زراعت و فناوری زعفران
سال:1399 | دوره:8 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

مدیریت تغذیه یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر رشد و عملکرد زعفران به شمار می روند. به منظور بررسی اثر محلول پاشی عصاره جلبک دریایی آکادین و کود مایع مرغی بیومیکس، آزمایشی بر رشد رویشی، بنه و عملکرد زعفران انجام شد. این آزمایش درسال های 1396 تا 1397 به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان فردوس اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح جلبک دریایی آکادین (صفر، 1، 5/1 و 2 کیلوگرم در هزار لیتر آب) و چهار سطح کود مرغی مایع بیومیکس (صفر، 4، 5 و 6 در هزار) بودند. نتایج بیانگر تأثیر معنی دار تیمارهای مورد استفاده بر صفات مورد بررسی بود، به طوری که بیشترین تعداد گل (50/99 عدد گل در مترمربع)، عملکرد تَر گل (34/33 گرم در متر مربع)، وزن کلاله خشک زعفران (341/0 گرم در متر مربع)، وزن خشک برگ (592/0 گرم در بوته) و طول برگ (75/63 سانتی متر) در تیمار 2 در هزار عصاره جلبک دریایی بدست آمد. علاوه بر این، نتایج نشان دهنده تأثیر معنی دار کود مایع مرغی بر تعداد و عملکرد گل تر (250/94 در مترمربع و 285/32 گرم در مترمربع به ترتیب)، طول برگ (66/60 سانتی متر )، وزن تَر و خشک برگ (74/0 و 46/0 گرم در بوته به ترتیب) و وزن کل بنه دختری (02/37 گرم در بوته) بود. همچنین کمترین مقدار صفات ذکر شده نیز از تیمار شاهد مشاهده گردید. اثر متقابل این دو کود نیز بر وزن تَر و خشک برگ و وزن کل و متوسط قطر بنه دختری معنی دار بود، به طوری که وزن تَر و خشک برگ (210% و 273% به ترتیب) در تیمار 2 کیلوگرم در هزار عصاره جلبک دریایی و 6 در هزار کود مایع مرغی و وزن کل و متوسط قطر بنه دختری (33% و 50% به ترتیب) در تیمار 2 کیلوگرم در هزار عصاره جلبک دریایی و صفر در هزار کود مایع مرغی بیشترین افزایش را داشت. بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از عصاره جلبک دریایی آکادین (2 در هزار لیتر آب) به تنهایی یا همراه با کود مایع مرغی بیومیکس (6 در هزار) می تواند نقش مؤثری در افزایش رشد رویشی، بنه و عملکرد زعفران داشته باشد.

یکی از مشکلات موجود در کشت زعفران، عدم امکان کشت مجدد آن در یک مزرعه می باشد. مطالعه جهت شناسایی علل عدم امکان کشت مجدد زعفران ضروری به نظر می رسد. این تحقیق به منظور بررسی اثر سنین مختلف خاک مزرعه زعفران و همچنین کاربرد بنه و عصاره آن بر عملکرد و اجزای عملکرد گل و برگ زعفران، بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی و با سه تکرار در سال های زراعی 96-1395و 97-1396 در محیط و شرایط طبیعی واقع در شهرستان تربت حیدریه انجام گردید. فاکتور اول سن مزرعه در سه سطح (شامل شاهد یا خاک مزرعه بدون کشت زعفران، خاک مزرعه دوسال پس از خروج بنه و خاک مزرعه تحت کشت زعفران در سال چهارم) و فاکتور دوم کاربرد بنه و عصاره بنه زعفران در سه سطح (شامل عدم مصرف بنه به عنوان شاهد، بنه خرد شده زعفران به میزان 14 تن در هکتار و مصرف عصاره آبی بنه با غلظت 50 درصد) بود. نتایج نشان داد صفات مورد بررسی تحت تأثیر تیمارها قرار گرفتند. نتایج نشان داد کشت مجدد زعفران در مزرعه باعث کاهش معنی دار (0. 05 ≥ p) عملکرد برگ و گل زعفران به ترتیب به میزان بیش از 17 و 27 درصد شده است. همچنین کاربرد عصاره آبی و بنه خرد شده زعفران باعث کاهش بیش از 10 درصدی اجزای گل و برگ زعفران گردید. بیشترین عملکرد کلاله و برگ در تیمار شاهد (به ترتیب 88/9 و 97/240 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آنها در تیمار خاک مزرعه دو سال پس از خروج بنه و مصرف بنه خرد شده (به ترتیب 27/2 و 09/16 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. بنابراین بر اساس نتایج، بقایای بنه زعفران در مزرعه باعث کاهش معنی دار رشد و عملکرد برگ و اجزاء گل زعفران می گردد که پیشنهاد می شود به منظور کشت مجدد زعفران در یک مزرعه، بقایای زعفران کشت شده سال های قبل از خاک خارج شده تا اثرات خود آسیبی آن مانع رشد و عملکرد زعفران جدید نشود.

به منظور بررسی امکان مصرف دزهای مختلف برخی علف کش ها در اختلاط با مواد افزودنی برای کنترل علف های هرز پهن برگ زعفران، آزمایشی مزرعه ای در ﻗ ﺎ ﻟ ﺐ ﻃ ﺮ ح آﻣ ﺎ ری بلوک ﮐ ﺎ ﻣ ﻞ ﺗ ﺼ ﺎ دﻓ ﯽ در ﺳ ﻪ ﺗ ﮑ ﺮ ار اﺟ ﺮ ا ﺷ ﺪ . ﻋ ﻮ اﻣ ﻞ موردبررسی در اﯾ ﻦ آزﻣ ﺎ ﯾ ﺶ ﺷ ﺎ ﻣ ﻞ کاربرد علف کش های اگزادیازون، اکسی فلورفن، ریم سولفورون و دای کامبا + تریتوسولفورون به ترتیب در مقادیر توصیه شده 500، 700، 10 و 150 گرم ماده مؤثره در هکتار بدون ماده افزودنی و در مقادیر کاهش یافته 375، 480، 5/7 و 112 گرم ماده مؤثره در هکتار به تنهایی و در اختلاط با مواد افزودنی سیتوگیت (2/0درصد حجمی) و هیومیکس (25/0 درصد حجمی ) به همراه دو تیمار شاهد بدون کنترل و وجین دستی بودند. علف های هرز هفت بند و شاهی وحشی با تراکم نسبی 26 و 5/20 درصد به ترتیب بیشترین تراکم را در میان علف های هرز به خود اختصاص دادند. ﻧ ﺘ ﺎ ﯾ ﺞ ﻧ ﺸ ﺎ ن داد وﺟ ﯿ ﻦ ﮐ ﺮ دن به طور قابل ملاحظه ای عملکرد گل و بنه زعفران را اﻓ ﺰ اﯾ ﺶ داد. کاهش دز علف کش های اکسی فلورفن و اگزادیازون باعث کاهش خسارت این علف کش ها به زعفران شد ولی افزودن سیتوگیت به این علف کش ها خسارت گیاه سوزی در زعفران را افزایش داد. افزودن هیومیکس به این علف کش ها تأثیری در افزایش یا کاهش گیاه سوزی نداشت. کاهش دز علف کش های دای کامبا + تریتوسولفورون و ریم سولفورون اگرچه باعث کاهش گیاه سوزی و افزایش عملکرد زعفران شد ولی این علف کش ها حتی در دز کاهش یافته نیز پتانسیل خسارت به مزارع زعفران را دارند. افزودن ماده افزودنی سیتوگیت به این علف کش ها می تواند کارایی ها این علف کش ها در کنترل علف های ﻫ ﺮ ز را افزایش دهد ولی با توجه به پتانسیل خسارت این علف کش ها به زعفران کاربرد این علف کش ها در مزارع زعفران حتی در دزهای کاهش یافته نیز توصیه نمی شود، تیمارهای کاربرد علف کش اکسی فلورفن در مقادیر 480 گرم ماده مؤثره در هکتار به تنهایی و در اختلاط با هیومیکس، بهترین تیمارها جهت استفاده در زعفران بود درحالی که امکان مصرف علف کش اگزادیازون در مقدار 375 گرم ماده مؤثره در هکتار برای کنترل علف های هرز پهن برگ زعفران نیز وجود دارد.

زعفران به عنوان گیاهی چندساله و تری‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ پلوئید به دلیل داشتن متابولیت های ثانویه ارزشمند، یکی از مهم ترین گیاهان دارویی دنیا محسوب می شود. مطالعه ی حاضر با هدف ارزیابی عوامل مختلف (نوع اکسین، امواج فراصوت، دما، نور و کیتوسان) بر کالوس زایی و رشد کالوس در ریزنمونه های بنه زعفران در قالب دو آزمایش انجام شد. در آزمایش اول تأثیر امواج فراصوت و نوع اکسین مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور بنه های زعفران پس از ضدعفونی به قسمت های مساوی تقسیم و پس از تیمار با امواج فراصوت، روی محیط کشت MS حاوی mg. l-1 2 اکسین (NAA و 2, 4-D) به همراه mg. l-1 2Kin کشت شدند. در آزمایش دوم، تأثیر درجه حرارت، کیتوسان و روشنایی بطورجداگانه بر کالوس زایی و رشد کالوس مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارها از نظر درصد کالوس زایی و وزن تر کالوس در ماه دوم و سوم پس از کشت تفاوت معنی داری وجود دارد. محیط کشت MS حاوی0. 5 mg. l-1 Kin + 2 mg. l-1 NAA از نظر درصد کالوس زایی و رشد کالوس ریزنمونه های بنه زعفران در مقایسه با محیط کشت MS حاوی 0. 5 mg. l-1 Kin + 2 mg. l-1 2, 4-D از کارایی بالاتری برخوردار بود. در محیط کشت MS حاوی 2, 4-D که درصد کالوس زایی و رشد کالوس پایین بود، استفاده از تیمار زخم زنی با استفاده از تیمار امواج فراصوت باعث تقویت رشد کالوس گردید. در آزمایش دوم نیز درصد کالوس زایی و رشد ریزنمونه ها در محیط کشت حاوی NAA بطور معنی داری بیشتر از 2, 4-Dبود. علاوه براین در آزمایش دوم، در محیط کشت MS حاوی 2, 4-D استفاده از کیتوسان با غلظت g. l-1 25/0 باعث تحریک القای کالوس گردید و فراوانی کالوس زایی ریزنمونه های بنه زعفران در این محیط کشت را افزایش داد، ولی افزایش غلظت کیتوسان از g. l-125/0 بهg. l-1 75/0 کالوس زایی و رشد کالوس را کاهش داد. در حالی که در محیط کشتMS حاوی NAA که از کارایی کالوس زایی و رشد کالوس بالایی برخوردار بود، استفاده از استفاده از کیتوسان، کالوس زایی و رشد کالوس بنه زعفران را کاهش داده است. بطورکلی، بیشترین درصد کالوس زایی در محیط کشت MS حاوی NAA در دمای º C 25 و تاریکی بدست آمد که برای مطالعات کشت درون شیشه ایی و مهندسی ژنتیک زعفران قابل توصیه است.

در این پژوهش غلظت وانادیوم، کروم، منگنز، کبالت، روی و آرسنیک در خاک و گیاه زعفران در دو شهرستان تربت حیدریه و زاوه به عنوان دو قطب تولید زعفران در جهان، با استفاده از روش فعال سازی نوترونی مورد ارزیابی قرار گرفت. غلظت کروم و کبالت در خاک از سطح مجاز سازمان بهداشت جهانی بسیار بالاتر و میزان غلظت عناصر وانادیوم، منگنز، روی و آرسنیک از سطح مجاز این سازمان کمتر، اندازه گیری شد. هیچ کمبود عناصر ضروری برای رشد گیاه زعفران در خاک مشاهده نشد. برای ارزیابی نتایج آنالیز فعال سازی نوترونی از دو آزمون آماری استفاده شد. نتایج آزمون تی جفت شده نشان داد که غلظت عناصر وانادیوم، منگنز، کروم و کبالت در عمق های مختلف خاک هم ارز بوده که بر توزیع یکنواخت این عناصر در خاک اشاره دارد. فقط غلظت فلز روی در بنه و خاک اطراف آن از نظر آماری هم ارز بود، که می تواند یکی از نشانه های روند حرکتی مناسب روی از خاک به گیاه زعفران باشد. هم چنین این آزمون نشان داد که توزیع عناصر جذب شده در قسمت های هوایی گیاه زعفران یکنواخت بود. محاسبه ضریب همبستگی نیز نشان داد که افزایش غلظت روی در خاک باعث کاهش جذب کبالت و منگنز توسط گیاه زعفران می شود. براساس شاخص های آلودگی و زمین انباشت خاک تمامی مزارع زعفران شهرستان های تربت حیدریه و زاوه، بسیار زیاد به کروم آلوده اند. در مناطق مجاور هم در دو شهرستان (جنوب تربت حیدریه و غرب زاوه) سطح آلودگی خاک مزارع زعفران به آرسنیک، متوسط و در منطقه مرکزی زاوه بسیار زیاد ارزیابی شد. هم چنین براساس شاخص آلودگی، به جز زعفران شرق زاوه و جنوب تربت حیدریه که به کروم آلوده بودند، محصول زعفران در تمام مزارع غیرآلوده تخمین زده شد. دو شاخص بار و درجه آلودگی، خاک مزارع زعفران را در مجموع به شدت آلوده ارزیابی کردند. هم چنین براساس این دو آزمون به جز در منطقه شهری شهرستان تربت حیدریه که محصول زعفران در سطح متوسط آلودگی ارزیابی شد، محصول زعفران در شهرستان های تربت حیدریه و زاوه به صورت کلی غیرآلوده تخمین زده شد.

طبقه بندی زعفران به عنوان گران ترین ادویه از اهمیت بالایی برای مشتریان و تجار برخوردار است. به طور کلی، در حال حاضر دو روش برای درجه بندی زعفران استفاده می شود. روش اول براساس تجربیات فرد خبره و با مشاهده نمونه ها انجام می شود. روش دوم تخریبی بوده و با استفاده از متدهای آزمایشگاهی انجام می گیرد. طبق نظر متخصصان، استفاده از تکنیک های یادگیری ماشین برای طبقه بندی زعفران به دلیل داشتن ماهیت غیر مخرب و خصوصیات بهنگام، یک هدف است. این روش همچنین می تواند باعث افزایش دقت فرآیند درجه بندی در مقیاس صنعتی شود. در این مقاله، یک روش مبتنی بر ماشین بینایی ارائه شده است. با توجه به عدم تحقیقات مستند در مورد این موضوع، جستجوی مشروح جامع در این کار ارائه می شود. تقریباً تمام ویژگی های رنگ استخراج و در تعداد زیادی از طبقه بندی کننده ها استفاده شد. افراد خبره در ایران زعفران را بر اساس خصوصیات ظاهری به سه طبقه اصلی یعنی پوشال، نگین و سرگل طبقه بندی می کنند. در این مقاله، یک بانک اطلاعاتی متشکل از 440 تصویر از زعفران برای سه کلاس مختلف با استفاده از دوربین تلفن همراه جمع آوری شد. پس از اعمال تعدادی از مراحل پیش پردازش مانند حذف پس زمینه، بریدن و حذف مناطق ناخواسته تصاویر و غیره، 21 ویژگی رنگی با استفاده از روش های مختلف تحلیل تصویر استخراج شد. برای طبقه بندی از 22 طبقه بندیگر استفاده شدند. مقایسه نتایج طبقه بندی کننده های مختلف نشان داد که Linear Discriminant، Linear SVM، Bagged Trees و RUSBoost Trees می توانند در هنگام استفاده از ویژگی های رنگی، درجه بندی دقیق تری را نسبت به سایر طبقه بندی کننده ها ایجاد کنند. به طور خاص، دراین کار، میانگین دقت 23/82 درصد با استفاده از طبقه بندی کننده خطی SVM بدست آمد.

با توجه به رقابت روزافزون در بازارهای جهانی، نیاز به شناخت جامع بازارهای هدف جهت اتخاذ برنامه های بازاریابی اهمیت چشمگیری دارد. یکی از مولفه های اثرگذار در انتخاب استراتژی های بازاریابی در سطح بین المللی بررسی ساختار بازار کشورهای واردکننده است. لذا این مطالعه دو هدف اصلی تعیین ساختار بازار کشورهای مهم واردکننده زعفران و سپس بررسی اثر این متغیر بر صادرات زعفران ایران را جهت پیشبرد ادبیات پژوهش در حوزه صادرات زعفران به عنوان یکی از مهم ترین محصولات صادراتی بخش کشاورزی ایران دنبال کرده است. جهت دستیابی به این اهداف از شاخص هرفیندال-هیرشمن برای محاسبه ساختار بازار و الگوی جاذبه برای تعیین نوع اثرگذاری متغیر بر صادرات ایران در دوره زمانی 2017-2001 استفاده شده است. نتایج ساختار بازار نشان داد که از میان 16 کشور اصلی واردکننده زعفران هیچ کشوری دارای ساختار رقابت کامل نبوده و در همه بازارها درجه ای از انحصار وجود دارد. همچنین نتایج تغییرات ساختار بازار کشورهای واردکننده زعفران در دو دوره زمانی 2010-2001 و 2017-2011 نشان داد که ساختار بازار 7 کشور آرژانتین، چین، آلمان، ژاپن، اسپانیا، سوئد و امارات متحده عربی انحصاری تر شده است و 9 کشور دیگر ساختار رقابتی تری پیدا کرده اند. براساس نتایج الگوی جاذبه، متغیر ساختار بازار کشورهای واردکننده اثر معنی داری بر صادرات زعفران ایران داشته است و رقابتی تر شدن بازارهای هدف موجب کاهش صادرات زعفران ایران شده است. از این رو، با توجه به رقابتی تر شدن بازارهای هدف زعفران، پیشنهاد می شود که صادرکنندگان بر بهبود مولفه های رقابتی خود در بازارها به ویژه بسته بندی توجه بیشتری نمایند. به طوری که مطابق با استانداردهای جهانی، باید بسته بندی براساس نوع کیفیت محصول انجام شود و اطلاعات کاملی به مشتریان ارائه کند.

تغییر کاربری اراضی کشاورزی در روستا که عمدتاً در اثر فعالیت های انسانی روی می دهد، علاوه بر تغییرات مستقیم زیست محیطی، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی غیرمستقیمی بر زندگی بشر گذاشته است. ازاین رو پژوهش حاضر باهدف بررسی آثار و پیامدهای کشت زعفران در سال های اخیر بر زندگی روستاییان در دهستان میان جام از شهرستان تربت جام، انجام شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و نوع آن ازنظر هدف، بنیادی است. برای جمع آوری اطلاعات از روش های اسنادی و میدانی (1397) استفاده شده است. جامعه نمونه 10 روستای دهستان میانجام می باشد که بیشترین سطح زیر کشت زعفران را دارند. از مجموع 3444 خانوار در نقاط روستایی نمونه، با فرمول کوکران و خطای (0. 08)، حجم نمونه 115 خانوار به دست آمده است که این افراد با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، ازنظر روستاییان تأثیر تغییر الگوی کشت در شاخص های اجتماعی-فرهنگی با میانگین 84/3 کمترین و در شاخص های کالبدی با میانگین 4 بیشترین تأثیر داشته است. با توجه به نتایج آزمون T تک نمونه ای نیز اثرات کشت زعفران در شاخص اقتصادی با مقدار 56/75، بیشتر از سایر شاخص ها است. در توزیع فضایی میانگین اثرات کشت زعفران در سطح روستاها، روستای امغان با رقم 02/4 بیشترین و روستاهای باغسنگان علیا و حاجی آباد با رقم 86/3 کمترین آماره ها را نشان می دهد. نتایج تکنیک آراس برای رتبه بندی دقیق روستاهای نمونه نیز این امر را تائید کرد. در ادامه برای بررسی معناداری ارتباط بین متغیرهای تحقیق و ضریب اثرگذاری شاخص ها از نرم افزارSmart PLS استفاده شد، که ضریب مسیر مقدار t مشخص کرد رابطه بین متغیرهای زیست محیطی، کالبدی و اقتصادی با اثرات کلی کشت زعفران در روستاهای نمونه معنادار و مستقیم است؛ که طبق ضرایب استاندارد، 36 درصد از اثرات کشت زعفران به طور مستقیم توسط شاخص اقتصادی پیش بینی می شود. با توجه به یافته های تحقیق می توان آموزش کشاورزان در رابطه با اشاعه روش های استفاده از شیوه های بومی و نوین آبیاری در کشت محصول زعفران، آشنا نمودن کشاورزان به اصول علمی کاشت و بالابردن کیفیت زعفران، اصول دقیق برداشت را پیشنهاد نمود.

فقدان استراتژی مشخص رقابتی یکی از مشکلات مهم شرکت های زعفران ایرانی در بازارهای داخلی و بین المللی برای کسب مزیت رقابتی است. لذا، رتبه بندی عوامل مؤثر بر کسب مزیت رقابتی در بازارهای داخلی و بین المللی زعفران ایران هدف اصلی این مطالعه می باشد. برای این منظور، با در نظر گرفتن نظریه ی موقعیت بازار و دیدگاه منبع-محور، در این مطالعه اهمیت منابع بازاریابی و استراتژی های رقابتی برای یکی از شرکت های مهم تولیدکننده و عرضه کننده ی زعفران مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، برای جمع آوری نظرات خبرگان شرکت از پرسشنامه مقایسه زوجی استفاده شد. با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، نتایج مطالعه نشان داد که استراتژی تمایز بیشترین تأثیر را در کسب مزیت رقابتی دارد. همچنین، نتایج نمایانگر آن است که در اجرای استراتژی تمایز، باید به قابلیت های مدیریتی و قابلیت های ارتباط با مشتری توجه ویژه ای داشت. بر این اساس، بهبود شرایط مالی و درک صحیح نیازها و خواسته های مشتریان از جمله راه کارهایی است که منجر به توسعه ی قابلیت های کلیدی شرکت و کسب مزیت رقابتی در بازار زعفران می شود.