روانشناسی خانواده
سال:1398 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

وجود افسردگی در زنان می تواند سلامت جسم و روان آنها و تربیت فرزندان را به شکل منفی تحت تأثیر قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی خانواده درمانی مبتنی بر درمان عاطفی بوئن بر کارکردهای تحولی خانواده و روان بنه های هیجانی ناسازگار زنان مبتلا به اختلال افسردگی اساسی بود. روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون-پیگیری با گروه کنترل بود. نمونه ای مشتمل بر 40 نفر از زنان مبتلا به اختلال افسردگی اساسی که به بیمارستان های روانپزشکی شهر تهران مراجعه و تحت درمان دارویی قرار داشتند، انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 20 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش تحت خانواده درمانی عاطفی بوئن قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. هر دو گروه در سه مرحله پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری به مقیاس روان بنه های هیجانی (ESS) و پرسشنامه سنجش کارکردهای تحولی خانواده (DFFAQ) پاسخ دادند. یافته ها تفاوت معناداری را بین عملکرد دو گروه آزمایش و کنترل در نمرات کارکرهای تحولی خانواده و روان بنه های هیجانی در مرحله پس آزمون و پیگیری نشان داد. براساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که خانواده درمانی مبتنی بر درمان عاطفی بوئن، یک درمان مؤثر برای بهبود کارکردهای تحولی خانواده و کاهش روان بنه های هیجانی زنان مبتلا به اختلال افسردگی اساسی است.

پژوهش های متعدد نشان داده است که وجود فرزند استثنایی منجربه کاهش رضایت زناشویی والدین می شود. در این پژوهش، با هدف افزایش رضایت زناشویی در والدین کودکان استثنایی، اثربخشی برنامه معنادرمانی مبتنی بر ارزش های اسلامی-ایرانی مورد ارزیابی قرار گرفت. روش این پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل است. نمونه پژوهش حاضر 20 نفر از مادراران کودکان استثنایی آهسته گام بودند که در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. از نمونه پژوهش حاضر درخواست شد قبل از اجرای برنامه معنادرمانی مبتنی بر ارزش های اسلامی-ایرانی، مقیاس رضایت زناشویی افروز (AMSS) را تکمیل کنند. یافته های پژوهش نشان داد که اجرای این برنامه منجربه افزایش معنادار رضایت زناشویی مادران کودکان استثنایی شد و تأثیر این برنامه پس از گذشت دوماه نیز پایدار بود. بر اساس نتایج پژوهش می توان گفت برنامه ذکر شده بر افزایش رضایت زناشویی والدین کودکان استثنایی تأثیر دارد و می تواند برای روان شناسان، مشاوران، درمانگران و خانواده افراد استثنایی مورد استفاده قرار گیرد.

باورها و تفکرات زوجین یکی از مهمترین مؤلفه هایی است که در فرآیند مشاوره با زوجین باید مورد توجه قرار گیرد. این پژوهش با هدف تهیه و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش باورها و تفکرات زوجی انجام شد. در مطالعه اول با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته با 39زوج و مطالعه ادبیات پژوهش، 67 باور و فکر شناسایی شد و 52 ماده پس از انجام فرآیند اعتباریابی داده ها، تهیه شد. در مطالعه دوم، 65 زوج، مقیاس 52 ماده ای را کامل کردند. پس از تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی هرماده با کل مقیاس، در نهایت 48 ماده انتخاب شدند. در مطالعه سوم 201 زوج، مقیاس 44 ماده ای را کامل کردند. نتایج تحلیل عاملی مقیاس نشان داد که 44 سوال بار عاملی بیشتر از 4/0 دارد و مقیاس با 8 عامل اشباع شده است. در مطالعه چهارم به منظور سنجش پایایی نهایی مقیاس، 53 زوج انتخاب شدند و مقیاس نهایی 44 ماده ای را تکمیل کردند. ضرایب همسانی درونی با استفاده از آلفای کرونباخ برای تمام عوامل محاسبه شد. در مطالعه پنجم به منظور تعیین پایایی بازآزمایی و روایی همزمان مقیاس، 37 زوج انتخاب شدند. پایایی دو بار اجرای آزمون به فاصله دو هفته محاسبه شد. برای سنجش روایی همزمان مقیاس باورها و تفکرات زوجین از سنجه اسناد زوجین (RAM) استفاده شد که همه ضرایب همبستگی معنادار بودند. بنابراین بر اساس نتایج به دست آمده، مقیاس، دارای ویژگی های روانسنجی مناسبی است و می توان از آن برای دستیابی به اهداف پژوهشی و در مشاوره با خانواده استفاده کرد.

زوج درمانی متمرکز بر هیجان و زوج درمانی رفتاری یکپارچه نگر ازجمله درمان هایی هستند که بر چرخه های منفی تعاملی توجه دارند. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی زوج درمانی متمرکز بر هیجان و زوج درمانی رفتاری یکپارچه نگر بر بازسازی الگوهای ارتباطی زوج های دارای تعارض زناشویی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زوج های مراجعه کننده به مشاوره مهرآوران شهر اهواز بود. نمونه پژوهش شامل 6 زوج (12 نفر) مراجعه کننده به مرکز مشاوره مهرآوران بودند که با توجه به نمره پرسشنامه سازگاری زناشویی (DAS) جزء زوج های پریشان قرار گرفتند. در این پژوهش از طرح آزمایشی تک موردی از نوع خط پایه چندگانه ناهمزمان استفاده شد. پروتکل درمانی زوج درمانی متمرکز بر هیجان و زوج درمانی رفتاری یکپارچه نگر در دو تا چهار مرحله خط پایه، 16 جلسه مداخله 60 دقیقه ای و پیگیری دو ماهه اجرا شد و آزمودنی ها به پرسشنامه الگوهای ارتباطی (CPQ) پاسخ دادند. داده ها به روش ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایه و فرمول درصد بهبودی تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد میزان بهبودی در متغیر الگوهای ارتباطی در گروه زوج درمانی متمرکز بر هیجان در مرحله پس از درمان و پیگیری، 66/50 و 27/53 درصد و در گروه زوج درمانی رفتاری یکپارچه نگر، 80/38 و 21/41 درصد بود. بنابراین یافته های پژوهش نشان داد که زوج درمانی متمرکز بر هیجان و زوج درمانی رفتاری یکپارچه نگر با تغییر چرخه های تعاملی منفی بر بازسازی و بهبود الگوهای ارتباطی تأثیر دارد.

دوران نامزدی یک دوره حد واسط است که فرد را آماده انتخاب مناسب و ورود به زندگی مشترک می کند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی آسیب شناسی مشکلات زوجین در مرحله نامزدی بود. این مطالعه به روش کیفی و با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. بر اساس معیار اشباع نظری، تعداد 13 زوج نامزد در این مطالعه شرکت کردند. برای گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. سپس داده ها جمع آوری، ثبت، کدگذاری و در قالب مضمون های اصلی و فرعی طبقه بندی شد. تحلیل تجارب مصاحبه با زوجین نامزد منجر به شناسایی 243 کد اولیه، 19 مضمون فرعی و 5 مضمون اصلی شامل الگوهای ناکارآمد ارتباطی، الگوهای ناکارآمدی مدیریت رابطه، نظام ارزشی زوج ها، ذهنیت طرحواره ای و اثرات مخرب خانواده اصلی شد. نتایج نشان داد که عواملی مانند عدم درک و تعامل متقابل، مشکلات ارتباطی، عدم اصالت، ناتوانی در دلگرمی دادن و اطمینان بخشی، ناتوانی در مدیریت تعارض ها، عدم شفافیت نقش ها، ناتوانی در مدیریت حریم و مرز شخصی، ناتوانی در مدیریت شبکه اجتماعی، نگرش نسبت به مذهب و معنویت، فرهنگ و رسوم، عقاید و باورها، نیازها، تله ها، خودآگاهی (خودشناسی)، خلق وخوی هیجانی، وابستگی، الگوگیری منفی خانواده، تجارب ناموفق در خانواده و نقش منفی خانواده در مشکلات و آسیب های دوره نامزدی برای زوجین نامزد در آستانه ازدواج نقش مهمی ایفا می کنند؛ بنابراین ضروری است در برنامه های غنی سازی پیش از ازدواج که برای جوانان اجرا می شود به این عوامل مهم توجه ویژه شود.

کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی یک برنامه گروهی است که با کمک ترکیبی از مراقبه ذهن آگاهی، آگاهی بدنی و تمرینات یوگا با هدف افزایش آگاهی انجام می شود. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تعارض مادر-فرزند و قلدری در نوجوانان مادرسرپرست شهر اهواز بود. روش پژوهش، آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری یک ماهه با گروه کنترل بود. در این پژوهش نمونه شامل 30 دانش آموز پسر مادر سرپرست بود که در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش 8 جلسه آموزش 90 دقیقه ای کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی را دریافت و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. هر دو گروه در مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری، پرسشنامه تعارض والد-فرزند (PCS) و پرسشنامه قلدری (IBS) را تکمیل کردند. یافته ها تفاوت معناداری بین عملکرد دو گروه آزمایش و کنترل در نمرات تعارض والد-فرزند و قلدری در مرحله پس آزمون و پیگیری را نشان داد. بر اساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی، یک آموزش مؤثر برای کاهش تعارضات والد-فرزندی و قلدری در نوجوانان مادر سرپرست است. با توجه به اثربخشی این روش، اجرای چنین جلساتی توسط روان شناسان، مشاوران مدارس و سایر درمانگران خانواده توصیه می شود.