پژوهش های کاربردی زراعی
سال:1398 | دوره:32 | شماره:1 (پیاپی 122) |تعداد مقالات:7

چکیده به منظور بررسی اثرات کم آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات فیزیولوژیکی مرتبط با تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای موردبررسی شامل چهار سطح آبیاری (100، 75، 50 و 25 درصد نیاز آبی) در پلات های اصلی و ارقام شامل سه رقم گندم نان (پیشگام، الوند، اروم) و سه رقم گندم دوروم (بهرنگ، آریا، دنا) در پلات فرعی قرار گرفتند. صفات موردبررسی شامل صفات زراعی وابسته به عملکرد، شاخص محتوی کلروفیل، غلظت کلروفیل های a و b و محتوی آب نسبی برگ پرچم بود. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه به ترتیب مربوط به ارقام پیشگام (723 گرم در مترمربع) و الوند (677 گرم در مترمربع) بود. تنش کم آبی سبب کاهش میزان عملکرد دانه همه ارقام شد. بین ارقام موردمطالعه بیشترین شاخص برداشت با میانگین 52 درصد مربوط به رقم دنا و کمترین آن با میانگین 32 درصد مربوط به رقم اروم بود. شاخص برداشت تحت تأثیر میزان آبیاری قرار نگرفت. محتوی آب نسبی برگ پرچمی در تنش شدید نسبت به شاهد 45 درصد کاهش یافت، ومحتوی کلروفیل های a وb با کاهش میزان آبیاری به ترتیب به میزان 08/40 و 78/65، کاهش یافت. در نهایت به نظر می رسدبا کاهش 25درصدی مصرف آب در بین ارقام گندم نان بهترین برای کاشت رقم پیشگام و در بین ارقام دروم بهترین بهرنگ باشد.

این پروژه با هدف ارزیابی کارآیی انرژی سیستم کشاورزی حفاظتی دو سیستم تناوب زراعی در دو آزمایش جداگانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق مشهد در 5 سال با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی و سه تکرار به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش شیوه های مختلف خاک ورزی در سه سطح شامل: شیوه متداول خاک ورزی (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) در کرت های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای محصولات مختلف درکرت های فرعی قرار گرفت. در اولین آزمایش سیستم تناوب زراعی رایج این منطقه شامل گندم-ذرت-گندم-خربزه-گندم و در آزمایش دوم سیستم تناوب زراعی پیشنهادی یا پایدار شامل گندم-کلزا-گندم-شبدر-گوجه فرنگی-گندم بررسی شد. نتایج نشان داد از نظر مصرف انرژی برای هر دو تناوب زراعی رایج و پایدار سهم نیروی انسانی بسیار کم بود و آب و کاه و کلش هر کدام با حدود 30 درصد بیشترین سهم را دارا بودند و ماشین آلات و کود در مرتبه بعد قرار گرفتند. در هر دو سیستم تناوب زراعی رایج و پایدار، تیمار بدون شخم و بدون بقایا بالاترین بهره وری انرژی را داشت. افزایش فعالیت های خاک ورزی از بدون شخم به متداول، در سیستم تناوب زراعی رایج کاهش بهره وری انرژی را در پی داشت، اما افزایش فعالیت های خاک ورزی از بدون شخم به حداقل شخم کمی بهره وری انرژی را افزایش داد.

به منظور ارزیابی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر صفات مورفولوژیکی و عملکردی شاهدانه، آزمایشی در سال 1392 در مرکز تحقیقات کشاورزی بیرجند به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش سه تاریخ کاشت 23 اردیبهشت، 7 خرداد و 22 خرداد ماه به عنوان عامل اصلی و سه تراکم 22/22، 11/11 و 4/7 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی مورد مطالعه قرار گرفت. نتااخیر در کاشت از 23 اردیبهشت به 22 خرداد قطر ساقه، تعداد انشعابات ساقه اصلی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در بوته و واحد سطح، عملکردهای دانه و بیولوژیک در بوته و متر مربع و شاخص برداشت را به طور معنی داری و به ترتیب 2/20، 2/22، 3/20، 2/49، 2/43، 53، 9/36، 48، 9/36 و 6/17 درصد کاهش داد همچنین نتایج نشان داد با کاهش تراکم از 2/22 به 4/7 بوته در متر مربع، تعداد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در مترمربع به ترتیب به میزان 2/37، 7/13 و 5/19 درصد کاهش و قطر ساقه، تعداد انشعابات ساقه اصلی، تعداد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در بوته و وزن هزار دانه به ترتیب به میزان 7/40، 7/22، 7/72، 3/112، 4/141 و 32 درصد به طور معنی داری افزایش یافت. به طور کلی به منظور رسیدن به عملکرد اقتصادی مطلوب در زراعت گیاه دارویی شاهدانه در منطقه بیرجند، کشت زودهنگام (ترجیحا دهه سوم اردیبهشت) و نسبتا متراکم (2/22 بوته در واحد سطح) آن را می توان توصیه کرد.

به منظور بررسی اثر باکتری سودوموناس و قارچ میکوریزا بر میزان عناصر غذایی ریزمغذی اندام های هوایی گندم، آزمایشی مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو مکان در مزرعه دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام و ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی سرابله در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. رقم گندم (کراس سبلان و ساجی) و تیمار منابع کودی: 1-تیمار شاهد (Control)، 2-50 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر (50 kg/ha P)، 3-باکتری سودوموناس پوتیدا (PSB)، 4-قارچ گلوموس موسه (GM)، 5-باکتری سودوموناس پوتیدا+ قارچ گلوموس موسه (PSB+GM)، 6-باکتری سودوموناس پوتیدا+ قارچ گلوموس موسه+25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر (PSB+GM+25 kg/ha P)، 7-باکتری سودوموناس پوتیدا+25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر (PSB+25 kg/ha P) و 8-قارچ گلوموس موسه+25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر (GM+25 kg/ha P). بیشترین میزان روی در مرحله پنجه زنی (9/13 میلی گرم بر کیلوگرم)، برگ (11 میلی گرم بر کیلوگرم)، ساقه (6/15 میلی گرم بر کیلوگرم) و سنبله (09/24 میلی گرم بر کیلوگرم)، منگنز در مرحله پنجه زنی (5/238 میلی گرم بر کیلوگرم) برگ (1/56 میلی گرم بر کیلوگرم)، ساقه (2/6 میلی گرم بر کیلوگرم) و سنبله(5/16 میلی گرم بر کیلوگرم)، آهن در مرحله پنجه زنی (5/238 میلی گرم بر کیلوگرم)، برگ (5/163 میلی گرم بر کیلوگرم)، ساقه (7/35 میلی گرم بر کیلوگرم) و سنبله (2/90 میلی گرم بر کیلوگرم) و منیزیم در مرحله پنجه زنی (3/0 درصد) و ساقه (26/0 درصد) در رقم ساجی × GM+25 kg/ha P و کمترین میزان عناصر عذایی موجود در اندام های هوایی در رقم کراس سبلان و تیمار Control مشاهده شد.

این تحقیق به صورت طرح اسپلیت پلات (کرت-های یک بار خرد شده) در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اصلی تراکم بوته در چهار سطح: 100 بوته در متر مربع (10 10 سانتی متر)، 25 بوته در متر مربع (20 20 سانتی متر)، 16 بوته در متر مربع (25 25 سانتی متر) و 11 بوته در متر مربع (30 30 سانتی متر) و عامل فرعی مقدار نیتروژن در چهار سطح، صفر، 40، 80، 120 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تعداد پنجه بارور در متر مربع، تعداد دانه در پانیکول، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت تحت تأثیر تراکم بوته، سطوح کود نیتروژن و بر همکُنش معنی دار تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن قرار گرفت. بیشترین شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول برنج در تیمار 100 بوته در متر مربع (فاصله کاشت 10 10 سانتی متر) مشاهده شد. شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول، برنج در تیمارهای مقادیر بالای نیتروژن نسبت به تیمارهای نیتروژن پایین بیشتر بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمار 25 بوته در متر مربع (فاصله کاشت 20 20 سانتی متر) و مصرف 80 کیلوگرم در هکتار نیتروژن با 6833 کیلوگرم و کمترین عملکرد دانه در تیمار 11 بوته در متر مربع (با فاصله کاشت 30 30 سانتی متر) و عدم استفاده از کود نیتروژن به میزان 4780 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. نتایج نشان داد که مصرف کود نیتروژن 80 کیلوگرم در هکتار در مقایسه با عدم مصرف کود نیتروژن به میزان 43 درصد عملکرد دانه را افزایش داد.

با توجه به اثر مخرب زیست محیطی کشاورزی متداول روز به روز بر اهمیت توجه به کشاورزی جایگزین افزوده می شود. بدین منظور جهت مقایسه سه سامانه متداول، کم نهاده و ارگانیک از نظر عملکرد و ویژگی های کیفی خاک شالیزار، آزمایشی طی سال های 1394و 1395 در سه منطقه مختلف استان مازندران ( آمل، بابل و فریدونکنار) اجرا شد. در سامانه زراعی ارگانیک، از کود مرغی و کودهای زیستی و جهت مبارزه با آفات و بیماری از قارچ کش ها و حشره کش های زیستی استفاده شد. در سامانه زراعی کم نهاده، نهاده های خارجی تولید در مقایسه با سامانه متداول به حداقل رسانده شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد شلتوک و بیولوژیک در منطقه فریدون کنار و در کشت کم نهاده به دست آمد که در مقایسه با دو با سامانه متداول و ارگانیک به ترتیب 73/4 و 80/2 و 90/29 و 12/29 درصد بیشتر بود. میزان شاخص برداشت در کشت ارگانیک، کم نهاده و متداول به ترتیب 84/37، 69/38 و 85/36 درصد بود که اختلاف معنی داری بین ارگانیک و کم نهاده مشاهده نشد. همچنین سامانه های مختلف زراعی بر خصوصیات کیفی خاک تأثیر معنی داری داشتند به طوری که اسیدیته خاک در کشت ارگانیک با کاهش 57/2 درصدی از 39/7 در سال اول به 20/7 در سال دوم رسید اما در دو سامانه کم نهاده و متداول به ترتیب افزایش 92/0 و 15/1 درصدی را در سال دوم به همراه داشت.

به منظور بررسی میزان تولید علوفه در نسبت های مختلف کشت مخلوط دو گونه ماشک پانونیکا (Vicia pannonica Crantz ) و داسی کارپا (Vicia villosa subsp. varia (Host) Corb)، این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی (96-1394) تحت شرایط دیم سردسیری مراغه انجام شد. تیمارها شامل کشت خالص ماشک رقم مراغه و رقم گل سفید به همراه نسبت های افزایشی از اختلاط بذر این دو رقم با نرخ 10% بصورت درهم بود. مقایسه میانگین ها و برآورد نسبت برابری زمین برای کشت های مخلوط با استفاده از مقدار علوفه خشک انجام شد. نتایج نشان داد که متوسط عملکرد علوفه خشک در کشت خالص رقم گل سفید بعنوان یک رقم پاییزه، 1953 کیلوگرم در هکتار بود. کرت های کشت خالص ماشک مراغه در سال دوم آزمایش (96-1395) در اثر خسارت سرما بطور کامل از بین رفت. در کشت مخلوط این دو رقم در سال دوم، ماشک مراغه توانست از خسارت سرما عبور و در یک رقابت مثبت با ماشک گل سفید، مزرعه متراکم و درهم بافته ای ایجاد گردید. بیشترین عملکرد علوفه خشک (2889 کیلوگرم در هکتار) در اختلاط بذری 70% ماشک گل سفید و 30% ماشک مراغه بدست آمد و کشت مخلوط 60% ماشک گل سفید و 40% ماشک مراغه از بیشترین نسبت برابری زمین (1. 34) برخوردار بود. در مجموع چنین نتیجه گیری شد که کشت مخلوط دو رقم ماشک گل سفید و مراغه برتر از کشت خالص آنها بود و اختلاط بذری ماشک گل سفید با ماشک مراغه در نسبت 3 به 2، برای شرایط دیم سردسیری مراغه و احیانا مناطق مشابه، قابل توصیه است.