مطالعات تاریخ انتظامی
سال:1397 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:6

شهر ری به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر شاهراه ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب ایران، از اهمیت ویژه ای در طول تاریخ ایران برخوردار بود و مدعیان قدرت در ایران همواره تلاش داشتند بر این شهر مسلط گردند. با تثبیت قدرت سلطان محمود غزنوی در شرق، او نقشه بلند پروازانه ای با ظاهر مذهبی برای آغاز فتوحات در ایران مرکزی و غربی، عراق عرب و قلمرو فاطمیان مصر طراحی نمود و در گام نخست شهر ری را تصرف کرد. از این زمان ری به پایگاه فرماندهی توسعه طلبی غزنویان تبدیل شد. این مقاله به شیوه توصیفی-تحلیلی، به بررسی جایگاه ری در سیاست توسعه طلبی سلطان محمود غزنوی، اهداف و نتایج حاصل از آن پرداخته است. یافته ها نشان می دهد با ضعف و ناتوانی مجدوالدوله حکمران بویه ای شهر ری و درخواست کمک او از سلطان محمود، شرایط برای تسلط غزنویان بر ری فراهم گردید. سلطان محمود، فتح ری را مبدا و آغازی برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده به ویژه رسیدن به بغداد و تسلط بر خلیفه عباسی می دانست؛ اما با مرگ او و اختلافات فرزندانش، فتوحات غزنویان در ایران مرکزی متوقف گردید.

با ظهور رضاخان در عرصه سیاسی– نظامی ایران، در وضعیت نظام ایلی و نیز سیاست انگلستان نسبت به ایلات و قدرت مرکزی تغییراتی پدید آمد. به گونه ای که سیاست پیشین حمایت از تمرکزگریزی و خوانین محلی به هم گرایی با سیاست نوین مرکزیت گرایی و یکپارچه سازی قدرت سیاسی تبدیل شد. رضاخان در آغاز با برقراری نظم و امنیت اجتماعی و جلب اعتماد اقشار بانفوذ مملکت توانست خود را فردی لایق برای اداره امور مملکت و حافظ منافع ملی و پای بند به دیانت و مشروطیت نشان دهد. در راستای دستیابی به ثبات سیاسی با حمایت انگلستان به یکپارچه سازی و تمرکزگرایی پرداخت و مخالفین وی از خوانین و بزرگان ایلات (عرب، لر، بختیاری) در کمیته ای قبیله ای به نام قیام سعادت خود را سازماندهی کرده و به تکاپو در برابر او پرداختند اما به نتیجه ای دست نیافتند. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تبیین علل شکل گیری کمیته قیام سعادت در نواحی جنوب غربی ایران مقارن با قدرت یابی رضاخان و سیاست واگرایانه انگلستان نسبت به آن است. سیاستی که در راستای حمایت از رضاخان برای سرکوبی کمیته قیام سعادت قرار گرفت. این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی و با استفاده از آگاهی های تاریخی انجام شده و یافته آن نشان می دهد که سیاست تمرکزگرایی و یکپارچه سازی رضاخان و حمایت انگلستان از ایجاد یک قدرت واحد در ایران مبتنی بر تامین اهداف آن دولت در شرایط جدید، موجب شد کمیته قیام سعادت با پراکندگی اعضا، نداشتن انسجام درونی و عدم حمایت از سوی گروه های مختلف جامعه، به سود همبستگی ملی با اقتدار نظامی رضاخان شکست خورده و ناکام بماند.

بررسی چگونگی نقش ائمه اطهار در گسترش تشیع ازجمله موضوعاتی است که نیاز به تحقیق دارد تا بتوان دریافت که این فعالیت با چه سازوکاری توانسته است در راستای تلاش ائمه و به صورت مدیریت شده، تشیع را گسترش بدهد. بر اساس این ملاک تلاش بر آن بود تا با توجه به پیشینه تشیع در استان کرمانشاه و ارتباط مرزنشینان با امامان شیعه به بررسی نقش وکلا و نمایندگان ائمه در تاریخ تشیع پرداخته گردد. این موضوع ازآن رو حائز اهمیت است که مخاطب بامطالعه آن ضرورت تاسیس چنین تشکیلاتی را به خوبی درک می نماید. این نوشتار باهدف بررسی کیفیت نحوه حضور نمایندگان ائمه (ع) در مناطق مرزی به تحلیل ارتباط ساکنان منطقه با ائمه اطهار می پردازد. روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی با تکیه بر منابع دست اول و تحقیقات معاصران بوده است. یافته تحقیق حاکی از آن است که گر چه برخی از محققان معتقدند نواحی غربی ایران، کمتر محل سکنای شیعیان بوده، ولی با توجه به قراین موجود، به خصوص در مورد دینور، قرمیسین و حلوان می توان به طور قطع مدعی وجود مناطق شیعه نشین در غرب ایران و به تبع آن، ارتباط سازمان وکالت با این ناحیه شد.

اوضاع نابسامان داخلی پس از انقلاب مشروطه باعث شد که برخی مطبوعات این دوره، تقویت حکومت مرکزی را در دستور کار خود قرار دهند. این مطبوعات ضمن انتقاد از ناامنی ها و بحران های کشور، بر لزوم ایجاد حکومت مرکزی نیرومند تاکید کردند. در این بین مطبوعات و ارگان های این گروه ها به تبلیغات فراوان حول موضوع «استبداد منور» پرداختند. مهم ترین مسئله این مقاله، یافتن علل غالب شدن اندیشه استبداد منور پس از انقلاب مشروطه و نقش آن در روی کار آمدن سلسله پهلوی است. در این مقاله روزنامه ها و مجلاتی همچون شفق سرخ، مرد آزاد و آینده بررسی خواهد شد. فرضیه این مقاله آن است که ناکامی انقلاب مشروطه در رسیدن به اهدافش دلیل اصلی حمایت نخبگان و مطبوعات از روی کار آمدن دولت مقتدر بود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد این مطبوعات ضمن ناکام شمردن مشروطه به گونه ای وانمود می کردند که کشور در آستانه تجزیه و از دست دادن استقلال و سقوط است و تنها راه حل این مسائل را روی کار آمدن حکومتی مقتدر می دانستند که به این بحران ها خاتمه دهد. طبیعی است که در آن شرایط تنها کسی که توانایی ایجاد چنین حکومتی را داشت رضاخان بود. این مطبوعات سعی کردند با حمایت از رضاخان، زمینه را برای قدرت گیری وی فراهم سازند.

سفرنامه های سیاحان غیرایرانی از نخستین منابع ایرانشناسی است که مولفان آنها به دلایل مختلف از جمله نگاه بیرونی به جامعه ایرانی، حس کنجکاوانه غربی و غیره، مطالب ارزشمندی در اختیار محققان تاریخ فرهنگی و اجتماعی ایران قرار دادهاند. عصر قاجار از جمله دوره هایی است که سیاحان بسیاری از ایران دیدن کرده اند. اوضاع امنیتی ایران عصر قاجار، اعم از جرم و جنایت و چگونگی برخورد با جنایتکاران و مجرمان و همچنین چگونگی زندانی کردن این مجرمان، از جمله موارد فرهنگی و اجتماعی است که مورد توجه سفرنامه نویسان قرار گرفته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس سفرنامه ها نگاشته شده است، پاسخی است به این پرسش که سفرنامه نویسان غربی عصر قاجاری یکی از مهمترین مباحث امنیتی ایران یعنی جرم و جنایت و احکام مربوط به آن و شیوه محاکمات و مجازات محکومان را چگونه ترسیم کرده اند؟ نتایج پژوهش نشان داد که سفرنامه نویسان اروپایی ضمن اشاره به نحوه تامین امنیت و نیز چگونگی برخورد با مجرمین و زندانی کردن آنها، بر اساس مشاهدات محدود، تعمیم های نابجایی در مورد جرم و جنایت در ایران دوره قاجار در یادداشت های خود به ثبت رسانده اند.

یاسا قوانین و مقررات اجتماعی مغولان بود که بر اساس احکام، فرامین، پاره ای آداب و رسوم، عرفیات و خرافات استوار بود که لازم الاجرا و عدم به کارگیری آن مجازات سنگینی در پی داشت. این قوانین در ابتدا توسط چنگیز گردآوری شد و از آن جایی که چنگیز خود رهبری آسمانی برای مغولان محسوب میشد، یاسا و سخنان او نیز به مثابه احکام آسمانی در نظر گرفته شد که احترام و مراعاتش الزامی بود و مبنای نظم اجتماعی و حکومتی مغولان گردید. یاسا با هجوم مغولان وارد ایران شد و تا هنگامی که ایلخانان به دین اسلام روی آوردند و قوانین اسلام و شریعت دوباره رونق و رواج یافت، به وسیله ایلخانان لازم الاجرا تلقی میشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی– تحلیلی است و ضمن بررسی مفهوم یاسا، جنبه های گوناگون کارکرد آن نیز بررسی شده است. یافته پژوهش نشان می دهد قوانین یاسا که بر اساس احکام و فرامین خان-های مغول و عرف و آداب و رسوم مغولان پدید آمده و مقرراتی برای زندگی اجتماعی آنها وضع کرده است. همچنین برای ممانعت از بر هم زدن نظم اجتماعی و جلوگیری از زیر پا گذاشتن مقررات، مجازاتی نیز برای آن در نظر گرفته بودند.