پژوهش های زعفران
سال:1396 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

پیش بینی عملکرد سالیانه گران بهاترین محصول جهان به دلیل نقش قابل توجه در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق خشک و نیمه خشک و همچنین ارزآوری، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف اصلی این تحقیق، پیش بینی عملکرد سالیانه زعفران و تعیین نواحی مستعد کشت بر اساس پارامترهای اقلیمی و تعیین پارامترهای اقلیمی موثر بر عملکرد زعفران در سطح استان خراسان رضوی با استفاده از روش های داده کاوی می باشد. نتایج نشان داد که با افزایش دمای میانگین ماه های سرد و کاهش دمای میانگین ماه های گرم سال، میزان عملکرد افزایش می یابد. افزایش میزان بارش و ساعات آفتابی در طول فصل رشد، میزان عملکرد را افزایش داد. بیشترین و کمترین همبستگی منفی عملکرد زعفران به ترتیب با دماهای حداکثر فروردین و اردیبهشت و بیشترین و کمترین همبستگی مثبت با دمای حداکثر ماه بهمن و دمای حداقل فصل زمستان به دست آمد. نتایج نشان داد که روش های مختلف داده کاوی مناطق مستعد کشت را بهتر از عملکرد سالیانه پیش بینی می نمایند، در بین مدل های به کار رفته، روش های ماشین بردار پشتیبان خطی، توابع شعاعی پایه و تحلیل ممیزی به ترتیب با ضریب تبیین 0.95، 0.93 و 0.84، مناطق مستعد کشت را بهتر از سایر مدل ها پیش بینی نمودند، ضمن آنکه بین منطقه و میزان عملکرد همبستگی خوبی به دست آمد.

یکی از عوامل پائین بودن میزان عملکرد زعفران در ایران، عدم اطلاعات کافی و ناآشنا بودن زعفران کاران با اصول کشت و کار علمی این گیاه نقدینه است. در این تحقیق، هدف این بود که با ارزیابی دانش کشاورزان استان خراسان جنوبی در مورد کشت زعفران، نقاط ضعف و قوت آنان مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان از طریق انتقال یافته های این پژوهش به متولیان و کشاورزان، قدم های موثری را در جهت افزایش عملکرد، برداشت. برای بررسی این موضوع، پرسشنامه ای محقق ساخت شامل 36 سوالدر مورد مسائل کاشت، داشت و برداشت زعفران و 13 پرسش پیرامون اطلاعات عمومی و سوالات ترویجی به تعداد 235 عدد در بین جامعه آماری زعفران کاران استان خراسان جنوبی به صورت تصادفی طبقه ای(و برای اینکه نمونه نماینده جمعیت تحت مطالعه باشد) توزیع گردید. متغیر وابسته، نمره کل آزمودنی ها برای پاسخ صحیح آن ها بود. مقایسه آماری بین میانگین سطوح مختلف هر یک از متغیرهای مستقل (با اثر معنی دار) با استفاده از نرم افزار SAS و روش توکی-کرامر انجام شد.کسانی که در کلاس های ترویجی شرکت نموده بودند، افرادی که تحصیلات آن ها دیپلم و بالاتر بود و همچنین کسانی که محصولات خود را بیمه نکرده بودند در سطح معنی داری یک درصد، به تعداد سوالات بیشتری، پاسخ صحیح دادند. کسانی که وام دریافت نموده بودند و افرادی که در روستا زندگی می کردند در سطح معنی داری 5 درصد، به سوالات بیشتری، پاسخ صحیح دادند. لازم است از طریق برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلندمدت، سطح دانش کشاورزان منطقه را افزایش داد.

به منظور بررسی اثر گلبرگ زعفران بر خصوصیات کیفی گوشت ران، از 250 قطعه جوجه گوشتی در قالب طرح کاملا تصادفیبا پنج تیمار و پنج تکرار در هر تیمار استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار شاهد (C)، تیمار 2.5 گرم در کیلوگرم گلبرگ زعفران (Sp2.5) و تیمار 5 گرم در کیلوگرم گلبرگ زعفران (Sp5)، تیمار 7.5 گرم در کیلوگرم گلبرگ زعفران (Sp7.5) و تیمار 10 گرم در کیلوگرم گلبرگ زعفران (Sp10) بود. در طول دوره پرورش جوجه ها بطور آزاد به آب و خوراک دسترسی داشتند. در انتهای دوره آزمایش (42 روزگی) از هر تکرار 2 قطعه پرنده انتخاب و کشتار شد. شاخص های کیفی گوشت ران شامل ظرفیت نگهداری آب، افت وزنی، رنگ گوشت (L*, a*, b*)، اسیدیته و مالون دی آلدهید در سه بازه زمانی، یک، سه و پنج روز پس از کشتار و افت پخت، تست پانل (تردی، آبداری و طعم)، ماده خشک، پروتئین و چربی گوشت ران در زمان کشتار اندازه-گیری شد. تفاوت معنی داری در ظرفیت نگهداری آب، افت وزنی، رنگ گوشت (L*, a*, b*)، اسیدیته، افت پخت، ماده خشک، پروتئین و چربی گوشت ران بین تیمارها مشاهده نشد اما میزان مالون دی آلدهید در تیمار شاهد بطور معنی داری (p£0.05) بالاتر از سایر تیمارها بود. جوجه های تغذیه شده با جیره شاهد و Sp2.5 میزان تردی و آبداری کمتری را در گوشت ران در مقایسه با سایر تیمارها نشان دادند(p£0.05). نتایج نشان داد گلبرگ زعفران دارای اثر آنتی اکسیدانی می باشد و افزودن 2.5 گرم در کیلوگرم آن می تواند باعث بهبود کیفیت گوشت ران جوجه ها در زمان نگهداری در یخچال شود.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نانو کود کلات آهن بر عملکرد و اجزای عملکرد زعفران، پژوهشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و سه تیمار به صورت صحرائی در مزارع چهار ساله در منطقه قاینات خراسان جنوبی در سال زراعی 1393-1392 انجام شد. تیمار کودی در سه سطح صفر، پنج و ده کیلوگرم در هکتار اعمال شد. بعد از اعمال تیمارها، صفات تعداد گل در 50 گرم نمونه گل، تعداد کل گل در مترمربع، وزن تر و خشک کلاله و وزن تر گل ها در کل دوره یادداشت برداری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری (P£0.01) بین سطوح مختلف کودی در تعداد گل در 50 گرم، تعداد کل گل در مترمربع و وزن تر گل ها وجود داشت. نتایج حاصل از مقایسه میانگین صفات مختلف نشان داد که میزان 10 کیلوگرم در هکتار کود نانو کلات آهن تاثیر معنی دار و مثبتی بر کلیه صفات داشت. با تجزیه همبستگی بین صفات مشخص شد تعداد کل گل ها همبستگی مثبت و معنی داری با صفات وزن تر و خشک کلاله و وزن تر گل ها داشت. نتایج تجزیه رگرسیون خطی نشان داد که صفت وزن تازه گل حدود 77 درصد از کل تغییرات را توجیه نمود و نتایج این تجزیه با تجزیه همبستگی ساده مطابقت داشت، با این تفسیر که در تجزیه همبستگی نیز وزن خشک کلاله با وزن تر کلاله همبستگی مثبت و معنی دار (100 درصد همبستگی) داشت.از آنجا که تاکنون کودهای کلاته آهن در مقیاس نانو و میکرو به لحاظ اثر بر عملکرد و رشد زعفران مقایسه نشد ه اند، این تحقیق با هدف ارزیابی اثر نانو کلات آهن بر عملکرد زعفران انجام گردید.

بخش عمده منابع آب استحصالی دشت زاوه- تربت حیدریه در استان خراسان-رضوی، از طریق چاه بوده و آب های استحصالی عمدتا در بخش کشاورزی مورد مصرف قرار می گیرد. افت شدید در سطح آب زیرزمینی این دشت در چند سال اخیر، توجه به رویکرد مدیریت تقاضا در بهره برداری از این منابع آبی را ضروری ساخته است. در این راستا، این مطالعه به بررسی عوامل موثر بر تمایل به پرداخت زعفران کاران برای استفاده از آب های زیرزمینی با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و الگوی دومرحله ای هکمن می پردازد. اطلاعات مورد نیاز با روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای و تکمیل پرسشنامه از 122 زعفران کار در سال 1394 جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد میانگین تمایل به پرداخت زعفران کاران برای آب های زیرزمینی برابر با 226230 ریال به ازای هر ساعت آب (برای یک چاه با متوسط دبی 25 لیتر بر ثانیه) است. در مرحله اول الگوی هکمن مشخص شد، متغیرهای تحصیلات، سطح زیرکشت زعفران و نسبت درآمد زعفران به درآمد سالیانه کشاورز تاثیر مثبت و معناداری بر تمایل به پرداخت زعفران کاران دارند و در مرحله دوم الگوی هکمن، متغیر سن تاثیر منفی و معنادار و متغیرهای تحصیلات کشاورز و میزان عملکرد زعفران تاثیر مثبت و معنا داری بر این امر دارند.

این مطالعه با هدف ارزیابی روند تغییرات ترکیبات فنولی و نیتروژن در ریزوسفر و اندام های هوایی و زیرزمینی این گیاه در طول فصل رشد، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار طی دو سال 1387 و 1388 انجام شد. چهار نوبت نمونه برداری از ریزوسفر، بنه و برگ زعفران طی مهر و بهمن ماه 1387 و اردیبهشت و تیر ماه 1388 از مزارع چهار ساله زعفران در بخش مرکزی روستای آبرود در شهرستان تربت حیدریه انجام شد. به منظور اندازه گیری محتوی کل ترکیبات فنولی و نیتروژن به ترتیب از روش های فولین- سیوکالتو و هضم کجلدال استفاده شد. نتایج نشان داد که محتوی نیتروژن و فنول اندام های هوایی و زیرزمینی زعفران و ریزوسفر طی مراحل مختلف نمونه برداری به طور معنی داری متفاوت بود (P£0.05). محتوی ترکیبات نیتروژن و فنول برگ به مراتب بالاتر از بنه و ریزوسفر بدست آمد. به طوری که بیشترین میزان فنول، در مرحله اول، دوم، سوم و چهارم نمونه برداری به ترتیب برای بنه، برگ، برگ و ریزوسفر با 13.3، 47.7، 48.11 و 0.28 میلی گرم بر کیلوگرم بدست آمد. بالاترین میزان نیتروژن در مرحله اول، دوم، سوم و چهارم نمونه برداری به ترتیب برای بنه، برگ، برگ و ریزسفر با 1.60، 2.29، 1.14 و 0.91 میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده شد. با افزایش غلظت نیتروژن، محتوی فنول به طور خطی افزایش یافت، به طوری که ضریب همبستگی محتوی نیتروژن و فنول برابر با r2=0.92** تعیین گردید. افزایش مصرف نیتروژن تحت تاثیر افزایش تخصیص کربن با افزایش تولید مواد فتوسنتزی موجب افزایش غلظت ترکیبات فنولی به عنوان یکی از مهمترین متابولیت های ثانویه گردید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نحوه کشت وکار، اثرات اقتصادی زعفران و جایگرینی آن به دلیل کارایی مصرف آب بالا با تاکید بر کشاورزی پایدار در بناب جدید واقع در استان آذربایجان شرقی شهرستان مرند انجام شد. تحقیق مذکور به روش پرسشنامه توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا پرسشنامه جهت گردآوری داده ها تهیه و بر اساس جمعیت زعفرانکاران بناب توزیع شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد مقدار برداشت کلاله در این منطقه بطور میانگین 4.7 کیلوگرم در هکتار می باشد که در کمترین مقدار 2 کیلوگرم در هکتار و در بیشترین مقدار 6 کیلوگرم در هکتار است. میانگین سود سالانه 9.7 میلیون تومان بوده که کمترین سود 5 میلیون تومان و بیشترین 35 میلیون تومان در هکتار می باشد. همچنین مشخص گردید بین تعداد کارگران با میزان برداشت زعفران ارتباط معنی داری وجود دارد. میزان تولید کلاله (4.7 کیلوگرم در هکتار) نیز به شدت ارتباط معنی داری با میانگین هزینه اولیه (حدود 6 میلیون تومان در هکتار) دارد که نشان دهنده نیاز این محصول به رسیدگی می باشد. همچنین نتایج حاصل از داده های پرسشنامه بیانگر رضایتمندی زعفرانکاران منطقه از تولید محصول بود (57%). اما متاسفانه فروش این محصول به دلیل عدم وجود مدیریت صحیح و شناخته شدن محصول منطقه، عدم رضایت زعفرانکاران را به دنبال داشت. با توجه به گسترش روزافزون کشت محصول زعفران در منطقه مورد مطالعه توجه به نحوه کشت و کار و برداشت محصول و افزایش دانش زعفرانکاران منطقه می تواند موجب بهبود معیشت خانوارهای روستایی منطقه گردد.

در طی چند دهه ی گذشته در بین جوامع بشری استفاده از گیاهان با کاربردهای مختلف از قبیل دارویی و صنعتی رشد روز افزونی داشته است. داروهای گیاهی برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شوند که در این بین زعفران(.Crocus sativus L) در زمره مهم ترین داروهای گیاهی است.زعفران از گیاهان بومی و ارزشمند ایران است که نقش قابل توجهی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق خراسان جنوبی و مرکزی پیدا کرده است. تنها قسمت مورد استفاده زعفران،کلاله و ناحیه ی انتهایی خامه گل می باشد و سایر قسمت ها به عنوان ضایعات دور ریخته می شود. در این پژوهش، بررسی فیتوشیمیایی ضایعات زعفران مورد بررسی قرار گرفت.ضایعات زعفران در آبان ماه از مزرعه ای واقع در حومه شهرستان بیرجند(32o24’06.7”N 59o16’53.5”E)جمع آوری و به فریزر با دمای 15- درجه سانتی گراد منتقل شدند. استخراج عصاره از گلبرگ و پرچم گیاه زعفران با روش خیساندن و استفاده از امواج فرا صوت با سه حلال آب، اتانول و متانول انجام شد.در ادامه این بررسی حضور کربوهیدرات ها با چندین روش به اثبات رسید و شناسایی نوع کربوهیدرات های موجود در ضایعات زعفران با استفاده از کروماتوگرافی گازی- اسپکترومتری جرمی انجام گرفت. حضور دو قند D- آلوز و لوگلوکوسان با استفاده از GC-MS در ضایعات زعفران برای اولین بار به اثبات رسیدند.

زعفران (Crocus sativus L.) به عنوان با ارزش ترین محصول کشاورزی جهان بخش عمده ای از صادرات غیر نفتی ایران را به خود اختصاص داده است. با توجه به اهمیت کیفیت محصولات صادراتی و به منظور ارزیابی روابط بین درصد نیتروژن موجود در کلاله زعفران و برخی عوامل موثر بر آن، مطالعه ای در شهرستان قائنات واقع در استان خراسان جنوبی انجام شد که در آن 48 مزرعه زعفران در سال زراعی 91-1390 مورد بررسی قرار گرفت. عملکرد گل، نوع و میزان کود مصرفی از طریق پرسشنامه و درصد عناصر کلاله زعفران و ویژگی های خاک از طریق نمونه های گیاهی و خاکی جمع آوری شده از مزارع سه بخش مرکزی، نیمبلوک و سده به دست آمد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین درصد نیتروژن کلاله زعفران به ترتیب با میانگین های 2.92 و 2.65 درصد در سنین سه و پنج سال به دست آمد. درصد نیتروژن کلاله زعفران بین مقادیر مختلف کود دامی و نیتروژنه مصرفی اختلاف معنی داری نشان نداد. توابع برازش داده شده بین درصد نیتروژن موجود در کلاله زعفران با درصد ماده آلی خاک در تمامی سنین مورد بررسی و با درصد پتاسیم کلاله زعفران فقط برای سنین دو و سه سال بیانگر ارتباط خطی مثبت و معنی دار بین آن ها بود، در حالی که برازش رگرسیونی بین درصد نیتروژن کلاله زعفران با عملکرد گل و هم چنین شوری خاک رابطه منفی را نشان داد. هم چنین درصد نیتروژن کلاله زعفران با درصد فسفر آن در سنین دو و سه سال رابطه منفی و برای سنین پنج و هفت سال رابطه مثبت و معنی دار را نشان داد. هرچند که میزان نیتروژن زعفران قائنات (با میانگین 2.79 درصد)در محدوده تعیین شده توسط سازمان بین المللی استاندارد قرار داشت اما با توجه به روابط معنی دار بین درصد نیتروژن کلاله با ماده آلی و شوری خاک باید، هم چنان مدیریت حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه امری ضروری و مورد توجه در این سیستم های زراعی باشد.

در دهه های اخیر تغییرات آب و هوایی در ایران منجر به معرفی گیاهان خاص که نیاز آبی کمتری داشته باشند از سوی سیاستگذاران گردید. لذا زعفران به عنوان یکی از این ارقام در دستور کار سیاستگذاران قرار گرفت. کشت زعفران تاریخچه ی طولانی مدتی در ایران دارد. با اینکه کشت زعفران در استان کرمانشاه نوعی پتانسیل تلقی می گردد، اما بطور محدودی به گسترش و پذیرش آن توجه شده است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر پذیرش کشت زعفران در شهرستان های سنقر و صحنه در استان کرمانشاه انجام شد. رویکرد کلی پژوهش حاضر کیفی است و به منظور تحلیل داده های بدست آمده از روش کدگذاری باز و محوری در نظریه بنیانی بهره گرفته شد. داده ها طی مصاحبه های انفرادی با سه نفر از کشاورزانی که اقدام به کشت زعفران نمودند و بصورت غیرتصادفی نمونه گیری شدند، جمع آوری گردید و اعتبار یافته ها از طریق فرآیند سه گوشه سازی تایید شد. بر اساس یافته های تحقیق، پیش قدم بودن، توجه به جنبه های سرمایه ای و سودآوری زعفران،توانایی تهیه امکانات موردنیاز کاشت زعفران، استفاده از کانال های مناسب ارتباطی برای کسب آگاهی، سنجش شرایط مورد نیاز برای پذیرش و کاشت محصول و پذیرفتن این شرایط و عملیات بازاریابی و فروش محصول از مهم ترین عوامل موثر بر پذیرش کشت زعفران به شمار می آیند. بنابراین، آموزش زودپذیران بالقوه، سرمایه گذاری در تبدیل و فرآوری و بسته بندی زعفران، توسعه دانش و تقویت مهارت زعفران کاران توصیه می گردد.