جغرافیا و برنامه ریزی
سال:1388 | دوره:14 | شماره:27 |تعداد مقالات:10

منطقه مورد مطالعه شامل محوطه بکر و قرق شده دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس و بخش هایی از پارک جنگلی نور و منطقه جلگه ای جنوب شهرستان نور می باشد که مجموع مساحت آن 86 هکتار است، از غرب به نوشهر و چالوس و از شرق به محمودآباد و آمل و از شمال به دریای خزر و از جنوب به کوهپایه و دامنه شمالی البرز محدود می شود. دارای طول جغرافیایی 51° 46’ شرقی و عرض جغرافیایی 36° 47’ شمالی و وضعیت آب و هوایی آن مرطوب است. این منطقه 110 گونه (با دوره های زندگی یک ساله، دوساله و چندساله) از 40 خانواده (تیره) و 93 جنس شناسایی شدند که تعداد 21 گونه آن (19.1 درصد) انحصاری ایران هستند. مهم ترین تیره های گیاهی منطقه  Gramineae(22 گونه و 20 درصد)،  Compositae(11 گونه و 10 درصد)،  Leguminosae(9 گونه و 8.18 درصد) و Cyperaceae و Labiatae (هر کدام با 6 گونه و 5.45 درصد) هستند.

حفظ محیط زیست روستاها از جمله ضرورت های توسعه روستایی محسوب می شود. یکی از مسایلی که محیط زیست روستاها را تهدید می کند عدم توجه به نحوه جمع آوری و دفن زباله ها در محیط روستایی است. دفع زباله طی فرایندی شامل جمع آوری، حمل و نقل و در نهایت دفع زباله می شود که دفع می تواند شامل دفن بهداشتی، تبدیل و بازیافت و زباله سوزی و جز آن شود. توجه به این نکته حایز اهمیت است که مبحث مکان یابی محل دفن زباله در نواحی روستایی مقوله صرفا خاص برای یک روستا نیست بلکه یک مکان مناسب می تواند برای مجموعه ای از روستاها مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله با توجه به پیچیدگی عوامل تاثیرگذار در انتخاب محل دفن بهداشتی زباله، ضرورت استفاده از فن آوری های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تلفیق آن با سایر امور مدیریتی و برنامه ریزی مطرح شده است. برای این منظور از سیستم های پشتیبانی تصمیم سازی فضایی(SDSS) ، از جمله فرایند تحلیل سلسله مراتب (AHP) و مدل سازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است.

در تحقیق حاضر جهت تعیین سطح زیرکشت تاکستان های شهرستان ملکان از تصاویر ماهواره ای SPOT 5 استفاده شد. ابتدا تصحیات مورد نیاز برای مرحله پیش پردازش داده ها انجام و سپس از انواع روش های آشکارسازی برای شناسایی تاکستان ها استفاده گردید. در مرحله بعد پوشش گیاهی منطقه با استفاده از شاخص گیاهی (NDVI) استخراج و گونه گیاهی تاک از سایر گونه های گیاهی موجود، با نمونه برداری میدانی به وسیله دستگاه GPS و با اعمال روش طبقه بندی شاخه درختی مجزا شد. پس از آن نقشه حاصله به محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انتقال یافته و سطح زیرکشت تاکستان ها با دقت 95% معادل 4050 هکتار برآورد و نقشه تاکستان ها تهیه شده است.

هدف از این مطالعه، درک عوامل موثر در توسعه مناطق حاشیه شهری تبریز می باشد، لذا به تحلیل عوامل موثر در شکل گیری حواشی شهرهای ایران و تبریز با استفاده از مدل DPSIR پرداخته شده است. تغییرات سریع کاربری اراضی در این سیستم گذار و نیمه شهری، اغلب محققان امور شهری را دچار سردرگمی می نماید. یافته های تحقیق حاکی از آن است که عواملی چون رشد اقتصادی، رشد جمعیت، سیاست ها و برنامه ریزی ها، مسایل روحی و روانی، قیمت پایین زمین، دسترسی به تاسیسات زیربنایی چون راه اصلی، آب، برق، گاز، ارتباطات راه دور و از این قبیل، لزوم انتقال واحدهای صنعتی به حواشی شهری، کمبود زمین لازم جهت ایجاد فضاهای شهری و همچنین وجود مسایل و مشکلات عدیده اجتماعی و اقتصادی در داخل شهرها، از جمله مهمترین عواملی باشند که در فرایند تبدیل اراضی کشاورزی به کاربری های شهری نظیر مسکونی، صنعتی و توسعه تاسیسات و ساختارهای زیربنایی نقش مهمی ایفا می کنند.

این بررسی به شناخت پتانسیل ها و محدودیت های اقلیمی شهرستان سبزوار در ارتباط با کشت پسته می پردازد. در این پژوهش برای تعیین سهم عوامل آب و هوایی بر چگونگی رشد گیاه پسته در محدوده مطالعاتی از آمار 12 ساله پارامترهای روزانه هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک سبزوار، قوچان، کاشمر و ایستگاه کلیماتولوژی مزینان طی دوره آماری (2004-1993) استفاده شده است. پسته بعنوان گران بهاترین محصول کشاورزی (طلای سبز) و دارویی جهان از جمله گیاهانی است که با توجه به مقاومت زیاد در برابر خشکی و شوری، نقش قابل توجهی در وضعیت اجتماعی و اقتصادی مناطق خشک و نیمه خشک ایفاء کرده است. در این تحقیق نواحی مستعد کشت پسته که با استفاده از نقشه های پوشش گیاهی، کاربری اراضی، خاک و غیره که حاصل تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره ای (با استفاده از تکنیک سنجش از دور) در سیستم اطلاعات جغرافیایی (نرم افزارArcGIS ) می باشد، مشخص شده است. نقشه های بدست آمده از 3 مدل، حاکی از این است که مدل بولین و مدل مقایسه زوجی به ترتیب کمترین و بیشترین وسعت را از نظر مناطق مستعد کشت در بر می گیرند، و مدل(AHP) به دلیل مقایسه دو به دوی عوامل به عنوان بهترین مدل شناخته شد.

ذخیره گاه زیستکره ارسباران با مساحت 80676.5 هکتار در جنوب رودخانه مرزی ارس و در 60 کیلومتری شمال شهرستان اهر و در غرب شهرستان کلیبر و در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. خصوصیات فیزیوگرافی واحدهای مطالعاتی پایه و اساس مطالعات هیدرولیکی و طبقه بندی پوشش گیاهی منطقه را تشکیل می دهد. تعیین این خصوصیات قبلا با استفاده از نقشه های توپوگرافی و ابزارهای مکانیکی انجام می گرفت ولی امروزه با پیشرفت علوم این خصوصیات با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام می گیرد. در این تحقیق تهیه مشخصات محدوده طرح ذخیره گاه زیستکره ارسباران با استفاده از نقشه های توپوگرافی رقومی شده 1.50000 و نقشه DEM که شامل دو زیرحوضه کلیبرچای و ایلگنه چای می باشد در محیط ILWIS تعیین شده است. در این عرصه مطالعاتی سیمای ظاهری و غالب رویش گیاهی را فانرویت ها، همی ریپتوفیت ها، تروفیت ها، کامفیت ها و ژئوفیت ها در بر می گیرند.

پیشرفت و انتشار حیرت انگیز دانش کامپیوتر و ارتباطات راه دور این امکان را برای توسعه شبکه ای از شرکت ها بوجود آورده است که در آن مسوولیت طراحی، تولید، عرضه و تقاضا، توزیع کالا، بازارهای مصرف و کارکردهای چندی از این دست که پیشتر بصورتی غیرمتمرکز یا متمرکز در یک شرکت بزرگ بود، با شرکت های بزرگ دیگر تقسیم شود. بخش خدمات نیز در این رهگذر در حال تغییر می باشد. صنعت توریسم در حال دگرگونی است و در حال حاضر صنعت توریسم الکترونیکی در شرف شکل گیری می باشد. این مقاله در صدد آن است که ماهیت و نحوه گسترش مناسب صنعت توریسم الکترونیکی را بررسی نماید و به نوبه خود خلاء موجود در این زمینه علمی و صنعتی را در جامعه ایرانی جبران نماید. صنعت توریسم الکترونیکی به احتمال زیاد از طریق «سرمایه گذاری مجازی» که ارایه به موقع و با کیفیت خدمات در آن با هم تلفیق می شود، خواهد توانست با «ادغام عمودی» کارکردها، کاملا کم هزینه و منعطف شود و از این طریق در بین مجموعه خدمات توریستی در بازار جهانی شاخصیت منحصر به فردی یابد.

سدها از مهم ترین و عمده ترین سازه های مهندسی در حوضه های آبریز و بستر رودخانه ها هستند که می توانند تغییرات عمده ای در رژیم رودخانه ها، در فعالیت فرایندهای ژئومورفولوژی، بیولوژیکی و اکولوژیکی ایجاد کنند. در حوضه آبریز قرنقوچای، سیل هر ساله عمده ترین منبع درآمد ساکنین روستاهای این حوضه یعنی اراضی کشاورزی و باغی را تهدید و یا تخریب می نماید. در این حوضه به منظور کاهش خسارات ناشی از سیل، سدهای متعددی در بخش های مختلف آن احداث شده و سدهای دیگری نیز در حال احداث و یا در دستور کار احداث قرار دارند. با عنایت به این که حوضه قرنقوچای یکی از رسوب زاترین حوضه های سهند است و نیز با توجه به حاکمیت اقلیم نیمه خشک که مولفه های آن در چنین اقلیمی عکس العمل های سریعی را در مقابل تغییرات نشان می دهند، احداث سدها در چنین حوضه ای با پیامدهای متعددی همراه خواهد شد. یکی از عمده ترین آنها، افزایش میزان تبخیر آب دریاچه پشت سدها، تغییر در موقعیت عملکرد فعالیت فرایندهای سایشی و نهشته گذاری در بالا و پایین دست آنها و تغییر در آرایش جریان رودخانه ها در پایین دست سدها است. هر یک از این تغییرات در بستر و کناره رودخانه ها به نحو بارزی و به صورهای مختلف، منعکس شده و این تغییرات در آینده نزدیک آشکارتر خواهد شد که در این مقاله نحوه چنین تغییراتی بررسی و نوع تغییرات پیش بینی شده است.

منطقه بزرگ آذربایجان با مساحتی بالغ بر یکصدهزار کیلومترمربع در شمال غرب کشور قرار گرفته و به دلیل شرایط خاص توپوگرافی تنوع اقلیمی زیادی در آن دیده می شود. در این پژوهش عناصر مختلف آب و هوایی منطقه آذربایجان (32 پارامتر) مورد بررسی و پهنه بندی قرار گرفته و اطلس اقلیمی با بیش از 150 نقشه آب و هوایی به صورت چاپی و رقومی با استفاده از نرم افزارهای GIS تهیه شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، در منطقه آذربایجان، توپوگرافی و نحوه قرارگیری ناهمواری ها، در تنوع عناصر اقلیمی نظیر دما، بارش، رطوبت نسبی و جزء آن تاثیر فراوان دارد. بین ارتفاع و دما در این منطقه رابطه معکوس وجود داشته ولی به دلیل تفاوت های زیاد بین ارتفاع و بارش نمی توان رابطه برقرار کرد. وجود دریای خزر در شرق منطقه مورد مطالعه تاثیر زیادی بر بارش منطقه شرقی دارد. وجود دریاچه ارومیه در غرب این منطقه تاثیر چندانی بر بارش نداشته ولی اثر فراوانی بر مقادیر رطوبت نسبی دارد. بین ساعات آفتابی و عرض جغرافیایی در منطقه مورد مطالعه رابطه معکوس وجود دارد. یعنی با افزایش درجه عرض جغرافیایی از مقادیر ساعات آفتابی سالانه کاسته می شود. از نظر نیاز درجه- روز گرمایش این منطقه از مناطق پرنیاز باران ایران می باشد و در ماه های سرد سال گاهی اوقات در بعضی از نواحی درجه- روزهای سالانه نیاز به گرمایش از رقم 3800 درجه- روز تجاوز می کند.