اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی
سال:1396 | دوره:5 | شماره:4 (پیاپی 20) |تعداد مقالات:8

در این تحقیق به منظور بررسی اثر محلول پاشی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم (0، 30، 60 و90 میلی گرم بر لیتر) و جاسمونیک اسید (0، 50، 100 و 150 میکرو مولار) بر روی مواد آنتی اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی و همچنین صفات فیزیولوژیکی 5 ژنوتیپ مرزه (. (Saturejahortensis L، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام شد. تیمارها در مرحله چهاربرگی بر روی اندام های هوایی گیاه اسپری و 48 ساعت بعد برداشت صورت گرفت. ابتدا از اندام هوایی عصاره گیری شد و سپس با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر؛ آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیرآنزیمی و صفات فیزیولوژیک اندازه گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل محلول پاشی غلظت های مختلف نانو ذراتدی اکسید تیتانیوم و جاسمونیک اسید بر کاتالاز، پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، پروتئین کل، فلاونوئید، آنتوسیانین و فنل کل در سطح احتمال 1% تأثیر معنی دار داشت. بیشترین میزان آنزیم کاتالاز (0536/0 میلی گرم در گرم وزن تر) در ژنوتیپ مرزه تبریز در غلظت های 30 میلی گرم در لیتر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم و 150میکرو مولار در لیتر جاسمونیک اسید؛ بیشترین میزان آنزیم آسکوربات پراکسیداز (0514/0 میلی گرم در گرم وزن تر) در ژنوتیپ مرزه اردستان در غلظت های 60 میلی گرم در لیتر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم و 50 میکرو مولار جاسمونیک اسید؛ بیشترین فعالیت آنزیم پراکسیداز (000494/0 میلی گرم در گرم وزن تر) در ژنوتیپ مرزه اردستان در غلظت های 60 میلی گرم در لیتر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم و 150 میکرو مولار جاسمونیک اسید؛ بیشترین میزان آنزیم پلی فنل اکسیداز(0628/0 میلی گرم در گرم وزن تر) در ژنوتیپ مرزه تبریز در تیمارهای 30 میلی-گرم در لیتر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم و صفر (شاهد) میکرو مولار جاسمونیک اسید به دست آمد. مؤثرترین جمعیت مرزه از نظر صفات فیزیولوژیکی، مرزهشهر ری، از نظر آنتی اکسیدانی آنزیمی مرزه اردستان و تبریز و از نظر آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی (آنتوسیانین ها، فنل و فلاونوئید) مرزه مشهد بود. در کل نتایج این تحقیق نشان داد که نانو تیتانیوم و جاسمونیک باعث افزایش مواد آنتی اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی و فیزیولوژیک مرزه شده که مؤثرترین سطح هورمونی نانو ذرات تیتانیوم سطح، 30 میلی گرم در لیتر و جاسمونیک اسید، 50 میکرو مولار بود.

به منظور بررسی تاثیر کودهای زیستی و تلفیقی بر برخی فاکتورهای کمی و کیفی گیاه دارویی زرین گیاه (Dracocephalum kotschyi Boiss. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی با استفاده از عامل های ورمی کمپوست (صفر، 10 و 20 درصدحجم گلدان)، بیوفسفات (کاربرد و عدم کاربرد) و کود شیمیایی ماکرو (صفر، 50 و 100درصد مقدار توصیه شده به ترتیب به میزان 0، 48/0 و 96/0 گرم در گلدان) در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با هجده تیمار و چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) به اجرا درآمد. اسانس نمونه های گیاهی به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS)، آنالیز گردید. نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع، تعداد شاخه فرعی، تعدا گل آذین، وزن تر و وزن خشک بوته و درصد اسانس، از گیاهان تیمار شده با 20 درصد ورمی کمپوست حاصل گردید. بیشترین مقدار فتوسنتز و تعرق در گیاهان تحت تیمار 50 درصد مقدار توصیه شده کود شیمیایی +20 درصد ورمی کمپوست به دست آمد. بیشترین مقدار نیتروژن، از کاربرد توام 100 درصد مقدار توصیه شده کود شیمیایی و بیوفسفات، بالاترین درصد فسفر از تیمارهای 100 درصد مقدار توصیه شده کود شیمیایی و 20 درصد ورمی کمپوست و بیشترین مقدار پتاسیم از گیاهان تیمار شده با 20 درصد ورمی کمپوست، استخراج گردید. 26 ترکیب در اسانس زرین گیاه شناسایی شد که بالاترین درصد ترکیبات را وربنون و لیمونن تشکیل دادند. بیشترین مقدار این دو ترکیب از گیاهان تیمار شده با 20 درصد ورمی کمپوست، استخراج شد. از این رو به نظر می رسد، ورمی کمپوست می تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای کود شیمیایی، در تولید زرین گیاه استفاده شود.

اخیراً پیشرفت هایی درزمینه تهیه رایحه از نمونه های معطر با فن آوری جدید صورت گرفته است، از جمله آن روش های تله گذاری توسط کلاهک (HTT) را می توان ذکر کرد. در این تحقیق اقدام به طراحی و ساخت دستگاه جذب رایحه توسط کلاهک به همراه خلاء و حلال (VHS) شده است. نمونه های گیاهی در فروردین ماه 1393 از قطعه گیاهان دارویی باغ گیاه شناسی ملی ایران و همند ابسرد – دماوند جمع آوری شدند. سپس با دستگاه مذکور اقدام به جذب رایحه از سه گونه معطر به نام های: گیاه پیچ گلیسین Wisteria sinensis(Sims) Sweet، گل مریمPolianthes tuberose L. و گل محمدی Rosa × damascena Herrm. گردید. ترکیب های شیمیایی رایحه های جذب شده از گیاهان توسط دستگاهای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد اندازه گیری و شناسایی قرار گرفتند. ترکیب های عمده و فرار شناسایی شده در گل گونه پیچ گلیسین W. sinensis به ترتیب عبارت بودند از: کریزانتنون (8/28 درصد)، سانتولینا (9/22 درصد)، ان-دکانال (9/21 درصد)، و اِن – تریدکان (9/11 درصد)، مهمترین ترکیبات استخراج شده از رایحه گل محمدیR. damascena عبارت بودند از: سانتولینا (65 درصد)، (ایی)-2-هگزانال (18 درصد) و سیس-پینن هیدرات (5/3 درصد) و سپس ترکیب های عمده در رایحه گل مریم P. tuberosa عبارت بودند از: 2، 4-(ایی، ایی)-هگزادینال (4/83 درصد)، 3-اوکتانول استات (8/3 درصد) و پروپیل بوتیرات (6/3 درصد). با توجه به نتایج امکان جمع آوری ترکیب های سبک از اندام های معطر گیاهان در هر زمان ممکن با این روش ابداعی، امکان پذیر می باشد.

در سال های اخیر گزارش هایی از خواص آنتی اکسیدانی و ضدمیکروبی ریشه برخی گونه های جنس بومادران (Achillea) ارائه شده است. این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد، تنوع فیتوشیمیایی و فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس ریشه دو گونه از بومادران هزار برگ (Achillea millefoliumL. ) و بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan. ) انجام گرفت. بدین منظور این گیاهان در خردادماه 1395 از منطقه دوگاهه رودبار (1700 متری) واقع در استان گیلان جمع آوری شدند. پس از استخراج اسانس ها به روش تقطیر با ﺁ ب (طرح کلونجر)، ﺁ نالیز اسانس به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) و جداسازی ترکیبات فنلیﺁ نها با روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) انجام شد. میزان فنل و فلاونوئید کل در اسانس ها به ترتیب با استفاده از معرف فولین سیو کالتو و کلرید ﺁ لومینیوم تعیین شد. فعالیت آنتی اکسیدانی نمونه ها نیز به روش 2و2 دی فنیل-1-پیکریل هیدرازیل (DPPH) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، مواد موثره غالب در اسانس ریشه بومادران هزاربرگ به ترتیب شامل: ترپن های بتا-توجون (83/18 درصد)، دلتا-کادینن (87/16 درصد) و بورنئول (51/14 درصد) بودند. در حالی که مهمترین مواد موثره اسانس گیاه بومادران زرد به ترتیب 1و8-سینئول (82/28 درصد)، پی-سیمن (12/15 درصد) و کامفور (34/8 درصد) بودند. همچنین در این ارزیابی مشخص شد که گیاه بومادران هزار برگ با محتوای فلاونوئیدی کمتر (75/54 میلی گرم در هر میلی لیتر اسانس) در مقایسه با بومادران زرد (33/72 میلی گرم در هر میلی لیتر اسانس) از بیشترین درصد مهار رادیکال ﺁ زاد (74 درصد) برخوردار بود.

استویا (Stevia rebaudiana (Bertoni) Bertoni) گیاهی است چند ساله متعلق به تیره آفتابگردان که به دلیل سنتز گلوکوزیدهای استویول و خواص دارویی در سراسر دنیا کشت می گردد. در این پژوهش به منظور بررسی اثر تیمار سرمایی 4 درجه سانتی گراد و مکمل پلی آمین بر برخی فاکتورهای فیتوشیمیایی گیاه، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. سنجش فلاوونوئیدها با روش کلرید آلومنیوم، تانن و فنول کل با روش فولین سیوکالتیو، میزان قند محلول با معرف آنترون، آنتوسیانین کل و گلیکوزیدهای استویول با اسپکتروفتومتر و فعالیت آنتی اکسیدانی با روش DPPH انجام گرفت. تیمارها شامل 6 تیمار سرما و سرما توام با پلی آمین 0 در دورهای زمانی 0، 48 و 96 ساعت طرح ریزی شده و سنجش ها بر روی برگ های استویا در فاز رویشی در دانشکده علوم دانشگاه محقق اردبیلی در خرداد 1396 اجرا شد. نتایج بدست آمده نشان داد در سرمای 96 ساعته توام با پلی آمین به ترتیب 233 و 35 درصد افزایش در میزان قند محلول و گلیکوزیدهای استویول را نسبت به شاهد می توان مشاهده کرد. در همین تیمار میزان افزایش فلاوونوئیدها آنتوسیانین ها، فنل کل و تانن به ترتیب 40، 100، 20 و 66 درصد بود. فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه نیز تا حد 20 درصد افزایش نشان داد. در مجموع میتوان گفتدر شرایط کشت این گیاه، تاثیر توام سرما و ترکیبات پلی آمینی می تواند با تحریک بیشتر روند بیوسنتز متابولیت های ثانویه پتانسیل دارویی گیاه را به طور قابل توجهی افزایش دهد

در این تحقیق، اثر پیش تیمارهای توان و زمان دستگاه مایکروویو بر میزان ترکیبات فنلی با استفاده از روش رنگ سنجی، پایداری اکسایشی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی روغن دانه شاه دانه (Cannabis sativa L. ) شامل راندمان استخراج روغن، اسیدیته، ضریب شکست و شاخص رنگ روغن با استفاده از طرح کاملاً تصادفی در قالب آزمایش فاکتوریل 3×3 با سه سطح توان مایکروویو (180، 540 و 900 وات) و سه سطح زمان مایکروویو (90، 180 و 270 ثانیه) و در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت و روغن دانه های گیاه در سال 1396 با استفاده از پرس مارپیچی استخراج و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SAS استفاده گردید. نتایج نشان داد که با افزایش توان مایکروویو، راندمان استخراج روغن، اسیدیته، شاخص رنگ، پایداری اکسایشی و فنل کل به طور معناداری (01/0>P) افزایش یافت. افزایش زمان مایکروویو نیز منتج به افزایش راندمان استخراج روغن، اسیدیته، دانسیته، پایداری اکسایشی و فنل کل گردید و استفاده از پیش تیمار مایکروویو تأثیر معنی داری بر میزان ضریب شکست روغن ها نداشت. بیشترین راندمان استخراج روغن از دانه هایی به دست آمد که توان و زمان مایکروویو به کار رفته به ترتیب 900 وات و 270 ثانیه بود. بیشینه پایداری اکسایشی (33/9 ساعت) در حداکثر زمان و توان مایکروویو محاسبه شد. در مجموع با توجه به نتایج به دست آمده می توان بیان نمود که استفاده از مایکروویو به منظور تیماردهی دانه شاه دانه قبل از استخراج روغن با پرس سرد می تواند موجب بهبود راندمان استخراج روغن و افزایش ترکیبات فنلی گردد.

آنتی اکسیدان ها ترکیب هایی هستند که از بدن در برابر آسیب های ناشی از فعالیت رادیکال های آزاد محافظت می کنند. ترکیب های فنلی متابولیت های ثانوی گیاهی هستند که توان آنتی اکسیدانی بالایی دارند. کارلا با نام علمی Momordica charantia L. متعلق به تیره کدوئیان ((Cucurbitaceae، دارای ترکیب های فنلی است که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر حلال های مختلف (متانول 70 درصد، استون، اتیل استات، کلروفرم و هگزان)بر محتوای فنل و فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی اندام های مختلف گیاه کارلا در منطقه سیستان در سال 95 انجام شد. عصاره گیری از اندام ها با استفاده از حلال های مختلف و به روش خیساندن انجام گرفت. میزان فنل و فلاونویید کل به ترتیب با استفاده از روش های فولین-سیوکالتو و روش رنگ سنجی آلومینیوم کلرید اندازه گیری گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره ها با استفاده از روش های دی فنیل پیکریل هیدازیل ((DPPH، قدرت آنتی اکسیدانی احیای آهن (FRAP) و پراکسید هیدروژن (H2O2) اندازه گیری شد. بیشترین میزان فنل در عصاره متانولی میوه و برگ (به ترتیب 33/1± 96/36 و 03/3± 01/33 میلی گرم گالیک اسید به وزن خشک) و کمترین میزان در عصاره های کلروفرمی، اتیل استاتی و هگزانی به میزان کمتر از 1 میلی گرم بر وزن خشک گزارش گردید. نتایج نشان داد بیشترین میزان محتوای فلاونوئیدی مربوط به عصاره استونی و متانولی برگ (به ترتیب 97/1± 95/10 و 2/2± 03/10 میلی گرم کوئرستین به گرم وزن خشک) بود. عصاره متانولی میوه در هر سه روش، فعالیت آنتی اکسیدانی بالاتری نسبت به سایر عصاره ها نشان داد. بر اساس نتایج این تحقیق، میوه کارلا به عنوان یک منبع مفید از آنتی اکسیدان های طبیعی پیشنهاد می شود.

گیاه بادرشبو با نام علمی (. Dracocephalum moldavica L) گیاهی یکساله متعلق به تیره نعنا (Lamiaceae)است که در طب سنتی در درمان اختلالات گوارشی، کبدی و سردرد استفاده می شود. در این تحقیق سرشاخه های هوایی گلدار گیاه در اسفند ماه سال 1394 از گلخانه دانشگاه سیستان و بلوچستان جمع آوری شد و عصاره های مختلف متانولی، اتانولی و آبی با استفاده از روش خیساندن بدست آمد. میزان فنل، فلاونوئید و آنتوسیانین کل با استفاده از روش های اسپکتروفتومتری و عملکرد آنتی اکسیدانی عصاره ها توسط دو روش FRAP و DPPH مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد عصاره های مختلف متانولی، اتانولی و آبی به ترتیب دارای محتوای فنل کل (1/82، 8/71 و 6/33 میلی گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن خشک) و فلاونوئید کل به ترتیب (02/34، 8/28 و 02/1 میلی گرم معادل کوئرستین در هر گرم وزن خشک) گزارش گردید. نتایج بررسی آنتی اکسیدانی در روش DPPH برای عصاره های مختلف به ترتیب (60/11، 93/34 و 84/302 میکروگرم در میلی لیتر) و در روش FRAP به ترتیب (mMFe2+/mg sample 23/14، 20/8 و 01/1) گزارش شد. تحلیل داده ها نشان داد که عصاره متانولی گیاه نسبت به عصاره اتانولی وآبی از بیشترین مقدار محتوای فنل، فلاونوئید و آنتوسیانین کل و از بیشترین قدرت مهارکنندگی در روش DPPH(μ g/ml60/11IC50=) برخوردار بود و این یافته ها در تایید عملکرد آنتی اکسیدانی و سایر مصارف دارویی گیاه قابل بحث است.