تحقیقات بذر (علوم و تکنولوژی بذر)
سال:1391 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

جوانه زنی و رشد گیاهچه یکی از مهم ترین مراحل رشدی گیاه است که تعیین کننده درجه موفقیت سیستم های زراعی در تولید می باشد. به منظور بررسی مولفه های جوانه زنی بذرهای برنج حاصل از محلول پاشی کودهای حاوی عناصر غذایی و محرک های رشد، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار کودی شامل: -T1 بیوسویل+ بیوروت، -T2 آلگا + الفر 8-8-8، -T3 بیوفول فسفر+ الفر پدی، -T4 بیوفول پتاسیم+ الفر پدی، -T5 الفر فولوات روی و -T6 شاهد بدون مصرف کود مایع و دو رقم شیرودی و طارم هاشمی در سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور- معاونت مازندران در سال زراعی 1389 اجرا گردید. بعد از برداشت آزمایش جوانه زنی و رشد گیاهچه بر روی بذرهای حاصل از بوته های مادری انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس حاکی از اختلاف معنی دار بین ارقام در صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، زمان تا 50 درصد جوانه زنی و طول ساقه چه در سطح احتمال یک درصد بود. بطوری که رقم شیرودی نسبت به رقم طارم هاشمی درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی بیشتری داشت، اما رقم طارم هاشمی طول ساقه چه و زمان تا 50 درصد جوانه زنی بیشتری نسبت به رقم شیرودی دارا بود. همچنین نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بین تیمارهای محلول پاشی از لحاظ صفات وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه اختلاف معنی دار وجود داشت که تیمار T4 (بیوفول پتاسیم و الفر پدی) بیشترین مقدار وزن خشک ریشه چه و ساقه چه را دارا بود و با تیمار شاهد (عدم محلول پاشی) اختلاف معنی داری داشت.

به منظور بررسی تاثیر مواد آلی هومات پتاسیم و کادوستیم بر تولید غده چه دو رقم سیب زمینی، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه ای در سه تکرار در گلخانه شرکت تولید بذر سیب زمینی دشت زرین اردبیل در سال 1389 اجرا شد. فاکتور اول شامل سه سطح ماده آلی هومات پتاسیم (صفر، 1 و 2 میلی لیتر در یک لیتر آب)، فاکتور دوم شامل سه سطح ماده آلی کادوستیم (صفر، 1 و 2 میلی لیتر در یک لیتر آب) و فاکتور سوم شامل دو رقم سیب زمینی (ساوالان و آگریا) بودند. در این پژوهش از گیاهچه های عاری از ویروس تولید شده به گلخانه ایزوله انتقال داده و در گلدان های پلاستیکی به ابعاد 20×20×15 سانتی متر با بستری از مخلوط 1:1 حجمی پیت ماس بیولان و پرلیت کشت شدند. ماده آلی هومات پتاسیم و ماده آلی کادوستیم در سه مرحله سبز شدن، غده زایی و حجیم شدن مصرف گردید. نتایج نشان داد که استفاده از مواد آلی هومات پتاسیم و کادوستیم به مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب باعث افزایش عداد و وزن غده چه بین 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم در هر دو رقم آگریا و ساوالان شد و رقم ساوالان با تعداد 1317 عدد غده چه در متر مربع به عنوان تیمار برتر شناسایی شد. رابطه بین تعداد غده چه در متر مربع با صفات تعداد و وزن غده چه های کوچک تر از 3 گرم، بین 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم و وزن غده چه در متر مربع رابطه مثبت و معنی دار بود.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف شوری بر خصوصیات جوانه زنی بذر کلزا، آزمایشی در سال 1389 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 7 واریته (زرفام، ساری گل، لاین 18، لاین 14، RGS003، لاین 111 و هایولا 401) و چهار میزان شوری (شاهد، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) بود. صفات مورد بررسی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن تر و خشک گیاهچه بودند. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری درصد جوانه زنی و مولفه های جوانه زنی روند کاهشی داشتند، به طوری که اعمال تنش شوری از 8 و 12 دسی زیمنس بر متر درصد جوانه زنی را از 23.76 درصد به 21.62 و 21.05 درصد در تیمار شاهد (آب مقطر) کاهش داد. میزان جوانه زنی بذر در شوری 4 دسی زیمنس بر متر 22.86 درصد بود. سرعت جوانه زنی تیمارهای صفر، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر به ترتیب برابر 11.84، 10.52، 8.57 و 7.87 (تعداد بذر در روز) حاصل شد. با افزایش شوری طول ریشه چه و ساقه چه، درصد و سرعت جوانه زنی و وزن تر گیاهچه کاسته شد به طوری که در شوری بیش از 12 دسی زیمنس بر متر متوقف گردید. در حالی که بیشترین طول ریشه چه در تیمار شاهد برابر با 52.76 سانتی متر و کمترین آن در شوری 4 و 8 دسی زیمنس بر متر به ترتیب برابر 39.81 و 37.44 سانتی متر کاهش یافت.

گیاه مرزه یکی از گیاهان دارویی بومی منطقه همدان به شمار می رود. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات هیدروپرایمینگ و پرایمینگ با نمک نیترات پتاسیم بر مولفه های جوانه زنی بذر مرزه تحت شرایط تنش خشکی و شوری صورت گرفت. پژوهش به صورت دو آزمایش فاکتوریل مجزا و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل هیدروپرایمینگ با آب مقطر دوبار تقطیر و پرایمینگ با نیترات پتاسیم 4 درصد (وزنی- حجمی) به مدت 12 ساعت و بدون پرایم (شاهد) بودند. در آزمایش اول سطوح تنش خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 6000 در چهار سطح 0، -0.2، 0.4- و 0.6- مگاپاسکال اعمال شد. برای ایجاد شرایط تنش شوری در آزمایش دوم، از نمک کلرید سدیم در چهار غلظت 0، 50، 100 و 150 میلی مولار استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو تنش خشکی و شوری اعمال شده اثر منفی و معنی داری بر صفات درصد جوانه زنی نهایی، میانگین مدت زمان جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه مرزه داشت. تحت شرایط عدم تنش، تیمار هیدروپرایمینگ اثر مثبت و معنی داری بر تمامی صفات مورد بررسی داشت، اما به طور کلی با افزایش سطح هر دو تنش، از میزان اثرات مثبت هیدروپرایمینگ بذر مرزه کاسته شد. در مقابل، بذور پرایم شده با نیترات پتاسیم از نظر صفات مورد بررسی، برتری معنی داری نسبت به بذور هیدروپرایم و شاهد نشان داد.

به منظور ارزیابی اثر اندازه بذر بر شاخص های جوانه زنی بذرهای نخود ارقام هاشم و آرمان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در زمستان 1390 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه آزاد اسلامی مشهد انجام شد. عوامل آزمایش شامل ژنوتیپ بذر در دو سطح (ارقام هاشم و آرمان) و اندازه بذر در چهار سطح (کوچک، متوسط، بزرگ و شاهد) بود. نتایج نشان داد که اثر اندازه بذر و ژنوتیپ بر درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، وزن تر، وزن خشک و شاخص بنیه گیاهچه معنی دار بود و با افزایش اندازه بذر، درصد و سرعت جوانه زنی کاهش یافت. بیشترین درصد جوانه زنی در بذرهای کوچک رقم هاشم و بذرهای شاهد رقم آرمان (96 درصد) بدست آمد که با سایر تیمارها تفاوت معنی داری نداشتند و بیشترین سرعت جوانه زنی به ترتیب در بذرهای کوچک ارقام هاشم (13.1 درصد) و آرمان (8.8 درصد) مشاهده شد که با سایر بذرها اختلاف معنی دار نشان دادند. بر اساس این نتایج تقریبا تمام مولفه های جوانه زنی از قبیل سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، بنیه بذر و طول گیاهچه در بذرهای کوچک نسبت به بذرهای درشت بیشتر بود که بهبود این شاخص ها می تواند سبب بهبود استقرار گیاهچه شود.

شوری و خشکی از عوامل عمده محدود کننده تولیدات کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان به شمار می روند. به همین منظور دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام گرفت. آزمایش اول شامل دو فاکتور پوسته (همراه با پوست و بدون پوست) و تنش شوری با نمک NaCl در شش سطح 0، 2-، 4-، 6-، 8- و 10- بار و آزمایش دوم نیز شامل دو فاکتور پوسته (همراه با پوست و بدون پوست) و تنش خشکی با پلی اتیلن گلایکول 6000 در شش سطح 0، 2-، 4-، 6-، 8- و 10- بار بود. آزمون به صورت تست جوانه زنی استاندارد در دمای 25 درجه سانتی گراد به مدت 10 روز انجام شد. اثر تیمار حذف پوست بر شاخص های جوانه زنی (درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، درصد گیاهچه نرمال، وزن تر و خشک گیاهچه) در سطح ک درصد برای هر دو آزمایش معنی دار بود. اثر تنش شوری و خشکی بر شاخص های جوانه زنی نیز در سطح یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل حذف پوسته در شوری برای همه صفات مورد اندازه گیری به غیر از متوسط زمان جوانه زنی در سطح یک درصد معنی دار بود. در تنش خشکی برای همه صفات در سطح یک درصد معنی دار بود. در تنش شوری بذور با پوست در تیمار شاهد70 درصد جوانه زنی داشتند، در حالی که حذف پوسته درصد جوانه زنی را به 94 درصد افزایش داد. درصد جوانه زنی برای پتانسیل 10- بار برای بذور بدون پوست 70 درصد و برای بذور با پوست تنها 18.98 درصد بود. در شرایط تنش خشکی میانگین درصد جوانه زنی بذور با پوست 39 درصد بود، در حالی که تیمار حذف پوست 91 درصد بود.

سبز شدن محصولات زراعی تحت تاثیر عوامل محیطی نظیر آب، خاک، شوری، خشکی، عمق کاشت و کیفیت یا زوال بذر است. به منظور ارزیابی اثر شوری و زوال بذر بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه گندم آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در شرایط مطلوب آزمایشگاهی در اتاقک رشد اجرا شد. عامل اول شامل سه سطح شوری (0، 4- و 8- بار) و عامل دوم زوال بذر به روش پیری تسریع شده (0، 24، 48، 72، 96، 120 و 144 ساعت) بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل شوری بر زوال بر هیچ یک از صفات مورد مطالعه معنی دار نبود، در حالی که اثر شوری و زوال بذر بر تمام صفات مورد مطالعه معنی دار بود. تجزیه رگرسیونی نشان داد که صفات سرعت جوانه زنی با 84.61 درصد و درصد جوانه زنی با 5.19 درصد کاهش به ازای افزایش هر واحد شوری، به ترتیب حساس ترین و متحمل ترین صفات به شوری بودند. همچنین صفات درصد جوانه زنی و طول ریشه چه به ترتیب حساس ترین و متحمل ترین صفات به زوال بذر بودند.

پرایمینگ بذور سبب بهبود شاخص های جوانه زنی می شود. یکی از مشکلات عمده پرایم بذور، کاهش سریع تر قدرت این بذرها نسبت به بذور خشک است. به همین منظور برای بررسی اثر کاهش تدریجی رطوبت بر جوانه زنی و برخی شاخص های مرتبط با ویگور بذور پرایم شده چاودار کوهی (Secale montanum) تحت شرایط پیری تسریع شده آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایشی شامل دوره پیری (صفر، 1، 2 و 3 روز)، تیمار پرایمینگ (سالیسیلیک، جیبرلین و آسکوربیک) و کاهش رطوبت (کاهش تدریجی رطوبت و خشک کردن معمولی بذور بعد از پرایمینگ) بود. نتایج نشان داد که اثرات سه گانه دوره پیری، تیمار پرایمینگ و کاهش رطوبت برای همه صفات به جز درصد گیاهچه های نرمال در سطح یک درصد معنی دار بود اما برای درصد گیاهچه نرمال در سطح 5 درصد معنی دار بود. با افزایش دوره پیری صفات اندازه گیری شده به طور معنی داری کاهش یافتند و تیمار کاهش تدریجی رطوبت به بهبود شاخص های جوانه زنی در طی پیری کمک کرد. بالاترین درصد جوانه زنی مربوط به بذور پرایم شده با سالیسیلیک و جیبرلین بدون تیمار پیری بود (96 درصد).