تحقیقات بذر (علوم و تکنولوژی بذر)
سال:1391 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

با هدف بررسی نقش اندازه بذر تریتیکاله (Triticosecale wittmack) بر مولفه های جوانه زنی در شرایط تنش، دو آزمایش فاکتوریل مجزا و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. در هر دو آزمایش فاکتور اول شامل سه سطح اندازه بذر (ریز، متوسط و درشت) و فاکتور دوم شامل پنج سطح تنش (صفر، -0.2، -0.4، -0.6 و -0.8 مگاپاسکال) بود. سطوح تنش شوری و خشکی در آزمایش اول و دوم به ترتیب از نمک کلرید سدیم و پلی اتیلن گلایکول 6000 تهیه شد. در هر دو آزمایش با افزایش تنش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن خشک گیاهچه کاهش یافت. شیب کاهش صفات یاد شده در تنش شوری منفی تر از تنش خشکی بود. سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه بذور ریز در تنش شوری به طور معنی داری کمتر از بذور درشت و متوسط بود. در تنش خشکی بذور ریز تنها در صفت سرعت جوانه زنی اختلاف معنی داری با دو گروه دیگر داشتند. اثرات متقابل تنش و اندازه بذر در هر دو آزمایش معنی دار نشد. سرعت جوانه زنی بذر، همبستگی بالا با صفات طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه نشان داد. به طور کلی تفاوتی بین سه گروه بذر از نظر مولفه های جوانه زنی در سطوح تنش شوری و خشکی مشاهده نشد.

در این تحقیق، اثرات استراتیفه سرمایی، اسید جیبرلیک و پوست برداری با اسید سولفوریک در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بروی جوانه زنی بذور سه ژنوتیپ زرشک ایرانی (R2N1، R5N1 و R9N3) از گونه های Berberis integerrima، B. crataegina× integerrima و B. crataegina بررسی گردید. نتایج نشان دهنده اثرات معنی دار (P=0.001) ژنوتیپ، تیمار اسید جیبرلیک، پوست برداری با اسید سولفوریک و استراتیفه سرمایی در درصد جوانه زنی بذور بود. ژنوتیپ های زرشک از نظر قدرت جوانه زنی و نیازهای جوانه زنی بذور با یکدیگر اختلافات قابل توجهی را نشان دادند. درصد جوانه زنی بذور ژنوتیپ R9N3 نسبت به بقیه بسیار کمتر بود و تنها پس از 90 روز سرمادهی، بذور پوست برداری شده با اسید سولفوریک در حدود 26 درصد جوانه زنی داشتند. حداکثر درصد جوانه زنی بذور ژنوتیپ R5N1 به میزان 70 درصد پس از پوست برداری با اسید و در 45 روز سرمادهی بود در حالی که حداکثر درصد جوانه زنی ژنوتیپ R2N1 به میزان 76 درصد در 90 روز سرمادهی و بدون پوست برداری با اسید بدست آمد. استراتیفه سرمایی مهمترین عامل در جوانه زنی بذور زرشک است.

لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) یکی از مهمترین گیاهان زراعی از خانواده بقولات و یکی از منابع مهم کالری و پروتئینی در تغذیه انسان محسوب می شود. لوبیا دارای ترکیبات پلی فنلی، آنتوسیانین ها و فلاونوئیدی است، که از لحاظ غذایی و داروئی نقش بسیار مهمی دارند. در این مطالعه 56 ژنوتیپ لوبیا در سه رنگ (سفید، چیتی و قرمز) در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار برای اندازه گیری میزان پلی فنل کل، وزن صد دانه و اندازه دانه (طول، عرض و ضخامت) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین میزان پلی فنل کل، وزن صد دانه و اندازه دانه در هر سه رنگ در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. همبستگی مثبت بین صفت پلی فنل کل دانه با صفات وزن صد دانه، عرض دانه و ضخامت دانه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار بود. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای به روش UPGMA بر اساس صفات مورد بررسی در 56 ژنوتیپ لوبیا دو گروه متمایز از هم نشان داد. در این گروه بندی، گروه اول شامل 35 ژنوتیپ و گروه دوم 21 ژنوتیپ بود. در گروه اول همه ژنوتیپ های لوبیا سفید (بجزء ژنوتیپ 11 و 18) و قرمز (بجزء ژنوتیپ 50 و 52) و به همراه دو ژنوتیپ لوبیا چیتی (ژنوتیپ 19 و 20) قرار گرفتند و در گروه دوم تمام ژنوتیپ های لوبیا چیتی (بجزء ژنوتیپ های ذکر شده در بالا) قرار گرفتند. میزان پلی فنل کل دانه در ژنوتیپ های مورد بررسی بین 15.06549 تا 15.31499 میلی گرم گالیک اسید بر گرم، وزن صد دانه بین 29.27 تا 44.90 گرم، طول دانه بین 1.162 تا 1.316، عرض دانه بین 0.689 تا 0.837 و ضخامت دانه 0.512 تا 0.652 سانتی متر بودند. به طور کلی پلی فنل کل دانه در لوبیا چپتی و لوبیا قرمز بیشتر از لوبیا سفید بود. وزن صد دانه لوبیا چیتی بطور معنی دار بیشتر از لوبیا قرمز و لوبیا سفید بود، در صورتی که هیچ اختلاف معنی داری بین اندازه دانه در تیپ مختلف رنگی لوبیا وجود نداشت.

به منظور مطالعه اثر پرایمینگ با آب و نمک نیترات پتاسیم بر مولفه های جوانه زنی و سبزشدن گیاهچه پنبه رقم ساحل، تحت شرایط تنش شوری، دو مطالعه آزمایشگاهی و گلخانه ای به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارها شامل سه سطح هیدروپرایمینگ (با آب مقطر) و پرایمینگ با 3 و 6 گرم نیترات پتاسیم در لیتر و سه سطح تنش شوری صفر، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر حاصل از نمک کلرید سدیم بود. نتایج نشان داد که تیمار هیدروپرایمینگ و پرایمینگ با نیترات پتاسیم سبب افزایش درصد جوانه زنی و سبزشدگی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و بوته، سطح برگ و میانگین ارتفاع بوته در شرایط تنش شوری شد. همچنین میانگین مدت زمان جوانه زنی و سبزشدن تحت تاثیر پرایمینگ بذر در هر سطح تنش کاهش یافت. در هر آزمایش، همبستگی بسیار قوی و معنی داری (P£0.01) بین صفات میانگین مدت زمان جوانه زنی یا سبزشدن با هر یک از صفات گیاه و به خصوص وزن خشک گیاهچه یا بوته وجود داشت. در شرایط عدم تنش، در برخی صفات هیدروپرایمینگ بذر بهتر از دیگر تیمارها بود، اما در بالاترین سطح تنش، پرایمینگ با 6 گرم نیترات پتاسیم بر لیتر اثرات مثبت و معنی دار بالاتری در اکثر صفات اندازه گیری شده داشت.

پرایمینگ به عنوان یک راهکار جهت تسهیل جوانه زنی و افزایش مقاومت بذر به شرایط نامطلوب محیطی است. به منظور بررسی اثر هیدرو و اسموپرایمینگ اوره بر مولفه های جوانه زنی علف گندمی بلند (Agropyron elongatum) دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه تهران در سال 1390 انجام شد. بذور به مدت 12 و 24 ساعت در دماهای 10 و 15 درجه سانتیگراد با آب مقطر (هیدروپرایم) و اوره 4- و 6- بار تیمار شدند و در شرایط بهینه و تنش رطوبتی (پتانسیل 10- بار) مورد آزمون جوانه زنی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پرایمینگ به ویژه در شرایط تنش رطوبتی اکثر مولفه های جوانه زنی را بهبود داد. در شرایط بهینه رطوبتی بیشترین شاخص جوانه زنی به تیمار هیدروپرایم 15 درجه مدت 24 ساعت و کمترین به شاهد اختصاص داشت. مدت 24 ساعت و دمای 15 درجه در هر سه تیمار هیدرو و اسموپرایم اوره 6- و 4- بار از بیشترین شاخص جوانه زنی برخوردار بودند. بیشترین شاخص بینه به هیدروپرایم 15 درجه 24 ساعت و کمترین به اسموپرایم اوره 4- بار 10 درجه 12 ساعت تعلق داشت. در تنش رطوبتی بیشترین درصد جوانه زنی به اسموپرایمینگ اوره 4- بار در دمای 15 درجه 24 ساعت و کمترین به شاهد اختصاص یافت. شاخص و درصد جوانه زنی مدت 24 ساعت پرایمینگ در هر دو دمای 10 و 15 درجه سانتیگراد در هر سه تیمار پرایمینگ بهترین بود. بیشترین مقدار شاخص بنیه به اسموپرایم اوره 6- بار دمای 15 درجه مدت 24 ساعت تعلق داشت.

جوانه زنی پیش از برداشت به دلیل افزایش رطوبت و بارش در طی مراحل شیری و رسیدگی صورت می گیرد و سبب افت عملکرد و کاهش کیفیت دانه می شود. گندم از گیاهان حساس به کمبود روی، منگنز و آهن می باشد. بدین منظور آزمایشی با هدف بررسی نقش عناصر غذایی میکرو بر ویژگی های جوانه زنی، در مراحل مختلف برداشت دانه مورد بررسی قرار گرفت. دانه های برداشت شده از مراحل مختلف (رسیدگی، خمیری و شیری) به صورت کاملا تصادفی در اتاقک جوانه زنی در دمای 18±2oC در پتری دیش کشت شدند. نتایج نشان داد که اثر زمان های مختلف برداشت بر درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی، طول ریشه چه، ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه، بیوماس و بذر سالم معنی دار بود. بین مراحل رسیدگی و خمیری در مدت زمان رسیدن به 10، 5، 50، 90 و 95 درصد جوانه زنی، تفاوت معنی داری مشاهده نشد، در حالی که مرحله رسیدگی با شیری در مدت زمان رسیدن به 50، 90 و 95 درصد تفاوت معنی داری داشتند. ضرایب همبستگی صفات نشان داد که یکنواختی جوانه زنی با سرعت جوانه زنی همبستگی مثبت و معنی داری در سطح احتمال 1 درصد دارند، در حالی که سرعت جوانه زنی با وزن خشک بیوماس همبستگی منفی و معنی داری را نشان داد. به نظر می رسد در مرحله رسیدگی دانه ها تکامل یافتند و ذخایر بذری برای جوانه زنی را فراهم می کنند. به طور کلی از مرحله خمیری تا رسیدگی، احتمال خطر جوانه زنی پیش از برداشت در مزارع گندم وجود دارد.

به منظور بررسی تاثیر تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد و زمان مصرف کود نیتروژن بر عملکرد، سرعت و طول دوره پر شدن دانه گندم، آزمایشی در سال زراعی 1390 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل زمان های مصرف کود نیتروژنه در سه سطح، (1.3 زمان کاشت، 1.3 پنجه زنی، 1.3 قبل از گلدهی)؛ (1.4 زمان کاشت، 1.2 پنجه زنی تا ساقه روی، 1.4 زمان گلدهی)؛ (1.4 زمان کاشت، 1.4 زمان سبز شدن، 1.4 ساقه روی، 1.4 زمان گلدهی) به ترتیب صورت N1، N2 و N3 و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد در چهار سطح (عدم تلقیح بذر به عنوان شاهد، تلقیح بذر با ازتوباکترکروکوکوم استرین 5، سودوموناس استرین 41 و سودوموناس استرین 186) بودند. نتایج نشان داد زمان مصرف کود نیتروژنه و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد به طور معنی داری تمامی پارامترهای پر شدن دانه را تحت تاثیر قرار دادند. حداکثر وزن دانه و طول دوره موثر پر شدن دانه در سطح اول زمان مصرف کود نیتروژن و تلقیح بذر با ازتوباکتر برآورد گردید. مقایسه میانگین ها نشان داد که در زمان مصرف نیتروژن به صورت N1 و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد عملکرد تک بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن ریشه و درصد پروتئین افزایش یافت. به نظر می رسد که به منظور افزایش عملکرد و اجزای عملکرد، سرعت و طول دوره موثر پر شدن دانه می توان پیشنهاد نمود که تلقیح بذر گندم با ازتوباکتر در زمان مصرف کود به صورت N1 به کار برده شود.

دو گونه Lolium rigidum Gaudin. و Lolium prenne L. از تیره گندمیان از لحاظ تولید علوفه و خوشخوراکی دارای ارزش بالایی هستند. در این تحقیق برای بررسی تاثیر پرایمینگ با NaCl بر جوانه زنی گونه های مذکور، از تیمارهای 100، 200 و 300 میلی مولار کلرید سدیم در مدت زمان 24، 48 و 72 ساعت در قالب طرح آماری تصادفی با 3 تکرار انجام شد. ضمنا آب مقطر به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. صفاتی از قبیل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، ارزش جوانه زنی و شاخص بنیه بذر مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین نشان داد که بین تیمارها از نظر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و ارزش جوانه زنی و شاخص جوانه زنی در سطح 1 درصد تفاوت معنی دار وجود دارد و پرایمینگ باعث افزایش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، ارزش جوانه زنی و شاخص جوانه زنی شد. در نتیجه پرایمینگ NaCl به عنوان یک تیمار فیزیولوژیکی باعث افزایش معنی داری عملکرد بذرهای گونه هایLolium rigidum Gaudin.  و L. prenneL. در مرحله جوانه زنی تحت تنش شوری می شود.