گردشگری و توسعه
سال:1390 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

آسیب شناسی گردشگری در جوامع در حال توسعه از جمله در جمهوری اسلامی ایران می تواند یکی از مهم ترین اولویت های مطالعاتی و پژوهشی قلمداد گردد. قطعا اقدام به شناسایی موانع و محدودیت های موجود و اولویت بندی آنها و همچنین ارائه راهکارهای اجرایی و عملیاتی برای رفع و کم اثر نمودن و اصلاح امور مرتبط با صنعت گردشگری این امکان را برای تصمیم گیران و برنامه ریزان در سطوح ملی و محلی به وجود می آورد تا بتوانند منابع مالی، طبیعی، فرهنگی و نیروی انسانی خود را بر اساس نیازهای اصلی و محدودیت منابع، به ویژه در بخش مالی مدیریت کرده و حداکثر بهره برداری را بنمایند. آنچه که ما در این تحقیق به آن پرداخته ایم شناسایی این موانع و محدودیت ها به روش مطالعات میدانی و نظرسنجی از خبرگان، کارشناسان و دست اندرکاران این صنعت در بخش های اجرایی و پژوهشی است که می تواند در اولویت بندی شاخص های مورد نظر به کار گرفته شود. همچنین سوال اصلی این پژوهش بر همین اساس طراحی و تدوین شده است که آیا با شناسایی و اولویت بندی موانع و محدودیت های گردشگری در کشور می توان ضمن اصلاح وضع موجود به روند توسعه گردشگری در راستای برنامه های توسعه ملی کمک کرد یا خیر؟محققین تلاش کرده اند تا بر اساس یافته های حاصل از پرسشنامه مورد استفاده با روش رمبراند و رتبه بندی شاخص ها، زمینه حرکت به این حوزه را از روش علمی فراهم کنند.

با وجود گسترش روزافزون و پرشتاب صنعت گردشگری در دنیا و وجود ظرفیت های فراوان جذب گردشگر در ایران، اطلاعات و آمارهای موجود حاکی از عدم موفقیت این صنعت و عملکرد ناموفق آن در ایران است. به نظر می رسد یکی از دلایل اصلی این امر عدم توجه به انتظارات و ترجیحات گردشگران ورودی به کشور، و نیز عدم تلاش در جهت افزایش میزان رضایت آنهاست. هدف از انجام این تحقیق، درک بهتر میزان رضایت گردشگران اروپایی از تجربه سفر به ایران می باشد.این تحقیق انتظارات گردشگران اروپایی از ویژگی های تجربه سفر به ایران و نیز عملکرد ویژگی های مورد نظر را از دیدگاه آنان مورد سنجش قرار داده است.افراد مورد مطالعه در این تحقیق گردشگران اروپایی بودند که در اواخر سال 2008 و اوایل 2009 میلادی به ایران سفر نموده اند. در این تحقیق از گردشگران اروپایی خواسته شد تا میزان اهمیت یک سری از ویژگی های تجربه سفر به ایران از جمله جاذبه های گردشگری، اقامتگاه، رستوران، حمل و نقل و غیره را مشخص نموده، سپس عملکرد هر یک از همان ویژگی ها را ارزیابی نمایند. نتایج به دست آمده از این تحقیق با استفاده از تحلیل اهمیت- عملکرد (IPA) مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف از این مقاله بررسی پتانسیل ها، امکانات و سیاست گذاری ها برای توسعه اکوتوریسم مبتنی بر اصول پایداری در نواحی بیابانی و کویری ایران بر اساس تجربیات مشابه در کشور امارات متحده عربی است. سوال اصلی پژوهش این است که جاذبه های گردشگری و امکانات و پتانسیل های کویرها و مناطق بیابانی ایران برای توسعه اکوتوریسم پایدار در مقایسه با کشور امارات چگونه تبیین می شود و برنامه هایی که تاکنون برای استفاده از این پتانسیل ها در این دو کشور ارائه و اجرا شده است چگونه ارزیابی می شود. بر این اساس روش پژوهش به صورت اسنادی- تطبیقی و تجزیه و تحلیل داده ها به صورت توصیفی و تبیینی می باشد. رویکرد اصلی پژوهش پس از تبیین مفهوم سیاست گذاری با توجه به اصول اکوتوریسم پایدار برگرفته از مدل مفهومی فنل پایه گذاری شده و با استفاده از نظریه های گردشگری بیابانی و کویری به خصوص نظریات ویور، در نهایت مدلی کلی برای بررسی وضعیت موجود طراحی شده است. با بررسی جاذبه ها و امکانات موجود در نواحی کویری و بیابانی ایران این نتیجه حاصل شده است که توسعه اکوتوریسم پایدار در این نواحی علی رغم وجود منابع بالقوه، به علت نبود زیر ساخت ها و امکانات لازم، تاکنون حتی در سطوح اولیه رخ نداده است. در حالی که کشور امارات با وجود اینکه از لحاظ غنای منابع و پتانسیل ها نسبت به ایران برتری قابل توجهی ندارد، به دلیل سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب و فراهم آوردن امکانات و زیرساخت های لازم، در توسعه اکوتوریسم پایدار بیابانی موفق عمل کرده است. در پایان، عدم سیاست گذاری و برنامه ریزی کارآمد، نبود زیرساخت های مناسب و عدم سرمایه گذاری و تخصیص بودجه و توجه خاص به مناطق بیابانی و کویری به عنوان بخشی از سرمایه های اکوتوریستی کشور، از دلایل عدم توسعه اکوتوریسم پایدار در این نواحی تشخیص داده شده است و در پایان راهکارها و پیشنهادهایی برای بهره برداری بهینه از منابع کویری و بیابانی کشور به منظور توسعه اکوتوریسم پایدار ارائه گردیده است.

گردشگری امروزه در یک کلیت انسجام یافته و به عنوان یکی از واقیعت های جهانی شدن، بر پایه نوآوریهای تکنولوژیکی- اطلاعاتی و قابلیت های انقلاب مدیریتی تغییرات بسیاری را در سطوح تشکیل دهنده خود تجربه کرده و در مفهومی از فشردگی زمان و فضا، گردشگری را به عنوان پدیده ای جغرافیایی از جابه جایی انسان ها در فضا، جلوه دیگری بخشیده است.یکی از تغییرات ناشی از تحولات پسامدرن در جریان گردشگری، رشد سفرهای انفرادی و گروهی بر پایه تعامل فرهنگی و «تجربه فرهنگ، طبیعت، نوآوری ها، پیشرفتگی و توسعه یافتگی و... متفاوت» می باشد که در روندی از تقویت حس نوستالژی نسبت به گذشته/ اصالت و اهمیت میراث طبیعی، فرهنگی و تاریخی در دور نمایی گردشگر تسهیل شده است. در این میان، یکی از زمینه های رسیدن به رفاه و توسعه در مناطق عشایری و روستایی، ایجاد زیر ساخت های گردشگری در آن مناطق می باشد. حال سوال راهبردی این است که آیا منطقه نمونه گردشگری الوند (مجتمع تفریحی توریستی تله کابین گنجنامه همدان) موجب توسعه پایدار (اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی) در محدوده مورد نظر شده است یا نه؟ برای پاسخ علمی به سوال از روش مطالعه توصیفی- پیمایشی و بر اساس اسناد و مدارک کتابخانه ای، سایت های اینترنتی و مطالعات میدانی، مشاهده (مصاحبه و تنظیم پرسشنامه) استفاده شده است و از ابزار تحلیل آماری در نرم افزار (SPSS) و مدل (TOPSIS) به اولویت بندی میزان اثرات مجتمع تله کابین بر مناطق عشایری پیرامون پرداخته شد. مطالعه نشان داد که ایجاد مجتمع تفریحی توریستی گنج نامه، با وجود آثار مثبت، در بیشتر زمینه ها دارای تاثیرات منفی در این مناطق می باشد.

توسعه گردشگری شهری یکی از روش های بازسازی، توسعه اجتماعی- اقتصادی و افزایش رفاه ساکنین مقصد است. توسعه گردشگری شهری علاوه بر ساکنین محلی باید برای گردشگران و سایر ذی نفعان نیز مفید باشد. بدین ترتیب، فراهم آوردن یک تجربه رضایت بخش برای گردشگران و جلب رضایت آن ها یکی از ابعاد توسعه گردشگری پایدار محسوب می شود. به نظر می رسد که شهر تهران قابلیت های متعددی برای جذب گردشگر دارد، ولی در نتیجه عدم شناخت انتظارات و ترجیحات گردشگران، در بازار رقابتی گردشگری از جایگاه مناسبی برخوردار نیست.ساختار این تحقیق مبتنی بر الگوی محصول گردشگری شهری است و رضایت گردشگران درون مرزی شهر تهران را از کیفیت عناصر مختلف (اصلی، ثانویه و جانبی) محصول گردشگری این شهر ارزیابی می کند.آن چه این تحقیق را از سایر پژوهش های مشابه متمایز می دارد، ترکیب دو تکنیک IPA (تحلیل اهمیت-عملکرد) و EPI (انتظارات- ادراکات-اهمیت) برای تحلیل داده های پژوهش است. برای گردآوری داده های مورد نیاز، پرسشنامه ای تدوین شد که انتظارات و ادراکات گردشگران را از کیفیت 27 عنصر گردشگری شهری تهران و همچنین اهمیت هر یک از آن ها را مورد سوال قرار می داد. تعداد 146 پرسشنامه از دی ماه 1388 تا پایان اردیبهشت 1389 به روش نمونه گیری در دسترس در شهر تهران بین گردشگران درون مرزی این شهر توزیع و تکمیل شد.یافته های تحقیق نشان می دهد که بخش عمده ای از نقاط ضعف محصول گردشگری شهر تهران مربوط به عناصر جانبی (زیرساخت ها) است. بنابراین، برای رفع نارضایتی گردشگران، بهبود و ارتقای سطح کیفیت عناصر جانبی نسبت به عناصر اصلی و ثانویه در اولویت قرار دارد. این اولویت بندی، مدیریت و مصرف هدفمند منابع محدود مقصد را میسر ساخته و به ارتقای تصویر گردشگری شهری تهران و رضایت دیدارکنندگان این مقصد کمک می نماید.

صنعت گردشگری یکی از بزرگ ترین و متنوع ترین صنعت در دنیا برای ایجاد درآمد، توسعه اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قانونی و تکنولوژیکی مطرح می باشد.مقاله حاضر برگرفته از تحقیق توصیفی از نوع مطالعه موردی است که در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران با هدف تدوین استراتژی گردشگری استان تهران انجام و با الهام از مدل مدیریت استراتژیک فرد آر دیوید، ابعاد مختلف سازمان مورد نظر اعم از محیط داخلی، خارجی، ماموریت، چشم انداز، اهداف و ارزش های آن مورد بررسی قرارگرفته است.مقاله با شناسایی و معرفی مهمترین عوامل موثر بر محیط داخلی و خارجی صنعت گردشگری استان، نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصت آن را بررسی و با استفاده از ماتریس SWOT و تحلیل موقعیت استراتژیک صنعت گردشگری، راهبرد گردشگری سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران مشخص می کند.در پایان با استفاده از ماتریس برنامه ریزی کمی QSPM، اولویت استراتژی های انتخاب شده را تعیین و پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت داخلی صنعت گردشگری ارایه می شود. همچنین در راستای انتخاب استراتژی مناسب این صنعت، اقدام به بررسی و بازنگری اهداف، ماموریت و چشم انداز سازمان گردشگری صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق برای نمره عوامل داخلی و خارجی (2.40 و 2.53) و وضعیت استراتژی رقابتی را نشان می دهد و به کمک ماتریس QSPM، تعداد 6 استراتژی اولویت بندی شده متناسب با ماموریت سازمان گردشگری استان تهران انتخاب و بهترین استراتژی ممکن معرفی می گردد.

مفهوم همبستگی در تاریخ اندیشه علوم اجتماعی، سیاسی و انسانی سابقه ای طولانی دارد و منظور از آن هماهنگی میان اجزای تشکیل دهنده کل نظام اجتماعی است. همبستگی ملی مفهومی دو سویه داشته که هم بر تمایزات و هم بر اشتراکات دلالت می کند. این مفهوم از یک سو با تاکید بر مشترکات، ما را پیرامون محوری واحد همبسته و متعهد می سازد و از دیگر سو ما را از دیگران باز می شناساند. ایران ما کشوری متنوع، متکثر و مرکب از اقوام و خرده فرهنگ های گوناگون است که در میان آنها عناصر هویتی، دینی، ذهنی، تاریخ مشترک و جغرافیای واحد از اهمیتی بسیار برخوردار است. پیش زمینه تقویت همبستگی ملی در یک جامعه، وجود شناخت مشترک خرده فرهنگ ها از یکدیگر است و زبان فارسی به عنوان میراث فرهنگی مشترک در این میان نقش تسهیل کننده این شناخت را دارد و بدیهی است که گسترش ایرانگردی در قالب گردشگری، زیربنای برقراری شناخت مشترک و درک متقابل میان خرده فرهنگ ها می باشد. در این مقاله سعی شده است مفهوم همبستگی ملی و عوامل موثر بر آن در قالب یک چارچوب مفهومی بیان و در ادامه نقش و تاثیر گردشگری بر هر یک از عوامل موثر جستجو و مورد بررسی قرار گیرد.

بررسی روند توسعه مناطق و مقصدهای گردشگری کشور نشان دهنده عدم وجود توسعه مطلوب و الگو- مدار است. این امر، موجب توسعه گردشگری، بدون توجه به مباحث عرضه و تقاضا شده است، به نحوی که زیرساخت ها و تاسیسات گردشگری ایجاد شده در برخی مناطق و مقصدها مازاد بر تقاضا است و در دیگر مناطق و مقصدها به دلیل فزونی تقاضا، عرضه گردشگری پاسخگوی نیازهای گردشگران نیست. این موضوع باعث فشار بسیاری بر عوامل زیرساختی و محیطی مناطق و مقصدهای گردشگرپذیر (از جمله کلاردشت) شده، آن ها را به سوی افول سوق می دهد.شناخت الگوها و معرفی مولفه های تاثیرگذار بر توسعه مقصدهای تفرجگاهی، به علاوه تعیین ویژگی های گردشگری کلاردشت، به منظور معرفی الگوی مناسب توسعه گردشگری آن، هدف این تحقیق است. برای شناسایی مولفه های تاثیرگذار بر توسعه مقصدهای تفرجگاهی از شیوه دلفی، برای رتبه بندی آن ها از اسلوب آماری فریدمن و برای ارزیابی و انتخاب الگوی مناسب توسعه، از روش ارزیابی ماتریسی (کمی و کیفی) استفاده شده است.

گردشگری به عنوان صنعتی بسیار گسترده، نیازمند برنامه ریزی و مدیریت موثر و کارآمد است، این مهم زمانی تحقق می یابد که بر مبنای آمارهای علمی تهیه، تدوین و اجرا گردد. در حال حاضر، مدیریت و برنامه ریزی توسعه گردشگری بر عهده نهادهای مختلفی است که هر یک دارای ساختاری بخشی بوده و از این نظر اقدامات آن ها فاقد هماهنگی است. رمز موفقیت در سامان بخشیدن به امر مهم «آمارهای گردشگری» جهت برنامه ریزی های کلان و جذب سرمایه برای بخش گردشگری، دسترسی به موقع و به روز به آمارهای گردشگری قابل اطمینان و مورد نیاز بخش های علمی و اجرایی کشور است. شناسایی راه های تامین آمارهای پایه ای مورد نیاز برنامه های توسعه، بهره گیری از فن آوری های نوین در تولید آمار، سامان دهی اطلاعات آماری و توسعه اطلاع رسانی آماری، از جمله مسائلی است که باید به آن توجه شود. به علاوه سیستم نظارت و ارزیابی فرآیند تولید و اطلاع رسانی آماری جهت بهبود وضعیت آمارهای گردشگری نیاز ضروری بخش آمارهای گردشگری است. این امر مستلزم داشتن و بکار بستن شیوه های صحیح و علمی برای گردآوری آمارهای مورد نیاز است. در این مقاله به دو روش جمع آوری اطلاعات آماری تحت عناوین آمارهای ثبتی و حساب های اقماری گردشگری به عنوان روش های برتر گردآوری اطلاعات آماری تاکید شده است. در واقع مقاله به دنبال آن است که با معرفی سیستم های برتر گردآوری آمارهای گردشگری به سوال تحقیق با عنوان «مناسب ترین روش ها برای گردآوری آمارهای گردشگری کدامند؟» پاسخ دهد. روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و استفاده از مراجع معتبر مرتبط با موضوع بوده است.