پژوهش در آموزش شیمی
سال:1400 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

بدون شک پژوهش در آموزش شیمی یک حوزه بین رشته ای است و افرادی که در این زمینه فعال هستند، علاوه بر دانش تخصصی شیمی، باید دانش کافی از علوم تربیتی و روش پژوهش در علوم رفتاری داشته باشند. در چند سال اخیر به علت افزایش تقاضا برای جذب معلمان شیمی حرفه ای در مدارس، رشته های آموزش شیمی در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی از لحاظ کمّی رشد زیادی داشته است و به تبع آن، حجم پژوهش ها و مقالات منتشر شده در زمینه های مختلف آموزش شیمی به ویژه مهارت و دانشی که دانش آموزان برای زندگی در دنیای امروز به آن نیاز دارند، رشد فراوانی کرده است. با بررسی پژوهش های انجام گرفته در حوزه آموزش شیمی در دو دهه اخیر، می توان دریافت که بیشتر پژوهش های انجام گرفته از نوع مداخله ای و شبه تجربی هستند و موضوع های متنوعی نظیر آموزش معلمان، روش های تدریس، یادگیری و باورهای ذهنی، بافتار و محیط یادگیری، تکنولوژی آموزشی، یادگیری غیر رسمی، تاریخ علم، ماهیت علم، فلسفه علم، برنامه های درسی جدید، بحث های جنسیتی، فرهنگی و اجتماعی و تاثیر آنها بر یادگیری مورد توجه پژوهشگران قرار گفته است.

از آن جایی که برنامه درسی شیمی عملی از جمله دروسی است که طراحان برنامه درسی مایلند با اصول شیمی سبز آن را هماهنگ نمایند و بیش از چندین سال در ایران نیز این نوع نگرش اهمیت یافته است، در این پژوهش به بررسی چند برنامه درسی طراحی شده دانشگاه های مختلف در زمینه ی شیمی آلی عملی پرداخته شد، میزان هماهنگی برنامه های درسی طراحی شده با اصول شیمی سبز بررسی شد و راهکارهایی برای منطبق کردن بیشتر این برنامه ها با شیمی سبز ارائه گردید. این پژوهش به روش تحلیل محتوای به صورت تحلیلی – توصیفی انجام شده است. جامعه آماری شامل پنج برنامه درسی در حوزه آموزش عملی شیمی آلی 1 در دوره کارشناسی دانشگاه های کشور رشته های شیمی، داروسازی، مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی بین سال های 95 تا 98 می باشد که به روش اتفاقی انتخاب شدند. به طور کلی با توجه به نتایج بررسی های انجام شده، از میان پنج برنامه درسی تهیه شده برای آزمایشگاه شیمی آلی یک در دوره کارشناسی گرایش های مختلف مورد بررسی این پژوهش، تعداد میانگین بالای 4 برنامه با هفت اصل شیمی سبز انطباق مناسبی را نشان می دهد؛ در مقایسه با برنامه های درسی گذشته، رویکردی جدی نسبت به حفظ محیط زیست و تاثیری که معرفی اصول شیمی سبز بر آموزش عملی شیمی گذاشته را ملاحظه نمود. برای غنای بیشتر برنامه های آموزشی مذکور در انطباق با اصول شیمی سبز، اصلاحاتی پیشنهاد شده است.

هدف از پژوهش حاضر که به روش تحلیلی-توصیفی انجام گرفته است، بررسی کج فهمی های دانش آموزان پایه یازدهم متوسطه، در یادگیری مفهوم ترمودینامیک است. جامعه ی آماری پژوهش، 112 دانش آموز دختر پایه یازدهم در منطقه 15شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 است که به طور تصادفی انتخاب شدند. پرسش های پژوهش در قالب پرسش نامه ای با 10 سوال چهار گزینه ای مطرح گردید که دربارة مفاهیم گرماشیمی، سیستم و محیط، دما و گرما، آنتالپی، واکنش گرماگیر و گرمازا بودند. سپس پاسخ های دانش آموزان با نرم افزار آماری اس پی اس اس مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج آن در قالب توضیحات، تجزیه و تحلیل گردید. با تحلیل هر سؤال، کج فهمی های دانش آموزان در آن موضوع استخراج شد. نتایج پژوهش نشان داد که مبحث گرماشیمی، در کتاب درسی شیمی پایه ی یازدهم، نیاز به بازبینی و تکمیل و ساده سازی دارد و دبیران شیمی، می توانند با اتخاذ شیوه تدریس متاسب، در کاهش و رفع کج فهمی های مبحث گرما شیمی، گام مؤثری بردارند.

تهدید ناشی از ویروس کرونا فرصت مناسبی را برای پرداختن به آموزش های فناورانه در دانشگاه ها و مدارس ایجاد کرد. این پژوهش به منظور بررسی چالش ها و ارائة راهکارهای بهبود آموزش الکترونیکی آنلاین و تأثیر آن در پیشرفت تحصیلی فراگیران در طول دوران شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی با اجرای طرح معلم یار انجام یافته و تدوین شده است. در این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی، از مصاحبة نیمه ساختاریافته برای جمع آوری داده استفاده شده است. جامعة آماری این پژوهش را استادان، معلمان و دانشجویان شیمی تشکیل می دهد و توزیع جمعیت شناختی مشارکت کنندگان در پژوهش شامل 2 استاد، 10 معلم و 13 دانشجو و 10 دانش آموز است. در این پژوهش ابتدا چالش ها و چشم انداز های آموزش آنلاین بررسی شد؛ سپس داده های حاصل از پژوهش به صورت منسجم جمع بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و متناسب با هر چالش، پیشنهادهایی ارائه گردید. نتایج پژوهش نشان داد که افزایش مشارکت فعال دانش آموزان، تولید محتوای الکترونیکی متنوع، افزایش اشتیاق و علاقمندی فراگیران، افزایش رضایتمندی والدین، بهبود فرایند آموزش آنلاین، بالا بردن تعامل در آموزش الکترونیکی، افزایش کارایی معلم یاران و ارائه کارورزی به روش جدید، از دستاوردهای مثبت آموزش مجازی می باشد.

از آنجایی که دانش آموزان با مجموعه ای از باورها نشأت گرفته از دوران کودکی به سمت آموزش سوق می یابند، درک چگونگی یادگیری دانش آموزان می تواند به معلمان کمک کند تا استراتژی های موثر برای تدریس را تدوین کنند. شیمی یکی از مهمترین شاخه های علم است که به فراگیران امکان درک آنچه در اطراف آن ها اتفاق می افتد را فراهم می سازد. از آنجا که موضوعات شیمی عموماً مرتبط با ساختار ماده هستند، شیمی یک موضوع مشکل برای بسیاری از دانش آموزان است. بنابرایندر این مقاله سعی شده است تا یکی از رایج ترین کج فهمی های دانش آموزان مقطع متوسطه ی دوم با مفهوم جرم اتمی-مول و بیان علل این کج فهمی ها در این پژوهش مورد تحقیق قرار گرفته شد. این مقاله با طرح پرسش نامه ای شامل 10 سوال چهارگزینه ای و قرار دادن آن در اختیار دانش آموزان استان های قزوین و همدان بصورت مجازی، به قلم تحریر درآمده است. براساس نتایج بدست آمده اینگونه برآورد شد که بیشتر دانش آموزان در درک مفهوم جرم اتمی و مول، دچار کج فهمی هستند و این مفاهیم را بطور کامل نیاموختند و این امر ممکن است منجر به اشتباهات متعدد در حل مسائل شیمی شود. بنابراین با انجام این پژوهش، سعی براین بود که کج فهمی های دانش آموزان مشخص شود تا معلمان در حین تدریس، راهکارهایی را برگزینند که اینگونه کج فهمی ها را به حداقل برساند.

پژوهش حاضر با هدف سنجش اثربخشی نرم افزار واقعیت افزوده شیمی بر روی یادگیری دانش آموزان با تمرکز بر مفهوم کاتالیزگرها انجام شد. جامعه آماری کلیه دانش آموزان مقطع تحصیلی نهم شهر تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تصادفی، کلاس الف مقطع نهم مدرسه مصباح علم منطقه 3 انتخاب گردید. پس ازآن سنجش میزان یادگیری دانش آموزان بر اساس هرم شناختی بلوم در شش سطح با استفاده از یک گروه ثابت و طرح پیش آزمون و پس آزمون انجام ﺷ ﺪ . نتایج نشان داد استفاده از واقعیت افزوده در شش سطح یادگیری بلوم باعث افزایش میزان یادگیری دانش آموزان گردید. این افزایش در دو سطح اخر طبقه بندی بلوم یعنی ارزشیابی (پیش آزمون 43/3 و پس آزمون 56/4) و خلق (پیش آزمون40/3 و پس آزمون 60/4) بیشتر از چهار سطح بعدی یعنی دانش (پیش آزمون 50/4 و پس آزمون 90/4)، فراگیری (پیش آزمون 13/4 و پس آزمون 83/4)، کاربرد (پیش آزمون 76/3 و پس آزمون 43/4) و تجزیه وتحلیل (پیش آزمون 96/3 و پس آزمون 56/4) بود. از این رو، واقعیت افزوده به عنوان یک فناوری نوین می تواند به منظور افزایش یادگیری دانش آموزان در سطوح عالی شناختی در درس شیمی به کار برده شود و استفاده از آن توصیه می گردد.

مطالعه حاضر یک مطالعه مروری روایتی است و هدف از آن بررسی آموزش شیمی آلی با استفاده از بازی می باشد. در این مقاله یافته های حاصل از تحقیق پژوهشگران در سال های اخیر مورد بررسی قرار گرفته تا با تجزیه و تحلیل آن ها یک جمع بندی کلی در این زمینه انجام شود. این مقاله در جست وجوی انگلیسی کلمات کلیدی آموزش، بازی و شیمی آلی در پایگاه های علمی انجام و از مقالات جدید برای این مطالعه استفاده شد. از داده های مقالات برای نوشتن قسمت یافته های این مقاله استفاده شد و یافته های پژوهش شامل 5 بازی درباره آموزش مبحث های مختلف شیمی آلی می باشد که درباره هر کدام از آن ها به طور خلاصه توضیح داده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که درک مبحث های شیمی با توجه به انتزاعی بودن آن ها سخت است، ولی می توان با اجرای بازی های آموزشی همراه با تدریس، این درس را برای دانشجویان شیرین و لذت بخش کرد. هم چنین این بازی ها باعث افزایش کار مشارکتی بین دانشجویان شده و انگیزه آن ها برای یادگیری را افزایش می دهد. در بقیه درس ها نیز باید از بازی های آموزشی استفاده کرد تا دانشجویان با علاقه و انگیزه بیشتری مفاهیم را یاد بگیرند.