تولیدات گیاهی
سال:1397 | دوره:41 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

این پژوهش به منظور بررسی اثر تلقیح قلمه های ریشه دار شده سه رقم زیتون با سه گونه قارچ همزیست از جنس Glomus بر ویژگی های رشد، میزان کلروفیل و جذب برخی عناصر غذایی در قلمه ها اجرا گردید. مطالعه به صورت یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور، بر پایه ی طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی علوم باغبانی دانشگاه بوعلی سینا انجام شد. فاکتور اول ارقام زیتون در سه سطح شامل ’ آربکین‘ (R1)، ’ کنسروالیا‘ (R2) و ’ مُحرم‘ (R3) و فاکتور دوم تلقیح قلمه های ریشه دار شده با مخلوط های متفاوتی از سه گونه قارچ میکوریزادر پنج سطح شامل D1 (G. mosseae+G. intraradices)، G. hoi) D2+G. mosseae)، D3 (G. hoi+G. intraradices)، D4(ترکیب هر سه گونه قارچ) و D5 بدون تلقیح (شاهد) بودند. بر اساس نتایج بیشترین درصد همزیستی R2D2و کمترین آن در تیمارهای D5 هر سه رقم مشاهده گردید. کاربرد قارچ میکوریزا موجب افزایش معنی دار برخی ویژگی های رشد از جمله ارتفاع و قطر ساقه اصلی نهال، سطح برگ، وزن تر و خشک اندام های هوایی و ریشه و نیز محتوای کلروفیل a، b و کل در همه تیمار های مایه زنی شده نسبت به شاهد گردیدند. همزیستی قارچ ها هم چنین موجب افزایش معنی دار جذب عناصری چون فسفر، پتاسیم، روی و آهن نسبت به شاهد گردید. براساس نتایج حاصل از این مطالعه و اثرات مثبت قارچ میکوریزا روی رشد و جذب عناصر غذایی در نهال های زیتون، کاربرد مخلوط قارچ های فوق در تولید و پرورش این نهال ها توصیه می گردد.

تنش شوری و تجمع املاح در سطح خاک، یکی از مهم ترین تنش های غیرزیستی محدودکننده تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک ایران می باشد. یکی از روش های به حداقل رساندن اثرات مضر تنش شوری استفاده از محلول پاشی برگی برخی مواد شیمیایی مانند گاما-آمینوبوتیریک اسید (گابا) برای افزایش تحمل به شوری گیاه است. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات فیزیولوژیکی گوجه فرنگی تحت تنش شوری و تیمار گابا صورت گرفت. تیمار شوری در دو سطح صفر (شاهد) و 50 میلی مولار و تیمار گابا در سه غلظت صفر، 10 و 20 میلی مولار به صورت محلول پاشی برگی اعمال شد. خصوصیات فیزیولوژیکی شامل محتوای نسبی آب برگ، شاخص پایداری غشاء سلولی، پرولین، پروتئین محلول کل و فعالیت آنزیم ها، کلروفیل a، b و کل و میزان قندهای محلول اندازه گیری شدند. گابا سبب افزایش در محتوای نسبی آب برگ، پایداری غشاء سلولی، میزان کلروفیل a، b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، کربوهیدرات های محلول کل، پرولین، فعالیت آنزیم های پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز نسبت به گوجه فرنگی تیمار شاهد گردید. بنابراین، در شرایط تنش شوری استفاده از گابا به عنوان یک اسمولیت سازگار که موجب بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی گوجه فرنگی شده، توصیه می شود.

گیاه خشخاش (Papaver somniferum L. )، از مهم ترین گیاهان در صنعت دارویی جهان و منشأ تولید آلکالوئیدها می باشد. یکی از تکنیک های تولید آلکالوئید، استفاده از کشت ریشه مویین می باشد؛ امّا در بیشتر مواقع تولید آلکالوئیدها در مقیاس تجاری کم است و برای افزایش آن ها، نیاز به تحریک تولید با روش های مختلفی از جمله استفاده از محرک های زیستی و غیرزیستی است. در این پژوهش، به منظور افزایش زیست توده ریشه های مویین، اثر 4 نوع محرک (سالیسیلیک اسید، نیترات نقره، سولفات مس و عصاره مخمّر) به صورت آزمایش های جداگانه و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. جهت انجام این آزمایش ها، ریشه های مویین اولیه تولید شده در نهایت درون ارلن های حاوی 30 میلی لیتر محیط کشت ½ MSاضافه شدند و هر ارلن به عنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. تأیید تراریختگی ریشه های مویین با تکثیر اختصاصی ژن هایrolC، انجام شد و باندی با اندازه ای مطابق انتظار، روی ژل الکتروفورز مشاهده گردید. نتایج نشان داد که غلظت 5/0 میلی گرم در میلی لیتر از محرک عصاره مخمّر بیش ترین تأثیر را بر صفات مورفولوژیکی داشت. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که محرک های زیستی، نقش مؤثرتری نسبت به تیمارهای غیرزیستی دارند و غلظت های بالای محرک ها، اعم از زیستی و غیرزیستی، بر زیست توده ریشه های مویین، تأثیر منفی دارند.

انتقال مقادیر اندک سدیم به اندام هوایی و تحمل غلظت های بالای املاح در برگ از طریق محفظه بندی سدیم در واکوئل دو مکانیسم مهم تحمل به شوری در گیاهان می باشد. به منظور درک مکانیسم های تحمل به شوری و الگوی تجمع یون سدیم در برگ ها، سه رقم گندم نان (کویر، مهدوی و تجن) که از لحاظ مقاومت به شوری متفاوت بودند در چهار سطح شوری (صفر، 50، 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش در سال 1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار اجرا شد. در واکنش به افزایش شوری، سدیم برگ ها پس از 14 روز در همه ارقام افزایش یافت، اما غلظت آن در رقم حساس تجن بیش از ارقام متحمل کویر و مهدوی بود. اختلاف معنی داری در سرعت رشد نسبی و نسبت اندام هوایی به ریشه بین ارقام مختلف مشاهده نشد. نتایج نشان داد که اختلاف بین ارقام در انتقال سدیم موجب تفاوت در غلظت سدیم اندام هوایی می باشد. غلظت سدیم ریشه در همه ارقام یکسان بود اما ارقام متحمل دارای مقدار بیشتری از نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی بودند. وزن خشک اندام هوایی به طور معنی داری در شوری 150 میلی مولار کاهش یافت اما مقدار این کاهش در همه ارقام تقریباً مشابه بود. به نظر می رسد اثر مهم شوری بر وزن خشک اندام هوایی به دلیل تأثیر اسمزی املاح می باشد نه اثرات ویژه یونی در داخل گیاه. نتایج نشان داد رقم کویر دارای تحمل بیشتری نسبت به غلظت های بالای سدیم در برگ ها بوده و رقم مهدوی نیز نسبت به دو رقم دیگر دارای کمترین غلظت سدیم در برگ ها بود. در نهایت مقایسه ارقام نشان داد که حداقل دو مکانیسم مهم تحمل به شوری در گندم وجود دارد. اول میزان پایین تجمع سدیم در اندام هوایی و دوم تحمل غلظت های بالای سدیم توسط بافت ها.

اطلاعات محدودی در زمینه جنبه های قبل از برداشت که می تواند فیزیولوژی پس از برداشت میوه انار (Punica granatum L. ) را تحت تأثیر قرار دهد وجود دارد. هدف آزمایش حاضر، تعیین تغییرات شاخص های کیفی میوه انار در ناحیه باغملک (استان خوزستان، جنوب غربی ایران) تحت تأثیر مرحله بلوغ در زمان برداشت و مدت انبارمانی بود. میوه های انار رقم ملس پوست زرد در سه زمان برداشت (بیست و سوم شهریورماه، هفتم مهرماه و بیست و یکم مهرماه 1390) برداشت شده و به مدت 40 و 80 روز در دمای 7+ درجه سانتی گراد نگهداری گردید. در هر مرحله برداشت و یا پس از 40 یا 80 روز انبارمانی، برخی شاخص های فیزیکی (رنگ سطحی، پوسیدگی و چروکیدگی) و بیوشیمیایی (اسکوربیک اسید، مواد جامد محلول، اسیدیته قابل تیتراسیون، pH، شاخص آنتوسیانین و شاخص های رنگ قهوه ای آب میوه) اندازه گیری شدند. نتایج نشان دادند بدون در نظر گرفتن دوره انبارمانی، میوه های انار در میزان غلظت مواد جامد محلول، اسیدیته قابل تیتراسیون، pH و شاخص آنتوسیانین در آب میوه تفاوت معنی داری داشتند. برهمکنش اثرهای زمان برداشت و مدت انبارمانی (40 و 80 روز) بر چگالی، تغییر رنگ و چروکیدگی میوه، ویتامین ث، پ هاش، اسیدیته قابل تیتراسیون و رنگ آب میوه (شاخص آنتوسیانین و شاخص رنگ قهوه ای) معنی دار بود. نتایج نشان دادند برداشت میوه های انار در زمان های مختلف، شاخص های کیفیت ظاهری و ویژگی های بیوشیمیایی میوه را تحت تأثیر قرار داد و در زمان برداشت اول (بیست و سوم شهریورماه) موجب کاهش کیفیت میوه گردید ولی این میوه ها غیرقابل مصرف نبودند.

تأثیر سمیت فلزات سنگین از جمله کادمیوم بر موجودات زنده یک نگرانی بزرگ جهانی است، گیاهان نیز از اثرات مضر قرارگیری در معرض فلزات سنگین مستثنی نیستند. این مطالعه به منظور بررسی تأثیر انواع پرایمینگ بر شاخص های جوانه زنی بذر سورگوم تحت تنش کلرید و نیترات کادمیوم در آزمایشگاه اجرا گردید. آزمایش جوانه زنی به صورت فاکتوریل چند عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اول تیمار فلزات سنگین در 7 سطح شامل محلول کلرید و نیترات کادمیوم هرکدام در چهار سطح (صفر، 200، 400 و 600 میکرومولار) و فاکتور دوم شامل 9 سطح انواع پرایمینگ اسید جیبرلیک با غلظت های 400 و 800 میلی گرم در لیتر، اسید سالیسیلیک در دو سطح 3/0 و 6/0 میلی مولار، نیترات پتاسیم با غلظت های 1 و 2 درصد و پلی اتیلن گلایکول با غلظت های 3-و 6-بار و تیمار بدون پرایمینگ بودند. نتایج بخش جوانه زنی نشان داد که بیشترین و کمترین سرعت و درصد جوانه زنی بذر به ترتیب در نیترات کادمیوم 200 میکرومولار و کلرید و نیترات کادمیوم 600 میکرومولار به دست آمد. هم چنین کاربرد اسید سالیسیلیک 3/0 و 6/0 میلی مولار سرعت جوانه زنی را افزایش داد. بیشترین و کمترین شاخص بنیه گیاهچه به ترتیب در تیمار بدون کادمیوم و تیمار کلرید کادمیوم 600 میکرومولار مشاهده شد که کاربرد جیبرلیک اسید 800 میلی گرم در لیتر باعث افزایش شاخص بنیه شد. با افزایش غلظت کادمیوم میزان فعالیت آنزیم کاتالاز در بذر سورگوم افزایش یافت در حالی که کاربرد پرایم های مختلف آن را کاهش داد.

انگور یکی از مهم ترین محصولات باغی در ایران است. در بعضی مناطق به دلیل آب زیاد و شرایط اقلیمی مناسب، رشد رویشی بیش تر از حد عادی است. این پژوهش به منظور بررسی اثر سطوح مختلف زمان سرزنی شاخه و قطع دور آبیاری بر برخی ویژگی های کمی و کیفی انگور عسکری در منطقه سی سخت در شهرستان دنا، طی سال های 1393-1392 انجام گرفت. تاک های 18 ساله همسان با سیستم تربیت پاچراغی انتخاب و تمام تاک ها با شارژ 60 جوانه ای هرس شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل که فاکتور اول شامل تیمار زمان سرزنی شاخه با چهار سطح (شاهد، بعد از تشکیل میوه، مرحله غوره و مرحله تغییر رنگ حبه ها) و فاکتور دوم شامل تیمار قطع آبیاری در چهار سطح (شاهد، 70، 80 و 90 روز بعد از تمام گل) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مربوط به اندازه گیری کیفیت آب میوه شامل درصد کل مواد جامد محلول (%TSS)، درصد اسیدیته کل (%TA)، نسبت TSS/TA، pH آب میوه و ویتامین ث بود. نتایج نشان داد که اثر تیمار سرزنی و قطع دور آبیاری بر تمام ویژگی های کیفی آب میوه به استثناء درصد اسیدکل، اختلاف معنی داری (p≤ 0. 01) را نشان داد. برهمکنش تیمار سرزنی و قطع دور آبیاری بر نسبت TSS/TA و ویتامین ث، اختلاف معنی داری (p≤ 0. 01) را نشان داد. بیشترین نسبت TSS/TA و ویتامین ث آب میوه مربوط به تیمار سرزنی در مرحله تغییر رنگ با قطع آبیاری در 90 روز بعد از مرحله تمام گل بود. هم چنین تیمار سرزنی تأثیر معنی داری بر وزن خوشه و عملکرد نسبت به شاهد نداشت اما در تیمار قطع آبیاری، وزن خوشه و عملکرد نسبت به شاهد کاهش یافت.

پژوهشی به منظور مقایسه سیستم کشت مستقیم و نشایی ذرت در دو تاریخ کاشت زمان معمول و هراکشت در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا شد. آزمایش در سال اول به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. عامل ها شامل سه روش کاشت (بذرکاری، نشاءکاری 4 هفته ای و نشاءکاری 6 هفته ای) و دو تاریخ کاشت (کشت زود هنگام (هراکشت) و کشت زمان معمول) بودند. آزمایش در سال دوم به دو روش نشاءکاری 6 هفته ای زود هنگام (تیمار برتر سال اول) و بذرکاری زمان معمول (شاهد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج در سال اول نشان داد که تاریخ کاشت زودهنگام باعث افزایش ارتفاع بوته، شاخص سبزینگی و وزن مخصوص برگ نسبت به تاریخ کاشت زمان معمول شد. هم چنین بالاترین وزن خشک تولید شده و نسبت برگ به ساقه مربوط به نشاء 6 هفته ای زودهنگام بود. نتایج آزمایش در سال دوم نشان داد که نشاءکاری باعث افزایش تعداد برگ، مقدار کلروفیل، وزن تازه و خشک، سطح برگ، طول بلال، قطر بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، تعداد ردیف در دانه بلال، وزن خشک بلال، عملکرد دانه، وزن صد دانه و وزن گل تاجی در مقایسه با کشت مستقیم شد. بنابراین کشت نشاء شش هفته ای ذرت در تاریخ زودهنگام (10 فروردین)، برای افزایش عملکرد دانه و ماده خشک و هم چنین زودرس نمودن محصول و عرضه آن به بازار برای شهر کرمانشاه توصیه می شود.

شناسایی و جمع آوری ژنوتیپ های برتر محصولات باغی اولین گام در برنامه های اصلاحی به شمار می رود. در کشور ما به دلیل عدم شناخت کافی از ژرم پلاسم گیاهان باغی، برنامه های اصلاحی مناسبی روی محصولات باغی خصوصاً خیار انجام نشده است. هدف این تحقیق، گروه بندی ژنوتیپ های خیار، بر اساس صفات مورفولوژیکی و تعیین فواصل ژنتیکی آن ها می باشد. به همین منظور، 25 لاین خیار برای 25 صفت مورفولوژیکی با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه های اصلی و تجزیه خوشه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. در تجزیه به مؤلفه های اصلی دوازده مؤلفه اول 88 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه نمودند، که سهم هر کدام از دوازده مؤلفه اول به ترتیب 97/17، 25/12، 45/11، 74/8، 52/7، 12/6، 13/5، 53/4، 29/4، 77/3، 44/3 و 86/2 درصد بود. در تجزیه خوشه ای از روش فاصله اقلیدسی و الگوریتم متوسط فاصله بین گروه ها (UPGMA) برای گروه بندی کل لاین ها استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده کل لاین ها در هفت گروه مجزا جا گرفتند و ضریب کوفنتیکی 84/0 بود. نتایج حاکی از تنوع ژنتیکی زیاد بین لاین های مورد بررسی بود کهاز این تنوع جهت هتروزیس و انتخاب والدین مناسب در برنامه های تلاقی به منظور تولید ارقامی باصفات مطلوب می توان استفاده نمود.

برای مدل سازی تولید و پیر شدن برگ گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه ای واقع در صالح آباد استان خراسان رضوی در سال زراعی 91-1390 انجام شد. تیمارهای این آزمایش شامل تراکم های کاشت (50، 100، 200، 300، 400 و 500 بوته در متر مربع) و ارقام (گاسکوژن و پیشتاز) بودند. در این آزمایش ساقاب و دانه آب انجام نشد. فیلوکرون در گندم حدود 102 درجه روز رشد بود و برگ های ساقه اصلی بعد از دریافت حدود 900 درجه روز رشد به اتمام رسیدند. تراکم بوته بر ظهور برگ و فیلوکرون تأثیری نداشت. پیری برگ در ساقه اصلی وقتی شروع شد که ساقه اصلی حدود 5 برگ داشت و به ازای هر واحد افزایش درجه روز رشد کسر برگ های پیر شده در ساقه اصلی 7/0 درصد افزایش یافت. تولید برگ در بوته در مقابل تعداد برگ روی ساقه اصلی در دو مرحله اتفاق افتاد. در مرحله اول تعداد برگ در بوته به آهستگی و مستقل از تراکم افزایش یافت و در مرحله دو تولید برگ با سرعت بیشتری رخ داد و به تراکم بوته وابسته بود. رابطه نزدیکی بین کسر برگ های پیر در بوته و کسر برگ های پیر در ساقه اصلی مشاهده شد. طول عمر متوسط هر برگ در بوته با افزایش تراکم کاهش یافت. گاسکوژن توانسته بود تعداد برگ و طول عمر برگ بالاتری را به خود اختصاص دهد. نتایج نشان داد که تولید و پیری برگ گیاه گندم را در تراکم های مختلف تحت شرایط آبیاری آخر فصل می توان در قالب معادلات مختلف به صورت کمی توصیف کرد.