طب سنتی اسلام و ایران
سال:1390 | دوره:2 | شماره:3 (پیاپی 7) |تعداد مقالات:14

مقدمه: با توجه به گسترش روزافزون پزشکی مبتنی بر شواهد در جوامع علمی، طب سنتی ایران که به تازگی وارد محافل دانشگاهی کشور شده است ناگزیر باید با به کارگیری شواهد علمی معتبر، کارایی و اثربخشی خود را اثبات نماید. لذا این مطالعه به منظور تبیین مفهوم استناد به شواهد در طب سنتی ایران از دیدگاه صاحب نظران این رشته پرداخته است.روش ها: این پژوهش کیفی به روش مصاحبه انفرادی و رودررو، دیدگاه صاحب نظران طب سنتی ایران را در مورد مفهوم استناد به شواهد در طب سنتی ایران بررسی می نماید. در این مطالعه نمونه گیری به صورت هدفمند بود و ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه نیمه سازمان یافته با تعدادی سوال باز بود که توسط پژوهشگر پرسیده شد.یافته ها: در این مطالعه 4 درون مایه اصلی ضرورت انجام پژوهش و مستند نمودن طب سنتی، مفهوم استناد به شواهد در طب سنتی ایران، محدودیت های استناد به شواهد و تفاوت پژوهش در طب سنتی با طب مدرن بررسی گردید.نتیجه گیری: با توجه به یافته های این مطالعه، توجه به استناد به شواهد در طب سنتی ایران و به کارگیری شواهد و منابع معتبر جهت اثبات کارایی و اثربخشی این رشته امری ضروری می باشد.

به نظر می رسد علی رغم سرمایه گذاری بسیار زیادی که طی چند سال گذشته در عرصه تاریخ پزشکی کشور انجام شده است، اما این سرمایه گذاری ها و چشم انداز نتایج به بار آمده از آن در عرصه مطالعات و پژوهش های تاریخ پزشکی دوره اسلامی هنوز به بارننشسته و وافی به مقصود نبوده است. شاید یکی از دلایل این رخداد، نبود چشم انداز و مطالعات نظری در این زمینه باشد. در مقاله حاضر، پس از گزارشی کلی از چراها و چگونگی لزوم نظریه پردازی در عرصه تاریخ پزشکی، به این نکته می پردازیم که این فضای نظریه پردازانه نیازمند زیرساخت هایی است و با معرفی نمونه هایی از این زیرساخت ها، می کوشیم چند دغدغه از الزامات نظریه پردازی در زمینه تاریخ پزشکی را بررسی نماییم.

با توجه به سبک زندگی ماشینی امروزی، روش های تغذیه، بی حرکتی، افزایش وزن و مواردی از این دست، بیماری های مفاصل جزء بیماری های شایع می باشد. از آن جا که در طب کلاسیک درمان بیماری های مفاصل عمدتا نگهدارنده است، مطالعه حاضر جهت بررسی بیماری های مفاصل از دیدگاه طب سنتی ایران طراحی گردید، تا شاید بتوان راهکارهای متفاوتی برای پیشگیری و درمان این اختلال ارایه نمود.در این مطالعه روش های تشخیصی و درمانی از منابع طب سنتی ایران مربوط به قرون مختلف گردآوری گردید. بیماری های مفصلی در طب سنتی ایران تحت عنوان اوجاع مفاصل نام برده شده است و به دو دسته اصلی ساده و مادی تقسیم می شود که هر یک خود دارای زیرگروه های متعددی هستند که بسته به نوع آن ها راهکارهای پیشگیری و درمان اختصاصی ارایه شده است.

مقدمه: یادگیری، فرآیند ذهنی مهمی است که از عوامل بیرونی و درونی متعددی تاثیر می پذیرد و یکی از این عوامل تغذیه است. در این پژوهش تاثیر غذاهای با طبیعت سرد و گرم بر یادگیری دانشجویان در فراگیری درس زبان انگلیسی عمومی بررسی گردیده است.روش ها: این مطالعه نیمه تجربی بر روی 26 نفر دانشجوی پسر سالم انجام شد. شرکت کنندگان در طول ترم تابستانی به دو گروه تغذیه با رژیم غذایی گرم و تغذیه با رژیم غذایی سرد تقسیم شدند. دانشجویان به طور همزمان و با یک استاد که از نحوه توزیع دانشجویان در گروه ها اطلاعی نداشت، 3 واحد درس زبان انگلیسی عمومی را در شرایط یکسان آموزش دیدند. در پایان ترم نمرات این درس از استاد مربوطه اخذ و داده ها در نرم افزار آنالیز آماری SPSS نسخه 11.5 وارد گردید و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.یافته ها: دو گروه مورد مطالعه از لحاظ دانشگاه محل تحصیل، ترم تحصیلی، مقطع تحصیلی و منطقه آزمون در کنکور سراسری با یکدیگر تفاوتی نداشتند (P<0.05). همچنین بین نمره قبولی در کنکور سراسری، نمره درس زبان تقویتی و میانگین کل واحدهای گذرانده شده دو گروه اختلاف معنی داری مشاهده نشد (P<0.05). مطالعه حاضر نشان داد اگر چه پس از تغذیه با غذاهای گرم یا سرد در طول ترم تابستانی میانگین نمرات درس زبان انگلیسی عمومی دانشجویان گروه گرم بیشتر از گروه سرد است، ولی اختلاف بین دو گروه از لحاظ آماری معنی دار نمی باشد (P<.05).نتیجه گیری: یافته های مطالعه حاضر نشان می دهد که ماهیت سردی و گرمی غذا بر میزان یادگیری دانشجویان در فراگیری درس زبان انگلیسی عمومی تاثیر نداشته است، اما به نظر می رسد برای رسیدن به قطعیت بیشتر در این موضوع نیاز به مطالعات بیشتر و با حجم نمونه بیشتر باشد.

طب اسلامی در سیر تکاملی خود توسط پزشکان مختلف دچار تغییرات و تحولات فراوان گردیده است. تاریخ طب در ایران نیز پس از اسلام همراه طب اسلامی به روند خود ادامه داد و پزشکان نام آوری را به جهان هستی معرفی نمود. یکی از این بزرگان «حکیم عمادالدین محمود بن مسعود شیرازی» از مشهورترین طبیبان بزرگ و برجسته ایران در دوره صفویه و پزشک دربار شاه طهماسب است. مقاله حاضر پس از مقدمه ای کوتاه در تاریخ پزشکی تا دوران نویسنده، به معرفی و بررسی شخصیت علمی عمادالدین محمود شیرازی می پردازد و با تقسیم آثار وی به داروسازی و پزشکی، آثار او را معرفی می نماید. آثار به جا مانده از عمادالدین محمود شیرازی در زمینه پزشکی و داروسازی نشان دهنده تلاش های ارزنده وی در تشخیص درمان بیماری هایی چون آتشک، افیونیه، پادزهر، بیخ چینی و ... است. البته بخش عمده آثار این دانشمند به داروشناسی اختصاص دارد. مهم ترین اثر عمادالدین در پزشکی، شرح بیماری «آتشک» است که در همان ایام به ایران راه یافته بود. از آثار ارزشمند او در حوزه داروشناسی، نگارش نخستین رساله فارسی است که به طور کامل به سنگ بزوار (پادزهر) اختصاص دارد.

در برخی موارد زخم های مزمن بافت نرم با روش های متداول درمانی قابل درمان نیستند. در سال های اخیر روش های جایگزین موثری با استفاده از دانش طب سنتی برای درمان این زخم ها ارایه شده است. مقاله حاضر گزارش یک مورد درمان زخم مزمن با استفاده از ژل آلوئه ورا (صبر) می باشد. زخم بیمار ناشی از تصادف اتومبیل بود و علی رغم استفاده از درمان های متداول درمان بیمار بیش از 60 روز بدون ایجاد پاسخ مطلوب به درمان به طول انجامید. پس از این بازه زمانی بیمار تحت درمان با پانسمان ژل آلوئه ورا به صورت 2 تا 3 بار در روز و به مدت 42 روز قرار گرفت. به دلیل توقف در روند بهبودی، بعد از 42 روز، درمان با پانسمان آلوئه ورا متوقف شد و پرمنگنات پتاسیم استفاده گردید، سپس مجددا ژل آلوئه ورا تا بهبودی کامل مورد استفاده قرار گرفت. توقف فرآیند درمان در روز 42 این سوال را مطرح می نماید که آیا برای درمان کامل زخم مزمن ژل آلوئه ورا به تنهایی موثر است و یا به همراه آن نیاز به استفاده از درمان های کمکی می باشد؟

شناخت و درمان بیماری ها وابسته به درک مفاهیم سوء مزاج و درک مزاج معتدل انسان و دارو می باشد. مزاج کیفیتی است که از واکنش متقابل کیفیت های متضاد موجود در عناصر بسیار ریز شده بوجود می آید و از نظر تقسیم بندی عقلی به دو گونه معتدل حقیقی و غیر معتدل تقسیم بندی می گردد. در مزاج معتدل حقیقی اندازه کیفیت های متضاد یکسان و برابر می باشد، البته چنین مزاجی در جهان موجود نیست. مزاج غیرمعتدل بر خلاف مزاج معتدل حقیقی به طرف یک یا دو کیفیت چون گرمی، سردی، تری و خشکی گرایش بیشتری دارد.در طب، اعتدال مزاج انسان را از هشت وجه نسبت به نوع، صنف، شخص و عضو با مزاج غیر معتدل قیاس می کنند و مزاج های غیر معتدل را نیز مانند مزاج معتدل به هشت حالت تقسیم می نمایند، با این ویژگی که همه آن ها در برابر مزاج معتدل قرار دارند. سایر مزاج های انسان شامل مزاج های فاقد ماده و واجد ماده، مزاج اعضا، مزاج مراحل مختلف سن، مزاج فربهی و لاغری، مزاج جنس ها، و مزاج عادت می باشد.مزاج داروها نیز به دو گروه اصلی معتدل و غیر معتدل تقسیم بندی می گردد. سایر مزاج های داروها شامل مزاج مرکب یا مرکب المزاج، مزاج اول و مزاج دوم یا ثانی، مزاج ثانی قوی یا پایدار، و مزاج ثانی رخو یا سست می باشد. در این مقاله سعی شده است تا با تشریح مزاج های انسان و دارو دیدگاهی نو و البته علمی به مقوله بیماری و درمان آن مطرح گردد. امید است که توجه به این مهم، بتواند موجب ارایه رویکرد های درمانی مناسب با توجه به مزاج های بیمار و دارو و در نتیجه دست یابی به مطلوب ترین آثار درمانی دارو های گوناگون در افراد مختلف گردد.

نضج در طب ایرانی، فرآیندی است که طی آن، مواد زاید بیماری زا آماده دفع شده و خروج آن ها از بدن آسان می گردد. به عبارت دیگر طبیب باید قبل از آنکه اقدام به پاکسازی بدن از مواد بیماری زا نماید، ابتدا آن ها را نضج دهد، مگر آنکه در شرایط خاص فرصت این کار وجود نداشته باشد، این آماده سازی قبل از دفع لازم و مورد تاکید حکما است و چه بسا استفراغ و دفع مواد قبل از نضج بر شدت بیماری بیافزاید.هر خلطی برای نضج باید به قوامی معتدل برسد و این قوام در مورد هر خلط متفاوت است. بنابراین داروهای منضج نیز متفاوت می باشند و هر خلطی منضج مخصوص به خود را دارد. اما برای رسیدن به نتیجه مطلوب، لازم است که شرایط مکانی و زمانی هم در نظر گرفته شود و در مورد هر بیمار با توجه به نوع و شدت بیماری او توجه لازم صورت گیرد.شناخت نضج و کاربردهای آن در مطالعه و بررسی روش های درمانی طب ایرانی لازم و ضروری است و پژوهش در شیوه های درمانی طب ایرانی بدون رعایت نضج که از اصول درمانی این طب می باشد با خطای تفسیری همراه خواهد بود. علاوه بر آن توجه به مقوله نضج در کنار درمان رایج می تواند نوید بخش ارتقا روند درمانی حال حاضر باشد.