اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1398 | دوره:11 | شماره:1 |تعداد مقالات:23

این آزمایش با هدف بررسی اثر تراکم بوته و محلول پاشی برگی بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی خاکشیر شیرین (Descurainia sophia L. )، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام اجرا شد. فاکتور های آزمایش شامل سه تراکم بوته (10، 20 و40 بوته در مترمربع) و محلول پاشی با کود کامل (غلظت پنج در هزار) در سه مرحله سبزینه ای، قبل از مرحله گلدهی و شروع دانه بندی و شاهد بود. صفات مورد مطالعه شامل وزن تر و خشک اندام های هوایی، تعداد شاخه جانبی در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بودند. نتایج نشان داد که اثر ساده تراکم بوته بر تعداد شاخه جانبی و شاخص برداشت خاکشیر شیرین معنی دار (05/0≥ p) بود. اثر ساده محلول پاشی برگی بر تعداد شاخه جانبی و وزن هزار دانه معنی دار (05/0≥ p) بود. همچنین اثر متقابل تراکم بوته و محلول پاشی برگی بر تعداد شاخه جانبی در بوته، وزن خشک اندام های هوایی، عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار (05/0≥ p) بود. بالاترین عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک و وزن خشک اندام های هوایی از تراکم 40 بوته در متر مربع+ محلول پاشی برگی در مرحله شروع دانه بندی به ترتیب با 99، 495 و 396 گرم بر متر مربع حاصل شد. کمترین عملکرد بذر مربوط به تراکم 10 بوته در متر مربع+شاهد با 35 گرم بر متر مربع بود. کمترین مقادیر عملکرد بیولوژیک و وزن خشک اندام های هوایی برای تراکم 20 بوته در متر مربع+ محلول پاشی در مرحله شروع دانه بندی به ترتیب با 168 و 126 گرم بر متر مربع مشاهده شد. بالاترین ضریب همبستگی مربوط به عملکرد بیولوژیک با وزن خشک اندام های هوایی (**97/0r=) بود. بر این اساس، به نظر می رسد انتخاب تراکم مناسب و محلول پاشی برگی راهکاری مدیریتی برای دستیابی پایدار به عملکرد بذر گیاه دارویی خاکشیر شیرین به عنوان گونه ای مقاوم برای توسعه کشت در مناطق خشک و نیمه خشک همچون خراسان می-باشد.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد دو نوع کود زیستی Aa40 و Humus-S و غلظت های آن ها بر عملکرد و اجزای عملکرد گل و بنه زعفراان (Crocus sativus L. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه کارده طی سال های 1395 تا 1396 انجام شد. عامل اول شامل دو نوع کود زیستی Humus-S و کود Aa40 و عامل دوم شامل غلظت های صفر، 1، 5/1، 2 و 5/2 در هزار این دو نوع کود به صورت محلول پاشی در دو مرحله بود. صفات مورد مطالعه شامل وزن تر گل، وزن تر و خشک کلاله، وزن تر و خشک گل بدون کلاله، وزن تر و خشک برگ، وزن بنه های دختری، تعداد گل، تعداد بنه های دختری در گروه های وزنی 5-1/0، 10-1/5، 15-1/10 و بیش از 15 گرم بودند. نتایج نشان داد که غلظت کود تأثیر معنی داری بر اکثر مولفه های عملکردی بنه و گل زعفران داشت. همچنین نوع کود زیستی تأثیر معنی داری بر عملکرد زعفران نداشت. اثر متقابل کود مصرفی و غلظت تنها بر وزن تر برگ تأثیر معنی داری داشت. بیشترین وزن خشک کلاله و وزن خشک بنه های دختری برای غلظت 5/2 در هزار با 98/1239 و 4955 گرم بر متر مربع بدست آمد و کمترین مقادیر به شاهد به ترتیب با 56/930 و 4085 گرم بر متر مربع اختصاص داشت. بالاترین و پایین ترین تعداد بنه های دختری به ترتیب برای غلظت 2 در هزار و شاهد با 415 و 33/380 بنه در متر مربع مشاهده شد. با توجه به یافته های تحقیق می توان نتیجه گرفت با افزایش غلظت کودهای زیستی تا حد بهینه می توان عملکرد زعفران را بهبود داد. درضمن کاربرد کودهای زیستی جایگزین مناسبی بجای کودهای شیمیایی از لحاظ بهبود عملکرد و کاهش آلودگی های زیست محیطی می باشد.

این مطالعه با هدف ارزیابی اقتصادی دو تناوب زراعی و در قالب کشاورزی حفاظتی انجام شد. آزمایش های هر تناوب زراعی با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در 5 سال متوالی انجام شد. تیمارهای آزمایش، شیوه های مختلف خاک ورزی در سه سطح شامل: شیوه متداول خاک ورز ی (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) در کرت های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای محصولات مختلف درکرت های فرعی قرار داده شدند. سیستم تناوب زراعی رایج این منطقه شامل گندم (Triticum aestivum L. )-ذرت (Zea mays L. )-گندم-خربزه (Cucumis melo L. )-گندم و سیستم تناوب زراعی پیشنهادی یا پایدار شامل گندم-کلزا (Brassica napus L. )-گندم-شبدر ایرانی (Trifolium resupinatum L. )-گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum L. )-گندم هر کدام بصورت جداگانه با استفاده از روش بودجه بندی جزئی مورد بررسی اقتصادی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز شامل میزان و ارزش نهاده های استفاده شده در مراحل کاشت، داشت، برداشت و محصولات حاصل شامل محصول اصلی و کاه و کلش بود. نتایج نشان داد که منفعت خالص تناوب پایدار در مجموع، بیش از دو برابر منفعت خالص تناوب رایج است. در تناوب زراعی رایج تیمار شخم متداول با حفظ 30% بقایای گیاهی با منفعت خالص 246371580 ریال و نرخ بازده 437 درصد بیشترین منفعت خالص و نرخ بازده را داشت. در صورتی که در نظام تناوب زراعی پایدار تیمار بدون شخم و بدون بقایا با منفعت خالص 450020790 ریال بیشترین درآمد و کمترین هزینه را داشت. خالص ارزش تولید هر متر مکعب آب در تناوب پایدار 56159 ریال و در تناوب جاری 27157 ریال بود. این نتایج نشان داد، تناوب زراعی که کشاورزان استفاده می کنند از نظر اقتصادی توجیهی برای بکارگیری کشاورزی حفاظتی ندارد، اما اگر تناوب زراعی تغییر کند در آن صورت کشاورزی حفاظتی در قسمت حذف ماشین آلات آماده سازی زمین، اقتصادی است، اما تمایلی به حفظ بقایا ندارد.

در سال های اخیر ارزیابی انرژی ورودی و خروجی و پتانسیل گرمایش جهانی در بین محققان بخش کشاورزی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. جهت انجام این بررسی از طریق مصاحبه با کشاورزان مختلف، 95 کشاورز تولید کننده سیب زمینی (Solanum tuberosum L. ) در استان گلستان و در سال زراعی 96-1395 انتخاب گردید. اطلاعات مربوط به بکارگیری ماشین آلات، نهاده های ورودی شامل غده بذری، کود، سوخت فسیلی، الکتریسیته، آب آبیاری و سموم بوسیله ی پرسشنامه جمع آوری شد. سپس میزان مصرف سوخت، میزان انرژی ورودی و خروجی، شاخص های ارزیابی انرژی و پتانسیل گرمایش جهانی ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای بر حسب معادل دی اکسیدکربن محاسبه شد. نتایج نشان داد که کل میزان انرژی ورودی و خروجی به مزارع سیب زمینی به ترتیب برابر 8/30 و 2/79 گیگاژول در هکتار بود. همچنین بیشترین انرژی ورودی مستقیم در مزارع سیب زمینی مربوط به مصرف سوخت می باشد و نیز در بخش انرژی ورودی غیرمستقیم بیشترین میزان مربوط به کود نیتروژن به دست آمد. نسبت انرژی خروجی به ورودی، بهره وری انرژی و انرژی ویژه به ترتیب برابر 13/2، 71/0 (کیلوگرم بر مگاژول) و 4/1 (مگاژول بر کیلوگرم) محاسبه شد. همچنین میزان پتانسیل گرمایش جهانی در مزارع سیب زمینی 22/1616 کیلوگرم معادل دی اکسیدکربن به دست آمد. مصرف کودهای شیمیایی به ویژه کود نیتروژنه و الکتریسیته، بیش از 50 درصد از انتشار گازهای گلخانه ای اختصاص داشت. چون میزان انرژی مصرفی و انتشار گازهای گلخانه ای در بخش مصرف کود نیتروژن در زراعت سیب زمینی زیاد است، لزوم بررسی و تحقیق جهت کشت های تناوبی و در تناوب با سیب زمینی و همچنین استفاده از گیاهان تثبیت کننده نیتروژن در راستای مدیریت اکولوژیک در مزارع تولید این محصول، آشکار می گردد.

این آزمایش به منظور بررسی مقایسه الگوهای مختلف کشت مخلوط ردیفی نخود (Cicer arietinum L. ) و جو (Hordeum vulgare L. ) تحت تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و 24 تیمار در مزرعه ای واقع در آذربایجان غربی-شهرستان نقده در سال زراعی 1393-1392 به اجرا در آمد. عامل اول شش نوع الگوی کاشت شامل کشت خالص نخود، کشت خالص جو، کشت مخلوط 1 ردیف جو+ 1 ردیف نخود، 2 ردیف جو+ 2 ردیف نخود، 4ردیف جو+ 2ردیف نخود و 2 ردیف جو+ 4 ردیف نخود و عامل دوم چهار سطح کود شامل عدم کاربرد کود (شاهد)، 100% کود شیمیایی (NP)، کود زیستی (ازتو بارور 1+ فسفاته بارور 2) و 50% کود شیمیایی+ کود زیستی بود. نتایج در مورد گیاه نخود نشان داد که بیشترین عمکرد دانه از کشت خالص با 75/220 گرم در متر مربع و کمترین عملکرد دانه با میانگین 91/78 گرم در متر مربع مربوط به الگوی کشت یک ردیف جو+ یک ردیف نخود بود. بین تیمارهای کودی مورد استفاده بیشترین عملکرد دانه و بیولوژیک نخود از تیمار تلفیقی کود شیمیایی+ کود زیستی و کمترین عملکرد از تیمار عدم مصرف کود به دست آمد. نتایج نشان داد که بیشترین عمکرد دانه جو (12/414 گرم در متر مربع) از کشت خالص و کمترین عملکرد دانه (66/206 گرم در متر مربع) مربوط به الگوی کشت یک ردیف جو+ یک ردیف نخود بود. در بررسی تیمارهای کودی بیشترین و کمترین عملکرد دانه و بیولوژیک به ترتیب از تیمار تلفیقی کود شیمیایی+ کود زیستی و شاهد به دست آمد. کشت مخلوط 2 ردیف جو+ 2 ردیف نخود در شرایط کاربرد کود شیمیایی بیشترین (34/1) میزان نسبت برابری زمین کل را در بین الگوهای مختلف کشت مخلوط به خود اختصاص داد که معادل 34 درصد افزایش در بهره وری استفاده از زمین نسبت به کشت خالص دو گونه بود با توجه به اهداف کشاورزی پایدار با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه مصرف نهاده های شیمیایی، تیمار عدم کاربرد کود و کود دهی تلفیقی برای نسبت 2 ردیف جو+ 2 ردیف نخود مناسب و قابل توجیه است.

جبران عنصر نیتروژن از طریق مصرف کودهای شیمیای باعث به هم خوردن تعادل شیمیایی خاک، شستشوی سریع تر آن و آلودگی بیشتر منابع آبی می شود که در نهایت کاهش کارایی مصرف نیتروژن را در پی دارد. به منظور ارزیابی کارایی جذب و مصرف نیتروژن در ارقام گندم، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط آب و هوایی کرمانشاه در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کود نیتروژن (90، 180، 300 و 360 کیلوگرم اوره در هکتار) در قالب عامل اصلی و ارقام گندم پارسی، زارع، پیشگام و اروم در قالب عامل فرعی بود. صفات مورد ارزیابی شامل عملکرد ماده خشکل کل، عملکرد دانه، درصد نیتروژن زیست توده و کارایی جذب، تبدیل و مصرف نیتروژن بود. نتایج نشان داد که رقم پیشگام در مقایسه با سایر ارقام از ویژگی های اکوفیزیولوژیک بهتری در شرایط تیمارهای مصرف کود نیتروژن برخوردار بود. صرف نظر از ارقام گندم، با افزایش میزان کاربرد کود اوره از 90 به 360 کیلوگرم در هکتار، عملکرد ماده خشک کل (94/65 درصد) و عملکرد دانه (06/73 درصد) افزایش یافت. رقم پیشگام نسبت به سایر ارقام از عملکرد دانه بیشتری (37/37 درصد) برخوردار بود. بالاترین عملکرد دانه در رقم پیشگام (8950 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 360 کیلوگرم اوره در هکتار و پایین ترین آن در رقم اروم (1264 کیلو گرم در هکتار) و شرایط کودی 90 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. نتایج نشان داد بیشترین کارایی جذب نیتروژن در پایین ترین سطح کودی برای رقم زارع (70/0 کیلوگرم نیتروژن بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) و کمترین آن در بالاترین سطح کودی برای رقم اروم (26/0 کیلوگرم نیتروژن بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) بدست آمد. بیشترین کارایی تبدیل نیتروژن در رقم پیشگام (59 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن) در شرایط 90 کیلوگرم اوره در هکتار و کمترین آن در رقم اروم (37 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن) در شرایط 360 کیلوگرم اوره در هکتار مشاهده شد. رقم پیشگام در شرایط 90 کیلوگرم اوره در هکتار بیشترین (36 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) و رقم اروم در شرایط 360 کیلوگرم اوره در هکتار کمترین (10 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) کارایی مصرف نیتروژن را داشت.

ترسیب کربن به معنای افزایش دائمی ذخیره کربن در خاک، ماده گیاهی یا آب بوده و خاک به عنوان بزرگ ترین مخزن کربن در بوم نظام های خشکی دنیا، نقش مهمی در چرخه جهانی کربن دارد. هدف این مطالعه، مدل سازی رابطه سرعت تجزیه بقایای گیاهان زراعی با رژیم های رطوبتی خاک و نسبت کربن به نیتروژن بقایا و نیز محاسبه میزان کربن قابل ترسیب در کشت آبی پنج محصول زراعی عمده در ایران بود. به همین منظور تجزیه بقایای گیاهی گندم (Triticum aestivum L. )، ذرت (Zea mays L. )، کلزا (Brassica napus L. )، پنبه (Gossypium herbaceum L. )، سویا (Glycine max L. ) در رژیم های مختلف رطوبتی خاک طی 390 روز انکوباسیون مورد مطالعه قرار گرفت و از داده های حاصله برای مدل سازی تجزیه بقایا استفاده گردید. همچنین محاسبه میزان کربن قابل ترسیب در این محصولات در پنج سال زراعی بر اساس عملکرد، شاخص برداشت و نسبت اندام های هوایی به ریشه در سه سناریوی بازگشت کامل بقایا، بازگشت 50 درصد بقایا و حذف کامل بقایای اندام های هوایی و سه سناریوی رطوبتی 100، 60 و 30 درصد ظرفیت مزرعه انجام شد. مقایسه میزان کربن قابل ترسیب در استان های مختلف نشان داد که در کشت گندم: استان های کرمانشاه و سیستان و بلوچستان، ذرت: قزوین و خراسان جنوبی، کلزا: اصفهان و بوشهر، پنبه: آذربایجان شرقی و هرمزگان، سویا: اردبیل و آذربایجان شرقی به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار کربن قابل ترسیب را دارا بودند. با افزایش میزان رطوبت از 30 به 60 و 100 درصد ظرفیت مزرعه و همچنین با کاهش درصد برگشت بقایا به خاک از 100 به 50 درصد و حذف کامل بقایا، میزان کربن قابل ترسیب در خاک همه محصولات مورد مطالعه کاهش یافت. در بین محصولات مورد مطالعه، ذرت و سویا به ترتیب از بالاترین و پایین ترین میزان کربن قابل ترسیب برخوردار بودند. همچنین، در بین استان های مختلف از نظر مجموع کربن قابل ترسیب محصولات مورد مطالعه، استان اردبیل بیشترین و استان سیستان و بلوچستان کمترین مقدار کربن قابل ترسیب در خاک را دارا بودند.

به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف آب آبیاری و مدیریت تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی بر عملکرد و اجزاء عملکرد دانه گیاه علف قناری (Phalaris canariensis L. )، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. رژیم های مختلف آبیاری در سه سطح (60، 80 و 100 درصد نیاز آبی) در کرت های اصلی و تیمار های کودی در شش سطح (کود شیمیایی (200 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره و 150 کیلوگرم در هکتار از منبع سوپر فسفات تریپل)، کود ورمی کمپوست (6 تن در هکتار)، کود دامی (30 تن در هکتار)، کود شیمیایی+کود ورمی کمپوست، کود شیمیایی+کود دامی و شاهد) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد سطوح مختلف آب آبیاری اثر معنی داری بر روی تمامی صفات مورد بررسی به جز شاخص برداشت داشت. ارتفاع، تعداد پنجه، تعداد سنبله، تعداد دانه و وزن دانه در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، پروتئین دانه و عملکرد پروتئین دانه به طور معنی داری تحت تأثیر تیمار های کودی قرار گرفتند. اثر متقابل رژیم های مختلف آبیاری و تیمار های کودی اثر معنی داری بر صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه در بوته داشت. بیشترین ارتفاع بوته در تیمار آبیاری 80 درصد نیاز آبی + کود ورمی کمپوست و بیشترین تعداد پنجه در بوته در تیمار آبیاری 100 درصد نیاز آبی+کود ورمی کمپوست مشاهده شد. همچنین در تیمار آبیاری100 درصد نیاز آبی و 80 درصد نیاز آبی بیشترین تعداد دانه در بوته و بیشترین عملکرد بیولوژیک مشاهده شد. تعداد دانه در بوته و عملکرد بیولوژیک در تیمار مصرف کود دامی و کود ورمی کمپوست بیشترین مقدار را دارا بودند. تیمار های کود دامی و ورمی کمپوست نسبت به تیمار کود شیمیایی و شاهد عملکرد بهتری داشتند. در مجموع اکثر صفات مورد مطالعه تیمار آبیاری 100 درصد نیاز آبی تفاوت معنی داری با آبیاری 80 درصد نیاز آبی نداشت و مصرف کود آلی نیز تأثیر مناسب تری بر رشد و عملکرد گیاه بر جای گذاشت.

به منظور تفکیک سهم عوامل به نژادی و به زراعی و ارزیابی روند تغییرات آنها داده های تولید، سطح زیر کشت و عملکرد گندم (. Triticum aestivum L) آب کشور در طی دوره 40 ساله 90-1350 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. میزان تولید گندم در طی این دوره با متوسط رشد سالانه حدود 8 درصد 25/3 برابر شده درحالی که میانگین رشد سطح زیر کشت تا پایان دهه 70 در حدود 8/2 درصد در سال بوده و در طی دهه 80 بطور متوسط سالانه 1 درصد کاهش یافته است. عملکرد گندم نیز بطور متوسط سالانه 58 کیلوگرم در هکتار (5/3 درصد در سال) افزایش داشته است البته نتایج نشان داد که نوسان سالانه آب و هوایی در طی دوره تحت بررسی باعث شده تا نرخ رشد عملکرد 21 درصد کمتر از مقدار قابل حصول آن باشد. در طی این دوره 40 ساله میانگین سهم عملکرد و سطح زیر کشت در تولید به ترتیب 56 و 44 درصد بوده و برآورد می شود که در دهه 90 سهم عملکرد تا 70 درصد افزایش یابد. پتانسیل ژنتیکی عملکرد ارقام گندم در فاصله سال های 90-1347 سالانه در حدود 57 کیلوگرم در هکتار افزایش یافته که معادل 18/1 درصد در سال می باشد. بر اساس نتایج این تحقیق در طی دوره تحت بررسی 8/34 درصد از رشد سالانه عملکرد گندم آبی کشور مربوط به عوامل به نژادی (اصلاح ارقام) و بقیه مربوط به عملیات به زراعی بوده است. سهم کودهای شیمیایی نیتروژنی و فسفره در رشد عملکرد گندم به ترتیب 4/25 و 8/8 درصد برآورد شد و سایر عملیات به زراعی سهمی معادل 31 درصد در افزایش سالانه عملکرد گندم کشور داشتند. البته سهم عوامل به نژادی و به زراعی در طی این دوره 40 ساله متغیر بوده و بالاترین سهم عوامل ژنتیکی و کودهای شیمیایی در عملکرد مربوط به دهه 70 می باشد.

دو فاکتور مهم حفاظت از تنوع زیستی کمی سازی و پایش مداوم آن می باشد. در این راستا استفاده از شاخص های رایج تنوع زیستی مانند شاخص تنوع شانون و سیمپسون به تنهایی نمی تواند تغییرات ایجاد شده در تنوع زیستی را از تمامی جوانب بررسی نماید. به همین جهت استفاده همزمان از شاخص های رایج تنوع زیستی و شاخص های عدم دستخوردگی می تواند راه حلی مناسب برای شناخت دقیق تر این تغییرات در پراکنش جمعیتی گونه ها و یا تعداد گونه های حاضر درون یک بوم نظام باشد. هدف از انجام این مطالعه بررسی و ارزیابی طولانی مدت تنوع زیستی کشاورزی با استفاده از دو گروه شاخص رایج تنوع زیستی و عدم دستخوردگی در بوم نظام های زراعی سه استان خراسان شمالی، جنوبی و رضوی با استفاده از داده های طولانی مدت سطح زیر کشت شهرستان های استان در بازه زمانی 1983 الی 2008 میلادی (1362-1387) بود. نتایج حاصل از برآورد دو شاخص غنای گونه ای و شاخص تنوع شانون روند رو به رشد تنوع زیستی کشاورزی را در اکثر مناطق استان نشان داد، اگر چه شاخص تنوع شانون روند رو به کاهش را در برخی از شهرستان های این استان ها مانند تربت حیدریه، فاروج و جاجرم نشان داد و از سوی دیگر، نتایج حاصل از برآورد شاخص عدم دستخوردگی روند رو به کاهش را نسبت به پنج ساله مبنا (طی سال-های 1983-1988 میلادی) نشان داد، از این نتایج استنباط می گردد که الگوی کشت گونه های زراعی در این مناطق تغییر یافته و برخی از گونه های بومی و قدیمی توسط گونه های جدیدالورود جایگزین شده اند و این امر سبب شده این گونه ها به عنوان گونه های فراموش شده معرفی گردند و با غالبیت گونه های جدید، بوم نظام های زراعی این مناطق به طور گسترده ای به سمت نظام های کشت فشرده در حال گذار می باشند.

این مطالعه به منظور بررسی اثر کشت مخلوط غلات و سطوح کاربرد کود نیتروژن بر محتوای نیتروژن و عناصر کم مصرف علف های هرز و عملکرد گیاه زراعی انجام شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل سیستم های مختلف کشت مخلوط ردیفی غلات (پنج نسبت کشت مخلوط گندم (Triticum aestivum L. ): تریتیکاله (X Triticosecale wittmack) و چهار نسبت کشت مخلوط جو (Hordeum vulgare L. ): تریتیکاله) و دو سطح کود نیتروژن (100 و 200 کیلوگرم در هکتار) بودند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب در سال 92-93انجام شد. در این آزمایش صفات محتوای نیتروژن و عناصر کم مصرف اندام هوایی علف های هرز و عملکرد دانه گیاه زراعی بررسی شد. کمترین محتوای نیتروژن اندام هوایی علف های هرز مربوط به تیمار تک کشتی تریتیکاله با 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بود. کمترین محتوای آهن و منگنز اندام هوایی علف های هرز نیز در تیمارهای 25 درصد گندم: 75 درصد تریتیکاله و 50 درصد جو: 50 درصد تریتیکاله با 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بدست آمد. علف های هرزی که در تک کشتی جو رشد کردند دارای کمترین محتوای روی در بافت اندام های هوایی خود بودند و افزایش مقدار کود نیتروژن منجر به افزایش محتوای روی در آن ها گردید. کمترین محتوای مس در اندام هوایی علف های هرز در سیستم 50 درصد جو: 50 درصد تریتیکاله با سطح کود 100 کیلوگرم نیتروژن بدست آمد. بیشترین عملکرد دانه نیز مربوط به تیمار 50 درصد جو: 50 درصد تریتیکاله با 200 کیلوگرم نیتروژن بود. نتایج این مطالعه می-تواند برای مدیریت اکولوژیک علف های هرز از طریق مدیریت عناصر غذایی کم مصرف و همچنین بهبود عملکرد پایدار گیاه زراعی مورد استفاده قرار گیرد.

با توجه به قرار گرفتن ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک جهان، توجه به اثرات تنش رطوبتی بر رشد گیاه چغندرقند ضروری به نظر می رسد. اسید هیومیک می تواند به طور مستقیم، اثرات مثبتی بر رشد گیاه بگذارد. رشد قسمت هوایی و ریشه گیاه چغندرقند (Beta vulgaris L. ) توسط اسید هیومیک تحریک می شود، ولی اثر آن روی ریشه، برجسته تر است، حجم ریشه را افزایش داده و باعث اثربخشی سیستم ریشه می گردد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهرکرد با عرض جغرافیایی 32 درجه و 21 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 50 درجه و 49 دقیقه شرقی و ارتفاع 2050 متر از سطح دریا در سال 1394 انجام شد. تیمارها شامل چهار سطح مختلف تنش خشکی شامل حفظ رطوبت خاک در حد 100 % ظرفیت زراعی (بدون تنش)، حفظ رطوبت خاک در حد 85 % ظرفیت زراعی (تنش ملایم)، حفظ رطوبت خاک در حد 70 % ظرفیت زراعی (تنش متوسط) و حفظ رطوبت خاک در حد 45 % ظرفیت زراعی (تنش شدید) به عنوان عامل اصلی و کاربرد چهار سطح مختلف اسید هیومیک به صورت پودر HUMAX95%-WSG (شرکت بازرگان کالا) به نسبت های صفر، 2، 4 و 6 کیلوگرم در هکتار) ) به صورت محلول پاشی در سه مرحله شامل مرحله چهار برگی، هشت برگی (پس از وجین) و شانزده برگی (پس از دومین مرحله خاک دهی) به عنوان عامل فرعی، اجرا شد. وزن شاخساره از ابتدای اندازه گیری ها روند افزایشی داشت ولی محدودیت آب باعث کاهش شیب افزایش وزن شاخساره شد و این کاهش شیب باعث شد تا در نهایت در تیمارهای تنش خشکی، حداکثر وزن شاخساره نسبت به تیمار شاهد، کاهش یافت. در همه سطوح آبیاری و غلظت های اسید هیومیک، شاخص سطح برگ تا اواسط فصل رشد روند افزایشی داشت و پس از آن نسبت به نیمه اول فصل رشد با شیبی ملایم تر، شروع به کاهش کرد. کاربرد اسید هیومیک باعث افزایش عملکرد ریشه شد و با افزایش مقدار اسید هیومیک، عملکرد ریشه نیز روند افزایشی نشان داد به نحوی که در هر سطح تیمار آبیاری، بیشترین عملکرد ریشه از تیمار 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و کمترین عملکرد ریشه از تیمار عدم کاربرد اسید هیومیک به دست آمد. کاهش آب مصرفی در تیمارهای 85، 70 و 45 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب باعث کاهش 5/0، 5/0 و 3/1 درصدی محتوای قند نسبت به تیمار شاهد شد. همچنین کاربرد 2 و 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک به ترتیب باعث 1/0 و 5/1 درصد کاهش محتوای قند شد، در حالی که کاربرد 4 کیلوگرم اسید هیومیک تأثیری بر محتوای قند نداشت. کاربرد اسید هیومیک باعث افزایش عملکرد ریشه شد به نحوی که در تیمارهای کاربرد 2، 4 و 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک، نسبت به تیمار عدم استفاده اسید هیومیک، عملکرد ریشه به ترتیب 6/41، 8/84 و 5/110 درصد افزایش نشان داد. کاربرد 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک در زراعت چغندرقند قابل توصیه می باشد.

به منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ Piriformospora indica بر جذب و کارآیی مصرف نور سویا (Glycine max (L. ) Merr. ) تحت شرایط تنش کم آبی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در دو سال 1393 و 1394 اجرا شد. عامل اصلی آبیاری در سه سطح (آبیاری پس از 60، 90 و 120 میلی متر تبخیر آب از تشت تبخیر) و عامل فرعی کاربرد قارچ P. indica در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح با قارچ) بود. صفات مورد بررسی شامل شاخص سطح برگ، ماده خشک، جذب تشعشع، کارآیی مصرف نور و عملکرد دانه بود. در هر دو سال زراعی با اعمال تنش کم آبی، سطح برگ و تجمع ماده خشک، کاهش یافت. کاربرد قارچ در سطوح مختلف آبیاری، سبب افزایش سطح برگ و تجمع ماده خشک شد. بیشترین مقدار کارآیی مصرف نور (75/1 و 85/1 گرم بر مگاژول به ترتیب در سال اول و دوم) در گیاهان تلقیح شده با قارچ تحت شرایط عدم تنش کم آبی و کمترین مقدار آن (10/1 و 15/1 گرم بر مگاژول به ترتیب در سال اول و دوم) در گیاهان تلقیح نشده تحت شرایط تنش شدید کم آبی به دست آمد. تنش شدید کم آبی، عملکرد دانه سویا را به میزان 20/57 درصد کاهش داد. قارچ P. indica، در شرایط عدم تنش، تنش متوسط و تنش شدید کم آبی، عملکرد دانه سویا را به ترتیب 67/13، 85/22 و 14/22 درصد در مقایسه با عدم تلقیح، افزایش داد. نتایج نشان دهنده تأثیر مثبت قارچ P. indica در سطوح مختلف آبیاری بر شاخص سطح برگ، ماده خشک، جذب و کارآیی مصرف نور سویا بود، به طوری که کاربرد قارچ منجر به کاهش اثرات تنش و بهبود عملکرد سویا تحت شرایط تنش کم آبی گردید.

با توجه به وابستگی شدید تاریخ مناسب گندم دیم (Triticum aestivum L. )به وقوع بارش های پاییزه و نوسان آن در سال های مختلف، پژوهش حاضر با هدف برآورد تاریخ مناسب کشت گندم دیم در استان گلستان با استفاده از داده-های بارش روزانه 57 ایستگاه هواشناسی در دوره آماری مشترک 1395-1370 در پنج سطح احتمال وقوع 25، 50، 75، 85 و 95 درصد انجام شد. تاریخ کشت بر اساس وقوع اولین بارش برابر و بیشتر از 25 میلی متر طی یک دوره 10 روزه متوالی در ماه آذر انتخاب گردید. به منظور بررسی صحت نتایج و اعتبارسنجی نتایج، از یافته-های پژوهش های مختلف که در مقیاس مزرعه در استان گلستان انجام شده بود، استفاده شد. نتایج نشان داد که تاریخ مناسب کشت گندم دیم در نیمه جنوبی استان زودتر از نیمه شمالی می باشد. سطح احتمال بر تاریخ کشت تأثیر معنی-دار داشت، ولی اثر ایستگاه بر آن معنی دار نبود. اختلاف آماری بین تمام سطوح احتمال وقوع معنی دار بود به طوری که سطح احتمال 25 و 95 درصد به ترتیب نشان دهنده زودترین و دیرترین تاریخ مناسب کشت گندم در استان گلستان بود. در ایستگاه های مختلف استان، تاریخ کشت مناسب گندم دیم با احتمال وقوع 25 درصد بین اول تا 10 آذر، با احتمال وقوع 50 درصد بین اول تا 22 آذر، با احتمال وقوع 75 درصد بین 3 آذر تا 13 دی، با احتمال وقوع 85 درصد بین 11 آذر تا 25 دی و با احتمال وقوع 95 درصد بین 21 آذر تا 30 دی قرار داشت. با افزایش سطح احتمال پنجره تاریخ کشت در سطح استان طولانی تر گردید به گونه ای که اختلاف تاریخ کشت مناطق مختلف استان در سطح احتمال 25 درصد 10 روز و در سطح احتمال 95 درصد 40 روز ه دست آمد. بر اساس نتایج، کاهش اندک ریسک زراعت (افزایش احتمال وقوع بارش مناسب از 25 به 50 درصد) با تأخیر تاریخ کشت گندم به مدت چند روز امکان پذیر است در حالی است که کاهش بیشتر ریسک زراعت (افزایش احتمال وقوع بارش مناسب به 75، 85 و 95 درصد) از طریق تأخیر تاریخ کشت به میزان چند دهه مقدور خواهد بود. صحت سنجی و اعتبارسنجی نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش های مزرعه ای و میدانی، ضمن تائید دقت قابل قبول پیش بینی تاریخ مناسب کشت بر اساس معیار معرفی شده، نشان داد که کشاورزان استان با درک صحیح از نقش بارش پاییزه در استقرار بوته و عملکرد محصول، تاریخ کشت گندم را با سطح احتمال بالایی درست انتخاب می نمایند.

جهت بهینه سازی نسبت و آرایش کاشت در مخلوط جو و شبدر آزمایشی بصورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار درسال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. آرایش کاشت در پنج سطح (مخلوط ردیفی 1: 1(M1)، مخلوط ردیفی 2: 2 (M2)، مخلوط نواری 3: 3 (M3)، مخلوط نواری 4: 4 (M4) و مخلوط درهم (M5)) بعنوان کرت اصلی و نسبت کاشت نیز در پنج سطح (مخلوط افزایشی 50% شبدر + 100% جو (R5)، مخلوط افزایشی 25% شبدر + 100% جو (R4)، مخلوط جایگزینی 50% جو + 50% شبدر(R3) همرا با جو خالص (R2) و شبدر خالص (R1)) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش حاکی از تاثیر معنی دار (P<0. 01) آرایش و نسبت کاشت بر وزن خشک علوفه وهمچنین عملکرد پروتئین بود. بیشترین وزن خشک علوفه از کشت جو خالص (14731 کیلوگرم در هکتار) و مخلوط درهم (12857. 9 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. بیشترین عملکرد پروتئین نیز از نسبت کاشت جو خالص (1962. 2 کیلوگرم در هکتار) و آرایش کاشت مخلوط درهم (1584. 38 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. اثر آرایش کاشت بر نسبت برابری زمین معنی دار نبود ولی نسبت کاشت بر نسبت برابری زمین تاثیرمعنی دار داشت (P<0. 01). بیشترین نسبت برابری زمین متعلق به نسبت کاشت R5 (1. 28) و آرایش کاشت M4 (1. 23) بود. تاثیر آرایش و نسبت کاشت بر ضریب ازدحام نسبی (K) معنی دار نبود ولی بیشترین مقدار ضریب ازدحام نسبی متعلق به نسبت کاشت R4 (35. 33) وکمترین مقدار متعلق به R5 (23. 24-) بود. اثر آرایش و نسبت کاشت بر شاخص تهاجم معنی دار بود، منفی شدن شاخص تهاجم شبدربیانگر مغلوب بودن شبدر در کشت مخلوط بوده و همانگونه که آشکار شد جو دارای قابلیت رقابتی بیشتر برای تسخیر منابع در کشت مخلوط بود. شاخص های اقتصادی کاهش عملکرد واقعی (AYL) وسودمندی اقتصادی (IA) بیانگر مزیت کشت مخلوط جو و شبدرنسبت به حالت تک کشتی بوده بطوریکه بیشترین سودمندی اقتصادی در نسبت کاشت مخلوط R4 (7262833 ریال) و آرایش کاشت مخلوط M4 (4974840 ریال) حاصل گردید.

یکی از راهکارهای افزایش ثبات، ایجاد تنوع از طریق به کارگیری نظام های چندکشتی است. در این رابطه، کشت مخلوط به عنوان ابزاری سودمند جهت ارتقاء بهره برداری از منابع زیست محیطی موجود، در مقایسه با بوم نظام های زراعی تک کشتی مطرح است. بدین منظور، پژوهشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 8 تیمار و سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمارها شامل کشت خالص کلزا (با تراکم های 60 و 80 بوته در متر مربع) و نخود (با تراکم های 30 و 40 بوته در متر مربع) و کشت های مخلوط 30 بوته نخود+ 60 بوته کلزا، 30 بوته نخود+ 80 بوته کلزا، 40 بوته نخود+ 60 بوته کلزا و 40 بوته نخود+ 80 بوته کلزا بودند. صفات سرعت فتوسنتز، عملکرد دانه، اجزای عملکرد، شاخص کلروفیل، درصد و عملکرد روغن و پروتئین و شاخص نسبت برابری زمین اندازه گیری و ارزیابی شد. نتایج نشان داد که شاخص کلروفیل و درصد پروتئین کلزا در کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص بود ولی بیشترین سرعت فتوسنتز هر دو گونه گیاهی در کشت خالص مشاهده شد. بیشترین عملکرد دانه کلزا (7/370 گرم در متر مربع) از تراکم 80 بوته کلزا در کشت خالص بدست آمد ولی این تیمار با کشت خالص 60 بوته کلزا اختلاف معنی دار نداشت. همچنین، کشت خالص نخود نسبت به کشت مخلوط آن، عملکرد دانه بیشتری داشت. علی رغم کاهش عملکرد دانه کلزا و نخود در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص، شاخص نسبت برابری زمین سودمندی کشت مخلوط را تأیید کرد، به نحوی که در تمام تیمارهای کشت مخلوط نسبت برابری زمین بالاتر از یک بود و بیشترین مقدار این شاخص (46/1) در کشت مخلوط 30 بوته نخود با 60 بوته کلزا مشاهده شد. لذا چنین می توان استنباط کرد که کشت مخلوط کلزا با نخود دارای برتری نسبی در مقایسه با کشت خالص بود و کارایی استفاده از زمین را افزایش داد.

بررسی واکنش ارقام مختلف کلزا (Brassica napus L. ) به عوامل محیطی یکی از اصول اساسی برنامه ریزی کشور برای حصول حداکثر عملکرد کمی و کیفی است. تغییر تاریخ کاشت و خشکی از جمله عواملی است که با تغییر طول دوره رویشی و زایشی بر عملکرد محصولات زراعی تأثیر می گذارد. به منظور بررسی واکنش چهار رقم جدید کلزا به اثر تاریخ کاشت های مختلف و تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و عملکرد، آزمایشی به صورت طرح فاکتوریل اسپیلیت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه کرج و در سال زراعی 91-1390 انجام شد. تاریخ کاشت در دو سطح تاریخ کاشت معمول و تاریخ کاشت تأخیری، آبیاری در دو سطح آبیاری معمول و قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد در کرت اصلی و چهار رقم Agamax، Trapper، Smilla و Makro در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد کلیه خصوصیات مورد بررسی به جز شاخص برداشت، تحت تأثیر معنی دار تاریخ کاشت، تنش خشکی و رقم قرار گرفتند (P≤ 0. 05). اثر متقابل تاریخ کاشت در آبیاری در صفات کربوهیدرات های محلول، ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته و درصد روغن معنی دار گردید. همچنین اثر سه گانه نیز تنها در غلظت کربوهیدرات های محلول برگ معنی دار شد. کاشت تأخیری و قطع آبیاری سبب افزایش کربوهیدرات های محلول و کاهش غلظت کلروفیل برگ شد. همچنین اجزاء عملکرد کلزا نیز در اثر تأخیر در کاشت و قطع آبیاری کاهش یافت که در نهایت موجب کاهش عملکرد دانه و روغن کلزا شد. در بین ارقام مورد بررسی، دو رقم Trapper و Agamax با اختلاف ناچیزی نسبت به یکدیگر دارای عملکرد بهتری نسبت به دو Smilla و Makro بودند. تنش آبیاری آخر فصل همزمان با تاخیر در کاشت باعث کاهش اجزاء عملکرد و افزایش غلظت کربوهیدرات های محلول شد. عدم معنی دار بودن اثر متقابل ارقام در تاریخ کاشت برای عملکرد دانه و روغن مبین آن است که کاهش عملکرد ارقام، ناشی از تأخیر در تاریخ های کاشت از روند مشابهی برخوردار بوده است.

کمی سازی خلاء عملکرد برنج (Oryza sativa L. ) برای دانستن امکان رسیدن به عملکرد بالاتر و برنامه ریزی های مناسب ضرورت دارد. بنابراین، این پژوهش با هدف مستندسازی فرآیند تولید و برآورد خلاء عملکرد برنج مرتبط با مدیریت زراعی ارقام اصلاح شده برنج در منطقه نکا واقع در استان مازندران انجام شد. به این منظور در این پژوهش کلیه عملیات مدیریتی انجام شده از مرحله تهیه بستر بذر تا برداشت در 100 مزرعه از طریق مطالعات میدانی طی سال های 1394 و 1395 ثبت شد. نتایج نشان داد که از حدود 150 متغیر مورد بررسی، مدل نهایی با هشت متغیر مستقل انتخاب شد. در مدل عملکرد، متوسط و حداکثر عملکرد به ترتیب 7194 و 9241 کیلوگرم در هکتار تخمین زده شد. متوسط و حداکثر عملکرد مشاهده شده در مزرعه نیز برابر 7178 و 8200 کیلوگرم در هکتار بود. کل خلاء عملکرد تخمین زده شده برابر 2047 کیلوگرم در هکتار بود. میزان افزایش عملکرد مربوط به متغیرهای تناوب زراعی و بذر گواهی شده به ترتیب برابر 111 و 141 کیلوگرم در هکتار بود. مقدار افزایش عملکرد مربوط به اثر کود سرک و پتاسیم مصرفی نیز به ترتیب برابر 327 و 674 کیلوگرم در هکتار معادل 16 و 33 درصد از کل خلاء عملکرد بود. همچنین، میزان افزایش عملکرد مربوط به متغیر مصرف نیتروژن بعد از گلدهی و محلول پاشی ریزمغذی ها به ترتیب برابر 324 و 214 کیلوگرم در هکتار معادل 16 و 10 درصد از کل خلاء عملکرد بود. میزان خسارت عملکرد ناشی از دو متغیر پیش کاشت کلزا و تاریخ بذرپاشی در خزانه به ترتیب برابر دو و 11 درصد از کل افزایش عملکرد (34 و 223 کیلوگرم در هکتار) بود. بنابراین، بر اساس برازش رابطه بین عملکرد مشاهده شده و عملکرد پیش بینی شده می توان بیان کرد که دقت مدل (معادله تولید) مناسب بوده و می تواند برای برآورد میزان خلاء عملکرد و تعیین سهم هر یک از متغیرهای محدود کننده عملکرد به کار گرفته شود. لذا، مدیریت زراعی هشت متغیر وارد شده در معادله تولید در مزارع کشاورزان می تواند منجر به افزایش عملکرد و کاهش خلاء عملکرد شود.

به منظور بررسی اثر سیستم های مختلف خاک ورزی و مدیریت تغذیه ای بر گیاه ذرت سینگل کراس 704 (Zea mays L. )، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سال 95-1394 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سیستم های خاک ورزی در دو سطح (مرسوم و کم خاک ورزی) به عنوان عامل اصلی و مدیریت تغذیه ای در هفت سطح شامل (شاهد، کود شیمیایی، کود دامی، بیوچار، کود شیمیایی + دامی، کود شیمیایی + بیوچار و کود دامی + بیوچار) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که مدیریت تغذیه ای اثر معنی داری بر عناصر غذایی، پروتئین دانه، ویژگی های بلال، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت داشت. کمترین و بیشترین نیتروژن دانه، وزن بلال، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به ترتیب مربوط به شاهد و کود شیمیایی بود. کود شیمیایی + دامی نیتروژن دانه، وزن بلال، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه را به ترتیب 89/13، 19/56، 04/47 و 41/60 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. همچنین کود شیمیایی + بیوچاربه ترتیب باعث افزایش 81/14، 78/52، 69/42 و 32/56 درصدی نیتروژن دانه، وزن بلال، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه نسبت به شاهد شد. کود شیمیایی + دامی و کود شیمیایی + بیوچار با کود شیمیایی تفاوت معنی داری را نشان ندادند. همچنین بین دو سطح خاک ورزی مرسوم و کم خاک ورزی اختلاف معنی داری در عناصر غذایی، پروتئین دانه، ویژگی های بلال، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت مشاهده نشد. بنابراین می توان به منظور جلوگیری از اثرات مخرب خاک ورزی مرسوم و آلایندگی خاک های اراضی زراعی به کود شیمیایی نیتروژن و حفظ کیفیت و سلامت خاک، استفاده از کم خاک ورزی به همراه کود شیمیایی + دامی و کود شیمیایی + بیوچار را توصیه نمود.

به منظور بررسی تأثیر تنظیم کننده های زیستی بر صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و ترکیبات اسانس گیاه داروییAmmi visnaga (L. ) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دانشگاه زابل در سال زراعی 94-1393 انجام گرفت. تیمارهای استفاده شده در این پژوهش شامل اسید سالیسیلیک، اسید سینامیک و اسید بنزوئیک با سه سطح 5، 10 و 20 میلی گرم بر لیتر و اسید آمینه های فنیل آلانین و تیروزین با سه سطح 50، 100 و 200 میلی گرم بر لیتر بودند. نتایج نشان داد که تنظیم کننده های زیستی باعث افزایش میزان صفات مورد بررسی شدند. همچنین تیمار اسید بنزوئیک 20 میلی گرم بر لیتر بیشترین تأثیر را به نسبت سایر تیمارها داشت؛ به طوری که باعث افزایش معنی داری در رشد رویشی (16/46 درصد)، محتوای آب نسبی (17/60 درصد)، رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید، کلروفیل a+ کلروفیل b و (کلروفیل a+ کلروفیل b)/ کارتنوئید به ترتیب 63/77، 6/60، 67/66، 32/73 و 12/19 درصد)، هیدرات های کربن (43/53 درصد)، عملکرد میوه (1/60 درصد) و درصد و عملکرد اسانس (78/72 و 28/32 درصد) به نسبت شاهد شد. نتایج حاصل از این تحقیق بیان داشت که کاربرد تنظیم کننده های زیستی با هدف کاهش مصرف کودهای شیمیایی، در افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی Ammi visnaga و همچنین پایداری تولید و حفظ محیط زیست تأثیر مثبتی داشته است.

یکی از روش های توانمند در جهت ارزیابی پتانسیل عملکرد و دلایل خلأ عملکرد، آنالیز خط مرزی می باشد. پژوهش حاضر به منظور بررسی تعیین عملکرد بهینه و تأثیر احتمالی اجزای وابسته به عملکرد در شالیزارهای برنج (Oryza sativa L. ) دشت فومنات استان گیلان (رقم طارم هاشمی) اجرا شد. جهت توصیف رابطه بین عملکرد و اجزای عملکرد از مدل های دو تکه ای، دندان مانند و درجه دوم استفاده گردید. برای انتخاب مدل برتر از چهار معیار میانگین قدر مطلق خطا، ضریب تبیین، ضرایب رگرسیون خطی ساده و ضریب تغییرات استفاده و پس از انتخاب مدل برتر، خلأ عملکرد، عملکرد بهینه و مقادیر بهینه اجزای عملکرد با استفاده از روش آنالیز خط مرزی محاسبه شدند. در بین مدل های برازش یافته، مدل دوتکه ای برای دو ویژگی تعداد خوشه در متر مربع و وزن صد دانه دارای کمترین RMSE و ضریب تغییرات بوده و به خوبی توانسته به توصیف روند تغییرات بپردازد. علاوه براین، تابع دندان مانند با کمترین RMSE و ضریب تغییرات برای توصیف روند تغییرات ویژگی تعداد دانه پر مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به مدل ها، خلأ عملکرد در دشت فومنات برابر با 63/3 تن در هکتار با میانگین عملکرد بهینه و عملکرد کشاورز به ترتیب برابر با 44/8 و 81/4 تن در هکتار برآورد شد. همچنین، مقادیر بهینه اجزای عملکرد شامل تعداد خوشه در متر مربع، تعداد دانه پر در خوشه و وزن صد دانه (گرم) به ترتیب برابر با 560، 9/83-47 و 18/2 به دست آمد.

پونه (Mentha longifolia L. syn. Mentha sylvestris L. ) گیاه دارویی و معطر ارزشمند متعلق به خانواده نعناعیان می باشد. به منظور بررسی صفات مورفولوژیکی Mentha longifolia L. از 10 رویشگاه در استان فارس و استان خراسان رضوی (سپیدان، بوانات، کوار، کازرون، فسا، تربت حیدریه، مشهد، نیشابور، کاشمر و چناران) در زمان گلدهی، نمونه گیری انجام شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه ها یادداشت برداری و از هر رویشگاه 10 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 19 صفت کمی و کیفی برای هر اکوتیپ بررسی شد. نتایج نشان داد که تنوع قابل ملاحظه ای از نظر خصوصیات مورفولوژیکی در بین اکوتیپ ها وجود داشت. بازده متوسط تولید اسانس پونه در رویشگاه های مشهد 83/1 درصد، کاشمر 8/1 درصد، چناران 87/0 درصد، تربت حیدریه 25/1 درصد، نیشابور 27/1 درصد، سپیدان 75/1 درصد، بوانات 55/1 درصد، کوار 75/1 درصد، کازرون 17/1 درصد، فسا 37/1 درصد تعیین شد. آنالیز همبستگی، وجود همبستگی مثبت و معنی داری بین برخی صفات مهم همچون ارتفاع گیاه با تعداد ساقه فرعی (r=0. 5)و تعداد گل (r= 0. 59) را نشان داد. تجزیه به عامل ها نشان داد که صفاتی همچون طول برگ، عرض برگ و نوک پهنک با قرار گرفتن در مؤلفه اول بیشترین سهم در توجیه تغییرات داده ها را به خود اختصاص داد. تجزیه خوشه ای، جمعیت های مورد مطالعه را در 4 گروه مجزا تقسیم بندی کرد. با توجه به میزان بالای عملکرد اسانس در رویشگاه مشهد، این منطقه می تواند به عنوان رویشگاه مستعد جهت پرورش این گونه به منظور استخراج اسانس معرفی شود.

فستوکا (Festuca sp. ) یک گونه پرکاربرد و با اهمیت جهت مراتع، تعلیف دام و فضای سبز شهری است. اکوتیپ های متعددی از این گونه در ایران رشد می کنند و برای موفقیت در کشت و رشد مناسب آنها در مناطق تحت تنش، اطلاعات کمی در دسترس می باشد. زمستان های سرد از جمله ویژگی های مناطق معتدله در ایران است. از این رو، انتخاب اکوتیپ های متحمل به سرمای فستوکا جهت کشت در این مناطق ضروری است. به این منظور، آزمایشی با هدف ارزیابی تحمل به سرما در اکوتیپهای فتان بلند (Festuca arundinacea L. ) در شرایط مزرعه و کنترل شده به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو شرایط مزرعه و کنترل شده در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 93-1392 انجام شد. در مزرعه عامل اصلی دو تاریخ کاشت پاییزه (15 مهرماه و 15 آبان ماه) و عامل فرعی شامل 23 اکوتیپ جمعآوری شده از نقاط مختلف ایران بود و در شرایط کنترل شده اکوتیپ های فتان کشت شده در زمان های مشابه با مزرعه در معرض چهار دمای شاهد (دمای محیط طبیعی)، 14-، 17-و 20-درجه سانتیگراد) قرار گرفتند. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که اثر متقابل تاریخ کاشت × اکوتیپ بر روز تا سبز شدن، درصد بقاء، عملکرد دانه و زیستتوده معنی دار بود. درصد بقاء اغلب اکوتیپ ها در کشت دوم بیشتر از کشت اول بود، با وجود این در اکثر اکوتیپ های با تأخیر در کشت، روز تا سبز شدن، عملکرد دانه و زیست توده کاهش داشت. در شرایط کنترل شده، اثر تاریخ کاشت × اکوتیپ بر درصد بقاء، سطح سبز و وزن خشک بوته معنی دار بود. با تأخیر در کشت، درصد بقاء در اغلب اکوتیپ ها به طور معنی داری افزایش یافت. تأخیر در کاشت، سبب کاهش وزن خشک در 52 درصد اکوتیپ ها شد. در هر دو شرایط مزرعه و کنترل شده اکوتیپ های اصفهان-ایستگاه قزوه 1375، بروجن، داران، داران-دامنه، گندمان-سناجان، مشهد، ساری، گلستان و قوچان-سیدآباد از نظر درصد بقاء، وزن خشک و عملکرد نسبت به سایر اکوتیپ ها دارای برتری معنی داری بودند و متحمل ترین اکوتیپ ها معرفی شدند.