تولیدات گیاهی
سال:1398 | دوره:42 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظوربررسی میزان و نحوه تأثیر ریزگردها بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در منطقه کرمانشاه، این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با چهارتکراردرسالزراعی 93-1392در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. فاکتوراول شامل دو رقم گندم نان (پیشگام و زرین) و یک رقم دوروم (بهرنگ) و فاکتور دوم با هدف شبیه سازی اثرات آبیاری بارانی و زدودن ذرات ریزگرد بر سطح برگ ها در دو سطح شامل: شستشو و عدم شستشوی سطح تاج پوشش گندم بودند. بر اساس نتایج، در شرایط عدم شستشوی سطح تاج پوشش رقم پیشگام بیشترین و بهرنگ کمترین عملکرد دانه را دارا بودند (به ترتیب 91/6 و 97/4 تن در هکتار). تیمار شستشوی تاج پوشش در مقایسه با تیمار عدم شستشو به طور معنی داری موجب افزایش عملکرد دانه (به طور متوسط 18 درصد) و اجزاء آن به غیر از وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد. همچنین سرعت فتوسنتز، هدایت روزنه ای، کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم II و شاخص زنده مانی برگ ها، غلظت پروتئین های محلول، کلروفیل b و کارتنوئیدها را به طور معنی دار افزایش داد ولی بر راندمان تعرق اثر معنی دار نداشت. ذرات با قطر 3/0 میکرومتر و کمتر، بیشترین نسبت از ذرات ریزگرد را تشکیل داده بودند. به نظر می رسد که بسته شدن روزنه ها در اثر رسوب این ریزگردها دلیل اصلی کاهش هدایت روزنه ای و در نتیجه، کاهش سرعت فتوسنتز برگ ها و عملکرد دانه باشد.

این آزمایش با هدف بررسی بیان ژن های دخیل در مسیر بیوسنتز مونوترپن ها و برخی صفات مورفولوژی (شامل وزن تر ریشه و اندام هوایی، ارتفاع بوته، طول ریشه و تعداد ساقه جانبی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تیمار شامل شرایط 100 درصد (T1، شاهد)، 70درصد (T2، تنش ملایم)، 40 درصد (T3، تنش متوسط) و 20 درصد (T4، تنش شدید) ظرفیت مزرعه ای در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کرج در سال 1394 اجرا گردید. نتایج حاصل از صفات مورفولوژی نشان داد که با افزایش تنش کم آبی وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، ارتفاع بوته، طول ریشه و تعداد ساقه های جانبی کاهش یافت. نتایج بررسی بیان ژن ها نشان داد که بیشترین میزان بیان ژن های TPS2 و HMGR و بیشترین میزان تیمول و کارواکرول در تیمار T2 حاصل شد. روند تغییرات بیان ژن های TPS2 و HMGR با روند تغییرات میزان مونوترپن تیمول و کارواکرول در همه تیمارها مشابه بود؛ به طوری که بیشترین میزان مونوترپن ها و بیان ژن های TPS2 و HMGR در تیمار T2 و سپس در تیمار T1 مشاهده شد و کمترین نیز در تیمارهای T3 و T4 حاصل شد. در مجموع با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، تنش ملایم بر افزایش بیان ژن های TPS2 و HMGRمؤثر بود و منجر به تولید بیشتر مونوترپن ها گردید.

در این مطالعه اثر پرتودهی نور فرابنفش C در شدت صفر (به عنوان شاهد)، 5 دقیقه پرتودهی از فاصله 15 و 30 سانتی متری به ترتیب با شدت 2/3 و 8/0 کیلوژول بر مترمربع و 10 دقیقه پرتودهی از فاصله 15 و 30 سانتی متری به ترتیب با شدت 4/16 و1/4 کیلوژول بر مترمربع بر کاهش سرمازدگی و حفظ شاخص های کیفی خرمالو رقم کاشان در انبار طی سال های 1394 و 1395 و در دانشگاه بوعلی سینا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پرتودهی روی کاهش وزن، شاخص سرمایی، نشت الکترولیت، پراکسیداسیون لیپید و فعالیت پلی فنل اکسیداز در طول دوره انبارمانی مؤثر بود. بیشترین درصد کاهش وزن (84/6) و شاخص سرمایی (40) در میوه های پرتوتابی شده با 4/16 کیلوژول بر مترمربع مشاهده شد و سطح پایین پارامترهای ذکر شده در تیمار 2/3 کیلوژول بر مترمربع دیده شد. سطح بالای نشت الکترولیت (49/80) و پراکسیداسیون لیپید (78/1 نانو مول بر گرم وزن تر) در میوه های تیمار شده با 1/4 و 4/16 کیلوژول بر مترمربع مشاهده شد و نیز سطح پایین پارامترهای ذکر شده در میوه های تیمار نشده و تیمار شده با 2/3 کیلوژول بر مترمربع به دست آمد. کاربرد پرتو فرابنفش C با دزهای بالا فعالیت پلی فنل اکسیداز (7/9 واحد بر گرم وزن تر) را در مقایسه با دیگر سطوح کاربردی پرتو فرابنفش C افزایش داد. با توجه به نتایج به دست آمده استفاده بعد از برداشت پرتو فرابنفش C در سطح پایین می تواند عمر پس از برداشت خرمالوی کاشان را با کنترل علائم آسیب سرمایی و حفظ کیفیت میوه افزایش دهد.

این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در تابستان 1392 در شهرستان امیدیه انجام شد. فاکتور اصلی سطوح مختلف نیتروژن (صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) و فاکتور فرعی شامل برهمکنش ژنوتیپ کنجد (بهبهان، یلووایت، tn-238 و tn-240) و علف هرز (با دو سطح عاری وآلوده به علف هرز) بود. نتایج نشان داد که تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن، رقابت علف های هرز و ارقام کنجد بر عملکرد و اجزای عملکرد معنی داری گردید. برهم کنش نیتروژن و رقم بر شاخص سطح برگ، تعداد کپسول در بوته، وزن هزاردانه و شاخص برداشت معنی دار شد. با افزایش نیتروژن مصرفی شاخص سطح برگ کنجد افزایش یافت ولی رقابت علف های هرز سبب کاهش 23 درصدی تعداد کپسول در بوته کنجد شد و وزن هزار دانه به میزان 5/7 درصد شد. بیشترین عملکرد دانه (06/158 گرم در مترمربع) از تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن و از رقم محلی بهبهان (38/ 151 گرم در مترمربع) حاصل شد. در مجموع کاربرد تیمار نیتروژن افزایش 31 درصدی عملکرد بیولوژیک را نسبت به تیمار شاهد سبب شد. رقابت علف های هرز به ترتیب کاهش 43 و24 درصدی عملکرد دانه و بیولوژیک کنجد را باعث شد. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که کشت رقم محلی بهبهان با کاربرد تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در شرایط منطقه ای امیدیه، سبب افزایش عملکرد دانه خواهد شد.

در مطالعات بیولوژیک از متغیرهای آماری می توان جهت آزمون تفاوت ها و شباهت ها و ارزیابی صفات مرفو-فیزیولوژیک در یک جمعیت گیاهی استفاده نمود. به منظور بررسی روابط بین اجزاء عملکرد دانه هشت ژنوتیپ گلرنگ (Carthamus tinctorius L. )در شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی و تعیین ژنوتیپ های با عملکرد بالا، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه قزوین در سال زراعی 1395 اجرا شد. رژیم آبیاری در دو سطح آبیاری معمولی و تنش خشکی در 50 درصد گلدهی در کرت های اصلی و هشت ژنوتیپ گلرنگ در کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که همبستگی صفات ارتفاع، تعداد شاخه فرعی، تعداد غوزه در بوته، قطر ساقه، کلروفیل، وزن گل، عملکرد زیستی و شاخص برداشت با عملکرد دانه در هر دو شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی مثبت و معنی دار بود. براساس نتایج رگرسیون گام به گام و تجزیه مسیر، شاخص برداشت و عملکرد زیستی در هر دو شرایط آبیاری معمولی وتنش خشکی بیشترین اثر را بر عملکرد دانه داشتند. به دلیل همبستگی بسیار بالا بین میزان عملکرد با صفات شاخص برداشت و عملکرد زیستی در شرایط تنش، انتخاب ارقامی با شاخص برداشت و عملکرد زیستی بالا می تواند در حصول حداکثر عملکرد در شرایط تنش بسیار مؤثر باشد. تجزیه به عامل هانشان داد در هر دو شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی 4 عامل حدود 82 درصد تغییرات را توجیه نمودند. این عامل ها در شرایط آبیاری معمولی به ترتیب عملکرد دانه، وزن و تعداد دانه، اندازه غوزه، آب برگ و در شرایط تنش خشکی بنیه گیاه، عملکرد دانه، وزن و تعداد دانه، اندازه غوزه و آب برگ نامیده شدند. بر اساس عامل عملکرد دانه و ترسیم بای پلات ارقام فرامان، محلی اصفهان، سینا و محلی کوسه در هر دو شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی عملکرد بالایی را ارائه نمودند.

زیره سبز (Cuminum cyminum L. ) از مهم ترین گیاهان دارویی و ادویه ای، با داشتن دوره رشد کوتاه و نیاز آبی پایین، مناسب کشت در مناطق خشک و نیمه خشک ایران می باشد. به منظور ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ های برتر زیره سبز ایران، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 1396-1395 انجام شد. در این آزمایش 15 ژنوتیپ برتر زیره سبز در شرایط نرمال و تنش رطوبتی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار بررسی شدند. تنش خشکی به صورت قطع آبیاری در اوایل مرحله گلدهی اعمال شد. بر اساس عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون تنش، شاخص های تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، میانگین تولید (MP)، میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) محاسبه شدند. نتایج تجزیه همبستگی عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش رطوبتی با شاخص های محاسبه شده نشان داد شاخص های MP، GMP و STI مناسب ترین شاخص ها برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی می باشند. تجزیه به مؤلفه های اصلی ژنوتیپ های شماره 7، 12، 8 و 13 را به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ های 6، 9، 10 و 14 را به عنوان حساس ترین ژنوتیپ ها معرفی کرد. همچنین براساس STS محاسبه شده برای هر ژنوتیپ، مشخص گردید ژنوتیپ های شماره 7، 4، 12، 8 و 13 جزو ژنوتیپ های متحمل و ژنوتیپ های 14، 10، 6، 9 و 2 به عنوان حساس ترین ژنوتیپ ها شناسایی شدند. بنابراین می توان ژنوتیپ های شماره 7، 4، 12، 8 و 13 را برای ایجاد یک جامعه اصلاح شده ژنتیکی پیشنهاد داد.

به منظور بررسی اثر روش کاشت و استفاده از باکتری های محرک رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کنجد پژوهشی در تابستان سال زراعی 1395 در دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. طرح آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب پایه بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار بود. تیمار اصلی روش های مختلف کاشت و تیمار فرعی شامل چهار ترکیب تلفیقی باکتری های محرک رشد شامل کاملاَ شیمیایی (N-P-K)، تلفیقی 1: 50 درصدنیتروژن + 100 درصد فسفر + 100 درصد پتاسیم شیمیایی به همراهکود بیولوژیکی سوپرنیتروپلاس، تلفیقی 2: 100 درصدنیتروژن+ 50 درصد فسفر + 100 درصد پتاسیم شیمیایی به همراه کود بیولوژیکیپتا بارور2 و تلفیقی 3: 50 درصد نیتروژن + 100 درصد فسفر + 100 درصد پتاسیم به همراه کود بیولوژیکی بیوسولفور و هیومیکسین بود. نتایج نشان داد که در روش های مختلف کاشت بیش ترین (1441 کیلوگرم در هکتار) و کم ترین (1078) عملکرد دانه به ترتیب در روش کاشت یک ردیف روی پشته و روش کاشت کف جوی بودند. همچنین در مورد تیمارهای تلفیق کود بیش ترین عملکرد دانه (1674 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار کاملاً شیمیایی و کم ترین مقدار آن (1068 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار تلفیقی 1 (50 درصد نیتروژن + 100 درصد فسفر + 100 درصد پتاسیم شیمیایی به همراهکود بیولوژیکی سوپرنیتروپلاس) بودند. همچنین بیش ترین (24/52) و کم ترین (2/33) درصد روغن به ترتیب مربوط به روش کاشت یک ردیف روی پشته با تیمار کودی کاملاً شیمیایی و نیز روش کاشت کف جوی و تیمار کودی تلفیقی 2 (100 درصدنیتروژن+ 50 درصد فسفر + 100 درصد پتاسیم شیمیایی به همراه کود بیولوژیکیپتا بارور2)، بودند. صفات کیفیت روغن و درصد اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک در مدیریت تلفیقی کود و برای تمامی روش های کاشت نسبت به تیمار کودی کاملاً شیمیایی بیشتر بود. در مجموع نتایج آزمایش نشان داد، هر دو تیمار روش کاشت و مدیریت کود بر عملکرد کمی موثر می باشند درحالی که عملکرد کیفی بیشتر تحت تأثیر مدیریت کود قرار گرفت.

کودهای نانو با قابلیت رهاسازی مناسب و افزایش راندمان مصرف عناصر غذایی گامی مؤثر در جهت دستیابی به کشاورزی پایدار می باشند. در این تحقیق، اثر محلول پاشی برگی غلظت های مختلف پتاسیم (صفر، 1، 2 و 4 میلی مولار) و نانوپتاسیم (صفر، 5/0، 1 و 2 میلی مولار) در چهار مرحله قبل از برداشت بر صفات کمی و کیفی گل شاخه بریده لیلیومرقمTresorدر مهر ماه سال 1394 در دانشگاه اراک مورد بررسی قرار گرفت. صفات مورد اندازه گیری شامل تعداد غنچه، تعداد برگ، طول غنچه، قطر غنچه، طول ساقه، قطر ساقه، طول و عرض برگ، وزن تر و خشک ساقه و برگ، درصد ماده خشک ساقه و برگ، نشت یونی، شاخص کلروفیل، عمر گلجایی، طول و قطر دمگل، محتوای آنتوسیانین، فلاونوئید، کارتنوئید و کلروفیلa، bو کل بودند. بالاترین وزن تر ساقه در تیمار 5/0 میلی مولار نانوپتاسیم مشاهده شد، در حالی که، بیشترین تعداد غنچه، بالاترین پایداری سلول ها و کمترین نشت یونی در تیمار چهار میلی مولار پتاسیم به دست آمد. همچنین تیمار چهار میلی مولار پتاسیم و دو میلی مولار نانوپتاسیم نیز بیشترین عمر گلجایی را باعث شدند. در صفات محتوای کلروفیل a، b، کل، کاروتنوئید، آنتوسیانین و فلاونوئید اثر معنی داری مشاهده نشد. با توجه به نتایج به دست آمده به ویژه در صفات مهمی همچون عمر گلجایی، تیمار دو میلی مولار نانو پتاسیم به عنوان بهترین تیمار برای محلول پاشی جهت تغذیه پتاسیم توصیه می شود.

سرب به عنوان، مهم ترین ماده آلاینده به دلیلایجاد سمیت در گیاهان و موجودات زنده اهمیت زیادی دارد. کشت درون شیشه ای گیاهی، به طورکلی یک ابزار کلیدی در تحقیقات گیاه پالایی می باشد. به همین منظور در پژوهشی در سال 1395 در دانشگاه اراک، غلظت های مختلف نیترات سرب (50-صفر میلی گرم در لیتر) در طی مراحل مختلف باززایی کالوس و سازگاری گیاهچه های کلم زینتی مورد بررسی قرار گرفت. پس از اعمال تیمارها صفاتی مانند میزان قهوه ای شدن و رشد کالوس، وزن تر، وزن خشک، کالوس زایی و میزان تجمع سرب مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله سازگاری تعداد برگ، طول ریشه و اندام هوایی، وزن تر، وزن خشک و میزان سرب تجمع یافته در گیاهچه ها اندازه گیری شد. بر اساس نتایج به دست آمده غلظت های مختلف سرب بر رشد کالوس ها اثر سمی نداشت و حتی در برخی غلظت ها رشد و باززایی نیز تحریک شد. اثر سرب بر گیاهچه های باززایی شده کلم زینتی نشان داد که افزایش غلظت فلز سرب سبب تحریک تعداد برگ و طول اندام هوایی شد. میزان تجمع سرب در کشت ها در تمامی مراحل باززایی با افزایش غلظت سرب در محیط، افزایش یافت. گیاهچه های به دست آمده در این پژوهش به دلیل جذب و تجمع سرب قابل توجه در اندام های هوایی (6/1 تا 2/7 برابر نسبت به شاهد) در مطالعات گیاه پالایی مناسب و دارای اهمیت می باشند.

در این پژوهش، 119 ژنوتیپ گردوی ایرانی در سال 1393 و 1394 از مناطق مختلف غرب کشور جمع آوری شده بودند، بر اساس صفات مربوط به خشک میوه در آزمایشگاه گروه علوم باغبانی دانشگاه ایلام مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی اولیه ژنوتیپ های گردو نشان داد که تنوع بالایی در صفات اندازه گیری شده مرتبط با خشک میوه و مغز وجود دارد. در بین صفات خشک میوه، چروکیدگی مغز دارای بیشترین مقدار ضریب تنوع (02/114 درصد) بود، در حالی که کمترین ضریب تنوع مربوط به قطر خشک میوه (68/8 درصد) بود. در بین ژنوتیپ های گردو، وزن خشک میوه و مغز به ترتیب از 7 تا 8/19 گرم و 8/2 تا 20/9 گرم متغیر بود. بر اساس ارزیابی اولیه، از بین 119 ژنوتیپ مورد بررسی، 30 ژنوتیپ برتر که دارای صفات مطلوبی در ویژگی های خشک میوه و مغز مانند وزن خشک میوه و مغز، درصد مغز، سهولت جدایی مغز از خشک میوه، گوشتی و توپر بودن مغز بودند، انتخاب شدند و سپس تنوع ژنتیکی بین آن ها با استفاده از 10 آغازگر ISSR بررسی و تنوع قابل توجهی مشاهده گردید. آغازگرهای ISSR در مجموع 79 آلل میان ژنوتیپ ها تولید کردند که 77 آلل دارای چندشکلی بودند. اندازه قطعات تکثیر شده در محدوه 200 تا 1700 جفت باز قرار داشت. تعداد آلل مشاهده شده برای هر مکان در دامنه سه (HB10) تا 13 آلل (UBC-807) با میانگین 77/7 آلل برای هر مکان به دست آمد. شاخص محتوی چندشکلی (PIC)برایمکانUBC-807 دارای بیشترین مقدار (82/0) و برای مکان HB10 دارای کمترین مقدار (51/0) بود و میانگین آن در همه مکان های ISSR برابر با75/0 بود. دامنه تشابه ژنتیکی میان ژنوتیپ ها از 31/0 تا 85/0 متغیر بود. تجزیه خوشه ای با استفاده از داده های ISSR به روشUPGMA، ژنوتیپ ها را در فاصله ژنتیکی 58/0، به هفت گروه اصلی تقسیم کرد. نتایج کلی این تحقیق نشان داد برخی از این ژنوتیپ ها (16، 4، 24، 26، 11 و 17) دارای صفات مطلوبی در خشک میوه و مغز هستند که می توانند از طریق روش های رویشی تکثیر و به صورت تجاری کشت شوند و یا در اصلاح سنتی گردو و مطالعات پیشرفته بیوتکنولوژی برای دستیابی به نتاج بهتر مورد استفاده قرار گیرند.