مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی
سال:1392 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

مزارها متناسب با فرهنگ و تفکرات انسانی در هر منطقه ای شکل می گیرند. بر مزارها از نقوش مختلف انسانی، گیاهی، حیوانی گرفته تا نقوش هندسی، اسلیمی و غیره ترسیم می شوند.پژوهش حاضر با هدف بررسی مردم شناختی نقوش گیاهی مزارهای آرامگاه میرزا کوچک در محله سلیمان داراب رشت انجام شده است. با تغییر و تحول مزارها در گذر زمان، بخشی از فرهنگ مردم دچار دگرگونی و حتی گاهی منسوخ می شود، از این رو، پژوهش در این امر ضرورت می یابد. داده ها به روش مردم شناسی ژرفانگر و از طریق مشاهده مشارکتی مستقیم در محل تحقیق گردآوری شده و به عنوان نمونه از 2064 فقره از مزارها عکس فراهم آمده است. این پژوهش در چارچوب مکتب کارکردگرایی مالینوسکی انجام شده و داده ها به روش توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. حاصل کار این که نقوش گیاهی مزارهای این آرامگاه با فرهنگ ایرانی و بومی رشت رابطه ای عمیق دارند و برخی از آن ها مانند: ساقه های گندم و برنج از اعتقادات و باورهای مردم منطقه نشات می گیرند.

فرایند نوسازی، جامعه ی ما را دست خوش تغییر و تحول همه جانبه ی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کرده است.در این میان روستاها نیز مستثنی نیستند و این دوران گذار را از سر می گذرانند. یکی از عرصه هایی که نسل جوان روستایی را به لحاظ ارزشی از نسل های قبل متمایز ساخته مربوط به حوزه خانواده است. در این مقاله تلاش شده تا تفاوت میان نسل های مختلف از نظر ارزش های خانوادگی در نواحی روستایی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این مطالعه تحلیلی و مقایسه ای است. بخش عمده ای از داده های تحقیق بر اساس مطالعات میدانی از سطح منطقه جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق 1154 خانوار که با روش کوکران 219 خانوار به عنوان نمونه تعیین و به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شده است. یافته های مطالعه بر اساس نتایج به دست آمده نشان می دهد میان نسل های مختلف در حوزه ارزش های خانوادگی تفاوت معنی داری وجود دارد. این تفاوت ها در مقولاتی مانند معاشرتدختروپسر، ملاک انتخاب همسر، خصوصیات یک مردخوب برای ازدواج، زندگی کردند و نسل در کنار هم وسن مناسب ازدواج برای دختران به تایید رسیده است. اما میان عوامل مکانی- فضایی و میزان تفاوت های نسلی در حوزه خانواده میان روستاهای مورد مطالعه رابطه معنی داری مشاهده نشد.

امروزه صاحب نظران علوم ارتباطات با اذعان به توانایی شگرف رسانه های جمعی در شکل دهی افکار، نگرش ها و رفتار افراد، مطالعات مختلفی در زمینه سنجش میزان و نوع تاثیرات رسانه ها انجام می دهند.آنان بیان می دارند که فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی می توانند با کارکردهای منفی و تخطی از اخلاق رسانه ای، سلامت فکری، اخلاقی و فرهنگی آحاد جامعه را تهدید و الگوهای نابهنجار رفتاری را در جامعه تثبیت کنند.به موازات این امر، نتایج پژوهش های صورت گرفته، حاکی از گستردگی نقض هنجارهای رسمی و سنتی در عرصه های فرهنگی و افزایش کجروی فرهنگی در جامعه ایران دارند. بنابراین، هدف اصلی تحقیق، بررسی عوامل موثر بر کجروی فرهنگی دانش آموزان دبیرستانی شهر فریدونکنار است.روش پژوهش حاضر، پیمایشی، از نوع مقطعی و برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق دانش آموزان دبیرستان های شهر فریدونکنار هستند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 300 نفر برآورد شده، و روش نمونه گیری، نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استفاده از ماهواره و اینترنت با کجروی فرهنگی رابطه مثبت و معناداری دارد، این در حالی است که رابطه متغیرهای پیوند با خانواده و پیوند با مذهب با کجروی فرهنگی منفی و معنادار است. نتایج ضرایب استاندارد در معادلات ساختاری نشان می دهد که به ترتیب متغیرهای استفاده از ماهواره 0.43، استفادهازاینترنت 0.26، پیوندباخانواده 0.26- وپیوند با مذهب 0.23- بیش ترین تاثیر را بر متغیر کجروی فرهنگی دارند. هم چنین متغیرهای مستقل تحقیق حدود 44 درصد از تغییرات کجروی فرهنگی را تبیین می کنند.

هدف پژوهش حاضر که داده های آن بر اساس مطالعات اسنادی، بررسی های میدانی باستان شناختی و مصاحبه گردآوری شده، بررسی ساختار و کارکرد سقانفارها در مازندران است. سقانفار بنایی است چوبی و دوطبقه که بیش تر در بخش مرکزی مازندران و به نام حضرت ابوالفضل(ع) بنا شده است. در این پژوهش، 6 نمونه سقانفار موجود در فریدونکنار بررسی شده است که تمامی آن ها به دوران قاجار و بازه زمانی 1311 تا 1326 ه.ق. تعلق دارد. پژوه ش حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی است. نگارندگان پس از معرفی داده ها، با روش تحلیل نظری و کمی به تفسیر داده ها پرداخته اند. نتایج پژوهش حاکی از وجود بیانی نمادین در ساختار و تزیین سقانفارهاست. از منظر اجتماعی، کاربران بنا جوانان هستند. برافراشتگی بنا دارای نسبتی نمادین با سن کاربران و صاحب واقعی بنا یعنی حضرت ابوالفضل (ع) است. نقوش مذهبی و ملی نشانه تاثیر انگیزه های شیعی و جنبه های پهلوانی و اسطوره ای ایرانی در ساخت سقانفار است. نقش مایه های بنا، نمادهایی از زندگی اجتماعی، اقتصاد معیشتی، نگرش های آیینی و هویت ملی مردمان منطقه است. هنرمند با کنار هم قرار دادن ماهرانه این نقوش، قصد انتقال نمادین پیام های ملی و مذهبی به مخاطبان عام را داشته و این چیدمان، تنیدگی فرهنگ ملی و نگرش های مذهبی مردمان منطقه را نشان می دهد.

در این مقاله براساس تحلیل مسیر عوامل موثر بر جامعه پذیری رسانه ای جوانان، برمبنای مدل های پنج گانه ی نظریه ی ویلبور شرام، مسیر فرضیه های پژوهش مدنظر قرار می گیرد. بنابراین با مراجعه به مخاطبان پیام های رسانه ای در بین جوانان، از 227790 نفر جمعیت آماری 18 سال به بالای شهر زنجان، 368 نفر بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و سهمیه ای، به طور تصادفی انتخاب شدند. یافته های تحقیق طبق ضریب هم بستگی پیرسون (r) نشان می دهد که طی فرآیند جامعه پذیری رسانه ای، مخاطبان پسر (نسبت به مخاطبان دختر) هم از انگیزش بالایی در پیروی از آگهی های تبلیغاتی برخوردارند، و هم این که گرایش بالایی به آگهی های تبلیغاتی دارند. در عین حال میان مخاطبان پسر و دختر از نظر جامعه پذیری رسانه ای، و نیز اقناع رسانه ای آگهی های تبلیغاتی، ارزش اقتصادی آگهی های تبلیغاتی، گزینش آگهی های مهم تبلیغاتی، تفاوت معناداری وجود ندارند. در صورتی که بر اساس تحلیل رگرسیون چندگانه (R) و تحلیل مسیر عوامل موثر بر جامعه پذیری رسانه ای مخاطبان جهت نیکویی برازش مدل نظری، برحسب ارزش بتا (b) در مجموع 64 درصد تغییرات جامعه پذیری رسانه ای مخاطبان (0.64=R2)، به افزایش اقناع رسانه ای آگهی های تبلیغاتی (0.54+)، افزایش انگیزش پیروی از آگهی های تبلیغاتی (0.26+)، کاهش ارزش اقتصادی آگهی های تبلیغاتی (0.17-)، افزایش گزینش آگهی های مهم تبلیغاتی (0.17+) و افزایش گرایش به آگهی های تبلیغاتی (0.10+)، درمیان مخاطبان دختر خانواده های شهر زنجان (0.16-) ساکن درمسکن غیرشخصی (0.12-) با حجم بالای بعد خانوار (0.12+)، بستگی دارد.

نام گذاری خیابان ها صرفا ابزاری برای جهت یابی نیست و دلالت های اجتماعی و سیاسی مختلفی دارد. نام گذاری مکان های عمومی از نظر عملی و نظری اهمیت بسزایی دارند و با توجه به چنین اهمیتی، در این مقاله نام خیابان های شهر رشت بررسی شده است. فرایند نام گذاری بر اساس وظایف سازمانی و توزیع آماری نام های خیابان ها بر حسب مقولات تعریف شده مرکز توجه این مقاله خواهد بود. بعد از مرور نظریه ها و هم چنین تحقیقات مرتبط در شهرهایی مانند: برلین، بخارست، منهتن، تمامی نام های معابر شهری رشت از آخرین نسخه نقشه شهر استخراج شده و در مقولات قرار داده شده است. در واقع معابر شهر رشت تمام شماری شدند. مهم ترین یافته این تحقیق آن است که خیابان های اصلی شهر بیش تر تحت تاثیر اسامی مرتبط با انقلاب اسلامی بوده اند. هم چنین میان وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق شهرداری و نام معابر عمومی ارتباطاتی مشاهده شد.

دراین مقاله به تحلیل و بررسی تفاوت درنوع کالاهای فرهنگی مصرفی درجامعه شهری، کلانشهری روستایی پرداخته شده است واز این طریق و باتوجه به داده های آماری یکی از طرح های ملی، به بررسی و مقایسه ذائقه فرهنگی افراد در شهر و کلان شهر و روستا پرداخته ایم و دراین زمینه تلاش کرده ایم تا با رویکردهای گوناگون ساختاری و استدلال های فردی شدن به نوع مصرف فرهنگی درجامعه نگریسته شود تا بر این مبنا بتوانیم نتایجی را استنتاج کنیم. ازمیان رویکردهای نظری گوناگون ابتنای نظری ما بر رویکرد همسانی پیر بوردیو بوده است، چرا که نظریه بوردیو می تواند به دلیل تاکید بر اجتماعی شدن گروه های خاص در دوران زندگی و تاثیر محیط و خاستگاه خانوادگی بر انتخاب های ذوقی افراد، تبیین کننده تفاوت نوع مصرف فرهنگی در گروه های کلان شهر، شهرو روستا باشد. نتایج نشان داد که نمی توان گفت که نوع ذائقه فرهنگی درجامعه ایران فردی شده است، هم چنین تفاوت ها نشان می دهدکه جامعه ما یک جامعه توده ای با ذائقه فرهنگی یکسان نیز نیست و براین اساس می توان گفت که دیدگاه مکتب فرانکفورت در این تحقیق تاییدتجربی نیافته است، وبر اساس نظریه بوردیو در جامعه ماذائقه فرهنگی افراد هنوز از ساختارهای جامعه از جمله محل سکونت تاثیر می پذیرد.

یکی از دغدغه های همه دولت ها و ملت ها، حفظ هویت ملی است. دوام و بقای میراث فرهنگی، تاریخی و هم چنین گام نهادن در راه توسعه همه جانبه در گرو ساخت هم ساز و یک پارچه اجتماعی است. درک متقن و عمیق منابع هویت ملی نیل به هدف یاد شده را مقدور می سازد. در همین زمینه بررسی ظرفیت نهاد خانواده در تقویت هویت ملی مطمح نظر قرار گرفت. در این زمینه برای تحقیق میدانی، دانشجویان دانشگاه آموزگاری شهردوشنبه تاجیکستان انتخاب شدند. (البته انجام پژوهش های مشابه برای سنجش دیگر منابع جامعه پذیری از جمله نهاد فرهنگی، نهاد دین، نهاد سیاست و... در جای خود می تواند موثر باشد که زحمت پژوهشگران دیگر را می طلبد). تحقیق پیش رو با استفاده از ابزار پرسش نامه از 373 نفر از دانشجویان دانشگاه مذکور (با بهره گیری از فرمول کوکران) به صورت تصادفی برگزیده و اطلاعات توسط محقق جمع آوری گردید. پس از آن با بهره گیری از نرم افزار spss داده ها تجزیه و تحلیل شد. در پایان نتایج به همراه پیشنهادها ارائه شده است.