مطالعات بین رشته ای دانش راهبردی
سال:1398 | دوره:9 | شماره:34 |تعداد مقالات:11

جمهوری اسلامی ایران، راهبرد عراق که برقراری آتش بس بین دو کشور پس از اشغال حدود 20 هزار کیلومتر مربع از سرزمین های استان های مرزی بود را بی اثر کرد و به تمامی هیئت های صلح اعلام کرد که تنها راه پذیرش آتش بس توسط ایران، "خروج بی قید و شرط ارتش عراق از خاک ایران" است. با عنایت به موارد فوق، پژوهش حاضر با هدف تبیین راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی برای مقابله با حمایت کشورها از عراق در هشت سال جنگ تحمیلی و نحوه ی به کارگیری این راهبردها در تهدیدات احتمالی آینده به رشته تحریر درآمده است. نوع پژوهش از نوع کاربردی-توسعه­ ای می­ باشد. روش جمع­ آوری اطلاعات کتابخانه­ ای و پرسشنامه می­ باشد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، تعداد 22 راهبرد به­ ترتیب اولویت بر نحوه ی بکارگیری جمهوری اسلامی ایران از تحارب برای بکارگیری آن ها در تهدیدات آینده موثر می باشند: تعداد 8 راهبرد نظامی، 4 راهبرد اجتماعی-فرهنگی، 7 راهبرد سیاسی و 2 راهبرد اقتصادی.

یکی از مباحث بسیار مهمی که در سال های اخیر توسط مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) به عنوان یک موضوع راهبردی مطرح شده است، موضوع «سبک زندگی اسلامی-ایرانی» است که در حوزه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی قابل بحث می باشد. با عنایت به موارد فوق و نقش نیروهای مسلح به عنوان مهم ترین سازمان امنیتی – نظامی، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه ها و شاخص های سبک زندگی کارکنان نیروهای مسلح در سطح فردی به رشته تحریر درآمده است. این پژوهش برمبنای نتایج و دستاوردها، پژوهش توسعه ای کاربردی بوده و برمبنای اهداف و ماهیت، اکتشافی و توصیفی می باشد که از روش های اسنادی و پیمایشی خبرگی جهت جمع آوری و تحلیل داده ها استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش علاوه بر اسناد و مدارک، تعدادی از خبرگان نیروهای مسلح می باشند که به روش نمونه گیری هدفمند تعداد هشت نفر به عنوان اعضای پنل خبرگی در میز سبک زندگی و تعداد صد نفر به عنوان جامعه کارشناسی جهت اعتبارسنجی مؤلفه ها و شاخص های سبک زندگی کارکنان نیروهای مسلح انتخاب گردیدند. ابزارهای اصلی جمع آوری داده ها در پژوهش حاضر، فیش برداری، جلسات خبرگی و پرسشنامه بوده که با استفاده از روش های تحلیل محتوا و آمار توصیفی، تحلیل های لازم صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که سبک زندگی کارکنان نیروهای مسلح دارای بیست ویک مؤلفه اساسی بوده که از این بین، پنج مولفه ی داشتن صداقت (راستگو بودن)، رعایت امانت، اهل صبر، استقامت و پایداری بودن، پرهیز از ریا و داشتن امید به آینده به ترتیب مهم ترین مولفه ها می باشند

تداوم مسیر منسجم و پایدار افزایش قدرت ملی، مدرنیزه کردن دفاع ملی با توجه به شرایط داخلی و روندهای توسعه نظامی در جهان، هماهنگ کردن توسعه اقتصادی و نظامی و نیز بهبود قابلیت های دفاعی در عصر اطلاعات، تداوم ثبات اجتماعی و نظم عمومی در جهت حفاظت از حقوق و منافع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آحاد ملت ایران، تداوم سیاست خارجی مستقل برمبنای صلح و نیز مفهوم جدید امنیت در جهت نیل به امنیت پایدار در محیط پیرامونی و بین المللی جمهوری اسلامی ایران، اهداف کلانی هستند که محور روابط جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورهای جهان ازجمله چین را تشکیل می­ دهند. در این راستا و در جهت تأمین بخشی از منافع امنیت ملی، تحلیل دغدغه های ژئوپلیتیکی مشترک ایران و چین از مهم ترین مواردی محسوب می شود که می تواند در زمینة تحقق بخشی از موارد پیش گفته شده مؤثر باشد. به منظور تحقق هدف پژوهش، ابتدا پیشینه و نظریه­ های مرتبط موردبررسی قرار گرفت و سپس به محیط شناسی دو کشور مزبور پرداخته شد و به منظور تکمیل ادبیات تحقیق با جمعی از خبرگان نیز مصاحبه عمیق به عمل آمد و به منظور تائید نهایی به جامعه نمونه ارائه و میزان تأثیر آن­ ها در روابط دوجانبه ایران و چین در قالب طیف پنج گزینه­ ای لیکرت ارزیابی گردید. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که دغدغه های ژئوپلیتیکی مشترک، بر روابط دوجانبه ایران و چین تأثیر مثبت دارند و روابط دوجانبه ایران و چین نیز بر راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران دارای تأثیر مثبت هستند.

روابط دو کشور عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا که دارای منافع غیرهم سو با جمهوری اسلامی ایران می باشند، یکی از مسائل مهم و مورد توجه تصمیم سازان و تصمیم گیران امنیت کشور بوده است. در همین راستا پژوهش حاضر تلاش دارد تا با بهره گیری از نظریه حامی – پیرو به این سوال پاسخ دهد که بین سال های 2009 تا 2019 چه تحولی در جایگاه نفت و تسلیحات در رابطه ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی ایجاد شده است؟ بررسی ها نشان می دهد آمریکا با افزایش تولید نفت و تنوع بخشیدن به سبد خرید نفتی خود در حال کاهش وابستگی به نفت عربستان می باشد. در عین حال این کشور تلاش دارد ضمن کاهش هزینه های امنیتی خود در منطقه، با افزایش فروش تسلیحات به عربستان و افزایش وابستگی آن ها در این زمینه، نقش این کشور را از تامین کننده ی نفتی به تنظیم کننده ی بازار انرژی سوق دهد. از سوی دیگر سعودی ها هم با درک این موضوع که نیازمندی آمریکا به نفت در حال کاهش است و ضمن تردید در تعهد آمریکا به حفظ امنیت کشورشان، با افزایش خرید تسلیحات از آن کشور و نمایش قدرت در بازار بین المللی انرژی، به دنبال ایجاد مزیتی دیگر برای آمریکا و جلب حمایت و تداوم اتحاد با ایالات متحده می باشند.

«امنیت انسانی» در گفتمان امنیتی معاصر جای مهمی برای خود بازنموده و در سالیان اخیر به شکل شایانی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. امنیت انسانی در ارتباط با سوالات گوناگون مطرح امنیتی در حوزه توسعه انسانی، طیف وسیعی از پاسخ ها را ارائه داده است. براساس مفهوم امنیت انسانی، برای فهم موضوع امنیت باید نگاه متکثرتری به امنیت داشت و فهم امنیت تنها با تمرکز همه جانبه بر روی دولت ها حاصل نمی شود و موضوعاتی نظیر سلامت، بهداشت و آموزش نیز توجه داشت. با توجه به اهمیت امنیت انسانی و متمرکز شدن توجه بسیاری از اندیشمندان و محافل به این مهم در پژوهش حاضر سعی برآن است که مفهوم امنیت انسانی را از منظر رهیافت سازه انگاری مورد تحلیل قرار دهد. ابزار گردآوری پرسشنامه، اسناد و مدارک است که به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد کیفی انجام شده است. نتایج پژوهش حکایت از آن است که سازه انگاران عمدتاً نگاهی نو به امنیت انسانی دارند و امنیت انسانی را ناشی از منافع و هویت های متعدد ناشی شده از ادراکات بین الاذهانی و معنا، انگاره ها، رویه ها و هنجارها می دانند و حصول آن را در صورت همکاری افراد و نهادهای مختلف در سراسر جهان می دانند.

دفاع غیرعامل مجموعه تمهیدات، اقدامات و طرح هایی است که با استفاده از ابزار و مقدورات محیطی و انسان ساخت، یک مجموعه را که از اهمیت حیاتی برای یک کشور یا یک سیستم برخوردار است، در برابر چالش های انسان ساخت یا طبیعت پایه حفظ می­ کند. صنایع در رشد و توسعه کشورها اهمیت داشته، مکان گزینی آن ها مورد توجه برنامه ریزان است. استقرار صنایع در فضاهای ایمن در افزایش توان و کاهش تهدید در برابر نیروهای چالش­ گر تاثیرگذار است. با عنایت به موارد فوق، هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت موجود مکان گزینی صنایع استان قم براساس معیارهای پدافند غیرعامل است. این پژوهش با روش توصیفی– تحلیلی و شیوه گردآوری کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. در روش کتابخانه ای اطلاعات و اسناد تشکیل صنایع استان مورد نظر بوده است. روش میدانی با استفاده از روش دلفی و نظرسنجی از خبرگان صنعت استان قم در قالب دو پرسشنامه توصیفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که مکان گزینی صنایع در استان قم تابع مؤلفه هایی نظیر ارزش زمین، فاصله، دسترسی به مواد اولیه و موارد دیگری بوده و توجه به معیارهای پدافند غیرعامل در مکان گزینی فعالیت های صنعتی رویکرد مشخصی نداشته است. بنابراین توجه به معیارهای پدافند غیرعامل در مکان گزینی این فعالیت ها باعث بهبود شرایط مکان گزینی آنها و کاهش آسیب های وارده در هنگام تهدیدات خواهد شد.

منطقه خلیج فارس به علت موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خود یکی از مناطق بسیار مهم و حساس جهان می باشد. انرژی و امنیت دو موضوع کلیدی و استراتژیک در این منطقه است و از آنجا که جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم ترین بازیگران در عرصه امنیت خلیج فارس محسوب می شود، هر برنامه ای که در رابطه با چگونگی ترتیبات امنیتی در خلیج فارس طراحی و تدوین شود برای ایران اهمیت ویژه ای دارد. با عنایت به موارد فوق، پژوهش حاضر با هدف تبیین میزان تأثیر تحولات 2011 خاورمیانه بر ارتقاء مجموعه امنیتی خاورمیانه با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و جستجو در مقاله ها، سایت ها و بانک های اطلاعاتی به رشته تحریر درآمده است. بر اساس یافته های پژوهش حاضر می توان بیان نمود که حضور نیروهای امریکایی در منطقه خلیج فارس از یک سو و چالش هایی که کشورهای عضو شورای همکاری به ویژه امارات عربی متحده و عربستان به آن دامن می زنند از سوی دیگر، مجموعه امنیتی کشورهای حاشیه خلیج فارس را با مشکل مواجه نموده است. همچنین می توان بیان نمود که تحولات 2011 خاورمیانه موجب تثبیت خرده منطقه گرایی امنیتی در ابعاد نوین شده و بدین ترتیب مانع ارتقاء مجموعه امنبیتی خلیج فارس می شود.

به اعتقاد بسیاری، برنامه ریزی و اجرای موفق نیازمند مشارکت همه سطوح سازمان دارد و بدون همفکری و اتحاد مشترک، رسیدن به اهداف با چالش­ های متعددی همراه است. بر این اساس، پژوهش حاضر با تمرکز بر نقش نیروی انسانی در برنامه­ ریزی و اجرای استراتژی به دنبال بررسی اثر برنامه­ ریزی استراتژیک مشارکتی و انعطاف­ پذیری استراتژیک بر اجرای استراتژی در صنایع کوچک و متوسط است. نمونه آماری این پژوهش 171 نفر از کارکنان و مدیران شاغل در شرکت های مستقر در نواحی صنعتی کرمان است. برای جمع­ آوری داده­ ها از پرسشنامه استفاده شد و پایایی کل پرسشنامه 949/0 به دست آمد. برای تجزیه وتحلیل داده­ ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار آموس استفاده شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که برنامه­ ریزی استراتژیک مشارکتی اثر مثبت و معناداری بر انعطاف­ پذیری استراتژیک، تعهد نیروی انسانی و اجرای استراتژی دارد، ولی اثر معکوس بر رفتار سیاسی دارد. نتیجه دیگر این مطالعه این است که تعهد نیروی انسانی می­ تواند باعث اجرای موفق استراتژی شود، اما نتایج نشان داد که رفتار سیاسی و انعطاف­ پذیری استراتژیک اثر معناداری بر اجرای استراتژی ندارند.

از ﻋ ﻮ اﻣ ﻞ ﺗ ﺄ ﺛ ﯿ ﺮ ﮔ ﺬ ار ﺑ ﺮ رﻓ ﺘ ﺎ ر ﻧ ﻮ آوراﻧ ﻪ ، ﺗ ﺴ ﻬ ﯿ ﻢ اﻃ ﻼ ﻋ ﺎ ت ﯾ ﺎ داﻧ ﺶ اﺳ ﺖ . اﺷ ﺘ ﺮ اکﮔ ﺬ اری اﻃ ﻼ ﻋ ﺎ ت ﺷ ﺎ ﻣ ﻞ ﺗ ﺒ ﺎ دل اﻃ ﻼ ﻋ ﺎ ت ﺑ ﯿ ﻦ ﮐ ﺎ رﻣ ﻨ ﺪ ان داﺧ ﻞ ﯾ ﺎ ﺧ ﺎ رج ﺳ ﺎ زﻣ ﺎ ن و ﯾ ﺎ دادن اﺟ ﺎ زه دﺳ ﺘ ﺮ ﺳ ﯽ ﺑ ﻪ داده ﻫ ﺎ و اطلاعات به سایر سازمان ها به منظور تصمیم گیری کارآمد می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر اشتراک گذاری الکترونیکی اطلاعات بر رفتار نوآورانه کارکنان در درمانگاه های تخصصی بیمارستان حضرت بقیه الله (عج) در سال 1396 انجام گرفته است. نوع پژوهش با توجه به هدف، کاربردی و از ﻟ ﺤ ﺎ ظ ماهیت، ﺗ ﻮ ﺻ ﯿ ﻔ ﯽ از ﻧ ﻮ ع ﻫ ﻤ ﺒ ﺴ ﺘ ﮕ ﯽ می باشد که با استفاده از مطالعات ﻣ ﯿ ﺪ انی و ﮐ ﺘ ﺎ ﺑ ﺨ ﺎ ﻧ ﻪ ای، به بررسی وضعیت موجود پرداخته است. جامعه آماری، شامل کارمندان شاغل در سازمان موردمطالعه در سال 1396 بوده که تعداد آن ها 267 نفر می باشد. در تجزیه وتحلیل داده های به دست آمده از طریق پرسشنامه ها، از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ابعاد اشتراک گذاری الکترونیکی اطلاعات توانسته است تغییرات هر پنج بعدِ رفتار نوآورانه (ارائه ی اندیشه های مفید و سازنده، ترویج اندیشه های جدید، خلاقیت و نوآوری، علاقمندی به خلاقیت و نوآوری و استفاده از امکانات موجود) را پیش بینی نمایند.

کارورزی دریانوردی دانشجویان دانشگاه­ های علوم دریایی کشور در راستای تربیت و آموزش مهارت های مختلف علوم دریانوردی، برنامه ریزی و اجرا می گردد. پژوهش حاضر با درک اهمیت تربیت و آموزش در دانشگاه های علوم دریایی به دنبال ارائه الگوی مهارت­ های دریانوردی در کارورزی دریانوردی دانشجویان دریایی کشور می باشد. پژوهش حاضر از نوع زمینه یابی و ترکیبی از تحقیقات کمی و کیفی می باشد. جامعه آماری شامل اساتید، مسئولین (فرماندهان) و مدیرانی است که دارای سابقه دریانوردی بیش از پنج سال بوده و حداقل یک بار در دوره کارورزی دریانوردی به همراه دانشجویان شرکت داشته اند که در بخش کیفی 10 نفر به عنوان جامعه آماری برای پاسخ به سوالات پرسشنامه انتخاب شدند و در بخش کمی بیست و یک نفر متخصص که شامل فرمانده و اساتیدی که به طور مستقیم در تربیت و آموزش دانشجویان در دانشگاه­ و یگان شناور به همراه دانشجویان حضور داشتند به عنوان جامعه آماری برگزیده شدند. پرسشنامه شماره 2 بودند. بر اساس یافته های پژوهش، به ترتیب دانشجو (94/2)، استاد (60/2)، محتوای دروس (60/2) و فرمانده (16/2) بر مهارت­ های دریانوردی در کارورزی دانشجویان دریایی کشور تاثیرگذار می باشند

تعاملی بودن رسانه های جدید مانند اینترنت این امکان را فراهم آورده که انسان ها بتوانند با یکدیگر ارتباط پیدا کنند و در فضای مجازی انواع هویت های مختلف واقعی و مجازی را جعل کنند، این موضوع در شرایطی است که هم زمان جمهوری اسلامی ایران با چالش عرفان های نوظهور مواجه است. این معنویت های نوپدید و روح تعالیم آن ها در بسیاری از زمینه ها، به لحاظ معنایی و محتوایی، با آنچه در جامعة ما و دین اسلام وجود دارد، در تعارض است وابزار بدون نظارت فضای مجازی هم امکان هرگونه تشدید شبهه آفرینی به شکل ویروسی را برای آنان به صورت کامل فراهم آورده است. با عنایت به موارد فوق، هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین چالش های ایجاد شده توسط گروه ها و عرفان های نوظهور در فضای سایبری بر هویت ملی می باشد. روش انجام پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و ابزارگردآوری اطلاعات، اسنادی و کتابخانه ای می باشد. همچنین با توجه به اینکه موضوع هویت موضوعی کیفی است، کار پیمایشی صورت نگرفته و اطلاعات موردنیاز توسط فیش برداری از اسناد و مدارک سازمان های فرهنگی دریافت شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که چالش های ایجاد شده توسط آموزه هایی که در این عرفان ها وجود دارند، عبارتند از: لذت پرستی، عشق، آزادی، فردگرایی، سنت گریزی، خرافه گرایی، رقص و شادی، ترویج پرنوگرافی و مسائل جنسی.