مدیریت در دانشگاه اسلامی
سال:1399 | دوره:9 | شماره:1 (19) |تعداد مقالات:11

بالندگی اقتصادی و به صورت مشخص کسب وکار مولّد، از بنیانهای اساسی و مهم جامعه ی اسلامی محسوب می شود. مروری بر تاریخ اسلام و نحوة زندگی پیامبر رحمت(ص) و ائمه ی اطهار(ع)، گویای توجه ایشان به کسب وکار، تولید و رزق حلال است. نامگذاری سالهای گذشته با مضامین اقتصادی، کسب وکار و تولید و جهت دهی فعالیتهای جامعه به این سو، بیانگر نگاه ژرف و دقیق مقام معظم رهبری (دامت برکاته) به این مهم است...

شناخت صحیح از انسان و جایگاه وی در نظام هستی و بازتحلیل درست از تعاملاتی که توسط او در سطوح مختلف ایجاد می شود، نیازمند دست یازیدن به سطوح بالاتری از معرفت است که توسط آموزه های متقن وحیانی حاصل می شود. هدف: هدف این تحقیق، ترسیم هویت وجودی انسان الهی با استفاده از نظریه های جدید پیرامون انسان شناسی بود. روش: در این مقاله نخست به روش تحقیق کیفی، تفسیر انسان به انسان با نگرشی ذاتی به نوع انسان، به شناخت ابعاد وجودی انسان الهی پرداخته شد. سپس با تحلیل داده مضمون، مطالعه تطبیقی مدیریت منابع انسانی با تاکید بر مبانی انسان شناسی مکاتب مدیریت غربی و اسلامی صورت گرفت. کدگذاری منابع مورد مطالعه با نرم افزار Quirkos انجام شد. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد با وجود اختلافات شدید در بعد هستی شناسی دو جریان و جهان بینی نشیت گرفته از آن، در بعد رفتاری و عملکردی شباهتهایی بین این دو رویکرد وجود دارد.

هدف: هدف محققان در این پژوهش، شناسایی و دسته بندی ابعاد و مولفه های اشتیاق کارکنان مبتنی بر دانش بومی و اصیل با توجه به رهنمودهای قرآن کریم و ترجمه تفسیر شریف المیزان بود. روش: در این پژوهش با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون و بهره گیری از نرم افزار مکس کیودا-11، تفسیر 20 جلدی المیزان در نرم افزار جامع نور، مرور و شناسه گذاری شد. یافته ها: در این زمینه بیش از 284 مضمون اولیه شناسایی شد که پس از پالایش نهایی، به 104 مورد تقلیل یافت. مضامین اولیه در قالب 29 مضمون اصلی دسته بندی و سپس در قالب هشت مضمون سازمان دهنده، سازماندهی شد. هشت مضمون سازمان دهنده نیز در قالب دو مضمون فراگیر اشتیاق فردی و اشتیاق سازمانی دسته بندی شدند. نتیجه گیری: اشتیاق از منظر قرآن به جنبه خود فردی اشاره دارد و توجه ویژه ای به فطرت انسان دارد. بنابر این، توجه به سیستم اعتقادی افراد و پرورش آن منطبق با فطرت و سرشت انسان منجر به شکل گیری باورها و تعلقات درونی در فرد برای رسیدن به رضای پروردگار می شود و خشنودی و اشتیاق فرد را به دنبال دارد.

هدف: هدف از این پژوهش، مطالعه و بررسی نقش تقوا در بهبود عملکرد کارکنان بود که برای رسیدن به آن، یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی بر اساس پنج متغیر شناسایی شده در مطالعات اکتشافی، تدوین شد. روش: جامعه آماری پژوهش، کارمندان سازمان تامین اجتماعی شهرستان اراک و نمونه آن، 141 نفر از کارمندان سازمان مزبور بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند. به منظور پاسخگویی به سوالات و آزمون فرضیه های تحقیق، دو پرسشنامه طراحی و پایایی آنها به وسیله ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. از آزمون اف برای شناخت وضعیت متغیر های پژوهش، از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف به منظور بررسی نرمال بودن داده ها، از آزمون دوربین واتسون برای استقلال خطاها و از همبستگی و ضریب همبستگی برای سنجش رابطه بین متغیرها با کمک نرم افزار آماری اس. پی. اس. اس24 استفاده شد. یافته ها و نتیجه گیری: پس از بررسی داده های به دست آمده، تمام پنج فرضیه پژوهش تایید شد. یافته ها نشان دهنده تاثیر معنادار و مثبت شاخصه های تقوا، تقوای فردی، تقوای اجتماعی، تقوای اقتصادی و تقوای سیاسی بر عملکرد کارکنان بود؛ ولی شدت و قوت این رابطه با توجه به متغیرهای مختلف، متفاوت بود.

روش: روش تحقیق با توجه به وسعت بیانات رهبری، تحلیل مضمون بود. بر اساس این روش، 112 سخنرانی از بیانات رهبر انقلاب اسلامی در محور دانشگاه و دانشگاهیان مورد مطالعه دقیق قرار گرفت. یافته ها: استخراج 112 مضمون پایه به عنوان شاخص و معیار، در قالب دو مضمون سازمان دهنده «شاخصهای فعالیتهای فرهنگی گفتمان ساز» و «فاعلان و گفتمان سازان فرهنگی»، که هر یک با توجه به مخاطبانی همچون: اساتید، روحانیان نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه و دانشجویان، دسته بندی و الگویی کلان در پاسخ به این مسیله ترسیم و ارایه شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بیشتر شاخصهای ارایه شده در بخش فعالیتها، ناظر به فعالیتهای دانشجویان و تشکلهای دانشجویی است. بنابر این، به نظر می رسد که از نگاه مقام معظم رهبری، فعالیتهای خودجوش و از پایین به بالا در دانشگاه، نقش بیشتری در گفتمان سازی فرهنگ انقلاب اسلامی در دانشگاه دارد.

هدف: هدف این پژوهش طراحی و تبیین الگوی بومی اخلاق حرفه ای مدیران دانشگاه ها و شناسایی ابعاد و مولفه های آن بر اساس آموزه های نهج البلاغه بود. روش: راهبرد این پژوهش، روش تحلیل مضمون بود. از طریق مطالعه عمیق و سطر به سطر کتاب گرانقدر نهج البلاغه، مصادیق اخلاق حرفه ای در آن با کمک نرم افزار Maxqda10 استخراج شد. یافته ها: در بررسی اولیه متن، 386 مضمون پایه شناسایی شد. مضمونهای دارای همپوشانی مفهومی، در 33 مضمون سازمان دهنده جمع بندی و در نهایت، با سه مضمون فراگیر سازماندهی شدند. حاصل نهایی تحلیل متن نهج البلاغه، منجر به ظهور الگوی بومی ایرانی-اسلامی، به عنوان «اخلاق حرفه ای مدیران دانشگاه ها» شد. مهم ترین مولفه ها عبارتند از: آزادی بیان و استقلال رای؛ خدمتگزاری؛ اعتدال و میانه روی؛ شفافیت و حق مداری، شایسته سالاری. نتیجه گیری: این پژوهش الگوی کامل و جامع اخلاق حرفه ای را برای مدیران دانشگاه ها ارایه کرد. رهنمودهای امام علی(ع) در این الگو می تواند به عنوان منشور اخلاقی مدیران دانشگاه ها، استفاده شود.

هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل مرجعیت علمی دانشگاه(دانشگاه بین المللی امام رضا) به عنوان مدلی بومی انجام شد. روش: در این پژوهش، روش تحقیق آمیخته اکتشافی در دو بخش کیفی و کمی استفاده شده است. در بخش کیفی برای شناسایی و استخراج مولفه های پژوهش، از دو روش مطالعه کتابخانه ای گسترده و فن دلفی استفاده شد و در بخش کمی، داده ها با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) تجزیه و تحلیل و رتبه بندی شدند. یافته ها: پس از دستیابی به اجماع نظر 22 نفر از متخصصان و خبرگان دانشگاهی، مدل مرجعیت علمی دانشگاه در قالب پنج بعد و 15 رکن طراحی شد. نتیجه گیری: تجزیه و تحلیل و اولویت بندی یافته ها نشان دادکه از پنج بعد زمینه ای، آموزشی، پژوهشی، مدیریتی-ساختاری و سرمایه انسانی، بعد زمینه ای دارای رتبه اول اهمیت است. بنابر این، تحقق مرجعیت علمی دانشگاه، نیازمند بسترسازی مناسب فضای علمی دانشگاه، برنامه ریزی دقیق و سازماندهی صحیح امکانات و عوامل زمینه ای است.

روش: روش تحقیق، آمیخته و جامعه آماری آن شامل اعضای هییت علمی دانشگاه های دولتی شهر تهران است که بر اساس نمونه گیری هدفمند، 54 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه و پرسشنامه بود. یافته ها: 31 معیار، از جمله: حمایت از نوآوری، مدیریت بهینه منابع، شبکه سازی، تفکر راهبردی، تفکر سیستمی، تفکر خلاق، تیم سازی و قدرت جذب سرمایه، از مولفه های مهم برای انتخاب مدیران دانشگاه ها در راستای حرکت به سمت دانشگاه کارافرین و بهره وری در این گونه دانشگاه هاست. نتیجه گیری: مدیران دانشگاه ها از عناصر مهم برای حرکت به سمت دانشگاه نسل سوم(دانشگاه کارآفرین) محسوب می شوند؛ زیرا تاثیر مدیران در جهت دهی و برانگیختن نیروها بسیار بیشتر از سایر کارکنان است. بدین منظور در این تحقیق ضمن تعریف دانشگاه کارافرین، شایستگی ها و معیارهای انتصاب مدیران دانشگاه ها و مولفه هایی برای انتصاب ایشان بر اساس نتایج تحقیقات، مبانی نظری و مصاحبه با خبرگان شناسایی و تدوین شده که می تواند راهنمای مدیران و خط مشی گذاران مرتبط باشد.

هدف: پژوهش حاضر کوشیده است بسته ای از راهکارهای پیشنهادی مبتنی بر رویکرد نوآوری اجتماعی را به منظور بهبود مشارکت اجتماعی برای نیل به مرجعیت علم و فناوری متناسب با شرایط بومی ایران طراحی کند. روش: پس از استخراج مولفه های ناظر بر مرجعیت علمی و مشارکت اجتماعی از ادبیات دانشگاهی، بیانات رهبری و اسناد سیاستی، با استفاده از داده کاوی، تحلیل مضمون و دلفی فازی، تلاش شد بر اساس روش تحلیل گزینه های راهبردی موقعیت ارتباط میان مولفه های مورد اجماع خبرگان مشخص شود. سپس متناسب با مولفه های شناسایی شده به ارایه راهکارهای مبتنی بر رویکرد نوآوری اجتماعی پرداخته شد. یافته ها: 40 مولفه در قالب پنج بعد ناظر بر مفهوم مرجعیت علمی و 59 مولفه در قالب چهار بعد ناظر بر مفهوم مشارکت اجتماعی شناسایی و متناسب با آنها، 10 راهکار مبتنی بر نوآوری اجتماعی ارایه شد. نتیجه گیری: کاربست نوآوری اجتماعی به عنوان مجموعه فعالیتها و خدمات نوآورانه با انگیزه برآورده کردن یک نیاز اجتماعی که همانا بالا بردن سطح مشارکت اجتماعی برای دستیابی به مرجعیت علمی است، به نهادهای کلان کشور کمک خواهد کرد.

هدف: ظهور دانشگاه کارآفرین در نتیجه توسعه درونی دانشگاه و تاثیر عوامل بیرونی و اهمیت روزافزون دانش و نوآوری در جامعه صورت می گیرد. هدف محققان این پژوهش، شناسایی شاخصهای دانشگاه کارآفرین و ارایه الگو برای دانشگاه های دولتی بود. روش: روش این پژوهش، مطالعه آمیخته اکتشافی متوالی است. در بخش کیفی از نظریه داده بنیاد و در بخش کمی از روش همبستگی مبتنی بر تحلیل حداقل مربعات جزیی و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. جامعه آماری شامل سیاستگذاران و اساتید صاحب نظر در زمینه آموزش عالی و کارآفرینی، مدیران مراکز کارآفرینی، رشد و پارکهای علم و فناوری، مسیولان بخش صنعت و دانشجویان دکتری دانشگاه های تهران، شهید بهشتی و علامه طباطبایی بود. در بخش کیفی 20 نفر با مصاحبه نیمه ساختارمند و روش نمونه گیری هدفمند نظری و در بخش کمی 223 نفر با روش تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. یافته ها: در مرحله کدگذاری محوری، موجبات علی و زمینه ای و واسطه ای، کنشها و تعاملات و آثار، احصا و مدل مفهومی ارایه شد. در بخش کمی، 72 گویه و 20 مولفه با بار عاملی، میانگین واریانس استخراجی و روایی همگرا بالای 4/0، ضرایب معناداری بالای 96/1، ضریب تعیین و نیکویی برازش مناسب(55/0) تایید شدند. نتیجه گیری: دانشگاه ها به ساخت و توسعه یک اکوسیستم کارآفرینی نیاز دارند تا در آن کارآفرینی شکوفا شود. اکوسیستم کارآفرینی نتیجه تعامل و تعهد جامعه و دانشگاه، نقشها، زیرساختها و اتفاقاتی است که محیطی مناسب را برای ایجاد و توسعه سطوح فعالیتهای کارآفرینانه فراهم می کنند.

هدف: مقاله حاضر، شناسایی و تحلیل مولفه های مدیر اثربخش فرهنگی از منظر قرآن کریم برای رسیدن به شبکه مضامین بود. روش: به منظور پاسخ به سوال اصلی پژوهش از روش تحلیل مضمون استفاده شد که پنج مضمون کلان با عناوین رهبری اثربخش، اقدامات مدیریت منابع انسانی مدیراثربخش، ویژگی های مدیر اثربخش، وظایف مدیریتی مدیر اثربخش و توجه به یادگیری فردی، شناسایی شده است. حوزه پژوهش، کلیه آیات قرآن کریم بود. یافته ها: بر اساس رویکرد تحلیل مضمون تلاش شد مضامین مرتبط با مدیر اثربخش فرهنگی از آنها استخراج شود که پس از خوشه بندی، تلفیق و حذف کدهای مشترک؛ 231 مضمون کلیدی، 69 مضمون یکپارچه کننده سطح دو، 19 مضمون یکپارچه کننده سطح یک و پنج مضمون کلان به دست آمد. برای تبیین روایی تحقیق از رویکرد لینکولن و گوبا استفاده شد که نشان از روایی قابل قبول نتایج حاصل است. برای ارزیابی پایایی نیز از روش هولستی استفاده شد که بر مبنای آن، میزان پایایی محاسبه شده 911/0 و بالاتر از مقدار استاندارد 7/0 بود. نتیجه گیری: نتایج حاصل در قالب شبکه مضامین، تحلیل و منجر به تدوین مدل نهایی پژوهش شد.