بوم شناسی آبزیان
سال:1391 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

با توجه به نقش مهم جنگلهای مانگرو در ایجاد منطقه پرورشگاهی برای نوزادان آبزیان در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، گونه های آبزی موجود در این اکوسیستم در منطقه سیریک استان هرمزگان شناسایی شده و میزان بیومس آنها تعیین گردید. جهت انجام مطالعه از تورکفروب (ترال) به منظور صید آبزیان در محدوده جنگلهای مانگرو منطقه استفاده شد و در ادامه با استفاده از روش مساحت جاروب شده میزان بیومس گونه های شناسایی شده تعیین گردید. سرعت تور کشی 4.5 کیلومتر بر ساعت بوده و مدت تور کشی 32 دقیقه به طول انجامید. مساحت کل منطقه پراکنش گونه ها با استفاده از عکس ماهواره ای IRS سال 2004 منطقه و با استفاده از نرم افزار ArcGis 9.2 انجام شد. نتایج نشان داد که در محدوده جنگلهای مانگرو سیریک 13 گونه از انواع ماهیان خوراکی و غیر خوراکی، یک گونه از خرچنگ و دو گونه میگو (میگوی موزی و میگوی سفید هندی) وجود دارد. ماهیان یافت شده از خانواده های Leognatidae، Gerridae، Polynemidae، Platycephalidae، Pomacenteridae، Sparidae، Scomberidae، Soleidae، Clupeidae، Trichiuridae، Chanidae، Engraulidae و Carangidae می باشند. همچنین دو گونه میگوی شناسایی شده از خانواده Penaeidae بوده و یک گونه خرچنگ شناسایی شده نیز از خانواده Portunidae می باشد. تمامی گونه های شناسایی شده گونه هایی می باشند که محل زیست آنها آبهای آزاد بوده و از جنگلهای مانگرو به عنوان زیستگاه موقت و جهت تکمیل رشد خود استفاده می نمایند. در نهایت میزان بیومس کلی آبزیان در کل منطقه مورد مطالعه 16.828 تن برآورد گردید که در این میان میزان بیومس دو گونه از میگوهای شناسایی شده بیشتر از سایر گونه های شناسایی شده بود که این موضوع بیانگر نقش مهم زیستگاه های مانگرو در ایجاد منطقه پرورشگاهی مناسب برای میگو می باشد.

سطح تراز آب دریا به عنوان میانگین مجموع اثرات جزر و مد و برکشند توفان تعریف می شود و تحت تاثیر عواملی نظیر جزر و مد، برکشند توفان، باد، تغییر فشار اتمسفر، گرم شدن زمین، نیروی کوریولیس، توپوگرافی بستر و... تغییر می کند. هدف این مطالعه، بررسی میزان تغییرات سطح آب خلیج فارس با استفاده از تحلیل داده های ساعتی تراز آب در ایستگاههای بوشهر، بندرعباس و بندر امام حسن بین سالهای 1999 تا 2008 و همچنین تخمین نرخ افزایش آینده سطح آب خلیج فارس می باشد. بر این اساس، تغییرات میانگین سالانه تراز آب بندر عباس، بوشهر و بندر امام حسن بدست آمده است که بیشترین سطح های آب مشاهده شده، بین ماههای جون، جولای و آگوست و کمترین سطح آب در فوریه است. مهمترین عامل افزایش سطح آب خلیج فارس، انبساط دمایی می باشد، در نتیجه، ارتفاع آب در اثر انبساط دمایی در تابستان و پاییز بالا رفته و در زمستان و بهار پایین می آید. همچنین، میانگین نرخ افزایش تراز آب بندر عباس (3mm/year)، بوشهر (9mm/year) و امام حسن (12mm/year) بدست آمده است. بعلاوه، افزایش آینده سطح آب تا سال 2050 نیز پیش بینی شده است.

بررسی آرا گردشگران یکی از معیارهای مهم در انتخاب، طرح ریزی و طراحی مناطق تفرجی است که باعث بهره وری تفرجی در مناطق دارای پتانسیل گردشگری است. در این مطالعه چگونگی الگوها و رفتارهای تفرجی گردشگران در جنگل های حرای قشم واقع در حد فاصل جزیره قشم و بندر خمیر در استان هرمزگان با استفاده از بررسی و تحلیل فاکتورهای تقاضای تفرجی در مناطق طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی مبدا و مدت زمان مسافرت مراجعه کنندگان به جنگل های حرای قشم نشان داد شعاع بازدیدکنندگان این منطقه بسیار وسیع می باشد. مطابق این بررسی 79 درصد مراجعه کنندگان به منطقه، گردشگران خارج از استان هرمزگان می باشند و اکثر آنها مسافت زیادی را برای رسیدن به منطقه طی کردند. بررسی تعداد دفعات مراجعه افراد پرسش شونده نشان می دهد که مراجعه به شکل سالی یکبار بیشترین الگوی مراجعه بازدیدکنندگان به منطقه است. الگوی اجتماعی اکثر گردشگران در منطقه بصورت تک خانواده و چند خانواده است. بررسی نوع فعالیت های تفریحی و تفرجی مورد علاقه گردشگران نشان داد، جنگل های حرای قشم پتانسیل مقدماتی برنامه ریزی گردشگری جهت قایق سواری و ماهیگیری را برای پر کردن اوقات فراغت مراجعه کنندگان به علت برخورداری از منابع تفرجی پر تقاضا چون آب دریا و جنگل های مانگرو را دارا می باشد. مراجعه کنندگان به منطقه دلیل اصلی بازدید از منطقه را چشم انداز زیبای جنگل حرا عنوان نموده اند. برای اصلاح شیوه مدیریتی و اجرای موفق برنامه های نگهداری و توسعه تفرجی جنگل های حرای قشم به کارگیری الگوهای رفتاری تفرجی گردشگران می بایست مورد توجه قرار گیرد.

این پژوهش به عنوان بخشی از مطالعه بررسی ساختار جمعیتی و ارزیابی ذخائر میگوها بوده که با هدف بررسی زیست شناسی تولید مثل میگو های غالب در آبهای شمال غربی جزیره قشم (منطقه چاهو شرقی) به مدت 16 ماه از اسفند ماه 1387 تا خرداد ماه 1389 توسط یک فروند شناور محلی به روش مساحت جاروب شده (Swept area) صورت گرفت. بررسی گستره مراحل رسیدگی تخمدان میگوهای خنجری، موزی و استبنجی نشان داد که پیک تخم ریزی این گونه ها از اسفند تا اردیبهشت ماه می باشد. در حالیکه این گستره برای میگوی سفید (سرتیز) بیانگر فراوانی نسبتا قابل توجه حضور میگوهای بالغ در تمام طول سال و نتیجه اینکه در هر ماه فراوانی میگوهای نابالغ (مراحل 1 و 2 رسیدگی جنسی) نیز قابل ملاحظه می باشد. علیرغم تغییرات قابل ملاحظه در این گستره، در تمامی طول سال و به دلیل شرایط خاص منطقه مورد بررسی (بدلیل مشرف بودن به خوریات پوشیده از حرا و نوزادگاه بودن مناطق اطراف) جمعیت غالب در منطقه بیشتر میگوهای جوان بوده است. نسبت های جنسی در تمامی فصول سال و همچنین سالانه به صورت 1:1 نمی باشد، و برای تمامی گونه ها جمعیت غالب در اغلب ماه ها جنس نر میگوها بوده مگر در برخی از موارد که همزمان با اوج تخم ریزی میگوها (اغلب در اسفند تا اردیبهشت ماه) ماده ها جمعیت غالب را به خود اختصاص داده و بیشتر در دسترس صید قرار گرفته اند.

40 قطعه ماهی خیاطه جدیدا شناسایی شده از حوضه دریاچه ارومیه (Alburnoides petrubanarescui) پس از مراحل صید و تثبیت، توسط روشهای استاندارد مورد بررسی مرفومتریک و مریستیک قرار گرفتند. بیست و سه صفت قابل اندازه گیری از جمله طول کل، طول استاندارد، طول چنگالی و ارتفاع بدن و شانزده صفت شمارشی از جمله تعداد شعاع های باله پشتی، مخرجی، شکمی و سینه ای، تعداد فلس های خط جانبی و تعداد مهره ها تعیین شدند. همچنین در این بررسی سن با استفاده از دوایر رشد سالیانه فلس ها و وزن با ترازوی با دقت 0.01 اندازه گیری شد. برای رسم نمودارها از نرم افزارهای Excel 2007 و SPSS 18، برای تعیین همبستگی بین خصوصیات مرفومتریک و مریستیک با طول استاندارد از ضریب همبستگی پیرسن و برای تعیین همبستگی بین سن و طول استاندارد از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده گردید. طول کل 80.57-44.15 (56.76±7.78) میلیمتر، طول استاندارد 70.48-35.83 (47.40±6.9184) میلیمتر، طول چنگالی 76.07-42.29 (53.05±7.53) میلیمتر و ارتفاع بدن 9.15±18.48 (11.90±1.97) اندازه گیری شد. در مورد صفات شمارشی نیز شعاع های باله پشتی به تعداد 8-7 (7.28±0.45)، شعاع های باله مخرجی 10-8 (9.13±0.72)، شعاع های باله شکمی 7-6 (6.55±0.50)، شعاع های باله سینه ای 15-13 (14.08±0.92)، تعداد فلس های خط جانبی 51-43 (48.93±2.44) و تعداد مهره ها 41-40 (40.50±0.51) تعیین گردید. وزن ماهیان 0.70-5.80 (1.73±0.99) گرم و محدوده سنی ماهیان 1+ تا 3+ سال مشخص شد. همه صفات قابل اندازه گیری با طول استاندارد همبستگی معنی دار (0.05) نشان دادند. هیچ کدام از صفات شمارشی به جز فلس های زیر خط جانبی، فلس های جلو باله پشتی و مهره های ساقه دمی با طول استاندارد همبستگی معنی داری نشان ندادند.

خلیج فارس و دریای عمان به لحاظ وجود منابع عظیم نفت و شرایط خاص زیست محیطی دارای اهمیت خاصی می باشد. حساسیت راهبردی موجود در آن و تنش های سیاسی، نظامی و موضوعات اقتصادی، مسایل مهمی چون آلودگی های محیط زیست دریایی را تحت الشعاع قرار داده و خلیج فارس و دریای عمان را به یکی از آلوده ترین مناطق دریایی مبدل نموده است. این در حالی است که برای رسیدن به توسعه پایدار، حفاظت از منابع طبیعی به عنوان بستر توسعه و زیربنای برنامه های سازندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این راستا شیوه هایی اجرایی برنامه های وسیع و گسترده دولت در امر حفاظت از منابع طبیعی در قالب قانون اساسی و آیین نامه های اجرایی در عرصه داخلی و ملحق شدن به اسناد بین المللی مرتبط، امری بدیهی است.