمدن شکل کلی الگوی مسکن تعیین شود، سپس ضمن شناخت عوامل متاثر از وقوع سانحه، رهنمودهایی برای پروژه های بازسازی پس از سانحه با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار پیشنهاد می گردد. تحلیل موضوع فوق در این نوشتار بیانگر این موضوع می باشد که توجه به معماری بومی و سنتی هر منطقه و حتی هر روستا ضمن بررسی و در نظر گرفتن عوامل موثر بر شکل گیری کالبد سکونتگاه های روستایی می تواند منجر به خلق فضایی با کیفیت و متناسب با نیازهای زندگی روستانشینان در چارچوب عوامل فوق گردد.

در دهه های اخیر با دستیابی به تجهیزات محاسباتی و سیستم های تصمیم گیری توانمند، امکان انتخاب دقیق تر گزینه ها، تحلیل مشخصه های کمی و کیفی موثر و بررسی اثرات متقابل آنها بر هم فراهم شده است. امروزه با شدت گرفتن مباحث مربوط به تصمیم گیری های چند معیاره و از طرفی دیگر، گرایش روز افزون به سمت علوم میان رشته ای و استفاده از نظریات گروه ها و تخصص های مختلف در حل مسائل پیچیده، لزوم توجه به تکنیک های تحلیل تصمیم گیری و بهره گیری از آنها در حل مسائل پیچیده موجود در زمینه معماری و از جمله مدیریت و هدایت پایدار پروژه های مرمتی بناهای تاریخی از اهمیت بالایی برخوردار گردیده و به نظر می رسد کلید بسیاری از مشکلات در حل مسائل مربوط به معماری، مرمت و بازبکارگیری مجدد بناهای تاریخی باشد. فرآیند ارزیابی و انتخاب راه حل ها، روش ها و گزینه های مناسب در پروژه های ساختمانی و معماری، به دلیل دخالت گروه های مختلف تصمیم گیر و همچنین وجود روابط متقابل میان ساختمان، فناوری و محیط پیرامونیشان (اجتماع، بستر، محیط زیست و ...) فرآیندی است پیچیده و نیاز به بررسی نظریات متفاوت و گاها متضاد صاحب نظران، در نظر گرفتن عوامل معتدد و پیچیده کمی و کیفی و بررسی روابط متقابل میان آنها دارد. لذا، به جهت میان رشته بودن معماری و مرمت بناهای تاریخی، اکثر پروژه های مرمت و احیا تحت تاثیر نظریات متخصصین و عوامل کمی و کیفی مختلف قرار دارند، که عموما این عوامل با یکدیگر در تعارض هستند. اشتباه و عدم دقت در تصمیم سازی مستلزم پرداخت هزینه خطا و بعضا جبران ناپذیر است. برای پیشگیری از خطا در تصمیم سازی و پرداخت هزینه های گزاف آن، نیاز به استفاده از تکنیک های قوی در این زمینه می باشد. از اینرو، تحقیق حاضر با هدف شناسایی تکنیک های مختلف، دسته بندی و در نظر گرفتن معیارهای مختلف کمی و کیفی موثر و روش شناسی انواع تکنیک های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره به منظور بررسی و مدیریت پایدار پروژه های مرمتی و باز بکارگیری سازگار بناهای تاریخی ایران معرفی می گردد. در این پژوهش، انواع مدل های تصمیم گیری چند معیاره بررسی گردیده و حوزه کاربرد هر یک مشخص می شود. نتایج مورد انتظار از تحقیق حاضر عبارتند از: بررسی ویژگی ها و تفاوت های میان مشخصه های کمی و کیفی، تحلیل انواع محیط های تصمیم گیری، دسته بندی انواع روش های تحلیل تصمیم، بر اساس متدولوژی و ویژگی های ذاتی هر یک، تعیین حوزه های کاربرد آنها و نهایتا ارائه مدلی به منظور انتخاب تکنیک های مناسب در طی فرآیند پروژه های تحقیقاتی می باشد. در این پژوهش، مدل سازی با استفاده از روش های ارزیابی تلفیقی معیارهای کمی و کیفی، که خود متکی بر مدل ها و تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره است انجام می پذیرد.