پژوهش و سلامت
سال:1391 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

بدون شک توسعه اجتماعی مستلزم مشارکت های مردمی در ابعاد مختلف است و در واقع بدون مشارکت نمی توان به توسعه اجتماعی مردم محور، فراگیر و پایداری دست یافت. در فرایند توسعه اجتماعی، مشارکت آحاد جامعه مدنظر است و شهروندان قطع نظر از تعلقات قومی و علایق اعتقادی شان، امکان می یابند تا با توجه به صلاحیت و توانمندی ذهنی شان، در تمام پدیده ها و متغیرها اثرگذار باشند. توسعه در بسیاری از موارد حتی آداب و رسوم و عقاید مردم را نیز در بر می گیرد.

مدل های آموزش بهداشت چارچوبی برای طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه های آموزشی اجرا شده توسط آموزش دهندگان سلامت فراهم می کنند. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر به کارگیری مدل بلوم در ارتقای مهارت های زندگی دختران پایه سوم دبیرستان می باشد. ابتدا در مرحله نیازسنجی، از بین جامعه آماری که شامل تمامی دانش آموزان دختر سوم دبیرستان، والدین با مدرک دیپلم به بالا، دبیران و مشاوران آنها بود، تعداد 200 نفر به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردیدند. سپس در یک مطالعه نیمه تجربی دو گروه 45 نفری کنترل و مداخله از بین دختران سوم دبیرستان انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری داده ها، پرسشنامه های محقق ساخته نیازسنجی ویژه سه گروه مخاطب فوق و پرسشنامه های آگاهی، نگرش، عملکرد و حمایت نسبت به سه مهارت اولویت دار (خودآگاهی، ارتباط با دیگران و تصمیم گیری) بودند. مداخله بصورت آموزش مهارت ها در قالب سخنرانی، نمایش اسلاید، بحث گروهی و ایفای نقش، طی هشت جلسه برای دانش آموزان گروه مورد و یک جلسه سخنرانی برای والدین و دبیران آنها انجام شد. یک ماه پس از مداخله، آزمودنی ها مجددا ارزیابی شدند. میانگین اختلاف نمرات آگاهی (P=0.03)، نگرش (P=0.04)، عملکرد (P=0.03) و سیستم حمایت محیطی (P=0.002) نسبت به سه مهارت مذکور در گروه مورد و شاهد از نظر آماری معنی دار بود. به کارگیری مدل توانمندسازی بلوم با داشتن مولفه ای چون تقویت سیستم حمایتی در خانواده، محیط مدرسه و جامعه، در کنار آموزش به دانش آموزان، می تواند در ارتقای مهارت های زندگی، موثر باشد.

بررسی اعتیاد به سیگار به عنوان رایج ترین، ارزانترین و سمی ترین ماده اعتیادآور و همچنین عوامل روانشناختی و جمعیت شناختی درگیر در آن در جوانان بویژه قشر دانشجو که نیروهای جوان، کارآمد و سازندگان فردای جامعه می باشند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مطالعه با هدف کلی تعیین شیوع سیگار کشیدن در دانشجویان و مقایسه عزت نفس در دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه آزاد اسلامی گناباد انجام گرفته است. در این مطالعه توصیفی - تحلیلی، 279 دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی گناباد به شیوه نمونه گیری طبقه ای تصادفی با پرسشنامه های اطلاعات فردی، و عزت نفس کوپر اسمیت ارزیابی شدند. سپس داده های پژوهش با استفاده از برنامه 12-SPSS و آزمون آماری تی زوجی تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد 9.8% دانشجویان سیگار می کشند (14.4% پسران و 4.1% دختران). والدین (33.3% در برابر 12.7%) و برادران و خواهران (14.8% در مقابل 4%) دانشجویان سیگاری از غیر سیگاری بیشتر سیگار می کشیدند. مصرف روزانه 1 تا 5 نخ سیگار بیشترین میزان مصرف را در کل نمونه و گروه دختر و پسر تشکیل می داد. همچنین یافته های این بررسی نشان داد هیچگونه تفاوت معنی داری بین میانگین عزت نفس دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری وجود ندارد (P=0.87). با توجه به عدم وجود رابطه ای بین سیگارکشیدن و عزت نفس به عنوان یک مولفه مهم سلامت روانی، بنظر می رسد استعمال دخانیات در دانشجویان با عوامل دیگری از جمله الگوبرداری از دیگران (از جمله الگوبرداری از والدین و برادران و خواهران آنها) مربوط باشد.

بین رفتارهای تغذیه ای و خطر ابتلا به انواع سرطان ها ارتباط مستقیم وجود دارد. از سوی دیگر اتخاذ رفتارهای تغذیه ای مناسب در زندگی می تواند نقش مهمی در پیشگیری از سرطان ها ایفا نماید. این مطالعه با هدف بهبود رفتارهای تغذیه ای جهت پیشگیری از سرطان در مادران دانش آموزان انجام شده است. پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه تجربی بود. نمونه های پژوهش شامل 80 نفر از مادران دانش آموزان در دبیرستان های دولتی منطقه 17 شهر تهران بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه مداخله و کنترل (هر کدام 40 نفر) تقسیم شدند. سپس محتوای آموزشی در مورد رفتارهای تغذیه ای پیشگیری کننده از سرطان با روش های سخنرانی و پرسش و پاسخ در سه جلسه و هر جلسه به مدت یک ساعت، ارایه کتابچه آموزشی و پیگیری تلفنی در گروه مداخله اجرا گردید. سپس رفتارهای تغذیه ای پیشگیری کننده از سرطان در مادران، با کمک پرسشنامه محقق ساخته روا و پایا، قبل و 3 ماه بعد از مطالعه در هر دو گروه بررسی گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. طبق نتایج پیش آزمون میانگین رفتارهای تغذیه ای جهت پیشگیری از سرطان در گروه مداخله و کنترل پایین بود. 3 ماه بعد از مداخله آموزشی میانگین این رفتارها در گروه مداخله نسبت به قبل از آن و همچنین نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری را نشان داد (P<0.001). نتایج گویای آن بود که آموزش رفتارهای تغذیه ای جهت پیشگیری از سرطان منجر به بهبود رفتارهای تغذیه ای مادران گردیده است.

با توجه به بررسی های به عمل آمده تاکنون مطالعه ای در مورد آموزش های عقلانی - هیجانی روی دانش آموزان تیزهوش با توجه به ویژگی های برجسته شناختی آنان انجام نشده است. از این رو این پژوهش با هدف تعیین اثر بخشی آموزش های عقلانی - عاطفی به شیوه گروهی بر عزت نفس و اضطراب دانش آموزان پسر تیز هوش مقطع متوسطه شهرستان گناباد در سال 1390 انجام شد. این پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل است. حجم نمونه به تعداد 40 نفر، (20 نفر گروه آزمایش و 20 نفر گروه گواه) با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده از دانش آموزان پسر تیز هوش مرکز استعدادهای درخشان شهید بهشتی گناباد انتخاب گردید. ابتدا در هر دو گروه پیش آزمون به وسیله پرسشنامه های عزت نفس کوپر اسمیت و اضطراب اسپیلبرگر اجرا شد، سپس گروه آزمایش به تعداد 12 جلسه در معرض آموزش های عقلانی - هیجانی قرار گرفتند. در پایان آموزش، پس آزمون در هر دو گروه اجرا گردید. داده های پژوهش با برنامه 11.5-SPSS و آزمون تی زوجی اختلافی تحلیل شد. نتایج نشان داد تفاوت میانگین نمرات عزت نفس در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه به طور معنی داری افزایش یافته است (P=0.01). همچنین تفاوت میانگین نمرات اضطراب در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به طور معناداری کاهش یافت (P=0.04). با توجه به نتایج فوق، آموزش های گروهی عقلانی - هیجانی برای دانش آموزان تیزهوش بویژه افرادی که اضطراب بالایی را تجربه کرده یا از عزت نفس پایینی برخوردارند، ضروری به نظر می رسد.

عفونت های دستگاه ادراری از رایج ترین مشکلات طبی در زنان می باشد و به علت تغییراتی که در حاملگی در بدن ایجاد می شود، زنان باردار معمولا برای ابتلا به عفونت های ادراری مستعدتر هستند. این پژوهش با هدف تعیین تاثیر آموزش بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی بر ارتقا رفتارهای پیشگیری کننده از عفونت ادراری در زنان باردار انجام شد. این مطالعه، یک بررسی تجربی بود که در آن 110 نفر از زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرستان بهبهان شر کت داشتند که به طور تصادفی به دو گروه مورد و شاهد تقسیم شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه طراحی شده بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی بود. پس از برگزاری آزمون اولیه، نتایج با آزمون های کای دو، تی و همبستگی تجزیه و تحلیل شد. سپس محتوای آموزشی بر این اساس طراحی و تدوین و اجرا شد. 1 ماه پس از مداخله، آزمون ثانویه انجام و داده ها با نرم افزارSPSS-16  تجزیه و تحلیل شد. بین خانم های باردار شاغل و خانه دار از نظر آگاهی، اختلاف معنی داری وجود داشت (P=0.02) و میانگین آگاهی افراد شاغل بیش از افراد خانه دار بود. همچنین بین میانگین نمره آگاهی خانم های باردار در سطوح مختلف تحصیلی، تفاوت معنی داری وجود داشت (0.001=P). بین میانگین نمره آگاهی و همه سازه های مدل قبل و بعد از مداخله آموزشی تفاوت معنی داری بدست آمد (P=0.00). بر اساس این مطالعه، برنامه آموزش بهداشت طراحی شده بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی در ارتقای رفتارهای پیشگیری کننده از عفونت ادراری موثر می باشد. ضمن اینکه در اجرای این برنامه ها کنترل، پایش و پیگیری آموزشی توصیه می شود.

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت 1.9 میلیون مورد مرگ سالانه در سراسر جهان، بدلیل عدم فعالیت فیزیکی رخ می دهد. همچنین اهمیت موضوع فعالیت فیزیکی در پیشگیری از بیمارهای مزمن ما را بر آن داشت که مطالعه ای با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی در زمینه فعالیت فیزیکی بر آگاهی، نگرش و عملکرد کارکنان مرکز بهداشت استان کرمان انجام دهیم. این مطالعه نیمه تجربی کارمندان مرکز بهداشت استان کرمان در سال 1387 انجام گرفت. نمونه گیری از نوع تصادفی و تعداد نمونه 78 نفر برآورد شد، مداخله آموزشی به مدت 6 هفته به طول انجامید و یافته ها بوسیله پرسشنامه محقق ساخته در دو مرحله قبل و بعد با فاصله 6 هفته پس از مداخله در نرم افزار آماری SPSS-16 مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته های بدست آمده نشان می دهد که در مرحله پس از مداخله افزایش معنی داری در میانگین نمرات آگاهی (P<0.001) و نگرش (P=0.02) در گروه مورد مطالعه مشاهده شد. ولی در میزان عملکرد تفاوت معنی داری یافت نشد (P=0.13). به نظر می رسد که مداخله آموزشی برنامه ریزی شده در زمینه فعالیت فیزیکی بر روی آگاهی و نگرش افراد تحت بررسی تاثیر داشته اما در عملکرد ایشان موثر نبوده است.

سرمایه روانشناختی از مفاهیم نوینی است که امروزه مطرح شده است. در واقع طرح این رویکرد نشان دهنده نقش و اهمیت آن در زمینه سرمایه اجتماعی است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر ارزیابی رابطه سرمایه روانشناختی با سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز بود. این پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز به تعداد 15000 بودند که از این میان تعداد 400 نفر (200 پسر، 200 دختر) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز و مقیاس سرمایه اجتماعی دلاویز استفاده شد. داده های به دست آمده با استفاده از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان مورد بررسی قرار گرفت و کلیه مراحل توسط نرم افزار SPSS نسخه 16 محاسبه گردید. نتایج پژوهش نشان داد که سرمایه روانشناختی و مولفه های آن با سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری دارد. از سویی، نتایج نشان داد که سرمایه روانشناختی و مولفه های آن قادرند تغییرات بهزیستی روانشناختی را به طور معنی داری پیش بینی کنند. بر این اساس افرادی که سرمایه روانشناختی مطلوب تری داشته از سرمایه اجتماعی بالاتری نیز بهره مند هستند.

بهداشت و ایمنی مواد غذایی به عنوان یک اصل مهم در پیشگیری انسان از ابتلای به بیماری ها و حفظ محیط از نظر آلودگی محسوب می گردد. این تحقیق با هدف بررسی آگاهی و نگرش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه بهداشت و ایمنی مواد غذایی می باشد. این مطالعه به صورت توصیفی - مقطعی با استفاده از پرسشنامه خود ایفای روا و پایا در بین 300 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران که به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند، انجام گردید. پرسشنامه طراحی شده مشتمل بر سوالاتی در زمینه اطلاعات فردی، آگاهی و نگرش نسبت به بهداشت و ایمنی مواد غذایی بود. کلیه داده ها به وسیله نرم افزار SPSS-16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج مطالعه نشان داد که 68%دانشجویان دارای آگاهی خوب و 31% دارای آگاهی متوسط در رابطه با بهداشت و ایمنی مواد غذایی بودند. دانشجویان نگرش خوبی نسبت به بهداشت و ایمنی مواد غذایی داشتند. بین جنس و میزان آگاهی تفاوت معنی داری مشاهده گردید (P=0.002). همچنین در بین دانشجویان دانشکده های مختلف از نظر آگاهی تفاوت آماری معنی داری وجود داشت (P=0.000). ولی تفاوت آماری معناداری در بین گروه های سنی و آگاهی، مشاهده نگردید. آگاهی داشتن نسبت به بهداشت و ایمنی مواد غذایی یک امر مهم تلقی می گردد. گرچه دانشجویان در این تحقیق از سطح آگاهی خوبی برخوردار بودند، ولی به منظور ارتقاء دادن سطح آگاهی آنها نیاز به برنامه ریزی دقیق تری احساس می شود.

ازدواج های خویشاوندی والدین به عنوان یک عامل مهم در بروز انواع معلولیت های فرزندان نقش موثری ایفا می نماید. این مطالعه با هدف بررسی فراوانی ازدواج های خویشاوندی و غیرخویشاوندی در والدین کودکان استثنایی و عادی شهر کرمانشاه در سال 1388 انجام شد. در این پژوهش پس رویدادی، به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی ساده 250 نفر از والدین کودکان عادی، به عنوان نمونه انتخاب و به چک لیست مربوطه پاسخ دادند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته های این پژوهش نشان داد، فراوانی ازدواج های خویشاوندی در بین والدین کودکان استثنایی به طور معناداری بیشتر از والدین کودکان عادی است (P<0.001). هم چنین نتایج نشان داد بین تولد کودک استثنایی و نوع ازدواج های خویشاوندی والدین، تفاوت معناداری وجود دارد (P<0.001). دیگر یافته پژوهش حاضر نشان داد فراوانی نوع معلولیت کودکان (نابینا، ناشنوا، عقب مانده ذهنی، معلولیت جسمی - حرکتی) در انواع ازدواج های خویشاوندی متفاوت است. با توجه به نتایج، به نظر می رسد ازدواج های خویشاوندی می توانند یکی از عوامل مهم بروز معلولیت ها در فرزندان باشند.