علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال:1399 | دوره:22 | شماره:9 (پیاپی 100) |تعداد مقالات:20

زمینه و هدف: ارتباط محیط زیست و سرمایه اجتماعی از جمله موضوعات جدیدی است که موردتوجه محققان زیست محیطی قرار گرفته است. پژوهشگران معتقدند که سطوح سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست محیطی و حفاظت از محیط زیست تاثیر به سزایی دارد و رفتارهای زیست محیطی افراد و تمایل آنها به حفظ محیط زیست به شخصیت، وضعیت و ظرفیت های اجتماعی در جامعه بستگی دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین نقش سرمایه اجتماعی بر حفاظت محیط زیست در شهر ایلام می باشد. روش بررسی: روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است. این تحقیق در سال 1396انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش ساکنان شهر ایلام هستند که تعداد 383 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و بین آنها به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای توزیع شد. ابزار این پژوهش پرسش نامه محقق ساخته می باشد که روایی و پایایی آن با استفاده از نظر کارشناسان و آلفای کرونباخ به میزان 879/0 مورد تایید قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش با استفاده از آزمون های همبستگی و رگرسیون در نرم افزار Lisrel انجام شده است. یافته ها: یافته ها نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و حفاظت از محیط زیست رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بین ابعاد سرمایه رابطه ای و سرمایه شناختی و حفاظت محیط زیست رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. اما بین بعد سرمایه ساختاری و حفاظت محیط زیست رابطه ای یافت نشد. بحث و نتیجه گیری: در صورت وجود سرمایه اجتماعی در یک جامعه به اهداف از پیش تعیین شده به منظور حفظ محیط زیست با کمترین هزینه و با مشارکت، هماهنگی، تعاون مبتنی بر اعتماد و همبستگی می توان دست یافت. هر چه سرمایه اجتماعی در یک جامعه بیشتر باشد میزان تمایل به حفاظت از محیط زیست نیز بالا می رود.

زمینه و هدف: از آن جایی که فعالیتهای اقتصادی خصوصا فعالیتهای اقتصادی انرژی بر از مهمترین عوامل آلوده کننده محیط زیست در کشورهای درحال توسعه و منطقه منا به شمار می روند. از این رو با توجه به اهمیت موضوع این مطالعه با هدف واکاوی اثر تسهیلات پرداختی بانک ها بر کاهش انتشار CO2 در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا موسوم به منطقه منا برای دوره زمانی 2016-2000 انجام گرفته است. روش بررسی: در این مطالعه از روش پنل جهت برازش استفاده شده است. میزان انتشار گاز دی اکسید کربن به عنوان شاخص آلودگی محیط زیست به عنوان متغیر وابسته و مصرف انرژی، آزاد سازی تجاری، توسعه مالی، تسهیلات پرداختی در بخش صنعت و در بخش کشاورزی متغیرهای مستقل هستند. یافته ها: نتایج حاصل از تخمین مدل پانل نشان می دهد که ضرایب همه متغیرها در بلند مدت در سطح بالایی معنا دار بوده، علایم آن ها مورد انتظار و مطابق با مبانی نظری موضوع می باشد. روابط برآوردی، تاثیر گذاری مثبت متغیرهای؛ مصرف انرژی و آزاد سازی تجاری با میزان انتشار گاز دی اکسید کربن به عنوان شاخص آلودگی محیط زیست را نشان می دهد، بعبارتی افزایش در مصرف انرژی و آزادسازی تجاری با افزایش میزان انتشار گازدی اکسید کربن به عنوان شاخص آلودگی محیط زیست همراه می باشد. نتایج وجود رابطه منفی بین متغیرهای؛ توسعه مالی، تسهیلات پرداختی در بخش صنعت و در بخش کشاورزی با میزان انتشار گازدی اکسید کربن به عنوان شاخص آلودگی محیط زیست را نشان می دهد. بحث و نتیجه گیری افزایش در توسعه بازارهای مالی، تسهیلات پرداختی در بخش صنعت و در بخش کشاورزی منجر به کاهش انتشار گازدی اکسید کربن می شود.

زمینه و هدف: یکی از آثار مهم تغییر اقلیم، تغییر رژیم بارش های حدی در آینده است که پیش بینی آن برای اتخاذ تدابیر مقابله با آثار زیانبار تغییر اقلیم ضروری است. در این مقاله اثر تغییراقلیم بر بارش های روزانه حداکثر سالانه در مناطق خشک ایران ارزیابی شده است. روش بررسی: سناریوهای آینده توسط مدل NSRP ریزمقیاس شد. سری های طولانی مدت بارش روزانه برای اقلیم فعلی و سناریوهای آینده تولید شد و با مقایسه توزیع فراوانی بارش های حدی روزانه دوره تاریخی و سناریوهای آینده، اثر تغییر اقلیم بر بارش های حدی در مناطق خشک ایران ارزیابی شد. روش ریزمقیاس نمایی به گونه ای است که دامنه وسیعی از ویژگی های سناریوهای بزرگ مقیاس به سناریوهای ریزمقیاس شده منتقل شده است. ایستگاه های مورد مطالعه، ایستگاه های سینوپتیک بم، زاهدان، مهرآباد تهران و یزد به عنوان نمایندگان مناطق خشک ایران انتخاب گردید. یافته ها: نتایج اعتبارسنجی نشان داد عملکرد روش مورد استفاده برای شبیه سازی سری بارش روزانه و توزیع بارش های حدی مناسب است. در اغلب ایستگاه ها و تحت سناریوهای مختلف انتشار، شدت بارش های حدی روزانه در آینده افزایش خواهد یافت. این در حالی است که بارش سالانه در آینده کاهش می یابد. به عنوان نمونه در یزد انتظار می رود بارش های حدی 50 ساله بین 14 تا 58 درصد افزایش یابد، اما تغییر میانگین بارش سالانه بین 3% افزایش تا 20% کاهش باشد. بحث و نتیجه گیری: این نتایج بیانگر افزایش وخامت شرایط بارش در مناطق خشک ایران در آینده است. لذا انجام مطالعات وسیع تر و در نظر گرفتن اقدامات پیش گیرانه برای کاهش خسارات تغییر اقلیم آینده دراین مناطق ضروری است.

زمینه و هدف: هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین روند تغییر شوری خاک، کاربری اراضی و فاکتورهای اقلیمی در منطقه شادگان می باشد. روش بررسی: در این تحقیق ابتدا با استفاده از روش تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی و 54 نمونه خاک موجود، نقشه شوری خاک برای سال های 1990، 2006 و 2015 تهیه شد. سپس با استفاده از تصاویر ماهواره ای، نقشه های کاربری اراضی برای سال های مذکور تهیه و روند تغییرات مشخص گردید. همچنین تغییرات فاکتورهای اقلیمی (دما و بارش) طی دوره زمانی 2015-1990 مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که کاهش میزان بارندگی و افزایش درجه حرارت موجب افزایش شوری خاک در طی 25 سال شده و از طرفی آبیاری اراضی کشاورزی با آب شور باعث افزایش شور شدن خاک شده است. بحث و نتیجه گیری: با توجه به این که قسمت های غربی منطقه در مجاورت تالاب هورالعظیم می باشند و این تالاب دارای آب شیرین، شور و لب شور است می توان گفت که آبیاری اراضی کشاورزی با این آب موجب گردیده که اراضی در این منطقه بیش تر شور شوند. همچنین شور شدن خاک منجر به تغییر کاربری، از اراضی کشاورزی به اراضی غیرکشاورزی و در نهایت باعث بیابان زایی در منطقه شده است.

زمینه و هدف: روی یک عنصر فراوان در پوسته زمین با مقدار تقریبی 04/0 گرم به کیلوگرم می باشد. روی در طبیعت بیش تر به صورت سولفید روی یافت می شود. همچنین جذب روی توسط ته نشست ها نیز مقدار روی محلول در محلول های آبی را کاهش می دهد. در این مطالعه، به بررسی حذف فلز روی توسط جلبک سندسموس پرداخته شد. روش بررسی: جهت تعیین میزان جذب فلز روی توسط جاذب سندسموس تحت شرایط مختلف غلظت آلاینده، دوز جاذب، زمان تماس، pH تماس داده و با دستگاه جذب اتمی مقدار باقی مانده اندازه گیری شد. ایزوترم های جذب و مدل سازی سینتیکی یون های فلزی بر روی جاذب بر اساس آزمون مدل های ایزوترم لانگمیر، فروندلیچ و سینتیک های شبه درجه اول و شبه درجه دوم تعیین شدند. یافته ها: جذب به وسیله مدل های ایزوترم لانگمویر و فروندلیچ و سینتیک جذب توسط مدل های شبه مرتبه اول و شبه مرتبه دوم شرح داده شدند. نتایج نشان داد ضریب همبستگی، سینتیک جذب از مدل شبه مرتبه دوم با مقدار برابر 1 و تعادل توسط ایزوترم فروندلیچ با مقدار 7926/0 توصیف شدند. بحث و نتیجه گیری: فرآیند جذب در این مطالعه نشان داد با توجه به ضریب همبستگی بالا جلبک Scenedesmus spقابلیت خوبی در حذف فلز روی دارد و می تواند به عنوان پیشنهادی مناسب جهت حذف روی از پساب ها مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: ارزش گذاری اقتصادی کارکردها و خدمات غیر بازاری محیط زیست به دلایل زیادی از جمله شناخت و فهم منافع محیط زیستی و اکولوژیکی توسط انسان ها، ارایه مسایل محیطی کشور به تصمیم گیرندگان و برنامه ریزان، فراهم آوردن ارتباط میان سیاست های اقتصادی و درآمدهای طبیعی، سنجش نقش و اهمیت منابع محیط زیستی در حمایت از رفاه انسانی و توسعه پایدار مهم است. روش بررسی: در این مطالعه، ارزش کارکردهای تفریحی، گردشگری و زیبایی شناختی پارک ملی بمو واقع در استان فارس ایران از دو روش ارزش گذاری مشروط و هزینه سفر با تکمیل کردن 315 عدد پرسش نامه به صورت میدانی از میان بازدیدکنندگان این پارک جهت استخراج داده های مورد نیاز برآورد شده است. یافته ها: بر اساس نتایج برآوردهای صورت گرفته، متغیرهای بومی بودن، فاصله تا پارک، بازدید برای اولین بار، تعداد دفعات بازدید، اخلاق گرایی، سطح تحصیلات، هزینه سفر، درآمد بازدیدکنندگان، وجود موزه و نیز وجود گونه های جانوری شامل آهو، گرگ، قوچ وحشی و دال سیاه از متغیرهای تاثیرگذار بر تمایل به پرداخت (WTP) بازدیدکنندگان از پارک ملی بمو در سال 1390 بوده است. نتایج بیان گر آن است که WTP انتظاری ماهانه بازدیدکنندگان پیامدگرا و اخلاق گرا برای بازدید از پارک ملی بمو، به ترتیب 51397 و 61028 ریال برآورد شده است. در نهایت، ارزش تفرجی این پارک، به روش ارزش گذاری مشروط و هزینه سفر به ترتیب معادل 085/1 و 975/1 میلیارد ریال در سال 1390 برآورد شده است. بحث و نتیجه گیری: با توجه به این که روش هزینه سفر از اطلاعات قیمت بازار و تمایل به پرداخت آشکارشده، بهره می برد و نیز 7/90 % از بازدیدکنندگان پارک بومی منطقه بوده اند و تابع هزینه سفر به لحاظ نظری اقتصادسنجی ایده آل بوده، استفاده از روش هزینه سفر به جای روش ارزش گذاری مشروط در ارزش گذاری پارک ملی بمو در سال 1390 ترجیح داده شده است.

زمینه و هدف: امروزه توسعه فضای سبز پایدار، نیازمند شناخت راهکارهای مناسب می باشد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر غلظت های اسید هیومیک کاهنده قلیاییت و افزاینده دسترسی عناصرغذایی در خاک و بهبود رشد چمن انجام گرفته است. روش بررسی: آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی درسال 1396 در قطعه زمینی (کلانشهراهواز) به تعداد 30 کرت برای چمن سردسیری و گرمسیری تقسیم و با پنج غلظت اسید هیومیک(0، 3، 6، 9 و 15 میلی گرم درلیتر) و سه تکرار برای هر غلظت در فاصله زمانی ده روزه در نظر گرفته شد. سپس غلظت عناصرغذایی، خصوصیات مهم شیمیایی خاک شامل شوری و قلیاییت و همچنین خصوصیات فیزیکی خاک در این کرت ها مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داده، با افزایش غلظت اسیدهیومیک کاربردی در این کرت ها، مقدار رهاسازی عناصرغذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد، آهن، روی، مس، منگنز، بور و مولیبدن در خاک افزایش می یابد. در تجزیه و تحلیل آماری، ضریب همبستگی اسپیرمن میان دو متغیر غلظت اسید و میزان عناصر غذایی برابر 949/0 حاصل گردیده است. با توجه به این مقدار مثبت است بنابراین می توان گفت این دو متغیر رابطه مستقیمی باهم دارند و مقدار بالای این ضریب نشان از قوی بودن رابطه ی میان این دو متغیر دارد. نتایج آزمایش جوانه زنی بذور این چمن در پتری دیش با پنج غلظت مذکور نشان داد، درصد جوانه زنی با افزایش غلظت اسید هیومیک کاهش یافته است. همچنین، اندازه طول و میزان وزن تر ریشه چمن با افزایش غلظت اسید هیومیک افزایش نشان داد. بحث و نتیجه گیری: کاربرد اسیدهیومیک باعث کاهش قلیاییت و رهاسازی عناصرغذایی در خاک شده و باعث بهبود رشد چمن نسبت به شاهد شده است.

زمینه و هدف: تبخیر-تعرق پتانسیل یکی از اجزای اصلی چرخه ی هیدرولوژیکی است که تعیین صحیح آن در مطالعات بیلان آبی، طراحی سیستم های آبیاری و برنامه ریزی و مدیریت منابع آب برای دست یابی به توسعه ی پایدار نقش به سزایی دارد. تبخیر و تعرق به علت نیاز به عوامل اقلیمی مختلف و اثر متقابل این عوامل بر یکدیگر یک پدیده ی غیرخطی و پیچیده است. یکی از مراحل پیچیده در مدل سازی سیستم های غیرخطی، پیش پردازش پارامتر های ورودی جهت انتخاب ترکیبی مناسب از آن هاست. پیش پردازش داده ها سبب کاهش مراحل سعی و خطا و شناخت مهم ترین پارامترهای موثر بر پدیده ی مورد نظر جهت مدل سازی با استفاده از روش های هوش مند می گردد. این پژوهش با هدف استفاده از توان مندی های سیستم استنتاج فازی برای برآورد تبخیر و تعرق با استفاده از داده های هواشناسی طی دوره 20 ساله (1372-1392) در شهر گناباد صورت گرفت. روش بررسی: براین اساس پس از بررسی مدل موجود و بررسی ترکیب های مختلف داده های هواشناسی، مدل نهایی برای برآورد تبخیر و تعرق ارایه شد. در این تحقیق در مجموع با داشتن 20 متغیر برای ورودی مدل و یک متغیر برای خروجی مدل (تبخیر و تعرق)، 50 قانون در سیستم استنتاج ممدانی تعریف شد. مقادیر تبخیر و تعرق پتانسیل حاصل از مدل فازی با مدل پنمن-فایو-مونتیث مورد مقایسه قرار گرفت. بحث و نتیجه گیری: کارایی مدل فازی ارایه شده با استفاده از آماره های ریشه میانگین مربعات خطا، خطای انحراف میانگین، ضریب تعیین و معیار جاکوویدز (t) و معیار صباغ و همکاران (R2 /t) مورد ارزیابی قرار گرفت. مقایسه نتایج مدل فازی با مدل پنمن-فایو-مونتیث مقایسه گردید. بیش ترین تبخیر و تعرق در ماه ژوییه اتفاق افتاده است. نتایج حاکی از همبستگی بالا بین این دو مدل فازی ارایه شده و روش پنمن-فایو-مونتیث است.

زمینه و هدف: مدل های ارزیابی عملکرد، مبنای سنجش و بهبود سیستم های مدیریتی هستند. هدف از این پژوهش پاسخ گویی به نیاز کارخانه شیر خشک پگاه شهر کرد جهت ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) از نظر تطابق با استراتژی های شرکت بوده است. روش بررسی: دراین پژوهش با مطالعه استانداردها و مدل های موجود در زمینه عملکرد سیستم مدیریت HSE، مدل ارزیابی عملکرد این کارخانه در قالب چارچوب کارت امتیازی متوازن (BSC) طراحی شد. در این مدل چهار لایه مالی، مشتری، فرایند داخلی و رشد و یادگیری با 14 معیار ارزیابی عملکرد و 43 زیر شاخص شناسایی و طبقه بندی گردید. یافته ها: نتایج حاصل از مدل کارت امتیازی متوازن نشان داد که بیش ترین و کم ترین امتیاز در بین لایه های مورد مطالعه به ترتیب مربوط به فرایندهای داخلی با میانگین 28/69 و رشد و یادگیری با میانگین 66/56 است. همچنین میانگین کلی امتیاز شرکت در هر چهار لایه، 2/64 از100 است که با توجه به کسب امتیاز بالای 60، نشان دهنده عملکرد نسبتا خوب این سازمان در زمینه مدیریت HSE است. . بحث و نتیجه گیری: شاخص های ارزش قابل ارایه به مشتریان، ممیزی و بهبود معیار های عملکرد HSE، توسعه خط مشی و اهداف استراتژیک، سازمان دهی و تامین منابع جهت مدیریت HSE، مدیریت ریسک در حوزه HSE و برنامه ریزی و طراحی سیستم های لازم جهت استقرار اصول HSE در سازمان مهم ترین نقاط قوت و سرمایه اطلاعاتی، سرمایه انسانی و ارزش قابل ارایه به جامعه و دولتاز مهم ترین نقاط قابل بهبود سیستم HSE سازمان مورد مطالعه هستند.

زمینه و هدف: مشکلات پیش روی حوزه کشاورزی استان کرمانشاه از قبیل؛ انتشار گازهای گلخانه ای، فرسایش خاک، مصرف بیش از حد سموم و کودهای شیمیایی موجب گردیده که در این استان چاره ای جز روی آوردن به کشاورزی حفاظتی وجود نداشته باشد. علیرغم فعالیت ها و برنامه های ترویجی جهت ترویج کشاورزی حفاظتی، این امر با استقبال چندانی از سوی کشاورزان مواجه نگردیده است و انگشت شماری از کشاورزان یافت می شوند که کشاورزی حفاظتی را به کار می گیرند. بنابراین پژوهش حاضر به آسیب شناسی عدم پذیرش کشاورزی حفاظتی در استان کرمانشاه پرداخته است. روش بررسی: جامعه تحقیق در این پژوهش، کارشناسان دفتر کشاورزی حفاظتی در سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه و متخصصان حاضر در زمینه کشاورزی حفاظتی می باشند. شناسایی نمونه ها به صورت هدفمند و با استفاده از نمونه گیری با حداکثر تنوع بود. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل محتوا و مدل پاردایمیک گرندد تیوری انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که عوامل بی شماری وجود دارند که مانع از پذیرش کشاورزی حفاظتی توسط کشاورزان شده است که از آن جمله می توان به عواملی از قبیل عدم حمایت های دولتی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی، عدم دسترسی به تجهیزات و. . . نام برد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش مبنی بر وجود موانع حمایتی، اقتصادی و فرهنگی و. . . و عدم توانایی کافی کشاورزان در برخورد و رویارویی با این معضلات و مشکلات، به برنامه ریزان و سیاستگزاران امر ترویج و توسعه کشاورزی حفاظتی توصیه می گردد که با رفع موانع موجود و برگزاری دوره های آموزشی مناسب و بازدیدهای میدانی نسبت به ترویج کشاورزی حفاظتی اقدام نمایند.

زمینه و هدف: بدون شک یکی از مهم ترین مسایل محیط زیستی تهدیدکننده سلامت افراد در کلان شهرهای ایران، مشکل آلودگی هوا است. نزولات جوی موثرترین راه زدایش آلاینده ها از اتمسفر است و فلزات سنگین موجود در آن می تواند به خوبی نمایان گر وضعیت آلودگی محیطی در نواحی مختلف شهری باشد. لذا، این پژوهش با هدف بررسی غلظت عناصر آهن، سرب و کادمیوم در نزولات جوی مناطق پر ترافیک شهر همدان در فصل زمستان سال 1392 انجام یافت. روش بررسی: 24 نمونه نزولات جوی از 8 ایستگاه پرتردد مستقر در سطح شهر همدان برداشت و به بطری های پلی اتیلنی منتقل شد. به هر بطری چند قطره اسید نیتریک به منظور رساندن pH نمونه ها به 2 افزوده شد. بعد از طی مراحل آماده سازی آزمایشگاهی، غلظت عناصر در نمونه ها به روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) خوانده شد. پردازش آماری داده ها توسط نرم افزار SPSS انجام یافت. یافته ها: میانگین غلظت عناصر آهن، سرب و کادمیوم در نمونه ها (میکرو گرم در لیتر) به ترتیب برابر با 62/142± 50/69، 94/8± 25/10 و 29/ 0 ± 61/17 و در مورد عنصر کادمیوم بیش تر از رهنمود سازمان بهداشت جهانی برای تخلیه به منابع آب سطحی بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر سرب و به ویژه کادمیوم در نزولات جوی و به تبع آن در رواناب حاصل به واسطه حجم بالای ترافیک شهری و آلاینده های منتشرشده ناشی از آن بالا بوده است. از این رو، برای جلوگیری از تهدید منابع پذیرنده آب سطحی و زیرزمینی و حفظ سلامت مصرف کنندگان، اندیشیدن تمهیداتی برای جمع آوری و تصفیه رواناب ناشی از نزولات جوی توصیه می شود.

توسعه پایدار، توسعه ای است که بدون تهدید توانمندی های نسل آینده در تامین نیازهای خود، به نیازهای نسل حاضر پاسخ گوید. بنابراین یکی از مهم ترین اقدامات برای دستیابی به توسعه پایدار آن است که قبل از اجرای هر طرح توسعه، مطالعات مختلف زیست محیطی انجام شود زمینه و هدف: در این مطالعه با هدف بررسی توان و ارزیابی تغییرات زمانی مکانی شهر یاسوج، تلاش شده است بر پایه بکارگیری تکنیک ترکیب خطی وزن دار، تناسب منطقه برای کاربری توسعه شهری پیش بینی شود. همچنین به بررسی روتد تغییرات زمانی مکانی شهر یاسوج پرداخته شود. روش بررسی: به منظور بررسی میزان توان و ارزیابی تغییرات زمانی و مکانی در راستای توسعه شهری، براساس نظرات کارشناسان و بررسی پژوهش های قبلی، معیارها و زیرمعیارهای پیشنهادی مشخص گردید. سپس مقایسات زوجی ابعاد و معیارها، با استفاده از تکنیک AHP به کمک 30 نفر از اعضای هییت علمی و کارشناسان متخصص صورت پذیرفته است. . پس از انجام مقایسات زوجی، لایه های اطلاعاتی معیار های مورد نظر در محیط Idrisiاستانداردسازی شده و در محیط GIS، لایه های مذکور به منظور تعیین تناسب اراضی برای توسعه ی شهری ترکیب شدند. در ادامه، جهت بررسی روند تغییرات زمانی-مکانی کاربری اراضی محدوده شهر یاسوج در سه مقطع زمانی 1986، 2001 و 2016 از تصاویر ماهواره لندست، سنجنده های TM، ETM+ و OLI که در محیط نرم افزار Envi 5. 1 آماده سازی شد، استفاده شد. یافته ها: بر اساس روند تغییرات کاربری اراضی محدوده شهر یاسوج، بخش مسکونی یا شهری تغییرات گسترده ای داشته است که این تغییرات از کاربری های اطراف شامل جنگل، مرتع، کشاورزی و پیکره های آبی بوده است. جنگل که در اطراف شهر یاسوج و در داخل شهر قرار دارد خدمات اکوسیستمی زیادی برای این ناحیه تولید می کند که با افزایش و توسعه شهر این خدمات از نظر کمی و کیفی کاهش یافته، به همین دلیل باید مورد توجه قرار بگیرد. بحث و نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از این تحقیق می تواند به عنوان الگویی جهت انتخاب مکان های مناسب توسعه شهری با توجه به رعایت ملاحظه های زیست محیطی مورد استفاده قرار گیرد و نتایج نشان می دهد، مطالعاتی که بر مبنای داده های مکانی به خصوص در زمینه سکونت گاه های انسانی (به دلیل ذات تغییر پذیر آن ها) انجام می گیرند می توانند مبنای برنامه ریزی های دقیق قرار بگیرند.

زمینه و هدف: بررسی کاربری اراضی یکی از مهم ترین جنبه های مدیریت محیط زیست و بازنگری تغییرات محیطی به منظور برنامه ریزی های آتی است. مطالعه حاضر با هدف بررسی و تعیین روند سه دهه تغییرات کاربری اراضی شهرستان انزلی در سال 92 انجام شده است. روش بررسی: در تحقیق حاضر پس از پردازش تصاویر ماهواره های لندست (ETM+، TM) مربوط به سالهای 1989 و 2000 و Aster سال 2011 با استفاده از نرم افزار ERDAS به منظور مطالعه تغییرات کاربری اراضی، طبقه بندی تصاویر یادشده ابتدا با استفاده از روش طبقه بندی در 6 کلاس پوشش / اراضی ساخته شده، کشاورزی، بایر، جنگلی، اراضی شامل تالاب و پهنه آبی هر یک به طور جداگانه انجام و نقشه کاربری اراضی اولیه استخراج گردید. سپس، بعد از تعیین دقت نقشه های کاربری اراضی تهیه شده، مساحت پوشش برای تمام 6 نوع کاربری اراضی گوناگون در محدوده شهرستان انزلی طی 3 دهه محاسبه گردید. یافته ها: نتیجه کار یک روند کاهشی 64/10 درصدی در کاربری جنگلی، 52/8 درصدی در اراضی تالاب انزلی و 54/11 درصدی در کاربری بایر را در بازه زمانی 1989 تا 2011 و یک روند افزایشی با رشد 1/7 درصدی را در مناطق شهری از سال 1989 تا 2021 و عمده گسترش آن را در اطراف مرزهای غربی و شرقی شهر و به خصوص در نزدیکی مرز شرقی و همچنین به صورت قطعه قطعه و پراکنده در بخش هایی از محدوده به ثبت رسیده تالاب انزلی در کنوانسیون رامسر (مرز جنوبی شهر) پیش بینی می کند. بحث و نتیجه گیری: مطالعه حاضر با نشان دادن روند کاهشی و افزایش تغییرات کاربری اراضی، امکانی را برای تعریف و پیاده سازی استراتژی های بهتر مدیریت محیط زیستی کاربری به منظور ایجاد تعادل بهینه بین توسعه شهر و حفاظت اکولوژیکی منابع محیط زیست فراهم می آورد.

با وجود این که اثرات تغییرات آب و هوایی شرایط زندگی در بخش های بزرگی از جهان را تهدید می کند، گروه های مختلف کنشگران در بهبود رژیم آب و هوایی ناکام مانده اند. این طبیعی است که آن دسته از کشورهایی که بیشتر از تغییرات آب و هوایی آسیب می بینند باید به دنبال راه هایی جهت بهبود رژیم آب و هوایی هم از طریق روش های قانونی و هم سایر روش هایی کمتر رسمی، مانند شناساندن تغییرات آب و هوایی به عنوان یک مسیله امنیتی و مشکل محیط زیستی باشند. شرایط تغییر آب و هوا و گرمایش جهانی به عنوان ضریب تهدید امنیت بشری مطرح می شود، چراکه کمبود مواد غذایی و کمبود آب، تخریب محیط زیست، فقر، گسترس بیماری، مهاجرت توده ای را ایجاد می کند که هر کدام ازاین ها می توانند به تنهایی به امنیت ملی خدشه وارد و به سناریو دولت شکست خورده کمک کنند. در عرصه داخلی و در عرصه جهانی امنیت دولت مدرن، زمانی معنا می یابد که دارای قدرت برتر باشد در اینصورت، حتی اگر با فقدان تهدید مواجه باشد، جامعه ای ناامن تلقی می شود. در گفتمان مدرن امنیت ملی، شاهد افزوده شدن وجه نرم افزاری امنیت علاوه بر وجه سخت افزاری آن هستیم. در پی توسعه مفهوم امنیت و خصوصا توسعه طیف تهدیدات مربوط به امنیت ملی منتقدان برآمدند و مدعی شدند که تهدیدات غیر نظامی مانند تهدیدات زیست محیطی و اقتصادی می تواند به نوبه خود به اندازه تهدیدات نظامی جدی باشند و لذا این تهدیدات نیز باید به عنوان تهدیدات امنیتی در نظر گرفته شوند. در این مقاله سعی برآن بوده با توسل به رویکرد میان رشته ای، تحلیلی از تاثیر ابعاد زیست محیطی تغییرات اقلیمی بر امنیت ملی از منظر حقوق بین الملل محیط زیست ارایه گردد.

زمینه و هدف: امروزه تاب آوری شهرها یکی از مهمترین مباحث نوین مدیریت و برنامه ریزی شهری است. شهرهای اسلامی هم با توجه به اصول دین اسلام و فقه اسلامی، از این قاعده مستثنی نیستند و بایستی تاب آوری آنها در ابعاد انسانی، آنهم به خاطر انس با آموزه های دینی، نمود خاصی داشته باشد. از همین رو، هدف این پژوهش سنجش میزان تاب آوری شهر ایرانی-اسلامی اردبیل و رتبه بندی مناطق شهری آن است. روش بررسی: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان شاغل در شهرداری های پنچ گانه شهر اردبیل تشکیل دادند که به روش نمونه گیری گلوله برفی و به صورت هدفمند تعداد 50 نفر از آنها انتخاب و پرسشنامه تحقیق تکمیل شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای ArcGIS، SPSS، Excel و مدل تصمیم گیری چندمتغیره کوپراس (KOPRAS) استفاده شده است. یافته ها: میزان تاب آوری شهر اردبیل 66/4 به دست آمده که حد متوسط را نشان می دهد. همچنین رتبه بندی مناطق پنج گانه شهر اردبیل براساس مدل کوپراس به ترتیب مناطق دو، سه، یک، پنج و چهار بوده است. از نظر سطح بندی در روش تحلیل خوشه ای، منطقه دو در سطح تاب آوری متوسط و بقیه مناطق در سطح تاب آوری ضعیف قرار گرفتند. نهایتاً، ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که ارتباط معکوسی بین بعد معنوی با سایر ابعاد تاب آوری وجود دارد. بحث و نتیجه گیری: نتیجه این که به لحاظ کالبدی، مناطق تازه ساخت و برنامه ریزی شده، تاب آورتر می باشند، درحالی که در بعد انسانی و معنوی، مناطق قدیمی و بافت فرسوده، با مردمان بومی و معتقد به آموزه های دینی، تاب آورتر هستند.

زمینه و اهداف: کم آبی های سالیان اخیر و کاهش نزولات جوی سبب شده تا تغییرات شگرفی در اکوسیستم دریاچه ارومیه رخ دهد. هدف اصلی این تحقیق بررسی راهکار های مدیریتی دریاچه ارومیه بر مبنای ارزش گذاری اقتصادی است. روش بررسی: در این تحقیق (1395) از اسناد و مدارک و مطالعات میدانی استفاده شده است. جامعه آماری شامل ذینفعان، مردم محلی، گردشگران منطقه می باشند. نمونه گیری به صورت تصادفی و حجم نمونه پس از انجام پیش آزمون با استفاده از آزمون کوکران مشخص گردید. روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها روش مشروط بوده و با بهره گیری از نرم افزار های Excel, Eviews ارزش های اقتصادی دریاچه ارومیه برآورد گردید، در تجزیه و تحلیل تغییرات ایجاد شده در دریاچه ارومیه نیز از نرم افزار GIS استفاده شده است. یافته ها: با توجه به تغییرات تراز سطح آب دریاچه ارومیه، برداشت بی رویه از چاه ها و کشت محصولات با مصرف بالای آب در زمین های کشاورزی از عوامل مهم در خشک شدن دریاچه ارومیه به حساب می آید. بحث و نتیجه گیری: برآورد گردید که میزان تمایل به پرداخت برای حفاظت از ارزش های مختلف دریاچه ارومیه در مجموع برابر با 220484 تومان به ازای هر نفر برای یک ماه می باشد. مدیریت درست منابع و توقف ساخت سدهای جدید بر روی سایر رودخانه های دریاچه، تغییر الگوی کشت، افزایش بهره وری آب از جمله اقداماتی است که می بایست برای تعادل بخشیدن به نوسانات این دریاچه در دستور کار قرار گیرد.

زمینه و هدف: رشد جمعیت، توسعه شهرنشینی و افزایش فعالیت های انسانی ره آوردهای مختلفی از جمله تولید و تجمیع مواد زاید و به دنبال آن آلودگی های محیط زیست را به همراه خواهد داشت. در کشورهای در حال توسعه، نخاله های ساختمانی بخش بزرگی از زباله شهری را به خود اختصاص می دهند که علاوه بر هزینه بسیار برای دفع آن، عواقب نامطلوبی نیز بر محیط زیست دارند. از آن جا که نخاله های ساختمانی به دلیل حجیم بودن فضای زیادی را اشغال می کنند، لذا دفع آن ها در محل های دفن زباله منجر به کاهش عمر مفید این محل ها می شود و یافتن مکان جدید جهت دفن نخاله های ساختمانی ضرورت می یابد. روش بررسی: جستجو برای یافتن مکان جدید دفن مواد زاید، فرآیندی پیچیده و وقت گیر بوده و نیازمند سیستمی توانا و کارآمد است، چنان چه با استفاده از GIS و تلفیق لایه های اطلاعاتی مختلف و در نظر گرفتن معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی، می توان مناسب ترین مکان را برای دفن نخاله های ساختمانی مکان یابی نمود. در تحقیق حاضر، 16 معیار (شیب، کاربری اراضی، مراکز مسکونی، تجاری و صنعتی، روستاها، راه ها (شامل 3 لایه بزرگ راه، راه اصلی و راه فرعی)، آب ها (شامل 6 لایه چاه، چشمه، قنات، رودخانه، سد و آب راهه)، آثار باستانی، باند فرودگاه و معادن) در انجام فرآیند مکان یابی دخیل اند، به طوری که ابتدا اقدام به تهیه نقشه های حریم و فواصل شد و سپس به منظور دست یابی به اطمینان بیش تر، امتیازدهی به طبقات یا فواصل پارامترها به سه شیوه صورت گرفت. وزن دهی به معیارها با نرم افزار Expert Choice و به شیوه تحلیل سلسله مراتبی (AHP) صورت گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از سه نوع امتیازدهی به منظور انجام آنالیز چند معیاره نشان داد که تفاوت چندانی در نتایج حاصل از روش های مختلف امتیازدهی مشاهده نمی شود. بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از تلفیق 16 پارامتر دخیل در مکان یابی در نرم فزار ArcGIS 9. 3، نشان داد که پهنه های مستعد جهت دفن نخاله های ساختمانی شهر همدان، اغلب در یک قاچ 90 درجه ای و در شرق شهر همدان واقع شده اند.

زمینه و هدف: یکی از پیامدهای فعالیت های صنعتی، ورود ترکیبات سمی نظیرسیانور به محیط زیست است که بی توجهی به آن سلامت انسان و سایر موجودات زنده را تهدید می کند. مطالعه حاضر به منظور بررسی حذف بیولوژیکی سیانور از فاضلاب و شناسایی میکروارگانیزم های مقاوم انجام شد. روش بررسی: فاضلاب ساختگی از سیانور پتاسیم تهیه شد و در راکتور جریان منقطع (ناپیوسته) با ظرفیت 2 لیتر، غلظت های 5، 20، 50، 100، 150 و 200 میلی گرم در لیترسیانور مورد بررسی قرارگرفت. لجن ثانویه تصفیه خانه فاضلاب شهری به عنوان محیط کشت مخلوط در راکتور به کار رفت. میزان CN، NH3، NO3، TSS، VSS و باکتری ها بر اساس روش های موجود در کتاب استاندارد متد اندازه گیری شد. همچنین شناسایی روتیفرها، مژه داران و جلبک ها نیز با استفاده از میکروسکوپ مدلIIS انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که تصفیه بیولوژیکی می تواند تا غلظت 150 میلی گرم در لیتر سیانور را از فاضلاب حذف نماید و بالاتر بودن MLVSS اولیه نقش زیادی در حذف غلظت های بالاتر سیانور دارد. در پایان حذف سیانور پسودوموناس، کلی فرم ها (به جز کلی فرم های مدفوعی)، باسیلوس ها، قارچ ها و همچنین کارچزیوم (از دسته مژه داران)، فیلودینا (ازدسته روتیفرها) و اوسیلاتوریا (از دسته جلبک ها) به عنوان گونه های مقاوم به سیانور و آسپیدیسک، پرولز و آلوتریکس به ترتیب به عنوان حساس ترین روتیفر، مژه دار و جلبک به سیانور شناسایی شدند. بحث و نتیجه گیری: تصفیه بیولوژیکی لجن فعال برای حذف سیانور از فاضلاب یک روش کارآمد است و اگر در آن ها از محیط کشت خالص مرکب از میکروارگانیزم های مقاوم استفاده شود می تواند جایگزین مناسبی برای روش های حذف شیمیایی سیانور از فاضلاب صنعتی باشد.

مقدمه: محدودبودن منابع آب شیرین در جهان، به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران، رویکرد استفاده مجدد از پساب های شهری را اجتناب ناپذیر ساخته است. از مهمترین شاخص های بررسی میزان آلودگی فاضلاب و مقایسه با استاندارد های مختلف جهت بازاستفاده یا تخلیه به منابع آبی TSS می باشد که آزمایشی هزینه بر و زمان بر است. مطالعه حاضر در سال 1395 با هدف تخمین TSS خروجی تصفیه خانه فاضلاب اهواز با استفاده از مدل های هوشمند انجام یافته است. مواد و روش ها: با توجه به زمان بر و هزینه بر یودن آزمون TSS، در این تحقیق، توانمندی سه مدل رگرسیون خطی چندمتغیره، شبکه عصبی مصنوعی و سیستم استنتاج فازی عصبی تطبیقی جهت تخمین TSS فاضلاب خروجی از تصفیه خانه فاضلاب با استفاده از نرم افزار MATLAB و SPSS 21 بررسی شد. براین اساس ترکیبات مختلفی از پارامترهای کیفی فاضلاب، طی دوره آماری 8 ساله (1394-1387) به عنوان ورودی مدل ها در دو حالت روزانه و ماهانه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج: مدل رگرسیون حداکثر ضریب تعیین (R2) برای مراحل آموزش و صحت سنجی را به ترتیب در دوره روزانه 75/0 و 67/0 و در دوره ماهانه 68/0 و 66/0 به دست آورد؛ ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) در این آزمون 033/0 و 025/0 در دوره روزانه و 053/0 و 053/0 در دوره ماهانه، به دست آمد. حداکثرR2 با شبکه عصبی مصنوعی به ترتیب برای مراحل آموزش و صحت سنجی در دوره روزانه 87/0 و 79/0 و در دوره ماهانه 87/0 و 85/0، و RMSE برابر 030/0 و 023/0 در دوره روزانه و 034/0 و 031/0 در دوره ماهانه، به دست آمد. نتایج بیشترین r2 را برای مدل سیستم استنتاج فازی عصبی تطبیقی نشان دادند که در دوره روزانه 91/0 و 83/0 و در دوره ماهانه 89/0 و 87/0، و مقدار RMSE برابر 026/0 و 025/0 در دوره روزانه و 031/0 و 028/0 در دوره ماهانه، به ترتیب برای مراحل آموزش و صحت سنجی بود. نتیجه گیری: براساس یافته های تحقیق هر سه مدل در تخمین مقدار TSS فاضلاب خروجی کاربرد مناسبی داشتند، اما مدل سیستم استنتاج فازی عصبی تطبیقی به دلیل برازش بهتر و خطای کم تر، مدلی مناسب تر است.

یکی از معضلات و مشکلات حقوقی اجرای حقوق بین الملل به طور عام و حقوق بین الملل محیط زیست به طور خاص در ایران، عدم تعریف مشخص حقوقی برای جایگاه معاهدات بین المللی در نظام حقوقی است. معاهدات بین المللی هنجارهایی هستند که جایگاه آن در سلسله مراتب نظام های حقوقی مختلف (براساس رابطه میان حقوق داخلی و بین المللی) یکسان و واحد نیست و در برخی کشورها از قوانین عادی برتر بوده و در برخی دیگر هم عرض قوانین عادی تلقی شده و در برخی دیگر در جایگاهی پایین تر از قانون عادی به حساب می آید. در نظام حقوقی ایران با توجه به ابهام موجود در قوانین نسبت به جایگاه معاهده، هر کدام از سه نظریه اشاره شده مورد حمایت عده ای از حقوقدانان بوده است. برآیند مقاله حاضر، با بررسی و تحلیل رویه های عملی اتخاذ شده از سوی قوای سه گانه جمهوری اسلامی ایران، آن است که نظام حقوقی ایران رهیافت برابری حقوق معاهدات بین المللی (و نه کل نظام حقوق بین الملل) با نظام حقوقی داخلی را برگزیده است.