توسعه آبزی پروری (علوم زیستی)
سال:1397 | دوره:12 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

استخراج DNA یک گام معمول در بسیاری از مطالعات بیولوژیکی است و روش های مختلفی جهت جداسازی مولکول DNA از مواد بیولوژیکی ابداع شده است. بسیاری از این روش ها دارای سه هدف: 1- لیز سلول و خروج اسید نوکلئیک از مایع درون سلولی، 2- از بین بردن مولکول های آلی و معدنی غیر از اسید نوکلئیک در مایع درون سلولی و 3- به حداقل رساندن تخریب اسید نوکلئیک ها در طی مراحل خالص سازی می باشند. ماهی قزل آلای رنگین کمان ازجمله گونه های اهلی شده آزادماهیان بوده و امروزه مهم ترین گونه ماهی سرد آبی در کشور است. جهت انجام این پژوهش 4 روش استخراج: 1- کیت استخراج شرکت Gena All، 2- Trizol Reagent،3- روش سنتی حرارت و آنزیم پروتئیناز K و 4- فنل کلروفرم موردبررسی قرار گرفت و مشخص شد که بهترین روش استخراج ازلحاظ کیفیت و کمیت DNA استخراج شده توسط دستگاه نانودراپ و ژل آگاروز 1 در صد و همچنین ازلحاظ کارآمد بودن PCR مربوط به روش کیت استخراج DNA شرکت Gene All کشور کره جنوبی است.

با توجه به شرایط اکولوژیک، آب و هوایی و هیدرولوژیک و بسته بودن دریای خزر و همچنین زیستگاه های گونه های باارزش و در حال انقراض ماهیان خاویاری، ضرورت دارد قبل از هرگونه توسعه در امر پرورش ماهی در دریا، مطالعات جامع و کاملی ازنظر شرایط زیست محیطی صورت پذیرد. این طرح با حمایت مالی اداره کل شیلات استان گیلان باهدف بررسی شرایط غیر زیستی در امر توسعه پرورش فیل ماهیان در قفس در دریای خزر در منطقه جفرود بندر انزلی (عمق 50 متری) به مدت یک سال توسط موسسه تحقیقات بین-المللی ماهیان خاویاری انجام شد. بررسی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی قفس به طور ماهانه انجام شد. بررسی ها در 4 ایستگاه در داخل قفس و 1 ایستگاه در خارج قفس (20 متر در مسیر خلاف جهت جریان آب در غرب) انجام شد. شرایط غیر زیستی پرورش ماهی در قفس با اندازه گیری فاکتورهای فیزیکوشیمیایی شامل اندازه گیری درجه حرارت آب وهوا، اکسیژن محلول، pH و شوری آب و همچنین فاکتورهای نیتریت، نیترات، ارتوفسفات، هدایت الکتریکی و TSS به طور ماهانه انجام گردید. همچنین میزان مواد آلی (TOM) و دانه بندی رسوبات اندازه گیری شد. در بررسی میزان رشد فیل ماهیان در قفس بر فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب شامل N-NO2-، N-NO3-، P-PO43-، اکسیژن محلول، دمای آب، pH، شوری آب .طی ماه های موردبررسی ارتباط معنی دار آماری مشاهده نشد (p>0.05) و همچنین آزمون آماری اختلاف معنی داری را در این فاکتورها بین داخل و خارج قفس نشان ندادند(p>0.05). این در حالی است که در فاکتورهای TSS، TOM و دانه بندی رسوبات در داخل و خارج قفس ازنظر آماری اختلاف معنی داری مشاهده گردید (p<0.01). نتایج حاصل از فاکتورهای غیر زیستی ایستگاه های موردبررسی در قفس نشان داد این فاکتورها در محدوده غلظت های قابل قبول جهت پرورش بودند. با توجه به اینکه چنین فعالیت هایی اثرات خود را در طولانی مدت نشان می دهند و به دلیل مشکلات ایجادشده در خصوص سازه نصب شده در دریا امکان ادامه بررسی ها فراهم نشد. استمرار چنین مطالعاتی به منظور دستیابی به یک روش استاندارد بر اساس اطلاعات زیست محیطی ضرورت دارد تا مدیران بتوانند جهت ارزیابی ظرفیت پرورش ماهی در قفس های دریایی به منظور صدور مجوز احداث قفس برای پرورش دهندگان ماهیان خاویاری اطلاعات لازم را کسب نمایند.

گیاهان به دلیل عوارض جانبی کمتر می توانند به عنوان یک جانشین مناسب دارو های شیمیایی ازجمله آنتی بیوتیک ها در نظر گرفته شوند باشند. گیاه کرفس کوهی یکی از گیاهان تغذیه ای، مرتعی و بومی ایران همراه با اثرات ضد باکتریایی است. مطالعه حاضر باهدف مقایسه اثر ضد باکتریایی عصاره اتانولی گیاه کرفس کوهی با آنتی بیوتیک های اریترومایسین و آنروفلوکساسین علیه 4 جدایه استرپتوکوکوس اینیایی جداسازی شده از ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شد. بدین منظور ابتدا تیمارها با سه تکرار در غلظت های مختلف 100، 50، 25، 12.5 و 6.25 میکروگرم بر میکرو لیتر عصاره طراحی گردید. سپس برای تعیین قدرت ضد باکتریایی عصاره ها از روش چاهک گذاری (Well Diffusion) استفاده گردید و با قرار دادن دیسک های آنتی بیوتیک اریترومایسین و آنروفلوکساسین در محیط کشت مولر هینتون حاوی باکتری قطر هاله عدم رشد باکتری اندازه گیری شد. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه و در سطح معنی داری p£0.05 مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج مطالعه نشان داد که عصاره اتانولی کرفس کوهی در غلظت های 6.25 و 12.5 میکروگرم بر میکرو لیتر هیچ اثری بر باکتری های موردمطالعه نداشت. همچنین در باکتری های 3 و 4 علاوه بر غلظت های 6.25 و 12.5 در غلظت های 25 میکروگرم بر میکرو لیتر عصاره کرفس نیز هاله عدم رشد مشاهده نشد. بیشترین قطر هاله عدم رشد به ترتیب در باکتری های 1، 2، 4، 3 با میانگین قطر هاله عدم رشد، 19.33، 19.33، 18.67 و 15.33 میلی متر اندازه گیری شد که اختلاف معناداری رابین غلظت های مختلف نشان داد (p<0.05).

اکثر ماهیان برای رشد و تکامل نیازمند یک حداقل آستانه نور هستند. در آزمایشی به مدت نود روز، اثرات شدت نور بر درصد تفریخ، بقا و رشد آلوین قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) مورد ارزیابی قرار گرفت. چهار شدت نور شامل: 50، 200، 1000 و 2000 لوکس در سه تکرار و در بازه های زمانی روزهای 10، 20، 55 و 90 آزمایش شدند. نتایج نشان داد شدت نور به طور معنی داری بر درصد تفریخ، بقا و رشد آلوین در قزل آلای رنگین کمان تاثیرگذار بود (p<0.05) بالاترین درصد تفریخ در تیمارهای تحت شدت نور 50 و 200 لوکس مشاهده شد که اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند (p>0.05) از روز 11 تا 20 روز پس از تفریخ، پایین ترین درصد آلوین معیوب درشدت نور 200 لوکس مشاهده شد. در مرحله 21 تا 55 روز پس از تفریخ، ضریب تبدیل غذایی بهینه و بالاترین نرخ رشد ویژه در تیمار شدت نور 1000 لوکس به دست آمد. در انتهای دوره آزمایش، وزن ماهیان پرورش یافته در تیمارهای 1000 و 2000 لوکس به طور معنی داری بالاتر از شدت نور 50 و 200 لوکس بود (p>0.05) بالاترین نرخ رشد ویژه درشدت نور 2000 لوکس بود. درمجموع شدت نور در محدوده 200 تا 1000 لوکس می تواند رشد قزل آلای رنگین کمان را بهبود بخشیده و به عنوان الگوی مناسب شدت نور در پرورش تجاری مورداستفاده قرار گیرد.

ورود پساب پرورش ماهی باعث بر هم زدن تعادل اکوسیستم نهرها و رودخانه ها و تغییر در فراوانی بزرگ بی مهرگان کفزی می شود. در این تحقیق برای تعیین اثرات پساب مزارع پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان بر فراوانی بزرگ بی مهرگان کفزی در رودخانه اسفیدان (استان خراسان شمالی) نمونه برداری در فصل تابستان از 4 ایستگاه انجام گرفت. طی بررسی از بزرگ بی مهرگان کفزی 12 راسته و 24 خانواده شناسایی شد. بیشترین فراوانی کفزیان رودخانه اسفیدان را لارو حشرات آبزی تشکیل دادند. کل فراوانی بزرگ بی مهرگان کفزی در تمام ایستگاه ها 68.4266±6601 عدد شمارش شد. مطالعات نشان داد که بین ایستگاه های نمونه برداری شاخص های EPT، EPT/CHIR، شانون و هیلسنهوف اختلاف معنی داری وجود دارد (p<0.05). نتایج شاخص زیستی هیلسنهوف نشان داد که میزان تغییرات کیفیت آب رودخانه در محدوده مناسب تا بسیار ضعیف است که نشان دهنده اثر کارگاه های پرورش ماهی بر کیفیت آب رودخانه می باشد.

در این مطالعه اثرات تزریق هورمون های اواپریم،HCG و هیپوفیز باربوس بر روی پارامتر های اسپرم شناختی (طول دوره حرکت اسپرم، درصد تحرک اسپرم، اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، حجم اسپرم،pH ) و مقایسه کیفیت اسپرم بین تیمار های مختلف مولدین نر ماهی قرمز(Carassius auratus gibelio) موردبررسی قرار گرفت. هورمون های اواپریم (تیمار دوم)، HCG (تیمار سوم) و عصاره هیپوفیز باربوس (تیمار چهارم) به ترتیب با دوز های تزریقی (2 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، 1500 واحد بین المللی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و 3 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به ترتیب) مورداستفاده قرار گرفتندpH در بین تیمار های مختلف تفاوت معنی داری داشت (p<0.05) بیشترین میزان pH در تیمارهای دوم و سوم مشاهده شد (به ترتیب 368.0±77.7،245.±76.7). در فاکتور درصد اسپرم های متحرک بین تیما رهای مختلف اختلاف معنی داری وجود داشت (p<0.05)، به گونه ای که درتیمار های سوم و دوم بالاترین درصد تحرک مشاهده شد (4.68±96.60 و 9.48±93.48)، درصورتی که بین طول دوره تحرک اسپرم در تیمار های مختلف اختلاف معنی داری مشاهده نشد ((P>0.05بین میانگین اسپرماتوکریت در تیمار های مختلف اختلاف معنی دار وجود داشت و در تیمار دوم بالاترین درصد اسپر ماتوکریت مشاهده شد (48.45±11.80). همچنین تراکم اسپرم بین تیمار های مختلف اختلاف معنی دار وجود داشت (p>0.05) و در تیمار دوم بالاترین تراکم اسپرم مشاهده شد (137.71 میلیون در میلی لیتر مایع منی). همچنین حجم اسپرم بین تیمار های مختلف اختلاف معنی داری وجود داشت (p<0.05)، در تیمار چهارم و دوم بالاترین حجم اسپرم مشاهده شد (به ترتیب 321.0±590.0،163.0±470.0). نتایج این تحقیق نشان داد که هورمون های اواپریم و HCG نسبت به هیپوفیز و تیمار دما در شرایط اسارت تاثیر بیشتری روی پارامتر های اسپرم شناختی ماهی قرمز دارند.

ماهیان کپور سیاه (Mylopharyngodon piceus) در سال 1371 از کشور چین به ایران وارد شدند. این تحقیق باهدف افزایش تنوع گونه ای با استفاده از کپور سیاه در پرورش کشت چندگونه ای ماهیان گرم آبی، همچنین تعیین میزان ذخیره سازی این گونه در استخرها خاکی با در اختیار گرفتن تعداد 9 استخر 800 متری در قالب یک طرح آماری تصادفی با 2 تیمار و 3 تکرار و 3 استخر شاهد در مرکز تکثیر و پرورش شهید انصاری رشت اجرا گردید. بچه ماهی کپور سیاه با متوسط وزن 23 گرم و در تیمارهای 1 و2 به ترتیب 250 و 400 قطعه در هکتار کپور سیاه نسبت به تیمار شاهد اضافه گردید. عملیات پرورش ماهی برحسب روش های متداول از خردادماه تا اواسط فصل پائیز ادامه یافت. تراکم ذخیره سازی کپور ماهیان 3000 قطعه در هکتار، شامل فیتو فاگ 140قطعه، کپور معمولی 42 قطعه، آمور 42 قطعه و بیگ هد 25 قطعه که در این تحقیق با اضافه نمودن 180 قطعه کپور سیاه به تیمارهای 1 و2 انجام گردید. بازماندگی نهایی کپور سیاه 50 درصد به دست آمد. براساس نتایج حاصل از آنالیز آماری میانگین وزن گونه کپور سیاه در تیمار اول 15 ± 407 گرم و در تیمار دوم 12 ± 234 گرم و بیشنه وزن 780 گرم به دست آمد . آزمون توکی آنالیز واریانس زی توده ماهی کپور سیاه در تیمار 1 با 2 تیمار تفاوت معنی داری در سطح 5 درصد مشاهده نگردید (p>5%) در مجموع تراکم 250 قطعه در هکتار نتایج بهتری را نشان داد.

این تحقیق به منظور مطالعه روی نوع و تراکم محتویات غذایی، ضریب خالی بودن معده و تشخیص غذای مورد علاقه ماهی حلوا سفید در ماه های مختلف سال بر روی 1095 عدد ماهی بعد صید و نمونه برداری از امعاء و احشاء آنها از ایستگاه های خور موسی، بحرکان، بوشهر و دیر درشمال غرب خلیج فارس (سالهای 91 و 92) صورت گرفته است. منابع غذایی مورد تشخیص در نمونه های بررسی شده عبارت بودند از 18 نوع غذا با منشاء گیاهی و 12 نوع با منشاء جانوری، که بیشترین ترجیح غذایی از منابع گیاهی Diploneis sp.، Nitzschia sp.، Rhizosolenia sp. و Ceratium sp.(مجموعا با ترجیح، 50.37 درصد) و از منابع جانوری Copepoda،Cladocera و Ostracoda مجموعا با ترجیح، 24.72 درصد) مشاهده گردید. و همچنین Peridinium sp. و Prorocentrum sp. از منابع گیاهی (به ترتیب 2.4 و 3.51 درصد) بودند که بصورت تصادفی در رژیم غذایی آنها دیده شد. بیشترین تراکم تغذیه در سال بین ماه های مهر و بهمن اتفاق افتاده که اکثرا منشا گیاهی داشته و در بین ماه های فروردین تا اردیبهشت از مقدار غذا با منشا گیاهی کاهش و منابع جانوری افزایش پیدا میکند (p<0.01) بر اساس ضریب پر بودن معده و روده ماهیان کمترین ضریب پری، مربوط به ماه های اردیبهشت تا شهریور با متوسط 37.05 درصد و بیشترین مقدار با یک جهش در فروردین با 79.8 درصد، در دو سال مشاهده گردید.

بیماری استرپتوکوکوزیس یکی ازعوامل تلفات در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان قزل الای رنگین کمان در استان گیلان است. این مطالعه در سال های 1393-1392 در 7 مزرعه پرورش ماهی قزل آلا در استان گیلان انجام گردید هدف از این تحقیق شناسایی عوامل بروز استرپتوکوکوزیس و مقاومت آنتی بیوتیکی آنها در استخرهای پرورشی استان گیلان بود ماهیان بیمار (168 عدد و با میانگین وزنی 50-25 گرم) دارای علایم بالینی از جمله تیرگی پوست، اگزوفتالمی (بیرون زدگی چشم) خونریزی چشم، پوست و قاعده باله ها بصورت فصلی مورد نمونه برداری قرار گرفتند. نمونه برداری از اندام های کبد، کلیه، طحال و در بعضی موارد از مغز انجام شد و کشت در محیط های کشت آگار خوندار (BA) و تریپتیکاز سویا آگار (TSA) صورت گرفت. حضور علایم بالینی نشان دهنده وجود بیماری در تمام فصول دیده شد. میزان بروز استرپتوکوکوزیس در مزارع منتخب پرورش ماهی قزل آلای استان گیلان 39.29 % بود. درصد فراوانی گونه های احتمالی مسبب استرپتوکوکوزیس به ترتیب شناخته شده در این مطالعه استرپتوکوک اینیایی (33.3 % )، استرپتوکوکوس آگالاکتیه (39.4 %) و انتروکوکوس فکالیس (27.3%) بودند. بررسی مقاومت آنتی بیوتیکی عوامل باکتریایی مولد استرپتوکوکوزیس در این بررسی نشان داد که بیشترین مقاومت نسبت به باسیتراسین و لینکومایسین (100 - 92 درصد) بود.

این تحقیق جهت بررسی تاثیر فاز محلول نفت خام دریای خزر برفعالیت آنزیم های سوپر اکسید دیسموتاز و کاتالاز کبد بچه تاس ماهیان ایرانی یا قره برون (Acipenser persicus) با میانگین وزن 0.18±3.14 گرم انجام شد. بدین منظور ابتدا میزان  LC50 فاز محلول نفت خام معادل 31.94 میلی گرم در لیتر محاسبه شد و سپس 3 تیمار زیر حد کشندگی (0.25LC50، 0.50LC50 و 0.75LC50) و یک تیمار شاهد (بدون حضور نفت خام) انتخاب و برای هر تیمار سه تکرار در نظر گرفته شد. در هر تکرار تعداد30 قطعه ماهی ذخیره سازی شد. آزمایش طی 96 ساعت صورت گرفت و هر 24 ساعت جهت مطالعات آنزیمی از تمامی تیمارها نمونه گیری کبد انجام شد. در طول مدت آزمایش شاخص های کیفی آب اندازه گیری و کنترل شد تا شرایط برای تمامی تکرارها مشابه باشد. مطابق با نتایج، از روز سوم آزمایش میزان آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز همه تیمارها با تیمار شاهد اختلاف معنی داری نشان دادند، هرچند در این میان سطح این آنزیم در تیمار 0.75LC50 از روز دوم هم بطور معنی داری نسبت به شاهد و سایر تیمارها بیشتر بوده است (p<0.05) از سوی دیگر، در زمان های 24 و 48 ساعت مقدار آنزیم کاتالاز هیچ یک از تیمار ها با تیمار شاهد اختلاف معنی داری نداشتند (p>0.05) و تنها در تیمار0.75LC50  از روز سوم بطور معنی داری افزایش آنزیم کاتالاز مشاهده شد و در روز چهارم این تیمار در کنار تیمار 0.50LC50 تنها تیمارهایی بودند که با هم و با سایر تیمارها اختلاف معنی داری نشان دادند (p<0.05) مطابق با این نتایج، آنزیمهای سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز کبد، بیومارکرهای مناسبی جهت سنجش آلودگی فاز محلول نفت خام در بچه تاسماهیان ایرانی تشخیص داده شدند، هرچند با توجه به تاخیر بیشتر در افزایش سطوح آنزیم کاتالاز، می توان آنزیم سوپراکسید دیسموتاز کبد را بیومارکر مناسب تری اعلام نمود.