مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی
سال:1398 | دوره:12 | شماره:2 (پیاپی 23) |تعداد مقالات:11

هدف: تحولات سریع و تغییرات عمده در دنیای امروز عکس العمل های مناسب، سریع تر و پردازش اطلاعاتی بیشتری را می طلبد. دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی نیز مانند سایر سازمان ها برای بقا و مقابله با این تغییرات و عدم اطمینان نیاز به چابکی سازمانی، درک پارادایم جدید، تغییر در نگرش ها، اهداف، شیوه های کار و مدیریت سازمان ها را دارند. پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی مفهومی چابکی سازمانی برای دانشگاه های دولتی شهر تهران انجام شد. مواد و روش ها: این تحقیق از نوع پژوهش های کیفی بود که با بهره گیری از رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شد. جامعه آماری روسا، معاونین و مدیران دانشگاه های دولتی شهر تهران در نظر گرفته شد. روش نمونه گیری این پژوهش هدفمند بوده و جهت تکمیل آن و در راستای دستیابی به اشباع نظری، در مجموع با 12 نفر به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش مصاحبه شد. داده ها از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استخراج شد. نتیجه گیری: تحلیل داده ها همزمان با مصاحبه ها و استفاده از سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت. جهت اطمینان از اعتبار تحلیل های کیفی، از روش بازبینی توسط اعضا و بررسی همکار استفاده شد. در نهایت الگویی مشتمل بر شش عامل شرایط علی (محرک های چابکی)، پدیده محوری (توانمندسازهای چابکی)، راهبردها (قابلیت های چابکی)، متغیرهای زمینه ای، مداخله گر، پیامدهای چابکی و 22 مقوله برای دانشگاه های دولتی شهر تهران طراحی گردید که مبتنی بر آن ارتباط میان عناصر تشکیل دهنده این الگو شناسایی گردید.

هدف: از این پژوهش طراحی الگوی دانشگاه کارآفرین برای دانشگاه های آزاد اسلامی غرب ایران بود. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل داده بنیاد انجام گرفت. مواد و روش ها: جامعه آماری، دانشگاه های آزاد اسلامی غرب کشور بود. تعداد مشارکت کنندگان دوازده نفر از متخصصان دانشگاه کارآفرین بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده های مورد نیاز به روش مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شدند. روایی سوالات با استفاده از نظرات متخصصان حوزه دانشگاه کارآفرین به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها براساس رهیافت نظام مند نظریه داده بنیاد در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. اعتبار یافته ها به کمک روش های تطبیق اعضاء و بررسی همکار به دست آمد. نتایج نشان دهنده بیست و یک مقوله شامل منابع انسانی، پایه های اقتصادی، سیاست های سازمانی، ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی، آموزش و پژوهش کارآفرینانه، استراتژی دانشگاه، نگرش سازمانی کارآفرینانه، جو سازمانی کارآفرینانه، ریسک پذیری، تغییر ماهیت آموزش عالی، اعتبار و جایگاه دانشگاه، تهیه سند کارآفرینی، بهبود محیط کسب و کار، ارتباط دانشگاه با جامعه، مواضع قانونی، اکوسیستم های کارآفرینی، سیاسی کاری، بین المللی شدن دانشگاه، رضایت ذی نفعان و تجاری سازی دانشگاه بود که در شش طبقه اصلی شامل شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها در قالب مدل پارادایمی قرار گرفت. بحث و نتیجه گیری: نتایج کدگذاری مصاحبه ها و تجزیه و تحلیل یافته های بخش کیفی نشان داد که دو مولفه منابع انسانی شایسته و پایه های اقتصادی از شرایط علی و به وجود آورنده دانشگاه کارآفرین هستند. سیاست های سازمانی کارآفرینانه ازجمله اصلاح سیاست های بالادستی و قوانین وزارت علوم؛ ساختار سازمانی کارآفرینانه، فرهنگ سازمانی کارآفرینانه و اجرای سیاست های آموزشی و پژوهشی مشتری گرا و کارآفرینانه مهم ترین ویژگی ها و مولفه های دانشگاه کارآفرین بودند. هم چنین شرایط زمینه ای که بر مولفه های دانشگاه کارآفرین تاثیر می گذارد عبارت اند از استراتژی دانشگاه، جو سازمانی کارآفرینانه، نگرش کارآفرینانه، ریسک پذیری، تغییر ماهیت آموزش عالی و انتظار جامعه، دولت و صنعت از دانشگاه برای رفع نیازهای شان، که آموزش عالی را متحول نموده و سبب شده تا دانشگاه ها به سمت کارآفرین شدن و پاسخگویی به خواسته های مشتریان شان هدایت شوند. ششمین عامل زمینه ساز دانشگاه کارآفرین، خوش نامی دانشگاه است؛ که بر ذی نفعان و مشتریان تاثیر گذاشته و آن ها را به سرمایه گذاری در دانشگاه و مشارکت با آن ترغیب می کند. عوامل مداخله گر که می توانند سرعت بخش یا مانع تبدیل یک دانشگاه سنتی به دانشگاه کارآفرین شوند و تا حدودی در کنترل دانشگاه نیستند؛ عبارت بودند از مواضع قانونی و حقوقی، اکوسیستم های کارآفرینی اعم از اکوسیستم های در اختیار دانشگاه و اکوسیستم های خارج از اختیار دانشگاه، سیاسی گری و انواع لابی ها که در بیشتر امور زندگی ما دخالت داشته و دانشگاه ها نیز مشمول این مهم هستند. یکی از راهبردهای دستیابی به دانشگاه کارآفرین وجود و اجرای چشم انداز و سند کارآفرینی دانشگاه است که به منزله کانال عبور و چراغ راه است. بهبود محیط کسب و کار و ارتباط دانشگاه با جامعه اطراف خود ازجمله کارآفرینان و ارتباط با دانشگاه های کارآفرین جهان و منطقه و الگوگیری از آن ها یکی دیگر از راهبردهای اثرگذار در ایجاد دانشگاه کارآفرین است. در نهایت بین المللی شدن دانشگاه، رضایت ذی نفعان و تجاری سازی دانش در قالب شرکت های دانش بنیان، پارک های علم و فناوری، ایجاد کسب و کارهای زایشی از پیامدهای دانشگاه کارآفرین بودند. بر این اساس پیشنهاد می شود: وزارت علوم افرادی را به مدیریت دانشگاه ها منصوب کند که کارآفرین باشند یا به سیاست های کارآفرینی دولت و دانشگاه ها پایبند باشند. کارآفرینی در ارزشیابی و ارتقای علمی و اداری اساتید نقش داشته باشد. دانشگاه ها از طریق مراکز رشد، پارک های علم و دفاتر ارتباط با صنعت ارتباط بیشتری با بخش صنعت داشته باشند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل و نقد تربیت اخلاقی هابرماس و بررسی چرایی و چگونگی کاربرد آن در نظام آموزشی ایران با استفاده از دو روش توصیفی و تحلیلی است. مواد و روش ها: برای نایل شدن به پاسخ هر کدام از پرسش های پژوهش باید روشی متناسب با اقتضایات هر پرسش و پاسخ را به کار گرفت. از این رو، در این مطالعه روش های توصیفی-تحلیلی به کار گرفته شده اند. از روش هایی که در این پژوهش برای پاسخگویی به پرسش اول – بررسی مبانی تربیت اخلاقی هابرماس با تمرکز بر نظریه کنش ارتباطی-و پرسش دوم-بررسی انتقادهای وارد بر تربیت اخلاقی هابرماس-مورد استفاده قرار می گیرد، روش توصیفی است. در حقیقت ابتدا مولفه های اخلاقی هابرماس را توصیف کرده ایم، سپس در پاسخ به سوال سوم – چرایی و چگونگی کاربرد آراء تربیت اخلاقی هابرماس در نظام آموزشی ایران-از روش تحلیلی بهره گرفته ایم. بدین صورت که دلالت های تربیتی نظریه هابرماس را در نظام آموزشی ایران تحلیل کرده ایم. منابعی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می گیرند عبارت اند از آثار هابرماس که منابع اولیه محسوب می شوند و آثار، اسناد و پژوهش های دیگران در این زمینه که منابع ثانویه به شمار می آیند. بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد که هابرماس متعلق به مکتب انتقادی بوده است و غایت تربیت اخلاقی را رهایی بخشی می داند. تاکید هابرماس بر عقلانیت ارتباطی و اخلاق گفتگویی در نظریه کنش ارتباطی، در سطح فردی رشد و شکوفایی خرد مبتنی بر ارتباط متقابل هنجاری (عقل ارتباطی) و در سطح اجتماعی دستیابی به تفاهم مبتنی بر کنش های اخلاقی را به عنوان اهداف تربیت اخلاقی مطرح می سازد. گرچه نقدهای بسیاری بر نظریه تربیت اخلاقی مبتنی بر کنش ارتباطی هابرماس وارد است اما دیدگاه وی با توجه به مقوله هایی از قبیل نقد، تغییر، گفتگو و رهایی، پرهیز از خشونت و غیره می تواند حاوی پیام ها و نکات بسیاری در نظام آموزشی ایران باشد. به عنوان نمونه می توان به موارد ذیل اشاره کرد: توجه به توانش زبانی و مفاهمه، نهادینه کردن روحیه تساهل و مدارا نسبت به دیگری، مشارکت دادن دیدگاه های رقیب به طور هم زمان در گفتگو و نهادینه کردن استدلال عقلانی و اخلاق گفتگویی از طریق سیستم مدیریتی در مدرسه و کلاس.

هدف: هدف پژوهش حاضر مرور نظام مند مطالعات و پژوهش های انجا م شده در مورد نگرش اعضای هیات علمی در خصوص کاربست فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش طی دوره زمانی 1381 تا 1395 است و به این پرسش اصلی پاسخ می دهد که پژوهش های انجام شده چه ویژگی هایی داشته اند؟ روند نگرشی اساتید در طی این مدت چگونه بوده؟ و چه عواملی بر نگرش آنان تاثیر گذاشته است؟ هم چنین پژوهش حاضر درصدد بود تا تصویر جامعی از سیمای این پژوهش ها ارایه دهد. مواد و روش ها: این پژوهش توصیفی تحلیلی و از نوع بنیادی است که در آن به تحلیل کمی و کیفی پژوهش های گذشته از نظر موضوعاتی هم چون سهم موضوعی مقالات، روش های تحقیق، گویه های نگرشی و روند نگرش پرداخته شده است. در این تحقیق با توجه به هدف پژوهش، از روش مرور نظام مند استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل مقاله های چاپ شده در نشریه ها و نمایه شده در پایگاه های Magiran، Normagas، Sid، Google می باشد. در این راستا با بهره گیری از اطلاعات موجود در سیستم اینترنتی و پایگاه های اطلاع رسانی داخلی از جمله Magiran، Normagas، Sid، Google و پرتال جامع علوم انسانی کلید واژه های نگرش، باور، عقاید، فناوری اطلاعات و ارتباطات، تکنولوژی آموزشی، رایانه، کامپیوتر، اینترنت، فناوری سیار، آموزش الکترونیکی، اساتید و اعضای هیات علمی مورد جستجو قرار گرفتند. سپس، مقالات به دست آمده به دو دسته مرتبط و غیرمرتبط تقسیم بندی شدند. از 145مقاله به دست آمده، پس از حذف مقالات نامرتبط، 39 مقاله وارد مطالعه شدند. در نهایت از بین آن ها 30 مقاله دارای ملاک های ورود به مطالعه بوده و مورد بررسی قرار گرفتند. این مقاله با استفاده از روش مرور نظام مند 30 پژوهش انجام شده در ایران را بررسی توصیفی و هم چنین ارزیابی کرده است. برای بررسی پایایی در روش مرور نظام مند مقالات توسط دو فرد خبره بررسی و مورد تایید قرار گرفت. بحث و نتیجه گیری: یافته ها بیانگر آن است که مقوله نگرش در کاربرد فناوری سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. غالب ترین روش ها از منظر هدف، جمع آوری اطلاعات و شیوه اجرا در خصوص نقش نگرش در کاربست فناوری به ترتیب سه روش کمی، پرسشنامه، توصیفی بوده است. تیوری رفتار برنامه ریزی شده آیزن و فیشبن تیوری مشاهده شده از نظریه ها و تیوری های مورد استفاده در مقالات بوده است. عوامل پیش برنده و مشوق نیز زمینه ساز ایجاد نگرش مساعد به فناوری می باشد. هم چنین یافته های نشان داد که بین نگرش و کاربرد فناوری، رابطه معناداری وجود دارد. علاوه بر این نگرش اساتید نسبت به کاربرد فناوری در سال های اخیر کمی به سمت منفی تمایل پیدا کرده است. یافته های پژوهش حاضر بیانگر این است که متغیرهای مدرک تحصیلی، رتبه علمی و دانشکده از عوامل تاثیرگذار بر نگرش اعضای هیات علمی نسبت به فناوری می باشد. نگرش اعضای هیات علمی نقش مهم و تاثیر انکارناپذیری در بهبود میزان کاربرد فناوری ایفا می کنند اما طبق نتایج این پژوهش، نگرش اساتید نسبت به فناوری روبه منفی شدن می باشد. از این رو آگاهی هر چه بهتر از روند نگرشی منجر به شناخت عوامل و دلایل منفی شدن نگرش اعضای هیات علمی و افزایش و بهبود کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط آن ها خواهد داشت.

هدف: با پیشرفت فناوری و جریان سریع تحولات جهانی، دانشگاه ها در تعامل بیشتری با محیط پیرامون خود قرار گرفته اند، و این مساله چالش های متعددی را برای آموزش عالی در حوزه های مختلفی ایجاد کرده است. بنابراین شناسایی آن ها و اتخاذ راهبردهای منطقی و واقع بینانه در مقابل آن باعث اثربخشی هرچه بیشتر نظام آموزش عالی خواهد شد؛ بدین منظور پژوهش حاضر قصد دارد چالش های نوظهور در توسعه آموزش عالی را شناسایی نموده و در این راستا الگویی مفهومی ارایه نماید. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کیفی بود که در آن با استفاده از رویکرد نظریه داده بنیاد، چالش های نوظهور در آموزش عالی شناسایی شد. گردآوری اطلاعات با ابزار مصاحبه عمیق انجام شد که اشباع نظری یافته ها، در شانزدهمین مصاحبه حاصل گردید. تحلیل داده ها نیز از روش گراندد تیوری، و با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی صورت رفت. میدان تحقیق در این پژوهش، متخصصان و خبرگان و مدیران آموزش عالی در دانشگاه های مختلف کشور بودند. مشارکت کنندگان به صورت روش نمونه گیری هدفمند (از نوع گلوله برفی) انتخاب شدند. به منظور رعایت ویژگی های کیفی پژوهش از سه معیار قابل قبول بودن، تاییدپذیری و قابلیت اطمینان استفاده شد؛ و نتایج حاصل از این مطالعه به اساتید شرکت کننده در پژوهش ارایه، و نتایج مطالعه تایید شد. بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد چهار دسته چالش جدی و نوظهور در آموزش عالی وجود دارد که شامل: چالش های بین المللی؛ چالش های میان رشته ای، چالش های ارتباط با صنعت؛ چالش در حوزه های نوین علم، می باشد. که اگر به چشم فرصت به هر یک از این چالش ها نگاه شود یقینا بستر مناسبی برای توسعه آموزش عالی فراهم خواهد گردید در پایان پژوهش نیز، راهبردهایی تدوین و مدل نهایی براساس یافته های پژوهش ارایه شده است.

هدف: نظام آموزش و پرورش در راستای تحقق سند توسعه کشور مستلزم دارا بودن برداشت مشخص در خصوص انسان مطلوب برای نظام آموزشی و نیازمند برقراری عدالت آموزشی می باشد. دستیابی به آموزش با رویکرد برابری فرصت ها و عدالت آموزشی را می توان به عنوان هدف یا به عنوان وسیله ای جهت تحقق هدف بلندمدت برابری اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار داد. مساله عدالت آموزشی و تحقق آن، در سراسر جهان مساله ای اساسی است و نقش مهم و قابل توجهی در رشد و توسعه کشورها و بهبود شاخص های برابری و تعالی انسان ها دارد. در همین راستا، این پژوهش به بررسی تحقق فرصت های عادلانه ی آموزشی در مقطع ابتدایی شهر تهران براساس قانون برنامه پنجم توسعه کشور پرداخته است. مواد و روش ها: روش پژوهش از نوع داده بنیاد (روش اشتراس کوربین) بوده است. مشارکت کنندگان در پژوهش حاضر عبارت اند از متخصصان، کارشناسان، سیاست گذاران و مسیولان اجرایی وزارت آموزش و پرورش، آموزش و پرورش شهر تهران و سازمان برنامه و بودجه کشور. با توجه به هدف اصلی پژوهش، حسب مورد از روش نمونه گیری زنجیره ای استفاده شده است. با توجه به اشباع داده ها در پژوهش حاضر، تعداد نمونه ها شامل 15 نفر بودند. ابزار جمع آوری داده ها یک فرم مصاحبه نیمه ساختاریافته با ده سوال اصلی بود. روایی این مصاحبه براساس روایی صوری و محتوایی با بهره گیری از نظرات 5 تن از متخصصان و صاحب نظران حوزه تعلیم و تربیت مورد تایید قرار گرفته است. در خصوص پایایی ابزار نیز از قابلیت تایید یا به عبارتی تاییدپذیری بهره گرفته شده است. در این راستا یک فرد متخصص به موازات پژوهشگر داده های خام به دست آمده را بررسی و تایید نموده است. یافته ها با استفاده از روش استقرایی و نرم افزار مکس کیودا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بحث و نتیجه گیری: یافته های بدست آمده نشانگر ضعف در رعایت حقوق برابر، ضعف در تناسب کتب درسی با فرهنگ، زبان و قومیت های مختلف، دسترسی به فرصت های عادلانه آموزشی به تناسب جنسیت، ضعف در تحقق زمینه مناسب برای تحصیل بازماندگان از تحصیل، ضعف در توجه به تدریس ادبیات براساس قومیت ها، ضعف در رعایت استانداردهای مربوط به نسبت دانش آموز به معلم، ضعف در رعایت نسبت دانش آموز به فضای تراکم دانش آموزان، توزیع نابرابر نیروی انسانی مجرب، ناعادلانه بودن منابع مالی، بی توجهی به توسعه و گسترش آموزش بوده است. از این رو توجه ویژه با نگاهی عملی با ارایه راهکارهایی کاربردی از سوی متخصصان و دست اندرکاران به فرصت های عادلانه ی آموزشی مقطع ابتدایی شهر تهران براساس قانون برنامه پنجم توسعه کشور ضروری بوده و هم چنین افزایش بهره گیری از متخصصان و کارشناسان زبده در زمینه تحقق فرصت های عادلانه ی آموزشی که با قانون برنامه پنجم توسعه کشور آشنایی کافی و وافی داشته باشند. از طرفی توجه ویژه و عنایت به تفاوت های زبانی و قومی و مذهبی در شهر تهران با در نظر گرفتن کتب درسی ویژه برای هر یک از مناطق، باز بودن و گشاده بودن نظام آموزشی و مدارس به روی رسانه ها، نهادها و سازمان های ذی ربط در جهت همکاری تحقق فرصت های عادلانه ی آموزشی مقطع ابتدایی براساس قانون برنامه پنجم توسعه کشور و هم چنین همکاری با موسسات مردم نهاد و ان جی اوها برای برگزاری کلاس ها در زمینه های قومیتی، فرهنگی، کودکان کار و بازمانده از تحصیل مانند صبح رویش می تواند در راستای تحقق فرصت های عادلانه آموزشی در مقطع ابتدایی شهر تهران بر پایه قانون برنامه پنجم توسعه کشور مثمرثمر باشد.

هدف: این مطالعه با هدف کلی تحلیل راهبردی ارتقای چابکی سازمانی در آموزش عالی کشاورزی ایران، با بهره گیری از روش SWOT انجام شد. جهت دستیابی به هدف فوق، ابتدا با تحلیل SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای پیش روی آموزش عالی کشاورزی ایران به منظور ارتقای چابکی، استخراج شده و سپس راهبردهای ارتقای چابکی سازمانی در آموزش عالی کشاورزی ایران ارایه گردید. مواد و روش ها: برای رسیدن به هدف کلی فوق، دو گام کیفی و کمی جهت مشخص شدن راهبردهای ارتقای چابکی سازمانی در آموزش عالی کشاورزی ایران طی گردید. لذا این پژوهش از لحاظ پارادایم به صورت آمیخته می باشد. بدین ترتیب که در گام نخست عوامل داخلی و خارجی در قالب چهار دسته نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات از طریق مصاحبه های عمیق با صاحب نظران آموزش عالی کشاورزی، جمع آوری و با روش تحلیل خط به خط و در قالب تحلیل محتوای متعارف، شناسایی شدند. بدین منظور داده ها از طریق مصاحبه های عمیق با 15 تن از صاحب نظران آموزش عالی کشاورزی ایران که به روش گلوله برفی انتخاب شدند، جمع آوری و با روش تحلیل خط به خط و در قالب تحلیل محتوای متعارف، پردازش شدند. سپس در گام دوم نیز بعد از تجزیه و تحلیل محتوای عرفی مصاحبه ها، عوامل داخلی و خارجی در قالب چهار دسته نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به صورت پرسشنامه تنظیم گردید و در بین صاحب نظران آموزش عالی کشاورزی ایران توزیع شد تا صاحب نظران آموزش عالی کشاورزی نسبت به تعیین اهمیت (وزن) و نیز وضعیت موجود هر یک از موارد اقدام نمایند. به منظور تایید روایی و پایایی بخش کیفی تکنیک SWOT علاوه بر استفاده از چهار تکنیک 1-کنترل اعضاء (از طریق ارایه تحلیل داده ها و نتایج آن به پاسخگویان از واکنش آن ها در مرحله ی گزارش نوشته ها آگاهی حاصل آید)، 2-خود بازبینی محقق در طی فرآیند جمع آوری و تحلیل داده ها، به منظور تایید انتقال پذیری پژوهش سعی شد توسعه و توصیف غنی از مجموعه داده های مطالعه در طول مرحله ی گردآوری داده ها صورت پذیرد. 3 و 4-تاییدپذیری و اطمینان پذیری پژوهش نیز از طریق ثبت و ضبط دقیق فرآیند مصاحبه ها و تمامی جزییات آن انجام پذیرفت. به جامعیت تحلیل محیط بیرونی و درونی نیز توجه گردید که خود تحت تاثیر مواردی نظیر زمان صرف شده برای جمع آوری داده ها، تجربه متخصصان در رابطه با موضوع و به ویژه تجربه و مهارت محقق در انجام مصاحبه ها، قرار می گیرد. بحث و نتیجه گیری: برمبنای یافته های مندرج در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی به منظور ارتقای قابلیت های چابکی سازمانی در آموزش عالی کشاورزی، عواملی چون افزایش سطح فناوری و وجود اساتید توانمند در دانشگاه های کشاورزی، مهم ترین نقطه قوت و گسترش روز افزون تکنولوژی های نوظهور در بخش کشاورزی، مهم ترین فرصت موجود برای چابکی سازمانی آموزش عالی کشاورزی ایران و کاهش بودجه و سرمایه گذاری در آموزش عالی کشاورزی و عدم انطباق محتوای آموزشی با نیازهای بازار کار، مهم ترین نقاط ضعف و سیاست گذاری متمرکز، ارتباط ضعیف بین بخش های اجرایی، مراکز تحقیقاتی و صنایع با دانشگاه و نبود سازوکارهای پیوند بین نظام آموزش عالی کشاورزی و نظام اشتغال، از جمله با اهمیت ترین تهدیدهای پیش روی چابکی سازمانی در آموزش عالی کشاورزی محسوب می شوند. یافته های این پژوهش می تواند به منظور ارتقای چابکی سازمانی در آموزش عالی کشاورزی توسط سیاست گذاران، برنامه ریزان و مدیران آموزش عالی کشاورزی مورد بهره برداری قرار گیرد.

هدف: در عصر دیجیتال، به سبب ظهور فناوری های نوین، باورهای سنتی کسب و کار به نحوی اساسی دگرگون شده است. سازمان ها تنها یک راه پیش رو دارند و آن همگامی با تغییرات موجود است؛ در غیر این صورت از دور رقابت حذف خواهند شد و به طور کامل از صحنه وجود محو می شوند. فناوری های تحول آفرین، تحول دیجیتال کسب و کار را رقم زده اند و تحول دیجیتال به عنوان یک مفهوم وارد ادبیات کسب و کار شده است. با این وجود در این عصر، بیش ازآنچه به کارگیری فناوری اطلاعات به خودی خود عامل موفقیت سازمان ها باشد، نحوه مدیریت و رهبری این تحول به مراتب حایز اهمیت است. مفهوم «تحول دیجیتال» به صورت عام و «رهبری تحول دیجیتال» به صورت خاص، مفاهیمی جدید در عرصه کسب و کار محسوب می شوند. با این حال پژوهش هایی که به طور خاص به موضوع رهبری تحول دیجیتال پرداخته اند، انگشت شمارند. محتوای این مطالعات نیز بخشی و پراکنده بوده و فقدان دیدگاهی یکپارچه در آن ها مشهود است. علاوه بر این نباید از نظر دور داشت که در حوزه رهبری تحول دیجیتال، صنعت از دانشگاه پیشی گرفته و سازمان های تجاری توجه بیشتری به این مفهوم از خود نشان داده اند. مواد و روش پژوهش حاضر کوشیده است با پیروی از رویکرد آمیخته و با بهره گیری از روش های مرور نظام مند ادبیات و دلفی در قالب طرحی اکتشافی، تصویری روشن و جامع از مفهوم «رهبری تحول دیجیتال» ارایه نماید. از آنجایی که تجمیع مطالعات گذشته به منظور ارایه چارچوبی یکپارچه مورد نیاز است، از مرور نظام مند ادبیات بهره گرفته شد و هم چنین به منظور بهره گیری از ایده ها و نقطه نظرات خبرگان موضوعی در جهت توسعه بدنه دانشی موجود و اعتبارسنجی و پالایش یافته های پژوهش، از روش دلفی استفاده گردید. در مرور نظام مند ادبیات به یافته های 33 منبع علمی در حوزه رهبری تحول دیجیتال استناد شد. نتیجه مرور نظام مند ادبیات در حکم چارچوب اولیه پژوهش، به عنوان ورودی مطالعه دلفی محسوب شده و بر مبنای نظرات 14 تن از خبرگان موضوعی که با استفاده از نمونه گیری هدفمند و زنجیره ای شناسایی شده بودند، توسعه یافته، پالایش شده و به تایید رسید. طی این مرحله، ترتیب اهمیت هر یک از عناصر چارچوب پژوهش نیز تعیین شد. پس از حصول اتفاق نظر میان اعضای پنل دلفی، خروجی نهایی مطالعه در قالب چارچوب مفهومی پژوهش تدوین و تبیین گردید. بحث و نتیجه گیری: چارچوب رهبری تحول دیجیتال تدوین و تبیین گردید و رهبری تحول دیجیتال به عنوان «مجموعه ای از تصمیمات، اقدامات و الزامات مدیریتی عبارتست از طراحی نقشه راه، تخصیص منابع، سازماندهی و هم چنین انتخاب و پیاده سازی چارچوب مناسب حکمرانی با هدف کسب منفعت حداکثری از پذیرش فناوری های تحول آفرین در سازمان» مفهوم سازی گردید. چارچوب مذکور مشتمل بر 278 عنصر مفهومی است که در قالب 4 مقوله یا بعد، 13 نوع یا دسته و 261 جزء یا کد، ساماندهی شده اند. مقوله های شناسایی شده عبارت از نقشه راه دیجیتال (شامل چشم انداز دیجیتال، استراتژی دیجیتال، طرح گذار دیجیتال)، حکمرانی دیجیتال (شامل برنامه ریزی و هماهنگی و نظارت و کنترل)، سازماندهی دیجیتال (شامل رهبران دیجیتال، ساختار سازمانی، شرکاء دیجیتال، فرهنگ دیجیتال و محیط کار دیجیتال) و منابع دیجیتال (شامل زیرساخت دیجیتال، استعداد دیجیتال و سرمایه گذاری دیجیتال) می باشند. هم چنین مفهوم رهبری تحول دیجیتال در طول مراحل مختلف پژوهش به طور عمده توسط «سازماندهی دیجیتال» بازنمایی می شود و بیشترین تاکید متوجه این بعد بوده است. به همین ترتیب منابع دیجیتال، حکمرانی دیجیتال و نقشه راه در جایگاه بعدی قرار دارند.

هدف: در حال حاضر دستیابی به اقتصاد دانش محور یکی از الزامات در همه ی کشورهای دنیاست. آموزش و تعلیم و تربیت یا سرمایه گذاری در سرمایه انسانی، از جمله پیش نیازهای اقتصاد دانش محور است، در دهه های اخیر با پر رنگ شدن جایگاه انسان به عنوان اصلی ترین و گرانبهاترین سرمایه اجتماعی، فرهنگی و معنوی جامعه، رسالت آموزش و پرورش نیز از جایگاه رفیع تری برخوردار شده است. بنابراین با توجه به نقش مهم موسسات آموزشی در تربیت نیروی انسانی مناسب برای جامعه، برنامه ریزی استراتژیک جهت اجرای استراتژی ها در راستای تحقق اهداف این موسسات امری ضروری می باشد و ترسیم نقشه استراتژی با رویکرد امتیازی متوازن گامی در جهت اجرای استراتژی هاست. نقشه استراتژی بوسیله مشخص نمودن ارتباط علت و معلولی میان اهداف استراتژیک، ایجاد ارزش می کند و تصویر بسیار خوبی از استراتژی ها که توسط اهداف قابل اندازه گیری پشتیبانی می شوند، ارایه می دهد. این تحقیق با هدف طراحی نقشه استراتژی و شاخص های سنجش عملکرد برای موسسات آموزشی غیرانتفاعی با در نظر گرفتن مکانسیم منطقی جهت نشان دادن روابط علی و معلولی میان اهداف استراتژیک در قالب مطالعه موردی انجام شده است. مواد و روش ها: شیوه جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و پرسشنامه و مراجعه به اسناد و مدارک و مستندات، بوده است که برای این منظور پس از استخراج اهداف استراتژیک، از طریق ادبیات و پیشینه ی تحقیق به شناسایی شاخص های سنجش عملکرد متناسب با اهداف پرداخته شد و با قضاوت خبرگان از طریق پرسشنامه، شاخص های سنجش عملکرد با بیشترین امتیاز با توجه به اهداف استراتژیک، دسته بندی و در ابعاد رویکرد امتیازی متوازن جانمایی گردید و نقشه استراتژی، با استخراج 11 هدف استراتژیک و انتخاب 27 شاخص سنجش عملکرد متناسب با اهداف توسط خبرگان و هم چنین تعیین روابط علی و معلولی میان اهداف با استفاده از تکنیک دیمتل، طراحی شد که نتایج پژوهش در بسیاری از موسسات آموزشی قابل تعمیم می باشد. بحث و نتیجه گیری: نقشه ی استراتژی مسیر را برای کمک به مدیریت بهتر برای سرمایه گذاری کردن در جهت منابعی که نیاز به بهبود بیشتر دارند فراهم می کند، و طبق نتایج پژوهش، طراحی نقشه ی استراتژی با استفاده از روش دیمتل در مقایسه با روش متداول قضاوت ذهنی، برای تعیین روابط و علی معلولی روش منطقی تری است و نقشه راه روشن تری را برای کمک به مدیران و تمرکز بر عوامل تاثیرگذار در راستای اهداف استراتژیک ارایه می دهد. یافته های پژوهش هم چنین نشان داد، اثرگذارترین اهداف در موسسات آموزشی به ترتیب میزان اثرگذاری عبارت اند از: بهبود فرآیندهای آموزشی و تربیتی، بهبود دستاورد های علمی و پژوهشی، بهبود خدمات، توسعه سرمایه انسانی، توسعه سرمایه اطلاعاتی و توسعه سرمایه سازمانی و سایر اهداف از جمله رضایت دانش آموز و رضایت جامعه و تامین بودجه و افزایش امکانات و رشد بهره وری، با توجه به نظر خبرگان، جزء اهداف استراتژیک اثرپذیر هستند که نشان دهنده این است که دارایی های نامشهود زمینه ی خلق ارزش را برای این موسسات فراهم می آورد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اعتباریابی ابعاد و مولفه های رهبری اخلاقی مدیران دانشگاهی و بررسی وضعیت رهبری اخلاقی مدیران دانشگاهی در واحدهای جامع دانشگاه آزاد اسلامی کشور، در سال 96-1395 صورت گرفته است. مواد و روش ها: پژوهش با رویکرد ترکیبی (کیفی و کمی) انجام شد. به منظور جمع آوری اطلاعات در بخش کیفی پس از مطالعه منابع موجود مرتبط با موضوع پژوهش، 25 نفر از مدیران دانشگاهی در واحدهای آموزشی، فرهنگی و دانشجویی با روش شبکه متخصصان و به صورت هدفمند انتخاب و از آنان مصاحبه با روش نیمه ساختارمند به عمل آمد. در بخش کمی، با استفاده از نتایج حاصل از مصاحبه ها و مطالعه منابع، پرسشنامه رهبری اخلاقی مدیران دانشگاهی، تدوین گردید. پرسشنامه پس از تدوین به صورت آزمایشی بین اعضای هیات علمی اجرا گردید. به منظور بررسی اعتبار پرسشنامه از تحلیل عاملی و جهت بررسی پایایی از شاخص های ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی استفاده گردید. برای محاسبه شاخص های فوق از رویکرد مدل سازی معادله ساختاری واریانس محور و نرم افزار Smart PLS استفاده شد. پرسشنامه تدوین شده بین400 نفر از اعضای هیات علمی واحدهای جامع دانشگاه آزاد اسلامی کشور که با روش نمونه گیری خوشه ای از واحدهای جامع دانشگاهی در نواحی شمالی، جنوبی، شرقی، غربی و مرکزی کشور، انتخاب شدند، توزیع و میزان سبک رهبری اخلاقی ادراک شده مدیران دانشگاهی، اندازه گیری شد. نتایج با استفاده از آزمون t تک متغیره مورد تحلیل قرار گرفت. بحث و نتیجه گیری: با تحلیل داده های کیفی چهار بعد رهبری اخلاقی و مولفه های مربوط به آنان برای مدیران دانشگاهی تنظیم گردید و اعتباریابی آن ها در بخش کمی انجام شد که آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی چهار بعد بیشتر از 88/. بود و معیار روایی همگرا برای چهار بعد بیشتر از 59/. بود که نشان از همبستگی سازه رهبری اخلاقی مدیران دانشگاهی با ابعاد خود داشت. این ابعاد عبارت اند از: بعد سازمانی، بعد بین فردی (مدیریت و اعضای هیات علمی، مدیریت و دانشجویان و مدیریت و کارکنان)، بعد اجتماعی و بعد فردی. نتایج اجرای آزمون t تک متغیره نشان داد که از نظر اعضای هیات علمی، میانگین نگرش اعضای هیات علمی در هر چهار بعد بیشتر از حد متوسط، نمره (3) و نزدیک زیاد، نمره (4) بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد چهار بعد مهم و در ارتباط با هر بعد هم مولفه هایی برای رهبری اخلاقی مدیران دانشگاهی وجود دارد که برای ارزیابی میزان اعمال سبک رهبری اخلاقی مدیران دانشگاهی از آن ها می توان بهره گرفت. دانشگاه به عنوان یک مرکز پژوهشی و آموزشی در تعامل با دانشجو، استاد، کارکنان و جامعه باید اخلاقی باشد؛ از این رو، بیش از هر سازمان دیگری نیازمند اعمال سبک رهبری اخلاقی است. رسالت اصلی مدیران آموزش عالی، کمک به رفع مشکلات جامعه و تربیت شهروندان توانمند، کارآمد و متعهد جهت خدمت به کشور است که این هدف، از طریق اعتقاد و پایبندی آنان به مجموعه ای از اصول و قواعد اخلاقی مورد پذیرش جامعه دانشگاهی محقق می شود. وظیفه مدیران دانشگاهی تدارک محیطی است که کارکردهای اصلی دانشگاه به طور اخلاقی درآن محیط انجام شود؛ لذا، اتخاذ تصمیمات آنان در ارتباط با ابعاد ساختاری و سازمانی دانشگاه نظیر تدوین قوانین و مقررات، عزل و نصب افراد، استفاده از سیاست های تشویقی و تنبیهی مناسب، چگونگی استفاده از منابع سازمانی، نحوه سلوک و رفتار آنان با دانشجویان، اعضای هیات علمی، کارکنان و افراد جامعه الزام های اخلاقی و رفتاری فراوانی را ایجاب می نماید که مدیران دانشگاهی باید به آن توجه نمایند.

هدف: یکی از ویژگی های بارز سیستم آموزش عالی مطلوب، برآورده ساختن نیازها و انتظارات دانشجویان است. مطالعه دانشجویان به عنوان مهم ترین بخش سیستم آموزشی، اطلاعات باارزشی را در اختیار برنامه ریزان جهت ارتقای کیفیت خدمات تحصیلی در آموزش عالی فراهم می سازد. مطالعه حاضر با هدف تعیین شکاف بین واقعیت و انتظارات خدمات آموزشی و پژوهشی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه های دولتی شهر تهران صورت گرفت. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی-پیمایشی است. مواد و روش ها: جامعه آماری کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری علوم تربیتی دانشگاه های دولتی شهر تهران از جمله دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه الزهرا، دانشگاه شهید رجایی و دانشگاه خوارزمی در سال تحصیلی 97-96 بود، که براساس آخرین آمار سازمان سنجش کشور تعداد 597 نفر تعیین شد. حجم نمونه 204 نفر براساس فرمول کوکران تعیین گردید، که این تعداد براساس روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی از هر دانشگاه انتخاب شد. داده ها با استفاده از پرسشنامه های کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی مبتنی بر مدل سروکوال، که پنج بعد فیزیکی، قابلیت اطمینان، پاسخگویی، تضمین و همدلی را اندازه گیری می کردند، گردآوری و سپس شکاف بین وضعیت موجود و مطلوب مورد بررسی قرار گرفت. روایی پرسشنامه های کیفیت خدمات آموزشی (واقعیت و انتظارات) و کیفیت خدمات پژوهشی (واقعیت و انتظارات) توسط اساتید و متخصصان مربوطه تایید شد. هم چنین ضریب پایایی پرسشنامه ها با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب 96/0، 95/0، 96/0 و 96/0 محاسبه شد. داده های به دست آمده از پرسشنامه ها از طریق نرم افزار (21) SPSS و با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که در هر پنج بعد کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی، شکاف معناداری وجود دارد. بعد همدلی (281/1-) از ابعاد کیفیت خدمات آموزشی بیشترین میانگین شکاف، و بعد فیزیکی (06/1-)کمترین میانگین شکاف را نشان دادند؛ هم چنین، بیشترین میانگین شکاف در ابعاد کیفیت خدمات پژوهشی مربوط به بعد فیزیکی (372/1-) و کمترین میانگین شکاف مربوط به بعد قابلیت اطمینان (206/1-) بود. نتایج بدست آمده در تمامی ابعاد کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی بین واقعیت ها و انتظارات تفاوت معنی داری را نشان دادند. لذا با توجه به اهمیت دانشجو به عنوان کانون اصلی دانشگاه ها و نیز تاثیر کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی بر آن ها، لزوم ارتقای کیفی خدمات آموزشی و پژوهشی دانشگاه های دولتی شهر تهران به طور قابل ملاحظه ای احساس می شود. با توجه به یافته های پژوهش پیشنهاد می شود بعد همدلی از ابعاد کیفیت خدمات آموزشی و بعد فیزیکی از ابعاد کیفیت خدمات پژوهشی به دلیل داشتن شکافی بالاتر در اولویت برنامه ریزی و هدف گذاری مدیران دانشگاه ها قرار بگیرند. مدیران باید شاخص ها و زیر مولفه های این دو بعد را به خوبی مورد بررسی قرار دهند و در جهت توسعه و رفع نیازمندی های دانشجویان اقدام نمایند. به مدیران دانشگاه ها پیشنهاد می شود که نتایج ارزیابی کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی انجام شده را به عنوان یکی از مستندات و شاخص های برنامه ریزی سالانه خود در نظربگیرند؛ هم چنین برای بهبود خدمات سالیانه، این نظرسنجی به طور پیوسته در دستور کار قرار بگیرد.