اخلاق زیستی
سال:1396 | دوره:7 | شماره:23 |تعداد مقالات:8

در خصوص مبانی اخلاقی حق بر فراموش شدن سه رویکرد عمده ذکر شده است که به ترتیب عبارتند از رویکرد نتیجه گرا، رویکرد مبتنی بر مالکیت و رویکرد هستی شناسانه. رویکرد نتیجه گرا، مبتنی بر آثاری است که انتشار اطلاعات هر شخص و نقض حریم خصوصی او می تواند به همراه داشته باشد. رویکرد مبتنی بر مالکیت با مفروض دانستن اطلاعات هر شخص به عنوان جزئی از مایملک او، حق شخص بر عدم انتشار اطلاعات مرتبط با خود را به عنوان یکی از ملزومات مالکیت او به شمار می آورد. رویکرد هستی شناسانه نیز با تلقی ماهیت انسان به عنوان یک کل، بر این نکته تاکید می کند که ماهیت هر شخص متشکل از مجموعه ای از عوامل مادی و غیر مادی از جمله اطلاعات مربوط به اوست. از این رو انتشار اطلاعات مربوط به شخص، در حقیقت تجاوز نسبت به هویت شخصی او به شمار می آید. در این مقاله، با بررسی هر یک از این سه رویکرد، نقاط ضعف و قوت آن ها مورد بررسی قرار گرفته شده است.

زمینه و هدف: از الزامات حیاتی برای سازمان های امروزی مدیریت دانش و درگیری شغلی است که این مهم می تواند در پرتوی اخلاق حرفه توسعه یابد. با درک این مساله پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه اخلاق حرفه ای با مدیریت دانش و درگیری شغلی انجام گرفت.مواد و روش ها: روش پژوهش توصیفی همبستگی است. جامعه آماری آن کلیه دبیران زن زاهدان در سال تحصیلی 95-1394 بود (175 نفر). به شیوه نمونه گیری تصادفی تعداد 120 دبیر زن از طریق سه پرسشنامه اخلاق حرفه ای (گریگوری، 1990 م.)، مدیریت دانش (بهات، 2001 م.) و درگیری شغلی (لاداهل و کنجر، 1965 م.) مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون ورگرسیون چندگانه با کمک نرم افزار SPSS 21 استفاده شد.یافته ها: مقدار ضرایب همبستگی اخلاق حرفه ای و مولفه های آن: دلبستگی و علاقه به کار، پشتکار و جدیت در کار، روابط سالم و انسانی و روح جمعی و مشارکت در کار با مدیریت دانش به ترتیب برابر با 0.346، 0.395، 0.234، 0.219 و 0.216 بود (0.01> p). همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که اخلاق حرفه ای 18.2 درصد از واریانس مدیریت دانش را تببین می کند که از بین مولفه های اخلاق حرفه ای فقط مولفه دلبستگی و علاقه به کار با مقدار b(0.51) از توان پیش بینی مدیریت دانش برخوردار بوده است (0.01> p). دیگر یافته نشان داد که مقدار ضرایب همبستگی اخلاق حرفه ای و مولفه های آن: دلبستگی و علاقه به کار، پشتکار و جدیت در کار، روابط سالم و انسانی و روح جمعی و مشارکت در کار با درگیری شغلی به ترتیب برابر با 0.497، 0.519، 0.412، 0.292 و 0.31 بود (0.01> p). همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که اخلاق حرفه ای 29.3 درصد از واریانس درگیری شغلی را تببین می کند که از بین مولفه های اخلاق حرفه ای فقط مولفه دلبستگی به کار با مقدار b (0.486) از توان پیش بینی درگیری شغلی برخوردار بوده است (0.01> p).نتیجه گیری: با توجه به یافته ها به مدیران مدارس توصیه می شود تلاش های خود را جهت استقرار فضای کاری اخلاق مدارانه و تشویق و ترغیب معلمان به انجام فعالیت های کاری معطوف نمایند تا از این طریق بتوان به ارتقای مدیریت دانش و درگیری شغلی معلمان امیدوار بود.

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین اخلاق کاری و سبک مدیریت با رضایت شغلی کارکنان دانشگاه مازندران انجام شد.مواد و روش ها: روش پژوهش، همبستگی بوده است. جامعه آماری 102 نفر از کارکنان تحت سرپرستی مدیران دانشکده های (دانشکده های علوم انسانی، اقتصاد، هنر و معارف) تشکیل داده اند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 75 نفر به صورت تصادفی طبقه ای بر حسب جنسیت تعیین شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه های استاندارد اخلاق کاری پتی، سبک مدیریت محمد حسنی و رضایت شغلی بوده است. اطلاعات حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS 21 و آزمون های آماری کولموگروف اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون مقایسه میانگین تحلیل گردید.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد بین اخلاق کاری و مولفه های آن، سبک مدیریت و مولفه آن با رضایت شغلی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد همچنین بین جنسیت، مدرک تحصیلی و رشته تحصیلی با میانگین نمره اخلاق کاری کارکنان و رضایت شغلی کارکنان ارتباط معناداری وجود دارد، بین مدرک تحصیلی و رشته تحصیلی با میانگین نمره سبک مدیریت ارتباط معناداری وجود دارد، اما بین جنسیت و میانگین نمره سبک مدیریت ارتباط معناداری وجود ندارد.نتیجه گیری: نتایج حاکی از رابطه بین اخلاق کاری و سبک مدیریت با رضایت شغلی کارکنان دانشگاه مازندران بوده است. به عبارتی ادراکات کارکنان از اخلاقیات حاکم بر کار و سبک مدیریتی حاکم بر سازمان با رضایت شغلی آنان رابطه مثبت و معناداری دارد.

زمینه و هدف: طبق راهنمای عمومی اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی، اخذ رضایت نامه کتبی در پژوهش های بالینی الزامی است. هدف اصلی این مطالعه بررسی میزان رعایت دستورالعمل اخذ رضایت نامه در پایان نامه های بالینی طب سنتی در دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال های 1394-1390 بود.مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی، 210 نفر از شرکت کنندگان در مطالعات بالینی طب سنتی بعد از پایان مطالعه اصلی، از نظر میزان رعایت دستورالعمل اخلاق در اخذ رضایت نامه و بندهای مختلف آن، به صورت تلفنی مورد پرسش قرار گرفتند. فراوانی اخذ رضایت نامه از شرکت کنندگان، میزان آگاهی شرکت کنندگان از اهداف و روش کار، شناخت مسوولیت و حقوق شرکت کنندگان، سود و عوارض احتمالی، پرداخت هزینه، محرمانه ماندن اطلاعات و سایر مواردی که در رضایت نامه ها وجود دارد مورد سوال قرار گرفت. توصیف یافته ها در قالب تعداد و درصد فراوانی ارائه شد.یافته ها: میانگین سن شرکت کنندگان (17±) 43 سال بود. 30% از افراد بی سواد بودند و فرم رضایت نامه توسط همراهانشان تکمیل شده بود. 89 % از شرکت کنندگان رضایت نامه دریافت کرده بودند، اما تنها 10 % از آن ها متن رضایت نامه را مطالعه کرده بودند و از این بین بیش از نیمی از افراد متوجه بخش هایی از رضایت نامه نشده بودند. 55 % از کل شرکت کنندگان از این که در یک مطالعه پژوهشی شرکت کرده اند، آگاه نبودند و 92 % هدف اصلی طرح را نمی دانستند. هیچ یک از افراد نمی دانستند که گروه های مختلف مطالعه کدامند و ممکن است در گروه دارونما قرار گیرند. همچنین هیچ یک از افراد از وجود درمان های جایگزین مطلع نشده بودند. 46 % از فواید احتمالی و 71 % از عوارض احتمالی درمان های انجام شده مطلع نبودند. هیچ یک از افراد برای شرکت در مطالعه یا ادامه آن تحت فشار یا تشویق مالی قرار نگرفته بودند. 67 % از افراد نمی دانستند که مختارند در هر زمانی مطالعه را ترک کنند.نتیجه گیری: علی رغم استفاده از رضایت نامه آگاهانه در اکثر پایان نامه های بالینی طب سنتی دانشگاه مذکور، شرکت کنندگان در این مطالعات آگاهی لازم از جزئیات پژوهش نداشتند. بررسی علل این موضوع، آموزش پژوهشگران درمورد لزوم رعایت دستورالعمل های اخلاقی، همچنین افزایش نظارت کمیته های ذی ربط الزامی به نظر می رسد.

زمینه و هدف: «علم بیوتکنولوژی ملکولی یا مهندسی ژنتیک» فارغ از آثار مثبت و سودمندی که در حوزه های مختلف دارد، همراه با خطرها و ضررهای بسیاری نیز می باشد. مطالعه حاضر با هدف تبیین نفی استناد به اصل ممنوعیت ضرر که از اصول ضروری آیین اسلام و تمامی مجموعه قوانین بشری می باشد، در به کارگیری از فواید و آثار مثبت این علم انجام گردیده است.مواد و روش ها: در مطالعه مروری حاضر واژگان کلیدی مهندسی ژنتیک، دستکاری ژنتیکی، آثار مفید و زیان بار آن در حوزه های مختلف و اصل نفی ضرر در پایگاه های اطلاعاتی PubMed، Magiran، SID، ISC و Google Scholar جستجو و مقالات و متون مرتبط جستجو و مورد تحلیل قرار گرفت.ملاحظات اخلاقی: اصول اخلاقی و امانت داری در جستجو، تحلیل متون و استناد دهی رعایت گردید.یافته ها: در مطالعه حاضر پس از مروری بر تعریف دستکاری ژنتیکی، تاریخچه و آثار آن (فواید و ضررها) و همچنین مفهوم ضرر و ادله اثباتی آن، ارتباط این تکنیک نوین و تعارض و ضررهایی که ممکن است از آن ناشی شود با اصل نفی ضرر تحلیل و بررسی شده است و در هر کدام، اصل ممنوعیت ضرر، به عنوان یک اصل قابل انعطاف تحدیدی معرفی شده است و نه به عنوان یک اصل مطلق و بدون تقیید.نتیجه گیری: در جمع میان فناوری مهندسی ژنتیک و دستاوردهای نوین آن در حوزه های مختلف و اصل ممنوعیت ضرر در آیین اسلام به این نتیجه دست می یابیم که در مواردی که این علم بتواند در خدمت بشریت استفاده شود و حقوق فردی و اجتماعی انسان ها را سرکوب و پایمال ننماید، به طور مسلم از علوم کارآمد و مفید به شمار می رود و مغایرتی با اصل ممنوعیت ضرر نیز نخواهد داشت.

زمینه و هدف: یکی از قوی ترین غرائز انسانی، غریزه جنسی است که با کج روی، تحریک و انحراف، می تواند در روح و روان کودک تاثیرات مخرب و پیامدهای ناگواری را دامن زند و منشا فساد، تباهی و بیماری های روحی گردد، لیکن کودک به دلیل موقعیت و وضعیت سنی و آسیب پذیری اش، نیازمند بهره مندی از حمایت ها، تدابیر و سیاست های پیشگیرانه در برابر آسیب های جنسی است که این مهم در سایه تعالیم ارزشمند اسلام و مراقبت والدین، سرپرستان قانونی، مربیان و... تجلی می یابد. از این رو پژوهش پیش رو درصدد تبیین آن است که یک تربیت ایده آل جنسی در اسلام بر چه مبانی و مستنداتی استوار است و در راستای حمایت از سلامت روحی کودک، قواعد و راه کارهای تامین کننده سلامت روحی و امنیت جنسی کدامند؟مواد و روش ها: در این مطالعه، با استفاده از روش توصیف و تحلیل مفهومی، برای پاسخ به پرسش های پژوهش، از منابع و آموزه های اسلامی و دیدگاه فقیهان استفاده شده است.یافته ها: با عنایت و به کارگیری قواعد مهم، دستورالعمل ها و راه کارهای جامع مندرج در شریعت اسلام، مانند احترام به کرامت و عزت انسانی، مصلحت اندیشی، رفتار اعتدال گرایانه و نفی هر گونه تبعیض و تخریب، لزوم محبت و مهرورزی، جلب مشارکت و مسوولیت پذیری و استحکام پایه های معنوی، می توان غریزه جنسی کودک را در مسیر صحیح و شایسته قرار داد.نتیجه گیری: بر پایه آموزه های اسلامی و دیدگاه فقیهان ضرورت دارد، از همان اوان کودکی و به تدریج، فضایل اخلاقی، حیا، عفت و غیرت در وجود طفل تقویت و پرورش یابد و غریز ه جنسی تحت پرورش صحیح و کنترل واقع شود. همچنین باید قبل از بلوغ با نظارت و تربیت دینی عملا زمینه اختفای تمایل جنسی در محیطی سالم و عاری از هر گونه عوامل محرک، برای کودک فراهم شود که از انحرافات جنسی و به دنبال آن، آسیب ها و نابهنجاری هایی همچون خودارضاعی، همجنس گرایی، انواع آزار جنسی و... پیشگیری به عمل آید و با رعایت این امور از سوی تمامی افراد و نهادهای مرتبط با کودک، می توان نقش شایسته و کمک شایانی در حمایت و تامین امنیت جنسی او ایفا نمود.

زمینه و هدف: دانشجویان پرستاری عضوی از تیم درمانی هستند که بررسی نگرش آنان در خصوص اتانازی مورد اقبال پژوهشگران است. مطالعات مختلف حاکی است که اغلب پرستاران و دانشجویان پرستاری مخالف انجام اتانازی هستند، اما میزان مخالفت با اتانازی در تحقیقات مختلف، به صورت متفاوتی گزارش شده است. این مطالعه با هدف بررسی نگرش دانشجویان پرستاری در خصوص اتانازی انجام شده است.مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی مقطعی، 382 نفر دانشجوی پرستاری با روش نمونه گیری در دسترس وارد مطالعه شدند. به منظور بررسی نگرش آنان نسبت به اتانازی از پرسشنامه کوتاه هفت سوالی استفاده شد که بررسی روایی و پایی آن مورد تایید قرار گرفته بود. پس از جمع آوری اطلاعات، کلیه داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: میانگین و انحراف معیار سنی واحدهای پژوهشی 23.4±1.3 سال و اکثریت (61.5 درصد، 235 نفر) آنان خانم بودند. تقریبا نصف تعداد شرکت کنندگان پژوهش (50.5 درصد، 193 نفر) اظهار نمودند که نگرش شان نسبت به اتانازی تحت تاثیر اعتقادات مذهبی آنان است. تعداد 173 نفر (45.2 درصد) واحدهای پژوهشی استفاده از داروهای کشنده و یا قطع درمان برای بیمارانی که مبتلا به بیماری های لاعلاج و دردهای شدید هستند را مجاز می دانستند. میزان موافقت با انجام اتانازی در کسانی که تجربه بالینی داشتند، بیشتر بود.نتیجه گیری: گرایش نسبت به انجام اتانازی و قانونی کردن آن در واحدهای پژوهشی مورد مطالعه بیش از سایر مطالعات است. انجام مطالعات بیشتر در رابطه اتانازی مورد توصیه پژوهشگر می کند.

اخلاق ارسطویی در مفهوم عام آن مجموعه کنش های رفتاری و اجتماعی است که مورد قبول یک جامعه قرار گرفته است. این اخلاق از طریق تجربه سنتی و دریافت های عرفی در محدوده های خاص جغرافیایی طی قرون شکل گرفته و جامعه موظف به رعایت آن است. اخلاق ارسطویی را می توان اخلاق شهروندی هم خواند، زیرا اقبال عامه یافته و میان شهروندان اجرا می شود. چنین تعریفی در مضامین قابوس نامه اثر قابوس بن وشمگیر مصداق می یابد. قابوس نامه دارای چهل و چهار باب است. این اثر دربرگیرنده توصیه های قابوس (=پدر) به فرزندش، (گیلانشاه) است و ارزش اخلاقی آن طی قرون متمادی تجربه شده است، اگرچه در محدوده قرن پنجم نوشته شده، ولی کلیات آن را می توان به جامعه امروز تعمیم داد. پاره ای از موضوع های ارزشی در اثر یادشده عبارتند از: درک نعمت های الهی، نرم خوبودن، خیانت به مال کسی نکردن، سخن نیکو گفتن، دیگران را چون خانواده خود دوست داشتن، به فرزندان نیکوکاری آموختن، پرهیز از اسراف، توجه به وقت و قرار، حفظ امانت، نگریستن به بانوی خانه به عنوان کدبانو و نه تمتع، خشم فروبردن، جوانمردی، حفظ امانت، راست گویی، پایبندی به پیمان و ده ها موضوع دیگر که می تواند روابط و تعامل زیستی را میان شهروندان تنظیم کند. تحقیق می کوشد ارتباط مفاهیم قابوس نامه را به عنوان نمونه ای از اخلاق ارسطویی مورد تحلیل قرار داده و چارچوبی از این نوع اخلاق در قرن پنجم به دست دهد.