تولیدات گیاهی
سال:1397 | دوره:41 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر اتوتتراپلوییدی در گیاه بادمجان (Solanum melongenaL. )، بر قابلیت باروری، تعداد روز تا تشکیل میوه، سرعت و درصد جوانه زنی بذر و نشاپذیری؛ آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی برروی چهار رقم کشتزار، یلدا، چاه بلند و پاسارگاد انجام گرفت. در آزمایشی جداگانه و در سه تکرار اندازه گیری درصد و سرعت جوانه زنی در هر رقم و سطح پلوییدی انجام گرفت. بذور تتراپلویید از گیاهان اتوتتراپلویید که با تیمار کلشیسین به دست آمده بودند، تهیه شدند. برای مقایسه صفات بین سطوح مختلف پلوییدی موجود، بذرها در شرایط گلخانه ای در تخته پرورش نشا، کشت شده و درصد و سرعت ظهور گیاهچه محاسبه گردید. با گذر از دوره دانهالی، نشاها به گلخانه با بستر خاکی منتقل شدند. از زمان کشت بذرها در جعبه کاشت، سرعت نمو مراحل مختلف نونهالی (دو برگی شدن، چهار برگی شدن)، اندازه گیری شد. تعداد روز تا تشکیل میوه، خصوصیات بذر و دانهال و سرعت نمو در مراحل دانهالی به طور معنی داری در سطح احتمال 5 درصد تحت تأثیر تغییرات القا شده در تعداد دسته جات کروموزومی بودند. رنگ آمیزی دانه های گرده با استوکارمن به منظور تعیین درصد باروری آن ها نشان داد که با افزایش سطح پلوییدی، قابلیت باروری دانه های گرده در سطح احتمال 5 درصد افزایش می یابد. در تلاش برای تولید گیاهان تری پلویید، هیچ یک از تلاقی های انجام شده بین دو فرم دیپلویید و تتراپلویید موفقیت آمیز نبوده و میوه ای تشکیل نگردید.

شور شدن زمین های مناطق مرکزی ایران سبب محدود شدن کشت و تولید پسته در طی دهه اخیر شده است. در این پژوهش دانهال های پسته قزوینی و اکبری و یک هیبرید بین گونه ای قزوینی × آتلانتیکا تحت تیمار غلظت های کلریدسدیم (صفر، 50، 100 و 150 میلی مولار) در محلول غذایی هوگلند نیم غلظت قرار داده شدند. در انتهای دوره آزمایش، شاخص های رشد، غلظت رنگیزه های فتوسنتزی، شاخص پایداری غشاء، و عناصر معدنی غذایی مورد بررسی قرار گرفتند. تنش شوری به صورت معنی داری رشد گیاهان را محدود نمود. بیشترین و کمترین حجم ریشه و میانگین تعداد برگ به ترتیب در دانهال های پسته اکبری و قزوینی × آتلانتیکا مشاهده شد. سطح برگ دانهال های اکبری در مقایسه با دیگر دانهال ها بیشتر بود. همچنین در اثر تنش شوری غلظت کلروفیل کل، شاخص پایداری غشاء، نسبت کلروفیل به کاروتنوئیدها و شاخص سبزینگی برگ به صورت معنی داری کاهش یافت. به گونه ای که در مقایسه با شاهد، کمترین میزان این شاخص ها در سطح 150 میلی مولار تنش کلریدسدیم مشاهده شد. با افزایش غلظت کلرید سدیم، غلظت سدیم در شاخساره و ریشه به صورت معنی داری افزایش یافت و کاهش معنی داری در غلظت پتاسیم و کلسیم در اندام های گیاه مشاهده گردید. از طرفی در این شرایط، نسبت سدیم به پتاسیم و نسبت سدیم به کلسیم در شاخساره و ریشه دانهال های پسته افزایش یافت. کمترین نسبت سدیم به پتاسیم و کمترین نسبت سدیم به کلسیم در دانهال های قزوینی × آتلانتیکا مشاهده شد. در مجموع، پسته اکبری با توجه به حفظ قدرت رشد، ریزش برگ کمتر و آسیب های محدودتر، متحمل ترین ژنوتیپ معرفی شد.

با توجه به اهمیت دانه های روغنی و به ویژه آفتابگردان، مطالعه توده های بومی از نظر اجزای واریانس ژنتیکی، فنوتیپی و وراثت پذیری صفات دارای اهمیت می باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و وراثت پذیری عملکرد و اجزاء عملکرد دانه در آفتابگردان آجیلی تحت شرایط مختلف آبی، تعداد 56 توده محلی در سه آزمایش جداگانه در قالب طرح لاتیس مستطیل ساده (8 × 7) با دو تکرار در سال زراعی 1391 مورد بررسی قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری شامل سه سطح آبیاری مطلوب (I1)، تنش ملایم (I2) و تنش شدید خشکی (I3) (به ترتیب آبیاری پس از تخلیه 50، 70 و 90 درصد آب قابل استفاده) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تأثیر ژنوتیپ در هر سه شرایط مختلف آبیاری روی اکثر صفات مورد مطالعه معنی دار بود. بیشترین واریانس ژنتیکی در شرایط آبیاری مطلوب به ترتیب در صفات ارتفاع بوته، وزن خشک ساقه و عملکرد بیولوژیک در شرایط تنش ملایم در صفات ارتفاع بوته، قطر طبق و عملکرد بیولوژیک و در شرایط تنش شدید خشکی در صفات قطر ساقه، وزن برگ و عملکرد بیولوژیک مشاهده شد. در هر سه شرایط مختلف آبیاری، وراثت پذیری ارتفاع بوته و عملکرد بیولوژیک از همه صفات بیشتر بود. در شرایط آبیاری مطلوب، متوسط وراثت پذیری عمومی از حداقل 52/0 درصد برای تعداد دانه در طبق تا حداکثر 61/80 درصد برای ارتفاع گیاه متغیر بود. در شرایط تنش ملایم خشکی، حداقل وراثت پذیری (45/26 درصد) مربوط به صفت شاخص کلروفیل و بیشترین مقدار آن (21/76 درصد) مربوط به صفت قطر طبق بود. در شرایط تنش شدید خشکی، بیشترین و کمترین مقدار وراثت پذیری به ترتیب در صفات قطر ساقه (64/83 درصد) و تعداد دانه در طبق (0/0 درصد) مشاهده شد. از بین اجزای عملکرد دانه با توجه به این که وراثت پذیری وزن 1000 دانه در هر سه شرایط مختلف آبیاری در مقایسه با تعداد دانه در طبق بیشتر است انتخاب از طریق وزن 1000 دانه به منظور افزایش عملکرد دانه کارآیی بیشتری خواهد داشت. بنابراین توده های بومی که وزن 1000 دانه بیشتری دارند جهت تولید ارقامی با عملکرد دانه بالا می توان از آن ها در برنامه های به نژادی بهره برداری نمود.

سوسن یکی از مهم ترین گل های بریدنی تجاری می باشد و به علت انسداد آوندی عمرگلجایی کوتاهی دارد. از طرفی استفاده از مواد شیمیایی جهت افزایش عمر پس از برداشت، اثرات منفی بر محیط زیست و سلامتی انسان در بر دارد. در این پژوهش فعالیت ضدقارچی اسانس های 3 گیاه مرزه، لیموترش و آویشن به منظور جایگزینی مواد شیمیایی مورداستفاده در محلول گلجایی بررسی شدند. با روش تقطیر با آب اسانس استخراج و توسط دستگاه GC– MS ترکیبات آن شناسایی گردید. لیمونین ترکیب اصلی اسانس لیموترش و کارواکرول ترکیب اصلی اسانس های آویشن و مرزه بود. این پژوهش به بررسی اثر اسانس های گیاهی مرزه، آویشن، لیموترش و 8-هیدروکسی کینولین سیترات (250 میلی گرم در لیتر) همراه با ساکارز 3 درصد بر عمرگلجایی سوسن پرداخت. در تیمار کنترل از ساکارز 3 درصد استفاده شد. بدین منظور گل های شاخه بریده به مدت 12 ساعت در محلول گلجایی قرارگرفته و سپس به صورت خشک و یا مرطوب (در آب مقطر) بسته بندی شده و در دمای 8 درجه سانتی گراد به مدت 15 روز قرار گرفتند. در ادامه به مدت 10 روز در دمای اتاق نگهداری شدند و پس از آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که استفاده از اسانس ها و 8-هیدروکسی کینولین سیترات نسبت به تیمار شاهد سبب بهبود ویژگی های مثبت و عمرگلجایی گردید. گرچه در بین تیمارها، 8-هیدروکسی کینولین سیترات و اسانس آویشن سبب حفظ بیشتر تعادل آبی گل شاخه بریده گردیدند و علاوه براین سبب جلوگیری از تجزیه کلروفیل، آنتوسیانین، فنول و کربوهیدرات ها شدند. همچنین این دو تیمار سبب حفظ بیشتر پروتئین کل و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی شدند. لذا می توان گفت که اسانس آویشن می تواند جایگزین مناسبی برای ماده شیمیایی 8-هیدروکسی کینولین سیترات در محلول نگهداری گل ها باشد.

به منظور معرفی بهترین روش کشت و محلول پاشی نانو ذرات کلسیم بر کیفیت و عملکرد گل گلایول، تحقیقی در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال 1394 انجام شد. نانو کودها به دلیل وجود نانو غشاها، عناصر غذایی را به صورت آهسته و پیوسته آزاد می کنند و از این رو، قادر به تنظیم سرعت رهاسازی عناصر غذایی از کپسول حاوی کود هستند که این مسأله کارایی استفاده از کود را بهبود می بخشد. لذا با توجه به اهمیت روش کشت و کارایی نانو کود کلسیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار صورت پذیرفت. پداژه ها به دو روش "کرتی" و "جوی و پشته" با تراکم 24 عدد در مترمربع کاشته شدند. در مرحله ظهور برگ هشتم، هر هفته یکبار با محلول نانو ذرات کلسیم در سه سطح (صفر، یک میلی گرم در لیتر و دو میلی گرم در لیتر) گیاهان محلول پاشی شدند. پس از برداشت، ویژگی های گل شامل وزن و طول گل آذین، شاخص وزن گل بریده، طول و قطر ساقه، قطر، طول و تعداد گلچه ها، تعداد و وزن پداژک های تشکیل شده، میزان کلروفیل، محتوای نسبی آب برگ و عمرگلجای اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد وزن گل آذین در روش کشت کرتی در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد و صفات طول گل آذین، طول شاخه گل بریده، طول ساقه، تعداد گلچه، عمر گلجای و تعداد پداژک در روش کشت جوی و پشته، در سطح احتمال یک درصد معنی دار شدند. تیمارهای نانو ذرات کلسیم بر عمرگلجای مؤثر بودند. بالاترین عمر گلجای در تیمار دو در هزار مشاهده شد. تعداد پداژک های تشکیل شده در روش جوی و پشته با اختلاف معنی داری بیشتر از روش کرتی به دست آمد. با توجه به نتایج، کیفیت، عملکرد و عمر گلجای در کشت جوی و پشته به مراتب بهتر از کشت کرتی نشان داده شد.

به منظور حفظ کیفیت و افزایش عمر انبارمانی میوه های گیلاس رقم «تک دانه مشهد» تیمار گاما آمینو بوتیریک اسید (گابا) در چهار غلظت (صفر، 5، 10 و 20 میلی مولار) روی میوه اعمال و میوه ها در دو زمان، 15 و 30 روز بعد از انبارداری نمونه برداری و پارامترهای مورد نظر اندازه گیری شدند. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. صفات مختلفی از قبیل اسیدیته قابل تیتراسیون (TA)، مقدار مواد جامد محلول (TSS)، pH، ظرفیت آنتی اکسیدان کل، مقدار فنل کل، فلاوونوئید کل، فعالیت آنزیم های کاتالاز و گایاکول پراکسیداز مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با محلول پاشی گابا مقدار اسیدهای قابل تیتراسیون حفظ شد. تیمار گابا منجر به افزایش فعالیت آنتی اکسیدان کل، فنل کل، فلاوونوئید کل و فعالیت آنزیم های کاتالاز و گایاکول پراکسیداز در میوه های تیمار شده نسبت به میوه های شاهد بعد از 30 روز انبارداری شد. در حالی که مقدارpH در میوه های تیمار شده نسبت به میوه های تیمار نشده در طول انبارداری کاهش یافت. بنابراین غلظت های مختلف تیمار گاما آمینو بوتیریک اسید با توجه به تأثیر بر صفات مطلوب برای افزایش کیفیت پس از برداشت میوه گیلاس رقم «تک دانه مشهد» پیشنهاد می گردد.

به منظور بررسی اثر دماهای مختلف محیط بر روی خصوصیات رشدی و فیزیولوژیکی سه پایه پستهسرخسی (Sarakhsiveracv. Pistacia)، بادامی زرند (P. vera cv. Badamie-Zarand) و قزوینی (P. vera cv. Ghazvini) آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط کنترل شده در اتاقک رشد در دماهای 10/8، 15/13، 22/20، 27/25 شب/روز انجام گرفت. نتایج نشان داد که پایه ها از لحاظ شاخص های رشدی و فیزیولوژیکی مورد بررسی با یکدیگر تفاوت معنی داری دارند و پایه بادامی زرند از نظر اکثر صفات مورد اندازه گیری نسبت به دو پایه کارایی بهتری دارد. افزایش دما موجب افزایش میزان ماده خشک ریشه، ساقه و برگ، سطح برگ در پایه های پسته گردید. افزایش دما تا 25 درجه سانتی گراد تأثیر مثبت و افزاینده بر روی شاخص های رشدی پایه های مورد مطالعه نشان داد. کمترین میزان شاخص سبزینگی در دماهای 10 و 15 درجه سانتی گراد و بیشترین میزان آن در دماهای 20 و 25 درجه سانتی گراد به دست آمد. کمترین و بیشترین میزان هدایت روزنه ای به ترتیب در دماهای 10 و 25 درجه سانتی گراد و در پایه سرخسی حاصل شد که می تواند نشان دهنده حساس بودن این پایه نسبت به تغییرات محیطی باشد. همچنین پایه بادامی زرند در دمای 10 درجه سانتی گراد توانست تعداد برگ و ماده خشک ریشه بیشتری نسبت به سایر پایه ها تولید کند که این امر می تواند حاکی از مقاومت این پایه به دماهای کم در اوایل فصل رشد نسبت به سایر پایه ها باشد.

کیفیت آب و مرحله بلوغ میوه تأثیر زیادی بر کیفیت میوه گوجه فرنگی دارد. بدین منظور برای بررسی تأثیر شوری و مرحله رسیدگی میوه بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و عمر ماندگاری میوه گوجه فرنگی در سیستم آبکشت، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1394 اجرا گردید. میوه های گوجه فرنگی از گیاهان رشد یافته در سه سطح شوری (2، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) و در سه مرحله رسیدن میوه (سبز بالغ، صورتی و قرمز) جمع آوری شدند. نتایج نشان داد که مواد جامد محلول میوه، هدایت الکتریکی عصاره میوه و درصد ماده خشک میوه با افزایش شوری محلول غذایی و با پیشرفت مرحله رسیدگی میوه به طور معنی داری افزایش یافت. اما مقدار آب میوه 9 درصد کاهش نشان داد. بیشترین میانگین وزن میوه (7/147 گرم) و حجم میوه (153 سانتی متر مکعب) در میوه های رشدیافته در سطح شوری 2 دسی زیمنس بر متر و میوه های برداشت شده در مرحله صورتی رنگ به دست آمد. میوهای سفت و با عمر ماندگاری بیشتر در شوری 2 دسی زیمنس بر متر و در مرحله بلوغ سبز رنگ مشاهده گردید. کاربرد شوری 4 دسی زیمنس بر متر در میوه های سبز بالغ فعالیت آنزیم اسکوربات پراکسیداز را 5/62 درصد در مقایسه با شوری 8 دسی زیمنس بر متر در میوهای قرمز رنگ افزایش داد. بنابراین پرورش گوجه فرنگی در محلول غذایی با شوری 4 دسی زیمنس بر متر و برداشت میوه در مرحله قرمز رنگ می تواند در بهبود کیفیت و وزن مناسب میوه مفید باشد.

به منظور پی جویی توده های یولاف وحشی زمستانه (. Avena ludoviciana Dur) مقاوم به علف کش های کلودینافوپ-پروپارژیل، دایکلوفوپ متیل و فنوکساپروپ پی اتیل در مزارع گندم شهرستان گنبدکاووس، آزمایش هایی در سال 1393 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان بر روی 115 توده یولاف وحشی زمستانه مشکوک به مقاومت انجام شد. از روش زیست سنجی بذر در پتری دیش برای تعیین توده های مقاوم به بازدارنده های استیل کوآنزیم آ کربوکسیلاز (ACCase) استفاده شد. که شامل اعمال غلظت تفکیک کننده، غربال توده ها توسط غلظت تفکیک کننده و آزمون غلظت-پاسخ برای توده های مقاوم بود. بر این اساس به ترتیب 48، 27 و 21 توده به علف کش های کلودینافوپ پروپارژیل، دایکلوفوپ متیل و فنوکساپروپ پی اتیل + مفن پایردی اتیل مقاوم بودند. توده های مقاوم، شاخص درجه مقاومت متفاوتی به علف کش های مورد آزمون نشان دادند. بر اساس مقادیر EC50، توده 74 با شاخص درجه مقاومت 99/1 کمترین و توده 6 با شاخص درجه مقاومت 42/31 بیشترین میزان مقاومت به علف کش کلودینافوپ-پروپارژیل را دارا بودند. همچنین برای علف کش دایکلوفوپ متیل، مقادیرEC50 از 88/2 برای توده 103 با شاخص مقاومت 34/1 تا 02/16 برای توده 91 با شاخص درجه مقاومت 45/7 متفاوت بود. همچنین مقدار EC50برآورد شده به علف کش فنوکساپروپپیاتیل + مفن پایردی اتیل از 124/0 برای توده 20 با شاخص مقاومت 06/1 تا 86/0 برای توده 6 با شاخص درجه مقاومت 35/7 متغیر بود. بررسی نقشه پراکنش توده های مقاوم حاکی از پراکنش یکنواخت این توده ها در سطح شهرستان گنبدکاووس بود. وجود مقاومت عرضی در بعضی از توده های جمع آوری شده به علف کش های مورد بررسی نیز اثبات گردید. نتایج این تحقیق می تواند جهت اجرای برنامه های صحیح در مدیریت علف های هرز مقاوم به علف کش و ممانعت از توسعه این گیاهان به سایر مناطق مورد استفاده قرار گیرد.

گل دهی یکی از مراحل اصلی تولید بذر به شمار می رود، ولی تشکیل شاخه گل دهنده در زمان تولید سوخ پیاز باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شود. بنابراین مطالعه نحوه بروز این پدیده، شرایط محیطی مؤثر و عوامل تحریک کننده آن جهت شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به بولتینگ، مهم است. با هدف بررسی تنوع ژنوتیپ های پیاز مرکز و جنوب کشور از نظر گل دهی، بذور 6 ژنوتیپ پیاز بومی ایران (دریافتی از بانک ژن مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج)، 10 توده بومی جمع آوری شده از مناطق مختلف مرکز و جنوب کشور و نیز دو ژنوتیپ تجاری خارجی در شرایط گلدانی در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج کشت شدند. گیاهان به دست آمده پس از رسیدن به مرحله هشت برگی، به مدت 45 و 70 روز تحت تیمار دمایی با میانگین 8 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. سپس ویژگی های مورفولوژیکی، فنولوژیکی و فیزیولوژیکی آن ها اندازه گیری شدند. طبق نتایج تجزیه واریانس، برای تمامی صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری بین همه ژنوتیپ های مورد مطالعه وجود داشت که حاکی از وجود تنوع بالا در ژنوتیپ های مورد مطالعه برای این صفات است، همچنین اثر ژنوتیپ و تیمار برای صفات ارتفاع بوته، درصد گل دهی، مواد جامد محلول کل برگ و پروتئین محلول کل برگ معنی دار بود. در این مطالعه، ژنوتیپ کرمانبه عنوان مقاوم ترین ژنوتیپ به بولتینگ در هر دو تیمار بهاره سازی شناسایی شد. پس از آن ژنوتیپ های قلعه رئیسی، گلدن و گاردسکو با درصد ناچیزی گل دهی بیشترین تحمل به بولتینگ را نشان دادند. ژنوتیپ بادرود نیز بیشترین حساسیت به بولتینگ را داشت.