پایش
سال:1394 | دوره:14 | شماره:4 |تعداد مقالات:13

تامین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت کودکان زیر یک سال به عنوان یک گروه آسیب پذیر در خدمات بهداشتی درمانی جایگاه ویژه ای دارد. میزان مرگ و میر کودکان زیر یک سال از جمله گویاترین شاخص های توسعه جوامع مختلف است. هدف پژوهش حاضر، برآورد رابطه بلندمدت بین مرگ و میر کودکان زیر یک سال و عوامل فقر، شهرنشینی و تولید ناخالص داخلی سرانه در ایران در فاصله زمانی 1348 تا 1389 است. برای تحلیل موضوع از تابع عکس العمل ضربه ای و تجزیه واریانس بر اساس روش خودتوضیح برداری و آزمون هم انباشتگی جوهانسن - جوسیلیوس استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از این روش، اثرگذاری ضرایب متغیرها بر اساس مبانی نظری مورد انتظار و از نظر آماری معنی دار بودند. نتایج پژوهش حاکی از آن است بود که در بلندمدت، یک درصد افزایش در فقر باعث افزایش 0.61 درصد در مرگ و میر کودکان زیر یک سال شده و یک درصد افزایش در هر یک از متغیرهای شهرنشینی و تولید ناخالص داخلی سرانه به ترتیب باعث کاهش 2.04 و 0.43 درصد در مرگ و میر کودکان زیر یک سال می شود. هم چنین نتایج بر اساس ضریب جمله تصحیح خطا، حاکی از آن بود که در هر دوره حدود 0.07 از عدم تعادل کوتاه مدت، برای رسیدن به تعادل بلندمدت تعدیل می شود.

امنیت بیمار یکی از مهم ترین اهداف سازمان های سلامت است. سیستم ثبت کامپیوتری دستورات پزشک به عنوان ابزاری موثر برای کاهش خطاهای ثبتی و افزایش ایمنی بیماران معرفی شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان استقبال پزشکان از این سیستم در صورت پیاده سازی انجام شد. این پژوهش یک مطالعه توصیفی - تحلیلی است که در سال 1392 بر روی پزشکان سه بیمارستان آموزشی شهر کرمان مشتمل بر 633 نفر انجام شد. داده ها توسط پرسشنامه سه بخشی شامل توصیف سیستم، مشخصات دموگرافیکی و سوالات مربوط به هدف پژوهش گردآوری شدند در این مطالعه 57 درصد پزشکان موافق آسانی استفاده، 45 درصد موافق مفید بودن و 32 درصد موافق تاثیر مثبت سیستم بر جریان کارهایشان بودند. بین آسانی استفاده و مفید بودن سیستم با سن و جنس پزشکان ارتباط معنادار وجود داشت. بر اساس نتایج مطالعه در صورت پیاده سازی، استقبال نسبتا خوبی از سیستم CPOE خواهند کرد. در این خصوص افراد جوانتر آمادگی بیشتری برای پذیرش سیستم از خود اظهار کردند. پیشنهاد می شود با رعایت استانداردها در طراحی سیستم و در دسترس قرار دادن شواهد علمی در زمینه اثر بخشی سیستم ها نگرش افراد نسبت به سیستم و در نتیجه پذیرش آنرا ارتقا داد.

دسترسی عادلانه و بهره مندی از خدمات یکی از ابعاد عدالت در نظام سلامت است. تفاوت در دسترسی به مراکز ارائه خدمات منجر به تفاوت در پیامدهای سلامتی می شود. برنامه ریزی برای توزیع عادلانه خدمات تشخیصی و درمانی یکی از اهداف سیاستگذاران نظام سلامت است که با کمک برنامه ریزان شهری به نتایج ارزشمندتری منجر خواهد شد. در این راستا مطالعه ای تحت عنوان «طراحی مدل دسترسی جغرافیایی به مراکز آزمایشگاهی تشخیص پزشکی کشور ایران» طراحی و اجرا شد که در مقاله حاضر به روش شناسی و چالش های مطالعه مذکور پرداخته شده است. واحدهای این مطالعه شامل آزمایشگاه های تشخیص پزشکی مستقر در داخل محدوده شهر بوده که در حوزه درمان (مستقل، بیمارستانی و درمانگاهی) تا انتهای سال 1391 فعالیت داشتند. این مطالعه در شهرهای نمونه شامل تکاب، شوشتر، شیراز، قم و همدان انجام شده است. تحلیل داده ها با استفاده از نظرات کارشناسی صاحب نظران و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. در این مطالعه از نرم افزارArcGIS  استفاده شده و تجزیه و تحلیل اختصاصی تحت عنوان Spatial analysis بوده است. مراحل اصلی مطالعه شامل «شناسایی ظرفیت شهری برای آزمایشگاه های تشخیص پزشکی»، «تعیین میزان سازگاری کاربری آزمایشگاه های تشخیص پزشکی با سایر کاربری های شهری و تعریف لایه در محیط GIS برای هر کدام از کاربری ها»، «تعیین معیارهای اصلی مکان یابی آزمایشگاه ها و تعریف لایه GIS برای هر کدام از معیارها»، «تعیین مکان های بهینه برای استقرار آزمایشگاه ها با هم پوشانی لایه های معیارهای اصلی درGIS »، «تعیین تعداد آزمایشگاه های قابل احداث با لحاظ مکان یابی آزمایشگاه ها» و «طراحی مدل دسترسی جغرافیایی به مراکز آزمایشگاهی تشخیص پزشکی» بود. چالش اصلی اینگونه مطالعات، نیاز به دسترسی به زیرساخت های اطلاعاتی خاصی مانند لایه بلوک های شهری (شامل فیلد جمعیتی) و فیلد کاربری اراضی شهری است که باید از قبل توسط سازمان های ذیربط برای هر شهر فراهم شده باشد. در ضمن از آنجائیکه معیارهای زیادی در انتخاب مکان بهینه برای استقرار مراکز آزمایشگاهی دخیل هستند لازم است برای تسهیل تحلیل اطلاعات از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شود. دستاوردهای این مطالعات برای سیاستگذاری و برنامه ریزی در نظام سلامت و برنامه ریزی شهری بسیار کاربردی است و آشنایی با چالش های روش شناسی و رفع آن ها می تواند انجام این مطالعات را تسهیل نماید.

بروز خطاهای دارویی منجر به مرگ و میر بیماران و کاهش ایمنی بیمار می گردد و به همین دلیل است که امروزه توجه به عوامل بروز خطاهای دارویی به شدت اهمیت یافته است . هدف از مطالعه حاضر بررسی عوامل موثر بر بروز اشتباهات دارویی از دیدگاه پرستاران بوده است. مطالعه حاضر به صورت مقطعی در سال 1392 صورت گرفت. جامعه پژوهش پرستاران 4 بیمارستان آموزشی قزوین بودند. حجم نمونه با توجه به فرمول معادل 204 نفر برآورد شد. ابزار مطالعه، پرسشنامه استاندارد شامل 2 بخش اطلاعات دموگرافیک و عوامل موثر بر بروز خطا بر اساس مقیاس لیکرت بود که 3 حیطه پرستار، بخش و مدیریت را شامل می شد. میانگین سن و سابقه کار پرستاران مورد مطالعه به ترتیب برابر با 32 و 8.5 سال بود. 87 درصد پرستاران مورد مطالعه مونث و 13 درصد مذکر بودند. از عوامل موثر بر بروز خطاهای دارویی در حیطه پرستار، خستگی ناشی از کار اضافی و نداشتن فرصت کافی به ترتیب با میانگین 3.15 و 2.94 بود. در حیطه بخش میزان تراکم زیاد کار با میانگین 3.22 و میزان سروصدای محیطی با مقدار 3.14 بیشترین میانگین را دارا بودند، همچنین در حیطه مدیریت: کمبود تعداد نیروی پرستاری و ناخوانا بودن دستورات دارویی هر دو با میانگین 2.48 بیشترین مقدار را دارا بودند. با توجه به نتایج حاصل تعامل با پرستاران و مدیریت صحیح این بخش و همچنین وجود نیروی انسانی کافی و آموزش دیده می تواند بسیاری از خطاها را کاهش داده و ایمنی بیماران را ارتقا دهد. سیستم گزارش دهی مناسب در جهت رفع عوامل موثر بر بروز خطاها و برنامه ریزی صحیح در این امر، بسیار کارا و اثربخش خواهد بود.

حاملگی ناخواسته از مشکلات اساسی در سلامت همگانی است که بروز آن با نزدیکی منقطع افزایش می یابد. مطالعه حاضر با هدف تاثیر نظریه های رفتار برنامه ریزی شده و شناختی اجتماعی در تغییر روش پیشگیری از بارداری نزدیکی منقطع به قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری به منظور پیشگیری از حاملگی ناخواسته صورت گرفته است. تدوین برنامه آموزشی حضوری و غیر حضوری بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده و نظریه شناختی اجتماعی صورت گرفت. جامعه پژوهش شامل زنانی بودند که به مراکز بهداشتی مراجعه می کردند و دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند. به داوطلبان در گروه مداخله آموزش های حضوری و غیر حضوری ارائه می شد و گروه کنترل نیز اقدامات مستمر را دریافت کردند. در فواصل قبل، یک و سه ماه بعد از مداخله آزمون بر اساس پرسشنامه ای که روانسنجی آن در طی دو مرحله کیفی و کمی انجام شده و تایید شده بود صورت گرفت. نرم افزارSPSS  به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد استفاده واقع شد و از آزمون های آماری داده های تکراری، ویلکاکسون، آزمون کای دو و تی تست استفاده گردید. نتایج بیانگر آن بود که میانگین باورهای رفتاری و باورهای هنجاری افراد در این مطالعه با گذشت زمان تغییر نموده است و در زمان های متفاوت، اختلاف مشاهده شده در گروه آزمون معنی دار و یا به عبارتی با گذشت زمان سازه های مذکور در جهت استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری ارتقاء یافته اند. همچنین در گروه آزمون اختلاف معنادار در متغیر کنترل رفتاری درک شده و قصد قبل و بعد از مداخله آموزشی به منظور استفاده از قرص های پیشگیری از حاملگی حاصل شده است. نتایج مطالعه بیانگر آن بود که مداخله نظریه محور تدوین شده قادر به ارتقای قصد و رفتار در افراد گروه مورد پژوهش بوده و می تواند به عنوان اساسی برای انجام مداخلات در گروه مورد پژوهش مورد استفاده قرار گیرد.

خانواده یکی از قدیمی ترین نهادهای اجتماعی در ایران است که نقش مهمی در تولیدمثل، جامعه پذیر کردن و درونی کردن ارزش های بنیادین در فرزندان به عهده دارد. مساله ناباروری در میان زوج ها، که 25 درصد از زوج های ایرانی تجربه اولیه آن را دارند، می تواند بنیاد این نهاد اجتماعی را متزلزل نماید. فن آوری های پیشرفته و مراکز درمان ناباروری با هدف درمان ناباروری و بازگرداندن کیفیت زندگی به خانواده ابداع و یا وارد شدند. اما بر اساس نتایج این تحقیق، طی کردن مسیر درمان و تجربه ناباروری به دلیل وجود برخی مسایل فرهنگی و اجتماعی، نظیر داغ خوردن فرد نابارور از سوی جامعه و اعمال فشارهای مختلف مالی، شغلی، فردی و جمعی به خصوص برای زنان دشوار است. هدف این تحقیق بررسی دقیق و عمیق این دشواری ها با استفاده از روش نظریه میدانی(Gerounded Theory)  بود که در این راه با 21 زن نابارور مصاحبه عمیق صورت گرفته است.

رشد پس از سانحه، تجربه ذهنی تغییرات روان شناختی مثبت است که توسط فرد و در اثر مقابله با موقعیت های به شدت چالش برانگیز ایجاد می شود. ابزار سنجش رشد پس از سانحه یکی از معتبرترین ابزارها برای اندازه گیری این تغییرات پس از حادثه تنش زا است. هدف این مطالعه ترجمه و روان سنجی ابزار استاندارد رشد پس از سانحه در بیماران مبتلا به سرطان در جامعه ایران است.مطالعه حاضر یک مطالعه روش شناختی بود که به ترجمه و روان سنجی ابزار رشد پس از سانحه پرداخت. جامعه پژوهش بیماران مبتلا به سرطان مراجعه کننده به دو بیمارستان اصلی ارجاع بیماران مبتلا به سرطان و حجم نمونه 402 بیمار واجد شرایط بود. ترجمه ابزار رشد پس از سانحه بر اساس روش وایلد و همکاران انجام گرفت و برای روان سنجی ابزار، از بررسی روایی محتوا و صوری، روایی سازه، پایایی همسانی درونی و پایایی ثبات استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از دو نرم افزار آماری SPSS و LISREL استفاده شد. میانگین (انحراف معیار) نمره رشد پس از سانحه نمونه های حاضر در این مطالعه 68.68±14.7 بود. شاخص های نیکویی برازش از جمله CFI، IFI، RMSEA، NFI، NNFI، RFI، SRMR در تحلیل عاملی تاییدی برازش قابل قبولی را نشان دادند و ساختار 5 عاملی ابزار رشد پس از سانحه مورد تایید قرار گرفت. ضریب آلفا کرونباخ برای کل ابزار a=0.87 و ضرایب به دست آمده برای مولفه های مقیاس 5 عاملی اصلی a=0.57-0.77 بوده است و همبستگی بین دو بار اجرای آزمون با فاصله 30 روز در 18 نمونه r=0.75 به دست آمد.نتایج این مطالعه از قابلیت کاربرد نسخه فارسی ابزار رشد پس از سانحه برای اندازه گیری رشد پس از سانحه در بیماران مبتلا به سرطان در جامعه ایران حمایت می کند.

پرسشنامه اختصاصی سنجش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی (Minnesota Living With Heart Failure Ques) مهم ترین و رایج ترین ابزار مورد استفاده برای ارزیابی کیفیت زندگی بیماران نارسایی قلبی است. پژوهش حاضر با هدف ترجمه و تعیین روایی و پایایی نسخه فارسی پرسشنامه 21 گویه ایMLHFQ  انجام گرفته است. این پژوهش از نوع مطالعات روش شناختی بود. که روی 100 بیمار مبتلا به نارسایی قلبی انجام شد. پس از کسب مجوز از طراح ابزار، ترجمه بر اساس پروتکل موسسه Mapi انجام گرفت. به منظور تعیین روایی سازه از مقایسه گروه های شناخته شده (کلاس بیماری بر اساس طبقه بندیNYHA ) و برای تعیین روایی ملاکی، از پرسشنامه SF-36 استفاده شد. تعیین پایایی ابزار با تحلیل همسانی درونی و روش آزمون باز آزمون انجام شد. نتایج تحلیل مقایسه گروه های شناخته شده نشان داد که میانگین کیفیت زندگی بیماران کلاس 4 نسبت به بیماران کلاس 1 در همه ابعاد بالاتر و معنی دار است. همبستگی بالا و معنی دار بین نمرات حاصل از دو پرسشنامهMLHFQ  وSF-36  روایی ملاکی آزمون را مورد تایید قرار داد. ضریب آلفای کرونباخ 0.95 و ضریب پایایی آزمون مجدد(ICC)  در دو بار اجرا و به فاصله 2 هفته، در تمام ابعاد بیشتر از 0.90 بود. بر اساس یافته های این پژوهش نسخه فارسی MLHFQ ابزاری پایا و رواست و می تواند جهت اندازه گیری پیامد سلامت در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در بخش های پژوهشی و درمانی مورد استفاده قرار گیرد. پیشنهاد می شود در مطالعات آینده توان پاسخگویی به تغییرات پرسشنامه MLHFQ مورد بررسی قرار گیرد.

سواد سلامت هم اکنون به عنوان یکی از اجزاء مهم سلامت همگانی تلقی می شود. سواد سلامت به دلیل ایفای نقشی مهم بر نحوه تصمیم گیری اشخاص در زمینه های مرتبط با سلامت، ارتقای سطح سلامت جامعه و بالا بردن کیفیت ارائه خدمات بهداشتی درمانی، مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است. بنابراین سنجش میزان سواد سلامت می تواند امری مفید و به عبارتی ضروری باشد تا از احتمال بروز خطرات ناشی از سواد محدود جلوگیری شود. ابزارها و مقیاس های متعددی برای سنجش سواد سلامت طراحی شده است. این مطالعه با هدف مرور بر متون پژوهشی جهان پیرامون ابزارهای سنجش سواد سلامت از 1993 تا پایان سال 2012 میلادی انجام شد.در این بررسی نظام مند کلیدواژه health literacy در عنوان مقالات و کلیدواژه های (tool, instrument, scale, questionnaire, measure) در عنوان و چکیده مقالات چاپ شده در پایگاه های علمی معتبر بین المللی مورد جستجو قرار گرفت و کلیه مقالات انگلیسی و مرتبط فهرست شد (1788 مقاله). سپس خلاصه مقالات بررسی شده و در چند مرحله موارد تکراری و غیر مرتبط از مطالعه حذف گردید. در نهایت 42 مقاله برای بررسی جامع و استخراج داده ها انتخاب شدند. اطلاعات به دست آمده، با تلخیص مطالب در قالب جدول و نمودار ارائه شد. وفق نتایج این مطالعه 23 ابزار اصلی سنجش سواد سلامت شناسایی شد. نتایج این مطالعه نشان داد ابزارهای موجود سنجش سواد سلامت علاوه بر پیچیدگی های خاص خود، جامع هم نیستند. نتیچه کلی حاصل از این مطالعه این بود که ابزارهای سنجش سواد سلامت باید ساده، کوتاه و جامع باشند. همچنین با توجه به فقدان ابزاری بومی برای سنجش سواد سلامت در ایران، طراحی چنین ابزاری لازم به نظر می رسد.