دانش کشاورزی
سال:1381 | دوره:12 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

به منظور ارزیابی و معرفی گیاهان مناسب برای ایجاد فضای سبز، آزمایشی در مزرعه کشاورزی شهر ازمیر ترکیه در سال زراعی 1993-1992 بر روی گونه های Agrostis stolonifera (علف بوریا)،Agropyrun cristatum  (چمن گندمی تاج خروسی)، Festuca rubra  علف بره قرمز)، Festuca ovina (علف بره برگ سوزنی،Poa pratensis  (چمن مرتعی)، Dactylis glomerata  (علف باغ)، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام شد. بذور این گیاهان ابتدا در داخل ظروف ویژ ه ای جوانه دار شدند، سپس تعدادی از آنها جهت کشت در زمین اصلی انتخاب گردیدند. صفات مورد بررسی عبارت از زمان پنجه زنی و ساقه رفتن، فرم رویشی، اندازه ابعاد برگ، ارتفاع گیاه، تعداد گره بر روی ساقه، وزن علوفه تر و خشک و میزان دانه تولیدی بودند. نتایج حاصل از ارزیابی نشان داد که سه گونه علف بّره قرمز، علف بره برگ سوزنی و علف بوریا برای ایجاد پوشش گیاهی سبز در منطقه، و سایر گونه های مورد بررسی بیشتر برای ایجاد مراتع و چراگاه مناسب هستند.

عدم توجه به مقوله بهره برداری مناسب از آب و تاسیسات آبی باعث هدر رفت سرمایه های اولیه شده و سود پیش بینی شده را تامین نمی کند. این موضوع باعث پیچیدگی امر برنامه ریزی، طرح و بهره برداری منابع آب شده و نیاز به طی یک فرآیند منطقی را جهت تصمیم گیری ایجاب می نماید. مدل های ریاضی ابزاری هستند که تصمیم گیری در مورد نحوه طرح و بهره برداری منابع آب را تسهیل می کند. در سال های اخیر استفاده از مدل های بهینه سازی و شبیه سازی در مدیریت مخازن آب به طور چشمگیری افزایش یافته است. برای مدیریت و توزیع مناسب آب، سیستم 9 مخزنه کلامرز میانه بهینه سازی و شبیه سازی گردید. برای شبیه سازی سیستم از نتایج مدل بهینه سازی خطی با محدودیت احتمالی و داده های 25 سال استفاده شد. برای ارزیابی عملکرد مخازن، مقادیر درصد کمبود حاصل از مدل بهینه سازی با مقادیر درصد کمبود بدست آمده از شبیه سازی قاعده تصمیم خطی مورد مقایسه قرار گرفت. مقادیر درصد کمبود بدست آمده از شبیه سازی سازگاری خوبی با نتایج مدل بهینه سازی داشت. مقادیر زیاد درصد کمبود نشانگر عدم توجه عدم توجه کافی به احداث حجم بهینه مخازن و توسعه زیاد اراضی زیر کشت هر یک از مخازن بدون توجه به پتانسیل آبی رودخانه کلامرز بوده است. نتایج شبیه سازی نشانگر کمبود در سال های مورد مطالعه بود.

شب پره برگخوار چغندر قند Spodoptera exigua آفت چندخوار و خسارت زا بوده و در برابر باکتری Bacillus thuringiensis مقاومت نسبی از خود نشان داده است بنابراین برای افزایش اثر باکتری مزبوراز پودر حنا که ماده گیاهی ارزان قیمت و با دستیابی آسان می باشد، استفاده گردید. در این بررسی، غلظتهای 3000، 4000 و 5000ppm پودر حنا با حداقل غلظت کشنده باکتری برای لاروهای سن سوم (1000 ppm) که قبلا طی آزمایشاتی تعیین شده بود، مخلوط گردیدند. آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6تیمار و 4 تکرار انجام گرفت. نتایج حاصله نشان دادند هرچند که زمان آغاز تلفات لاروها در مخلوط های باکتری با پودر حنا در مقایسه با حالت استفاده از باکتری تنها به تاخیر می افتد ولی پودر حنا باعث افزایش تلفات لاروها می شود.

یکی از ویژگیهای مهم خاک منحنی مشخصه آب آنک است که در آبیاری، زهکشی، اصلاح و فرسایش کاربرد دارد. روش آزمایشگاهی تعیین این منحنی بسیار وقت گیر، پرهزینه، مشکل و همراه با خطا است به همین دلیل محققان سعی در ترسیم آن از طریق مدلهای ریاضی و آماری نموده اند. مدل آریا و پیریس (1981) از جمله مدل های اخیر می باشد. فکر اولیه این مدل از شباهت بین شکل منحنی توزیع تجمعی اندازه ذرات خاک و منحنی مشخصه آب خاک بوجود آمد. در این مدل ضریب α به عنوان یک ضریب تجربی گنجانده شده است. اریا و پیریس مقدار این ضریب را به طور متوسط 1.38 گزارش کردند. هدف این تحقیق بررسی بیشتر بر روی این مقدار برای خاکهای متفاوت از جنبه ویژگیهای فیزیکی بخصوص بافت می باشد. به همین منظور 5 سری از خاکهای دشت سراب (بالستان، ارزنق، شربیان، سراب و گنبدان) انتخاب گردید. درصد ذرات خاک، مقدار آب اشباع، درصد سنگریزه، جرم مخصوص ظاهری، جرم مخصوص حقیقی خاک و نیز رطوبت حجمی در مکش های معین در نمونه های تهیه شده از 7مکان برای هر سری تعیین گردید. از روی داده های حاصله، منحنی مشخصه آب خاک با بکارگیری مدل یاد شده و نیز با استفاده از دستگاه صفحه فشار در آزمایشگاه تعیین گردید. مقایسه رطوبت های حجمی محاسبه شده از مدل بدست آمده از آزمایشگاه نشان داد که میزان α در خاکهای مورد آزمایش در محدوده 1.2 تا 1.43 متغیربود. در این محدوده رقم 1.3 برای اکثر سری های خاکهای آزمایش مناسب می باشد. اگر در آزمایشات دیگر این رقم تعیین گردد این مدل قابل توصیه برای تعیین منحنی مشخصه آب خاک در انواع خاکها خواهد آمد.

با استفاده از محیط کشت (Olive medium initial) اثر غلظت های 0.5، 1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر زآتین در القای شاخساره در قلمه های تک گروهی زیتون رقم دزفولی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در غلظت 2 میلی گرم در لیتر این سیتوکینین بیشترین تعداد برگ و جوانه در این رقم می تواند القا شود. در این محیط کشت در اکثر غلظت های یاد شده یک پینه فشرده در انتهای قلمه در مجاروت محیط کشت تشکیل می گردید که با انتقال این پینه به محیط کشت با 2 میلی گرم در لیتر زآتین امکان القای جوانه شاخه میسر می شد. البته استفاده از غلظت های 5، 1، 2 میلی گرم در لیتر بنزین آمینوپورتن در همان محیط کشت القا شاخساره در این رقم را در پی نداشت.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش آبی بر رشد، عملکرد، مقدار کلروفیل و اسانس در گیاه ریحان، یک آزمایش گلدانی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی، با چهار تیمار و چهار تکرار انجام گردید. تیمارهای تنش آبی عبارت بودند از: 100% ظرفیت مزرعه ای (بدون تنش)، 85% ظرفیت مزرعه ای (تنش آبی ملایم)، 70% ظرفیت مزرعه ای (تنش آبی متوسط) و 55% ظرفیت مزرعه ای (تنش آبی شدید). نتایج تجزیه های آماری نشان داد که تنش آبی اثر معنی داری بر رشد، عملکرد، مقدار کلروفیل و اسانس داشت. با کاهش مقدار آب خاک، شاخص های ارتفاع بوته، تعداد و سطح برگ ها، تعداد و طول شاخه های جانبی، وزن تر و خشک برگها، ساقه ها و ریشه ها، عملکرد، شاخص سطح برگ (LAI)، سطح ویژه برگ (SLA)، نسبت سطح برگ (LAR)، مقادیر کلروفیل a،b  و کل و عملکرد اسانس کاهش و در مقابل نسبت ورن خشک ریشه به ریشه (R/S) و درصد اسانس افزایش یافت. بالاترین میزان عملکرد و درصد اسانس به ترتیب در شرایط بدون تنش و تنش آبی متوسط حاصل گردید.

طی سالهای 78-1377، مطالعه ای روی فون ریشکداران منطقه شیراز صورت گرفت. جمع آوری نمونه های بال ریشکدار از گیاهان مختلف به صورت تکاندن برگها روی یک سینی پلاستیکی سفید انجام گرفت. نمونه ها به وسیله یک قلم موی ظریف شیشه ای منتقل شدند. پس از تهیه اسلاید های میکروسکوپی، گونه ها مورد بررسی و تشخیص قرار گرفتند. نمونه های جمع آوری شده به دو زیر خانواده، چهار قبیله، دوازده جنس و بیست و یک گونه تعلق داشتند. در این پژوهش سه گونه Chirothrips kurdistanus zur Strassen ،Chirothrips pallidicornis Priesner وOdontothrips meliloti Priesner  برای اولین بار از ایران گزارش می شوند، همچنین جنس های Agrostothrips Hood و Tenothrips Bhatti برای اولین بار در ایران مورد تجدیدنظر علمی قرار گرفتند.

زیرشکن های مرسوم به لحاظ داشتن نوک گوه ای و کفشک به نیروی کششی بالایی نیاز دارند و از آنجایی که تراکتورهای پرقدرت در اختیار کلیه زارعین نیست کاربرد این ادوات محدود می باشد. با توجه به اینکه گاوآهن کج ساق دارای مقاومت کششی کمتری می باشد می توان فرض کرد چنانچه بتوان تیغه زیر شکنهای L را به فرم تیغه خمیده گاوآهن کج ساق تغییر داد (ولی با ابعاد کوچتر چون همزنی خاک در حد عملیات شخم مدنظر نمی باشد) گامی موثر در جهت افزایش بازذه زیرشکن ها برداشته شود. جهت دستیابی به این هدف ابتدا نسبت به ساخت یک دستگاه زیرشکن تک شاخه با مشخصات گاوآهن کج ساق از نوع منفرد با طول تیغه ای کوچکتر و زاویه حمله 15 درجه و زاویه تمایل 30 درجه نسبت به افق اقدام گردید و سپس عملکرد آن با یک دستگاه زیرشکن L با نوک گوه ای بصورت تک شاخه مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. آزمایشات مزرعه ای به صورت طرح اسپلیت اسپلیت پلات فاکتوریل، در قابل بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزارع تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی فارس (زرقان) در خاک لومی - رسی صورت پذیرفت. رطوبت به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (خشک، متوسط ومرطوب) و سه عمق 250، 350 و450 میلی متر و نوع زیر شکن به عنوان فاکتورهای فرعی در نظر گرفته شدند. سرعت پیشروی تراکتور 3.5-3 کیلومتر در ساعت در تمام طول آزمایش ثابت در نظر گرفته شد. آنالیز واریانس مقادیر نیروی کششی، مقاومت ویژه و توان کشش مصرفی، اختلاف معنی داری بین دو دستگاه زیرشکن نشان نمی دهد ضمن اینکه مقادیر مزبور برای هر یک از زیرشکن ها در سطوح مختلف رطوبت و عمق در سطح 1% با هم اختلاف معنی داری داشته اند. میانگین نیروی کشش واحد در کلیه فاکتورها اختلاف معنی داری را نشان داده است. از آنجایی که عرض شکست خاک توسط زیرشکن L بیشتر بوده، میانگین نیروی کشش واحد زیرشکن L در کلیه اعماق کمتر از زیرشکن تیغه مورب بوده. این در حالی است که در اعماق پایین در محدوده تیغه، عرض برش خاک توسط زیرشکن تیغه مورب بیشتر است. آنالیز واریانس نسبت مقادیر تجمعی آب در خاک، شاخص مخروط و نیز سطح مقطع بهم خورده خاک نشان داد که اختلاف معنی داری بین دو دستگاه زیرشکن وجود ندارد. بنابراین با توجه به نفوذ بهتر زیرشکنL ، خرد کردن بهتر سطح خاک، تعادل نیروهای جانبی و مقاومت کششی واحد کمتر، می توان نتیجه گرفت که زیرشکن تیغه مورب جایگزین مناسبی نمی باشد.

این تحقیق به منظور تعیین ترکیب شیمیایی، قابلیت هضم و در نتیجه ارزش دانه گیاهان ماشک و گاودانه در جیره غذایی انجام گردید. ترکیب شیمیایی آنها به روش تجزیه تقریبی تعیین شد. میانگین درصد ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، الیاف خام، چربی خام، عصاره بدون نیتروژن و خاکستر ماشک به ترتیب برابر 92.32، 87.42، 24.65، 7.76، 2.29، 52.72 و 12.58 درصد و ترکیبات فوق برای گاودانه به ترتیب برابر 93.34، 87.99، 22.97، 9.5،1.34 ، 55.18 و 11.01 درصد بودند. ضریب قابلیت هضم ظاهری ماده خشک و سایر مواد مغذی هر دو نوع دانه به روش in vivo تعیین گردیدند. بدین منظور از چهار راس گوسفند نر بالغ نژاد مهربان، و از کاه به عنوان ماده خشبی جیره استفاده گردید. جیره گوسفندان حاوی 40 درصد کاه و60 درصد ماشک و یا گاودانه بود. گوسفندان تقریبا در حد نگهداری تغذیه شدند. میانگین قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، الیاف خام و عصاره بدون نیتروژن، برای ماشک به ترتیب برابر 90.02، 94.67، 85.83، 84.47، 79.84 و 97.90 درصد و ضرایب فوق برای گاودانه به ترتیب برابر 80.22، 82.81، 74.66، 52.60، 75.31 و 89.59 درصد بودند. ارزش انرژی زایی ماشک در تمام موارد بطور معنی دار (P<0.05) بیشتر از گاودانه بودند. ارزش انرژی زایی ماشک و گاودانه بر اساس مجموع مواد مغذی قابل هضم، انرژی قابل متابولیسم لورا، انرژی خالص لورا، و واحد علوفه ای بررم تعیین شدند. در مورد ماشک این مقادیر به ترتیب برابر 83 درصد، 2032.93 کیلوکالری بر کیلوگرم ماده خشک، 2032.93 کیلوکالری بر کیلوگرم ماده خشک و 1.14 و برای گاودانه به ترتیب برابر 74 درصد، 2695.60 کیلوکالری بر کیلوگرم ماده خشک، 1695.60 کیلوکالری بر کیلوگرم ماده خشک و 0.94 شد.  

طی دو دهه اخیر تحلیل فراوانی سیلاب به دلیل تعبات اقتصادی و محیط زیستی قابل توجه اهمیت زیادی یافته است. در این پژوهش به منظور تعیین مناطق همرفتار سیلاب از آمار متوسط سالانه دبی های اوج برای دوره آماری 72-1352 در 100 ایستگاه هیدرومتری منتخب در دو حوضه آبخیز رودخانه ارس و دریاچه ارومیه استفاده گردید. منطقه ای کردن با استفاده از تجزیه کلاستر به روش ادغام دورترین همسایه ها (Complete linkage) انجام شد. از روی دندروگرام حاصل، کلاسترهای مناسب انتخاب و با انتقال بر روی نقشه، هفت منطقه همگن سیلاب تشخیص داده شد. با توجه به بررسی عوامل موثر بر سیلاب و میانگین دبی های اوج در هر منطقه نتایج نشان دادند که پوشش گیاهی و تراکم آبراهه ای در منطقه همگن شماره 1، پوشش گیاهی در مناطق شماره 2 و3، بارندگی، پوشش گیاهی، طول آبراهه اصلی، تراکم آبراهه ای و درصد شیب اراضی در منطقه شماره 4، فرسایش پذیری خاک، بارندگی و شیب اراضی در منطقه شماره 5، بارندگی، پوشش گیاهی و طول آبراهه اصلی در منطقه شماره 6 و پوشش گیاهی، بارندگی و تراکم آبراهه ای در منطقه شماره 7 عوامل اصلی کنترل هیدرولوژی سیلاب در دو حوضه مذکور می باشد، نتایج حاصل لزوم اجرای اقدامات حفاظت به ویژه افزایش پوشش گیاهی و انجام عملیات صحیح زراعی از جمله در مناطق همگن سیلاب شماره 5، 6 و  7را نشان می دهند.

به منظور بررسی رقابت و عملکرد در کشت مخلوط ذرت و سویا، پژوهشی در سال 1376 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار پیاده شد. تراکم های کشت ذرت بعنوان فاکتور اول و تراکم های کشت سویا بعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. ارزیابی تیمارهای مختلف کشت مخلوط با استفاده از شاخص نسبت برابری زمین نشان داد که کشت مخلوط ذرت در تراکم 5.3 بوته در مترمربع با سویا در تراکم 42 بوته در مترمربع دارای بیشترین کارایی بیولوژیک است. به منظور انتخاب کارآترین سیستم، از مدل های نسبت برابری زمین موثر و اصلی استفاده شد. در ارزیابی رقابت نیز شاخص های رقابتی، غالبیت ذرت را در رقابت با سویا به وضوح نشان دادند. با وجود این، در کلیه تیمارهای مخلوط، رقابت ذرت و سویا از یک حالت مکملی نسبت به یکدیگر برخوردار بود، زیرا نسبت برابری زمین در کلیه تیمارهای مخلوط بزرگتر از یک به دست آمد و این امر حاکی از مزیت کشت مخلوط به کشت های خالص دو گونه است.