نظام ها و خدمات اطلاعاتی
سال:1391 | دوره:1 | شماره:3 (پیاپی 3) |تعداد مقالات:9

استفاده وسیع اعضای هیات علمی دانشگاه ها از منابع اطلاعاتی موجود در وب و پایگاه های اطلاعاتی آنلاین، مراجعه آن ها به کتابخانه های دانشگاهی و استفاده از خدمات کتابخانه ها را به نحو اجتناب ناپذیری محدود ساخته است. هر مدرس یا پژوهشگر، با اندک مروری بر گذشته و حال رفتار اطلاع یابی خود در می یابد که در طی دو دهه گذشته به تدریج از میزان مراجعه وی به کتابخانه دانشگاه کاسته شده و در مقایسه با گذشته ضرورت کمتری به استفاده از خدمات حضوری کتابخانه احساس می کند. با توجه به این تحول عمیق در شیوه های دسترسی به اطلاعات، بحث ارزش کتابخانه های دانشگاهی برای اعضای هیات علمی در چند سال اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و پژوهش های وسیعی در این زمینه انجام گرفته است.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین میزان رضایت کاربران از محیط رابط کاربر خدمات مرجع مجازی کتابخانه ملی ایران است. در این راستا مولفه های جمعیت شناختی، فن آوری های رایانه ای مورد استفاده و میزان رضایت آن ها بررسی شده است.روش: در این پژوهش به روش پیمایشی میزان رضایت کاربران از طریق پرسشنامه الکترونیکی مورد ارزیابی قرار گرفت. جامعه پژوهش 1825 کاربر خدمات مرجع مجازی طی مدت یک سال است که از میان آن ها مطابق جدول مورگان 317 نفر به روش نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شده است. از بین نمونه انتخاب شده تعداد 253 نفر به پرسشنامه ها پاسخ دادند.یافته ها: 52.05 درصد کاربران زن، و اکثر کاربران دارای تحصیلات دانشگاهی بوده، رشته تحصیلی 51 درصد علوم انسانی است. 66.80 درصد از سیستم عامل ویندوز ایکس پی، 65.22 درصد از مرورگر اینترنت اکسپلورر و 74.45 درصد از میزبان پست الکترونیک یاهو استفاده می کنند. رضایت از محیط رابط کاربر مرجع مجازی کتابخانه ملی در حد زیاد و روش مورد انتظار برای دریافت خدمات،پست الکترونیکی (%50.20) و گفتگوی پیوسته (%38.34) است.نتیجه گیری: علی رغم رضایت کاربران از رابط کاربر فعلی، طراحی آن نیازمند بازنگری مجدد بر اساس دیدگاه کاربران و سازگاری با فن آوری های رایانه ای مختلف است.

هدف: بازاریابی اطلاعات شامل فرایندها و تعاملاتی است که به رضایت کاربران و درآمدزایی برای کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی منجر می شود. هدف این مقاله پرداختن به موضوع اطلاعات و نقش و جایگاه آن در فعالیت های اقتصادی و مسائل مرتبط با بازاریابی آن است ضمن آنکه بر بحث قیمت گذاری اطلاعات و خدمات اطلاعاتی به عنوان یکی از ارکان اجرای برنامه بازاریابی تمرکز کرده و دیدگاه ها و رویکردهای مختلف را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهد.روش: این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای به مرور تحقیقات انجام شده در حوزه بازاریابی اطلاعات و مباحث مرتبط با قیمت گذاری خدمات اطلاعاتی می پردازد.یافته ها: عوامل موثر بر قیمت گذاری منابع و خدمات اطلاع رسانی شامل عوامل بیرونی و محیطی، آگاهی از اهداف مورد نظر (شامل هدف های مالی و سازمانی سازمان مادر و مرکز ارائه دهنده خدمات اطلاع رسانی)، شناخت بازار و مقایسه تطبیقی آن و استفاده از بازخوردها و نظرات مشتریان است. دیگر اجزای آمیخته بازاریابی، نوع کالا یا خدمت، کانال توزیع و ترفیع، میزان انتظار از خدمات به عنوان تامین کننده هزینه، سودآور بودن یا یارانه ای بودن خدمات را شامل می شود. رویکردهای اصلی قیمت گذاری منابع و خدمات اطلاعاتی شناسایی شده شامل قیمت گذاری بر اساس هزینه، بر اساس ساختار بازار و رقابت، بر اساس مشتری و تقاضا، رویکرد یکپارچه، رویکرد کارآفرینانه و قیمت گذاری بر مبنای ارزش است.نتیجه گیری: تداوم عرضه منابع و خدمات اطلاع رسانی، به در نظرگرفتن جنبه های مالی، سودآوری و اقتصادی بودن آن بستگی دارد. در عرضه منابع و خدمات اطلاعاتی، چندین عامل نقش اساسی دارد: قبل از هر چیز، مطالعه به منظور طراحی و بررسی جنبه های مالی و اقتصادی راه اندازی و اداره این گونه مراکز ضروری است. با استفاده از اطلاعات مربوط به قیمت گذاری، می توان روش های پایه برآورد هزینه و فنون و راهکارهای قیمت گذاری منابع و خدمات اطلاعاتی را به منظور ارائه خدمات کارآمدتر، شناسایی کرد. کتابداران و دست اندرکاران ارائه خدمات اطلاع رسانی باید به این نکته توجه کنند که فراهم آوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات باید بر اساس مفهوم جدید بازاریابی باشد تا رضایت بهره گیران و کاربران تامین شود. یک طرح بازاریابی اصولی و منسجم، به کتابخانه ها این امکان را می دهد تا در دنیای رقابتی امروز، ضمن تعیین هدف ها و اقدامات لازم برای رسیدن به آن ها، شاخصی را برای مقایسه عملکرد موجود با خدمات مورد انتظار مراجعان به دست آورند.

هدف: این پژوهش با هدف تعیین میزان مهارت دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور شیراز در شیوه جستجو، ذخیره سازی، و بازیابی اطلاعات صورت گرفته است.روش: روش پژوهش، پیمایشی توصیفی و جامعه آماری تحقیق شامل تمامی دانشجویان شاغل به تحصیل در دوره کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور شیراز در سال تحصیلی 91 - 1390 بوده است. با توجه به جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه آماری برای انجام تحقیق 106 نفر بود. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد و با توجه به اهداف تحقیق، پرسشنامه در سه بخش مجزا (بررسی مهارت دانشجویان در جستجوی اطلاعات، ذخیره و بازیابی اطلاعات و بررسی موانع جستجوی اطلاعات) طراحی گردید. به منظور تحلیل اطلاعات از آزمون های آماری ضریب همبستگی، و t تک متغیره استفاده شد.یافته ها: نتایج به دست آمده نشان می دهد که در زمینه جستجوی اطلاعات دانشجویان دارای مهارتی پایین تر از حد متوسط و در زمینه ذخیره و بازیابی اطلاعات دارای مهارتی در حد متوسط بوده اند. از میان موانع عدم دستیابی به منابع الکترونیک از دیدگاه دانشجویان، موانع سخت افزاری و عدم آشنایی دانشجویان با شیوه جستجو از طریق پایگاه های اطلاعاتی بیشترین تاثیر را در عدم دسترسی موثر به منابع الکترونیک دارند.نتیجه گیری: در راستای تایید یا عدم تایید فرضیه های تحقیق، یافته های تحقیق نشان می دهد که بین مهارت جستجوی اطلاعات و مهارت های ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین جستجوی اطلاعات و درک از موانع اطلاعاتی رابطه معنی داری وجود دارد. جنسیت تاثیری در بازیابی و ذخیره سازی اطلاعات ندارد، اما در مورد مهارت جستجوی اطلاعات، بین دختران و پسران در جستجوی اطلاعات، تفاوت معنی داری وجود دارد.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناخت وضعیت نگهداری دانش در موسسه مطالعات بین المللی انرژی است.روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی با رویکرد کیفی است و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه نگهداری دانش و مصاحبه استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کارشناسان و پژوهشگران مشغول به کار در موسسه مطالعات بین المللی انرژی، جمعا به تعداد شصت نفر است که به علت محدودیت جامعه، تمامی آن ها مورد بررسی قرار گرفتند. برای سنجش نگهداری دانش از هشت عامل ملاقات و ارتباطات رو در رو، فرایند اشتراک فکری، مستندسازی، سیستم چرخش شغلی، سیستم تشویقی و رقابتی اشتراک دانش، قابلیت خود سازماندهی، ایجاد دانش جدید، سیستم آموزشی و حمایتی استفاده شد.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد نگهداری دانش در موسسه مطالعات بین المللی انرژی در وضعیت متوسطی قرار دارد. از جمله نقاط ضعف موجود می توان به وضعیت نامطلوب مستندسازی روند حل مشکلات و مسائل پیش آمده در روند جاری اجرای فعالیت ها و پروژه های محوله، نبود سیستم یکپارچه حمایتی مدون در کل موسسه بین پژوهشکده ها به منظور تشویق و حمایت از کار گروهی، نبود نرم افزار مدیریت دانش در موسسه، پایین بودن میزان ارتباط و اشتراک دانش در میان پژوهشگران و کارشناسان در بین پژوهشکده ها اشاره کرد.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش و اظهارات مدیران ارشد موسسه، وضعیت موسسه از لحاظ نگهداری دانش با توجه به مدل ارائه شده در بین سطح دو و سه است که در صورت استقرار نرم افزار مربوطه و برقراری سیستم ارتباطاتی موثر در بین پژوهشکده ها و همگونی نیروی انسانی از نظر تخصص و استفاده از کارشناسان پژوهشکده های دیگر در اجرای پروژه های مربوط به آن ها و تاکید مدیران ارشد در مورد مستندسازی مراحل اجرایی و نتایج پروژه ها، این پتانسیل وجود دارد که به راحتی به بالای سطح سه دست یابند.

هدف: هدف از انجام این مطالعه شناخت شرایط ارگونومیک در کتابداران کتابخانه های دانشگاه اصفهان و رابطه آن با عوامل جمعیت شناختی است، تا از این طریق بتوان به حداکثر کارآیی و بهره وری در محیط کتابخانه دست یافت.روش: پژوهش حاضر کاربردی و توصیفی است. جامعه آماری کلیه کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه اصفهان (شامل 61 نفر) در سال 1389 هستند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش سیاهه وارسی استانداردها و اصول ارگونومی در محیط کتابخانه به منظور بررسی شرایط ارگونومی بود.یافته ها: نتایج نشان داد کتابداران دانشگاه اصفهان از نظر شرایط ارگونومیکی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. همچنین بر اساس یافته ها بین شرایط ارگونومیک با جنسیت، سابقه خدمت، و سمت کتابداران رابطه وجود دارد؛ ولی بین شرایط ارگونومیک با میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، و سن رابطه ای وجود نداشت.نتیجه گیری: با توجه به یافته های به دست آمده پیشنهاد می شود مسوولان، مدیران و بویژه کتابداران به رعایت اصول ارگونومی در محیط کتابخانه ها توجه ویژه ای مبذول دارند. زیرا کتابخانه های دانشگاهی به عنوان مراکز اطلاع رسانی در اعتلا، رشد و توسعه جوامع علمی دارای نقشی بسیار تعیین کننده هستند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل موثر بر استحکام رابطه ادراک شده در اجرای بازاریابی رابطه مند توسط کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید چمران انجام شده است.روش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ساختارمند مبتنی بر پژوهش مقیمی (1390) بود. جامعه پژوهش 220 نفر از دانشجویان دانشگاه شهید چمران بودند. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای آماری SPSS و LISREL استفاده شد.یافته ها: یافته ها حاکی از تاثیر مثبت و معنی دار ابعاد کلیدی رابطه و ویژگی های رابطه بر استحکام ادراک شده توسط مراجعین به کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید چمران است. هم چنین، هیچ گونه رابطه معنی داری میان ویژگی های شخصیتی مراجعین و استحکام رابطه ادراک شده توسط آن ها یافت نشد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، در صورتی که مدیران و کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید چمران بتوانند اعتماد و رابطه دو طرفه و نیز امکان برقراری مکرر رابطه با مراجعین را ایجاد کنند، می توانند رابطه ایجاد شده را بهبود و تداوم بخشند.

هدف: پژوهش حاضر به مقایسه میزان جامعیت و مانعیت در ابزارهای جستجوی فازی و غیرفازی می پردازد. علاوه بر این، پژوهش قصد دارد قابلیت های موجود در سیستم های بازیابی اطلاعات فازی را شناسایی کند.روش: روش تحقیق از نوع نیمه تجربی است. در این پژوهش سه ابزار جستجوی فازی (گوگل، آلتاویستا، و آسک) و سه ابزار جستجوی غیرفازی (یاهو، ماما، و متاکراولر) بررسی شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی استفاده شد. برای توصیف کمی پارامترها از جداول فراوانی و آمارهای حداقل، حداکثر و میانگین استفاده شد و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار مایکروسافت اکسل 2003 صورت گرفت.یافته ها: نتایج حاکی از آن است که برای ده عبارت جستجو در سه ابزار جستجوی فازی و سه ابزار جستجوی غیرفازی، بیشترین مدارک مرتبط بازیابی شده مربوط به سیستم های بازیابی فازی است. در میان سیستم های جستجوی فازی، گوگل بیشترین مدارک مرتبط را بازیابی کرده است و در میان ابزارهای جستجوی غیرفازی یاهو در صدر قرار دارد، همچنین ماما کمترین مدارک مرتبط را در میان 6 ابزار جستجو بازیابی کرده است.نتیجه گیری: سیستم های فازی در مقایسه با سیستم های غیرفازی از مانعیت بیشتری برخوردار هستند و در میان سه ابزار جستجوی فازی، آسک بیشترین مانعیت را دارد. در میان ابزارهای جستجوی غیرفازی یاهو در صدر قرار دارد. همچنین ماما کمترین میزان مانعیت را در میان 6 ابزار جستجو دارد. و بیشترین میزان جامعیت مربوط به سیستم های جستجوی فازی است. در میان سیستم های جستجوی فازی گوگل بیشترین جامعیت را دارد. در میان ابزارهای های جستجوی غیرفازی یاهو در صدر قرار دارد. همچنین ماما کمترین میزان جامعیت را در میان 6 ابزار جستجو دارد. نتایج این تحقیق می تواند برای طراحان پایگاه های اطلاعاتی و کاربران مثبت و ارزشمند باشد.

هدف: این پژوهش به منظور تعیین میزان همپوشانی موضوعی، عنوانی (عنوان مقالات) و منابع اطلاعاتی (مجلات)، همپوشانی سنتی و همپوشانی نسبی در پایگاه های اطلاعاتی پاب مد و وب آف ساینس در حوزه بیماری های غدد درون ریز انجام پذیرفت.روش: پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی توصیفی است. جامعه پژوهش کلیه مقالات بازیابی شده در زمینه غدد درون ریز در پایگاه های اطلاعاتی پاب مد و وب آف ساینس است که با استفاده از 11 توصیفگر اصلی و 120 زیررده فرعی جستجو شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اندنوت و اکسل انجام شد. همپوشانی های مختلف از جمله همپوشانی (موضوعی، عنوانی و منابع اطلاعاتی)، سنتی و نسبی برای هر یک از توصیفگرها محاسبه شد.یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که از بین 7389 عنوان مقاله بازیابی شده در هر دو پایگاه اطلاعاتی، 4177 عنوان مقاله در پایگاه اطلاعاتی پاب مد و 3212 عنوان مقاله مربوط به پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس، 2586 عنوان مقاله به صورت مشترک در هر دو پایگاه اطلاعاتی، 1591 عنوان مقاله منحصر به پایگاه اطلاعاتی پاب مد و 626 عنوان مقاله منحصر به پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس بودند و مشخص شد این دو پایگاه اطلاعاتی 53.84 درصد با یکدیگر همپوشانی سنتی دارند. درصد همپوشانی نسبی پاب مد با 80.51 درصد بیشتر از همپوشانی نسبی وب آف ساینس با 61.91 درصد است.نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد که همپوشانی بالایی بین این دو پایگاه اطلاعاتی وجود دارد و با توجه به محدودیت های موجود، پایگاه اطلاعاتی پاب مد می تواند جایگزین مناسبی برای پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس باشد. همچنین با توجه به رایگان بودن پایگاه اطلاعاتی پاب مد، کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی می توانند با استفاده از این پایگاه در خرید پایگاهای اطلاعاتی که نیاز به هزینه اشتراک دارند، بهتر تصمیم گیری کنند و با جایگزین کردن این پایگاه به جای پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس، ضمن احتراز از پرداخت هزینه اشتراک بالای این پایگاه، اقدام به اشتراک پایگاه های دیگری نمایند که بتواند مکمل پایگاه اطلاعاتی پاب مد باشد.