پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت
سال:1396 | دوره:7 | شماره:2 (پیاپی 14) |تعداد مقالات:8

هدف اصلی این پژوهش بررسی مشکلات معرفت شناختی یادگیری مفاهیم علوم تجربی توسط دانش آموزان می باشد. برای این منظور از مفهوم موانع معرفت شناختی و روش روانکاوی معرفت عینی موردنظر گاستون باشلار بهره گرفته شد. روش روانکاوی معرفت عینی دارای سه وجه عمده روانکاوانه، معرفت شناختی و تاریخی است. روانکاوی معرفت عینی، با لحاظ این وجوه، به بررسی عوامل و موانعی که سد راه پیشرفت و توسعه علم شده اند، می پردازد. موانع معرفت شناختی علاوه بر نقش تعیین کننده ای که در پژوهش های علمی دارند، دارای پیامدهای تربیتی مهمی نیز در زمینه آموزش علوم تجربی هستند. در این نوشتار ضمن اشاره به دلالت های تربیتی عمده موانع معرفت شناختی در آموزش علوم تجربی، رویکردی جدید به آموزش علوم پیشنهاد شد. در رویکرد پیشنهادی بر استفاده از خطاهای معرفت شناختی دانش آموزان در جهت شناسایی و رفع موانع یادگیری تاکید شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که به کارگیری پیامدهای موانع معرفت شناختی در آموزش علوم می تواند با شناسایی و رفع موانع یادگیری، از جوانب مختلف به ارتقا کیفیت آموزش علوم تجربی یاری رساند.

هدف اصلی این پژوهش، تحلیل و ارزیابی ماهیت ارتباط بین معلم و فراگیران در نسل نو یادگیری الکترونیک می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش نمودشناسی بهره گرفته شد. مبنای نظری چنین ارزیابی آن است که به تعبیر هایدگر فناوری خنثی نیست و آن چنان که آیدی اشاره کرده است، فاوا برخی از ابعاد تجربه ما را به بهای تضعیف برخی دیگر از ابعاد آن، تقویت می کند. همچنین این پرسش مطرح شد که تغییر ماهیت ارتباط در موک ها، چه دستاوردها و کاستی هایی به دنبال دارد. در این مطالعه، نخست تحلیل شد که چگونه یادگیری الکترونیکی، ماهیت ارتباط بین معلم و فراگیران را متحول نموده، سپس استدلال شد که چگونه ماهیت ارتباط در موک ها، با ارتباط مطلوب میان معلم و فراگیر رویارو می شود. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که موک ها با تغییر ماهیت ارتباط، توان فراگیران برای برقراری تعاملات اجتماعی را به طور موثری تسهیل می کنند و درعین حال سبب ارتباط همسان می شوند.

هدف اصلی این پژوهش، واکاوی «یادگیری» از منظر زیست شناسی و بوم شناسی است. براین اساس، یادگیری به مثابه بخشی از فرایند شکل دهی به فیزیولوژی، ریخت شناسی و رفتار فرد در محدوده مرزهای ذات زیستی ارگانیسم، به منظور انطباق با محیط تعریف می شود. ازآنجاکه ذات زیستی کودک انسان در دوره بسیار طولانی تکامل و در بوم شناسی طبیعی خاصی شکل می گیرد، نوعی گرایش ذاتی به ارتباط با طبیعت در انسان وجود دارد که آن را زیست گرایی نامیده اند و به شکل مجموعه ای از تجربه های عاطفی و هیجانی بروز پیدا می کند که با قواعد یادگیری سازش یافته ای در ارتباط است و به بقاء گونه در آن زیستگاه خاص کمک می کند؛ لذا، به نحوی خودانگیخته و موقعیت مند، خط سیر رشد و یادگیری کودک را هدایت می کند. درحالی که محیط رشد و یادگیری کودکان امروز بیشتر در فضاهای بسته ای است که در آن خودانگیختگی، تعامل و تحرک مستقل کودکان به شدت محدود می شود. به طورکلی، نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که برای یادگیریِ درخور، باید امکان حضور خودانگیخته گروه های کودکان در محیط های طبیعی فراهم آید. این نتیجه گیری دلالت های مهمی برای برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی و آموزش کودکان خواهد داشت.

هدف اصلی این پژوهش، تبیین چارچوب نظری مفهوم کلاس معکوس و پاسخ به این سوال است که رویکرد کلاس معکوس که ادعای فراگیر محوری و یادگیری فعال دارد، چگونه به چالش مدیریت زمان در کلاس درس و تسهیل یادگیری فراگیر محور و فعال پاسخ می دهد؟ برای دست یابی به این هدف از روش مرور نظام مند و تحلیل مفهومی بهره گرفته شد. نتایج نشان داد هر یک از مولفه های اساسی کلاس معکوس دربرگیرنده عناصری می باشند. به طور نمونه، مولفه آموزش داخل کلاس درس شامل نظریه های یادگیری فراگیر محور و فعالیت های تعاملی و مولفه آموزش خارج از کلاس درس شامل تئوری های یادگیری مدرس محور و آموزش مستقیم می شوند. کلاس معکوس با انتقال سخنرانی به خارج از کلاس درس و اختصاص زمان کلاس به بهبود درک فراگیران و فعالیت های یادگیری جهت درک عمیق تر مفاهیم درسی و رفع اشکال به چالش های مذکور پاسخ می دهد. علاوه براین، فعالیت های یادگیری فراگیر محور شامل یادگیری فعال، یادگیری از طریق همتایان، یادگیری همیارانه، یادگیری حل مسئله و یادگیری مشارکتی می شوند که همسو با شواهد نظری کلاس معکوس می باشند.

هدف اصلی این پژوهش، استنتاج اصول یاددهی-یادگیری از نو مفهوم پردازی شک دکارتی بر اساس انتقادهای معرفت شناختی شک سوفیستی پروتاگوراس است. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش نقد بیرونی، استنباط، نو مفهوم پردازی و استنتاج بهره گرفته شد. یافته های به دست آمده حاکی از آن است که شیوه معرفتی دکارت در شک مقطعی-خطی، تعقل گرایی، آفت زدایی معرفتی ناپیوسته، استقلال ذاتی و خودمحوری انسان، کمیت گرایی، انتقادگرایی، قاعده مندی و انسجام گرایی برای اصول یاددهی-یادگیری در نظام تربیتی با انتقادهایی روبرو است. یکی از این انتقادها، نقدهایی است که شک سوفیستی پروتاگوراس بر ارائه قواعد کلی، اصالت و تساوی عقل، فاعل شناسا، میزان و معیار حقایق، ساختارمندی معرفتی، اتحاد و طبقه بندی علوم، نحوه شک ورزی و جستجوگری حقیقت، انتقادگرایی و انکار شرایط فرهنگی-اجتماعی به شک دکارتی وارد نموده و برای رفع این خلا و اشکالات از دیدگاه خود به بازسازی و نو مفهوم پردازی آن پرداخته و با استنتاج اصول شک ورزانه پژوهشی متداوم، شک ورزی انتقادگرایانه، آفت زدایی کیفی، هنرگرایی، خودمحوری چندگانه، امتزاج افق ها و بازنمایی – توزیعی از آن در یاددهی-یادگیری مانع جزم گرایی و شک سیستمی در شک دکارتی شده است.

هدف اصلی این پژوهش، نقد گفتمان تلفیق التقاطی با تاکید بر نقد آثار یکی از اندیشمندان حوزه تعلیم و تربیت در ایران است که طی دو دهه اخیر، فعالیت های علمی و پژوهشی خود را با ابتناء به رویکرد تلفیق التقاطی به پیش برده است. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل مفهومی، نوسازی مفهومی، تحلیل انتقادی و سپس استنتاج بهره گرفته شد. بنابراین، با طرح پرسش های اساسی در خصوص منطق حاکم بر گفتمان تلفیق التقاطی و نقد رویکرد مختار دکتر خسرو باقری نوع پرست این نتیجه به دست آمد که گفتمان تلفیق التقاطی در تبیین وجه امکان منطقی بازسازی سازوارانه موفق نبوده از ابهامات و کاستی هایی به ویژه از منظر منطق و روش شناسی تلفیق التقاطی رنج می برد.

نخست از دکتر مهدی سجادی سپاسگزارم که کوشیده است دیدگاه من در مورد ترکیب سازوار نظریه ها را موردنقد قرار دهد. ایشان در این مقاله، نقد را ابتدا متوجه همه رویکردهای ترکیب نگر دانسته و سپس، دیدگاه من را چون مصداقی از آن، موردنقد قرار داده است. ضمن تشکر از ایشان برای بذل کوشش در جهت گشودن باب گفتگو، نکاتی را بیان می کنم که مشخص شود این نقدها تا چه حد صائب اند. به موازات نقد کلی و نقد خاص در مقاله مذکور، پاسخ را در دو قسمت بیان می کنم.

هدف اصلی این پژوهش، تبیین شکاف نظریه، تحقیق و عمل در برنامه تعالی مدیریت مدرسه با تکیه بر سیر تاریخی جنبش اثربخشی مدرسه از دهه 1960 تاکنون می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش اسنادی بهره گرفته شد. مرور رویدادهای تاریخی معطوف به جنبش اثربخشی مدرسه حاکی از توسعه کمی و کیفی فعالیت های صورت گرفته به شکل نظام مند برای کاهش شکاف بین نظریه، تحقیق و عمل می باشد. اثربخشی، تعالی و بهبود، نقاط عطف این مطالعات در طول تاریخ اصلاحات آموزشی قلمداد می شوند. دستاورد مهم این مطالعات، خلق پیکره دانش اثربخشی مدرسه است که با روندی تکاملی، تصویری روشن از سیمای مدرسه اثربخش در همگرایی با تعالی و بهبود ارائه نمود. هم سویی و همراهی متخصصان، محققان آموزشی و مجریان و نیز تاکید بر اجرای برنامه های مبتنی بر شواهد پژوهش زمینه محور از مهم ترین دلالت های مطالعات مدارس اثربخش به شمار می روند. این درحالی است انطباق این دستاوردها با تجربه اصلاحات آموزشی در ایران به ویژه برنامه تعالی مدیریت مدرسه حاکی از ناهم سویی مشاهدات صورت گرفته با ویژگی ها و ملاحظات جنبش اثربخشی و نبود ارتباط و تعامل پویا و موثر محققان، متخصصان و سیاست گذاران آموزشی است.