کاوش نامه ادبیات تطبیقی
سال:1400 | دوره:11 | شماره:2 (پیاپی 42) |تعداد مقالات:8

چکیده فارسی: واقعه تاریخی عاشورا، در طول تاریخ به ابزار و زبان مختلف ثبت گردیده است. روایت تاریخی در قالب منابع علمی و به خصوص آنچه به نام مقتل شناخته می شود، مستندترین آثاری است که با واقعیت نمایی به دنبال انتقال مصداق های بیرونی و عینی حادثه بوده است. این نوع آثار با رویکرد واقع گرایی، دارای کارکرد ارجاعی بوده و با رعایت صداقت و امانت تنها به روایت تاریخ می پردازد. از طرفی، ماهیت این واقعه با آمیخته ای از عقل و احساس، عاطفه بشری را برمی انگیزد، از این رو، هرگاه زبان ادبی به عنوان ابزار تاثیرگذار در مخاطب انتخاب شود، ادیب واقعیت را از صافی عاطفه و خیال گذارانده تا مخاطب را همراه خویش سازد. به میزان برجستگی این خصوصیت، اثر با فاصله گرفتن از واقعیت، جنبه تخیلی و رمانتیستی پیدا می کند. بر اساس اهمیت نقل حوادث تاریخی و میزان صحت و سقم آن از یک سو و روایت تاثیرگذار حوادث تاریخ و آمیختگی آن با احساس و عاطفه در طول تاریخ، پژوهش حاضر تلاش دارد با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی دو مقتل معروف فارسی و عربی (مقتل اللهوف اثر ابن طاووس و روضه الشهداء واعظ کاشفی) را بررسی و رویکرد دو مقتل نگار را در شیوه بیان حوادث و خصوصیات زبانی دو اثر روشن سازد، تا باتوجه به سبک بیان میزان نزدیکی به واقعیت یا خیال در آ ن ها مشخص گردد. بر اساس این پژوهش، واقع گرایی در مقتل «اللهوف» مشهودتر از جنبه خیالی آن است، ولی نویسنده در بیان این حماسه ماندگار غافل از تاثیرات هنری نبوده است، در حالی که کتاب «روضه الشهداء» بیشتر به ویژگی های هنری پایبند است تا روایت حقایق و واقعیات.چکیده عربی: لقد ثبت التاریخ ما جری یوم عاشوراء بمختلف الطرق والأدوات. فما نقل منها فی الکتب خاصة ما عرف بالمقتل یعدّ من أشد الوثائق التی تنهج منهج الواقعیة لترسم النماذج العینیة و الحقیقیة من الحدث. تتطرق هذه الآثار الی نقل التاریخ و هی تراعی الامانة و الصداقة فی روایته فلذلک إنّ للغة فیها وظائف إشاریة ترجع المتلقی إلی ما حدث فی الواقع. إن الحدث هذا بما فیه من غناء عاطفی وفکری یبعث الأحاسیس البشریة خاصة إذا قام الأدیب بلغته الفنیة یؤثر علی المخاطب عندما یمزج الواقع بالعاطفة و الخیال وعند غلبة هذه الخصوصیة علی النص یتجاوز الأدب عن الواقعیة الی الرومانسیة. و بناء علی أهمیة الروایة للأحداث التاریخیة و درجة الصحة فیها من جهة و کذلک تأثیر التاریخ و نقله علی المخاطب و مزجه بالأحاسیس و العواطف عبر التاریخ یسعی البحث هذا الی دراسة مقتلین من العربیة و الفارسیة و هما: (مقتل اللهوف لکاتبه ابن طاووس و روضة الشهداء للأدیب واعظ کاشفی) معتمداً علی المنهج الوصفی-التحلیلی لیکشف عن أسلوبهما فی إستخدام اللغة علمیة کانت أو أدبیة و کذلک خصائصهما الواقعیة أو الرومانسیة. و من مستجدات البحث أن الواقعیة تغلب علی المقتل العربی لخصائصه و لغته التی اختاره ابن طاووس إلّا أنه لم یغفل عن المؤثرات الفنیة و الجمالیة هذا و أن روضة الشهداء تعتمد علی الفنیة منها الی الواقعیة و روایة الاحداث کما حدث.

چکیده فارسی: ادب فارسی و عربی در طول دوران های تاریخی به علت ارتباط مستقیم قوم ایرانی و عرب، تعامل بسیار نزدیکی با یکدیگر داشته اند. تاثیرپذیری شاعران ایرانی و عرب از فرهنگ و ادب یکدیگر از جلوه های بارز این تعامل است. محمود سامی البارودی شاعر معاصر مصری، یکی از شاعرانی است که تحت تاثیر این تعامل، تاثیرات بسیاری از فرهنگ و ادب فارسی پذیرفته است. وی در پاره ای از اشعارش، علاوه بر تاثیر پذیری از افکار و اندیشه های شاعران بزرگی چون، حافظ و خیام از واژه های فارسی نیز بسیار استفاده کرده و به ذکر نام شخصیت ها و اماکن ایرانی پرداخته است. این پژوهش از رهگذر روش توصیفی-تحلیلی به بررسی واژگان، شخصیت ها و اماکن ایرانی و همچنین تاثیرپذیری بارودی از شاعرانی چون، حافظ و خیام می پردازد. بیشتر واژه های فارسی مورد استفاده بارودی، واژه های کهن و قدیمی هستند که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. بارودی به آن دسته از شهرها و اماکن ایرانی پرداخته که شاعران پیش از وی نیز آن را توصیف کرده اند. ایشان در ذکر نام شخصیت های ایرانی نیز به شخصیت های باستانی و کهن توجه بیشتری نموده است. چکیده عربی: إن ّالعلاقات القائمة بین الإیرانیین والعرب منذ الأزمنة القدیمة، أدّت إلى صلات وطیدة بین الأدبین الفارسی والعربی خلال العصور التاریخیّة المتمادیة. من أبرز هذه العلاقات، هو تطوّر التأثیر والتأثّر بین شعرائهما فی مجال الثقافة والأدب. کان الشاعر المصری المعاصر محمود سامی البارودی من الشعراء الّذین تأثّروا بالثقافة الفارسیة وأدبها إلى حدّ کبیر، فهو تأثّر بأفکار وآراء کبار الشعراء الإیرانیین مثل حافظ وخیام، وکذلک استخدم فی نتاجه الشعری مفردات فارسیة کثیرة، کما جاء بذکر کثیر من الأعلام والأماکن الإیرانیّة. یهدف هذا البحث من خلال منهجه الوصفی-التحلیلی إلى دراسة المفردات، والشخصیّات، والأماکن الإیرانیّة، کما یسعى إلى تبیین تأثّر البارودی بشعراء کالحافظ والخیام. تبیّن لنا خلال البحث أنّ أکثر المفردات الفارسیة الّتی استخدمها البارودی مفردات قدیمة، فهی قلیلة الاستعمال الآن فی اللغة الفارسیّة. کذلک تبیّن أنّه تطرّق إلى ذکر بعض المدن والأماکن الإیرانیّة الّتی قد وصفها عدد من الشعراء قبله. وأمّا من بین الشخصیّات الإیرانیّة فإنّه اهتمّ بالشخصیّات التراثیّة والقدیمة اهتماماً کثیراً.

چکیده فارسی: یکی از مطرح ترین رویکرد ها در تحلیل انتقادی گفتمان، رویکرد فرکلاف، زبان شناس انگلیسی است. از نظر وی تحلیل گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی می شود. در پژوهش حاضر به دنبال آن هستیم که نشان دهیم بسیاری از جمله های عربی به کار رفته در دره نادره تالیف میرزامهدی خان استرآبادی را می توان همچون واژه برشمرد و برای آن نقش گفتمانی در نظر گرفت. برای این منظور، جمله های عربی سه بخش از کتاب را با گزینش تصادفی، در سطح توصیف بررسی کردیم. یافته های پژوهش نشان داد که حدود 70% از 320 جمله عربی به کار رفته در بخش های بررسی شده، دارای ویژگی های تقسیم بندی گفتمانی فرکلاف است. بر پایه تحلیلی که در متن مقاله صورت گرفت، مشخص شد که دره نادره، متنی دارای ساختارهای گفتمان مدار است؛ به گونه ای که می توان در لایه های زیرین آن، مناسبات پیچیده قدرت در دوره افشاریه را نشان داد. در این میان، جمله ها و عبارت های عربی نقش های مهمی، ازجمله: پاک نشان دادن دامن نادر از غصب حکومت صفویه، تاکید بر شدت رخدادهای دوران، دورنگاه داشتن خود از کشمکش های دربار، به دست آوردن دل جانشینان نادر، توجیه هواداری پیشین خود از نادر در روزگار جانشینان وی و. . . را بر عهده دارند. چکیده عربی: واحدة من الأسالیب الجدیدة لتحلیل النص هو تحلیل الخطاب النقدی. وبهذه الطریقة، بالإضافة إلى الخصائص الصوتیة واللغویة والأدبیة للنص، یُولى الاهتمام لعوامل خارج السیاق (السیاق، الثقافی، الاجتماعی، إلخ)، بهدف استخراج علاقات القوة والأیدیولوجیة من الطبقات الأساسیة للنص. أن تکون واحدة من أبرز النهج فی هذا الصدد هو نهج فیرکلاف. فی رأیه، یتم فحص تحلیل الخطاب على ثلاثة مستویات من الوصف والتفسیر والشرح. فی هذه الدراسة، نسعى لإظهار أن العدید من الجمل العربیة المستخدمة فی درّة نادرة، التی کتبها میرزامهیدی خان استرابادی، یمکن اعتبارها کلمة واحدة، ویمکن اعتبارها لهذا الدور الخطابی. تحقیقًا لهذه الغایة، درست الجمل العربیة ثلاثة أجزاء من الکتاب عن طریق الانتقاء العشوائی على المستوى الوصفی. أشارت نتائج البحث إلى أن حوالی 70٪ من الجمل العربیة البالغ عددها 320 المستخدمة فی الأقسام التی تمت مراجعتها لها میزات التقسیم للفیرکلاف. بناءً على ما قیل والتحلیل الذی أجری فی نص المقال، أصبح من الواضح أن درة نادرة له هیاکل الخطابیة، حیث أظهرت الطبقات الأساسیة علاقات القوة المعقدة فی فترة الأفشاریة، ومن بینها والجمل والعبارات العربیة هی أدوار مهمة، بما فی ذلک: براءة نادر لاغتصاب الحکومة الصفویة، والتأکید على شدة أحداث العصر، وحفظ المؤلف من نزاعات السیاسیة، واکتساب قلوب الخلفاء نادر.

چکیده فارسی: در ادبیات داستانی، راوی خود را در برابر جهانی مشترک با دیگران و در عین حال متفاوت می یابد. گاهی در نقاط مختلف دنیا، این تفاوت ها به شباهت هایی قابل درک تبدیل می شود. منطقه خاورمیانه با تاریخ پرآشوب خود می تواند ذهن مشابهی را برای روایتگران عصر حاضر ایجاد کند. این اشتراکات روحی در بیان روایت، گستره مناسبی برای پرداختن به پژوهش های تطبیقی است. این جستار با رویکردی توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مکتب آمریکایی به کاوشی تطبیقی در روایت های «حین ترکنا الجسر» از عبدالرحمن منیف و «پیکر فرهاد» از عباس معروفی می پردازد. این روایت ها از ابتدای ارسال پیام فرستنده به مخاطب تا دریافت بافت های متفاوت گفتمانی، خواننده را به سوی درک مناسبات و ترکیب درونی اثر ادبی به منظور دست یابی به ساختار نهایی روایت ها هدایت می کنند. در این پژوهش با بررسی پی رفت ها و قاعده های مختص به زبان رمان ها وتقطیع ساختارهای سطح روایی، نشانه های حسی-ادراکی استخراج شده است. این نشانه ها در جریان سیال ذهن روایتگران به کنش های قهرمان ها سمت و سو داده و منجر به کشف گفتمان های بوشی در نظام معنایی می شوند. نشانه های عینی که در گذر زمان به روزمرگی رسیده اند در فصل جدیدی از انفصال معنایی قرار می گیرند. ایجاد معناهای تازه و پیش تنیدگی ها و پس تنیدگی های زمانی دریافت های زیبایی شناسی را از خلال چاله های معنایی نمایان می کند. شوش گر ها با خروج از موقعیت های سلبی در جهت رسیدن به استعلای معنای بودن، توالی گفتمان بوشی را خلق می کنند. گفتمان های بوشی محصول جریان سیال ذهن روایگران در بعدی حسی-ادراکی و نموداری پر جهش از سلب به ایجاب به خلق نشانه های جدید و متفاوت می پردازند. چکیده عربی: فی الأدب القصصی، یجد الراوی نفسه حقیقتاَ ضد عالم مشترک مع الآخرین ولکن فی أجزاء مختلفة من العالم، هذه الاختلافات فی بعض الأحیان تتحول إلى أوجه التی مفاهیمها مفهومة. یمکن للشرق الأوسط، أن یخلق عقلیة مماثلة للمشاهدین فی الوقت الحاضر. مع تاریخه المضطرب. هذه المشترکات النفسیة فی تعبیر القصصی مکان جیدة لمعالجة البحوث المقارنة یتناول هذا المقال مقارنة وصفیة تحلیلیة للولایات المتحدة فی روایات حین ترکنَا الجِسر» من عبدالرحمن منیف و «پیکر فرهاد» من عباس معروفی تقود هذه الروایات القارئ من قراءة الرسالة من بدایة رسالة المرسل إلى کتب الخطاب المختلفة للقارئ لفهم العلاقات والتکوین الداخلی للعمل الأدبی من أجل تحقیق الهیکل النهائی للروایات. فی هذا البحث، تم استخراج الأعراض الإدراکیة الحسیة من دراسة النصوص والقواعد الجدیدة الخاصة بمستوى الهیاکل السردیة. هذه العلامات فی سیاق مجرى عقول الرواة دفعت إلى تصرفات الأبطال وأدت إلى اکتشاف خطابات بوشی فی النظام الدلالی. العلامات الموضوعیة التی وصلت إلى نهایتها کل یوم فی فصل جدید وصلوا إلی الفصل جدید من انهیار الدلالات. تظهر معانی جدیدة الملمس السابق والماضی و التنزیلات الجمالیة من خلال الثقوب الدلالیة. یخلق منطق الخطاب تتابع خطاب بوشی ولهذا إنه یترک موقفًا حاسمًا من أجل تحقیق تفوق المعنى . تعد خطابات بوشی نتاج تدفق السوائل لعقول المتابعین فی الإدراک الحسی المقبل وفائض رسومی للعناصر التی تمیل إلى خلق علامات جدیدة ومختلفة للاضطراب.

چکیده فارسی: درپی تحولات سیاسی و اجتماعی جهان و آشنایی با آثار ادبای غرب، ایران و مصر نیز همچون سایر کشورها به نشر مفاهیم و تفکرات ادبی خود دست زدند. در همین راستا شرایط مشابه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دو ملت ایران و مصر باعث ایجاد تفاهم فکری میان این دو کشور بوده و حاصل آن نزدیکی ادبیات دو کشور است. ازجمله این تشابهات، وجود دو رمان الشحاذ از نجیب محفوظ و شازده احتجاب نوشته هوشنگ گلشیری است که از ویژگی های مضمونی مشابهی چون؛ سرگردانی شخصیت، جستجوی هویت، افتادن در ورطه سقوط و ویژگی های ساختاری همسانی چون؛ جریان سیال ذهن، وجود شاخصه های سورریالیسم، و توصیف های ظاهری و باطنی برخوردارند. هدف آن است که با سنجش این همانندی ها، دریافت تازه ای از ساختار و محتوای این دو اثر ارزشمند در حوزه ادبیات تطبیقی حاصل شود. روش کار به صورت توصیفی-تحلیلی و براساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی است. برخی نتایج به دست آمده به این قرار است: الف) وجود ساختارهای مشابه در این دو رمان نشان می دهد دو نویسنده تحت تاثیر فنون داستان پردازی ادبیات غربی هستند. ب) حضور پررنگ شاخصه های سورریالیسم در دو رمان باعث پذیرش آن ها در زمره رمان های این مکتب می شود. ج) برخورد با شرایط اجتماعی همچون خفقان سیاسی و اجتماعی و نبود آزادی بیان، دستاویزی برای دو نویسنده است تا به سبکی ویژه از نگارش سورریالیسم و جریان سیال ذهن برای بیان مقاصد خویش دست یابند. چکیده عربی: إثر التطورات الاجتماعیة والسیاسیة فی العالم والتعرف على أعمال الأدب الغربی، بدأت إیران ومصر، وکذلک البلدان الأخرى ، بنشر مفاهیمهم وأفکارهم الأدبیة. نظرًا لهذا الأمر خلقت الظروف السیاسیة والثقافیة والاجتماعیة المماثلة لشعبی إیران ومصر تفاهمًا فکریًا بین البلدین، مما أدى إلى تقارب کبیر بین البلدین. من هذه التشابهات هی روایة "الشحاذ" لنجیب محفوظ و روایة"شازده إحتجاب"لهوشنغ غلشیری، ولهاتین الروایتین موضوعات متشابهة مثل حیرة البطل، والبحث عن الهویة، والسقوط فی الهاویة، والسمات الهیکلیة المتجانسة مثل تیار الوعی، ومیزات المدرسة السریالیة، والأوصاف الباطنیة والخارجیة. الغرض الرئیسی من هذا المقال هو دراسة التشابهات للحصول علی فهم جدید للهیکل والمضمون لهاتین الروایتین القیّمتین من منظار الأدب المقارن. منهج البحث هو الوصفی-التحلیلی ویستند إلى المدرسة الأمریکیة للأدب المقارن. وفیما یلی بعض النتائج: (أ) یشیر وجود هیاکل مماثلة فی هاتین الروایتین إلى أن المؤلفین الإثنین یتأثران بتقنیات سرد القصص الأدبیة الغربیة. ب) الوجود القوی للسمات السریالیة فی هاتین الروایتین یجعلهما مقبولتین فی زمرة روایات هذه المدرسة. (ج) تعتبر الظروف الاجتماعیة مثل الإختناق السیاسی والاجتماعی وانعدام حریة التعبیر سببًا أساسیًا للکتابین فی إستخدام منهج معین للکتابة – وهو السریالیّة و تیار الوعی-للتعبیر عن نوایاهما.

چکیده فارسی: فیلیپ هامون، نظریه پرداز و نشانه شناس معاصر فرانسوی، از جمله صاحب نظرانی است که از زاویه دید جدیدی به عنصر شخصیت نگریسته است. نظریه او به دلیل دربرگرفتن آراء نظریه پردازان پیشین، می تواند به شناخت چیستی، مفاهیم و دلالت هایی که در پس شخصیت ها نهفته است بپردازد. این نظریه یکی از نظریه های جامع و دقیق پیرامون عنصر شخصیت است. با عنایت به اینکه شخصیت ها در رمان های «رجال فی الشمس» اثر غسان کنفانی و «خشم و هیاهو» اثر ویلیام فاکنر نقش بسیار برجسته ای ایفا می کنند، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی عنصر شخصیت را در دو رمان مذکور براساس نظریه فیلیپ هامون از حیث؛ انواع شخصیت، سطوح توصیف شخصیت، مدلول شخصیت و دال شخصیت، مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان می دهد که کنفانی و فاکنر ضمن استفاده از شخصیت های تاریخی، اجتماعی، اسطوره ای و مجازی به تمام شخصیت ها فرصت نقش آفرینی داده اند. علی رغم اینکه روایت در بخش های زیادی از دو رمان بر اساس تکنیک جریان سیال ذهن است، ولی حضور دو نویسنده در مواردی چون بیان جزییات، بیان افکار شخصیت ها، توصیف صحنه ها و. . . مشهود است. از سوی دیگر، پرسش های مطرح شده در رمان توسط راوی، بیانگر در نظر گرفتن جایگاهی برای خواننده است. این دو نویسنده توانسته اند اسامی، اوصاف و القاب شخصیت ها را با کارکرد داستانی خود هماهنگ و هم سو سازند و با توصیف ابعاد گوناگون شخصیت ها خواننده را در مقابل تصویری تمام نما از آنان قرار دهند. چکیده عربی: یعتبر فیلیپ هامون الباحث النظری الفرنسی المعاصر، من المفکّرین الّذین أمعنوا النظر فی عنصر الشخصیّة من وجهة نظر جدیدة. بما أنَّ نظریته تشتمل أفکار الباحثین الآخرین، فلذلک تعدّ نظریته أکمل النظریات وأشملها حول عنصر الشخصیّة، ونظراً إلی أنَّ للشخصیّات فی روایتی «رجال فی الشّمس» لغسّان کنفانی و«الغضب والصخب» لویلیام فوکنر دوراً بارزاً، لذلک حاول هذا البحث مستفیداً من المنهج الوصفی-التحلیلی أن یدرس عنصر الشخصیة فی هاتین الروایتین استناداً إلی نظریة فیلیپ هامون من حیث 1-أنواع الشخصیّة، 2، مستویات توصیف الشخصیّة، 3-مدلول الشخصیّة، و4-دالّ الشخصیّة. ووصل إلی نتائج أهمّها هی: إنّ کنفانی وفوکنر قد أتاحا الفرصة للشخصیّات کی تلعب دورها فی الروایة أثناء استخدام الشخصیّات التاریخیّة، والاجتماعیّة، والأسطوریّة، والمجازیّة. برغم أنّ أجزاء کثیرة من الروایتین تروی بناء علی تقنیة تیّار الوعی، لکنّ حضور الکاتبین فی بعض الحالات بما فیها التعبیر عن النفاصیل، وأفکار الشخصیّات، وصف المشاهد و. . . واضحٌ جدّاً. من جهة أخری، إنّ الأسئلة المطروحة من قبل الراوی، تشیر إلی مکان للقارئ. لقد استطاع الکاتبان أن یخلقا الملائمة بین أسماء الشخصیّات ومعانیها وعناوینها مع وظیفتها السّردیة فی روایتهما وأن یضعا صورة کاملة عنها أمام القارئ من خلال وصف أبعادها المختلفة.

چکیده فارسی: قصیده النثر یا شعر سپید به عنوان پدیده ای نو در ادبیات فارسی و عربی، افق های تازه ای را در برابر دیدگان گشود که نماد کامل خروج از شعر سنتی و دگرگونی شدید آن است. این نوع شعری جدید اگرچه در رابطه با موسیقی و وزن های عروضی دگرگونی شدیدی ایجاد کرده است، اما خالی از عناصر موسیقی نیست و شاعر با شگردهای مختلف این خلا را پر کرده است. یکی از عناصری که نقش مهمی در تقویت موسیقی داخلی این نوع ادبی و برجسته کردن مضمون دارد، عنصر تکرار است. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی-توصیفی، کارکرد عنصر تکرار را در دیوان های نثری شاعر معاصر عراقی یحیی سماوی و شعر سپید احمد شاملو بررسی کند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد؛ پدیده تکرار در شکل های مختلف به کار گرفته شده است و این عنصر علاوه بر اینکه بخشی از موسیقی درونی را ایجاد کرده و ساختار آهنگین آن را ارتقا بخشیده است، باعث اغنای جنبه دلالی و زیبایی این نوع ادبی گردیده است. تکرار در قصاید سماوی و شاملو نقش مهمی در انسجام شعر و لذت شنیداری و تقویت ساختار آهنگین متن، انتقال احساسات و عواطف درونی شاعر، فضا سازی و نفوذ بیشتر کلام در جان خواننده، دیداری کردن تصویر و حفظ آن در ذهن مخاطب، برجسته کردن مفهوم و تبیین جهت گیری های فکری هر دو شاعر و انسجام و تماسک متن داشته است، و به عنوان یکی از مهم ترین ویژگی های سبکی هر دو شاعر به شمار می رود. چکیده عربی: نشأت قصیدة النثر أو الشعر الأبیض کظاهرة جدیدة فی الأدبین العربی والفارسی، وفتحت آفاقاً جدیدة، وهی عملت علی خرق الشعر التقلیدی. ورغم أن قصیدة النثر أحدثت تحولاً عمیقاً فیما یتعلق بمسألة الموسیقی والأوزان العروضیة، لکنها لیست خالیة من العناصر الإیقاعیة، بل یشغل الشاعر هذا الفراغ بالأسالیب المختلفة. یعدُّ التکرار أحد العناصر التی لها دور ممیّز فی تعزیز الإیقاع الداخلی وتأکید الفکرة فی هذا الجنس الأدبی. تحاول هذه الدراسة بالاعتماد علی المنهج الوصفی التحلیلی دراسة توظیف عنصر التکرار فی الدواوین النثریة للشاعر العراقی الحدیث یحیی السماوی وقصیدة النثر لأحمد شاملو. تبیّن من خلال هذه الدراسة؛ أن ظاهرة التکرار استخدمت بأشکال مختلفة، وإضافة إلی دورها فی إحداث الموسیقی الداخلیة و توفیر جوٍ موسیقیٍ مؤثرٍ فی النص، تسهم فی إغناء البعد الدلالی والجمالی لهذا النوع الأدبی. إن عنصر التکرار فی قصائد السماوی وشاملو له دور ممیّز فی تماسک الشعر وتلذذه وتعزیز البنیة الإیقاعیة، کما کان مؤثراً فی نقل أحاسیس الشاعر وانفعالاته، الفضاء النصی، تأثر القارئ، تشکیل الصورة البصریة وتثبیتها فی ذهن المتلقی، تسلیط الضوء علی الفکرة، وتبیین التوجهات الفکریة للشاعرین وتماسک النص. ویعتبر من أهم ممیزات أسلوب لکلّ واحد منهما.

چکیده فارسی: ابراهیم امین الشواربی مصری، نخستین مترجم عربی است که به گستره ترجمه غزلیات حافظ گام نهاد و با «اغانی شیراز، غزلیات حافظ الشیرازی» بلندآوازه گردید. این اثر منثور که در ترجمه برخی غزلیات همچون غزل دهم، سرایشی منظوم نیز به همراه دارد، متاثر از محدودیت هایی است که آندره لفور ترجمه پژوه در نگره بازنویسی خود مطرح می کند. وی در این نگره، ترجمه را نوعی بازنویسی می داند که محدودیت های برون سیستمی و درون سیستمی؛ ایدیولوژی و سبک ادبی در آن موثر است. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی می کوشد ترجمه عربی منظوم و منثور شواربی از غزل دهم حافظ را در سایه محدودیت های مورد نظر لفور بررسی نماید. برآیند پایانی این پژوهش، از یک سو نمایش تاثیر محدودیت ایدیولوژی لفور در ترجمه شواربی است آن هم با نگرش عارفانه وی در بازنویسی این غزل و معادل سازی نمادهای خانقاهی؛ «پیر»، «میخانه»، «خرابات» و «خانه خمار» و از سویی دیگر، بیانگر محدودیت سبک ادبی است که شواربی را به بازنویسی مفهومی و دست کاری شده در آوا، موسیقی و صنایع ادبی می کشاند. نمودهای نگره لفور را می توان در بازنویسی شواربی به شکل ترجمه جداگانه منظوم و منثور، افزایش و کاهش برخی واژگان، وارونه سازی در کاربرد ساختارها، شکل و جنس ضمایر و وارونه سازی در تخلص یا حذف آن دید. شواربی در بازنویسی خود هم متاثر از محدودیت های یادشده است و هم با گزینش استراتژی هایی ویژه، عاملی کنترل گر جلوه می نماید. چکیده عربی: ابراهیم امین الشواربی المصری کان أول مترجم عربی لغزلیات حافظ وصار شهیرا بکتابة «أغانی شیراز؛ غزلیات حافظ الشیرازی». هذا الکتاب إلى جانب ترجمته نثراً یحتوی علی الترجمة شعراً فی بعض الغزلیات کالغزل العاشر أیضا، متأثراً بالقیود التی یطرحها أندریه لوفیفر، عالم الترجمة فی نظریته: الکتابة المنقّحة. یعتقد لوفیفر أنّ الترجمة نوع من الکتابة المنقّحة التی تتاثر بالقیود داخل النظام الأدبی وخارجه، یعنی أیدئولوجیة و بوطیقا. یعتمد هذا البحث علی المنهج الوصفی والتحلیلی لدراسة الترجمة الشعریة والنثریة للشواربی من الغزل العاشر علی ضوء القیود المعینة من نظریة لوفیفر. تشیر نتائج هذا البحث إلى أثر قیود لوفیفر الأیدئولوجیة فی ترجمة الشواربی خاصة فی اتجاهه العرفانی فی الکتابة المنقّحة لهذا الغزل ومعادلة رموز خانقاهیة؛ «پیر»، «میخانه»، «خرابات» و«خانة خمّار». ومن جهة أخری یعبّر هذا البحث عن البوطیقا و الأسلوب الأدبی الذی قاد الشواربی إلی صیاغة المفهوم والمعالجة فی الأصوات والموسیقی والصناعات الأدبیة. مظاهر نظرة لوفیفر أبرزت فی الکتابة المنقّحة للشواربی، شکل الترجمة المستقلة الشعریة والنثریة، وذلک فی زیادة بعض الألفاظ أو حذف بعضها، فی قلب استعمال الصیاغات والأشکال والضمائر وقلب فی التخلص أو حذفه. یکون الشواربی خاضعا للقیود المذکورة کما یکون له دوره المهم فی الإستراتیجیات الخاصة التی یملکها کالعامل المراقب.