تئاتر
سال:1397 | دوره:- | شماره:73 |تعداد مقالات:6

شناخت توانایی های فرهنگی هر اقلیم می تواند به کشف راهکارهایی برای رونق گردشگری و حفظ میراث ناملموس منتهی گردد. سؤال اصلی پژوهش حاضر آن است که موقعیت استراتژیک مناسب در راستای بهره گیری از هنرهای نمایشی و تئاتر برای رونق گردشگری در استان اصفهان چیست و از آن جایی که تعیین موقعیت استراتژیک مناسب، نیازمند شناسایی نقاط قوت و ضعف تئاتر و هنرهای نمایشی استان اصفهان و فرصت ها و تهدیدهای این حوزه است، روش SWOT به کار برده شده است. دامنه ی پژوهش حاضر نیمه اول سال 1397 است و منطقه ی مورد مطالعه استان اصفهان. در ابتدا با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی دیدگاه های 48 تن از خبرگان هنرهای نمایشی و گردشگری استان اصفهان با مصاحبه ساختاریافته گردآوری شد. سپس با هدف امتیازدهی به عوامل شناسایی شده، پرسشنامه ای که بر اساس داده های فرم مصاحبه تنظیم گردیده بود، در اختیار خبرگان قرار گرفت. در نهایت پس از تجزیه و تحلیل داده ها با تشکیل ماتریس عوامل داخلی و خارجی به تدوین استراتژی اقدام گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد مجموعه استراتژی های رقابتی بهترین راهبرد برای بهره گیری از تئاتر و هنرهای نمایشی در رونق گردشگری استان اصفهان است. مجموعه استراتژی های رقابتی که در این راستا ارائه شده اند عبارتند از: آفرینش آثار سازگار با سنت ها و سلایق مردم و توجه به پیشینه و غنای نمایش های سنتی ایران، بسترسازی مناسب برای بخش خصوصی با هدف مشارکت در سرمایه گذاری و حمایت مالی گروه های نمایشی و خارج نمودن هنر از زیر نظر دولت، ایجاد فضای رقابتی سالم و باز در میان گروه های نمایشی رسمی و غیررسمی و دادن مجوز نمایش بدون جانبداری، و تلفیق نمایش های سنتی و آیینی با نمایش های مدرن و زمینه سازی برای هم افزایی نسل های قدیم و جدید هنرمندان.

بیومکانیک از جمله شیوه های بازیگری است که با الهام از تئاتر شرق و نیز آموزه های فردریک وینسلو تیلور (18561915) در زمینه ی اقتصاد حرکتی، توسط وسوالد میرهولد (18741940) ابداع شده است. اتودهای کارگاهی بیومکانیک به وسیله ی شاگردان و همکاران میرهولد همچون نیکلای کوستف جمع آوری و تکمیل شده اند. هم اکنون آموزش این شیوه در جهان توسط معدود مربیانی چون گنادی بوگدانف (شاگرد کوستف) پیگیری می شود. اتودهای مورد استفاده در این تحقیق از بین اتودهای اجرا شده توسط بوگدانف برگزیده شده اند. سؤال اساسی این پژوهش توصیفی تحلیلی این است که اجرای اتودهای بیومکانیکی توسط بازیگران چه شاخصه هایی از میزان مصرف انرژی در مکانیزم های حرکتی آنان را آشکار می سازد؟ این موضوع بدان لحاظ در بیومکانیک اهمیت دارد که داده های ضروری برای علوم تغذیه و فیزیولوژی بازیگری به روشی تجربی را فراهم می سازد. در این مقاله، نتایج میدانی حاصل از بررسی تحلیلی داده های عددی ثبت شده با روش شتاب سنجی سه محوره نوراکسون بر روی تعدادی از دانشجویان بازیگری ارائه می شود. آزمون ها برای اتودهای دست دادن و سیلی زدن انجام شده اند. فرضیه ی اصلی آن است که شاخصه های مصرف انرژی در بیومکانیک از طریق تجربه و آزمون قابل اندازه گیری است. همچنین فرض شده که دستیابی به روشی برای اصلاح الگوهای صحیح اجرای بیومکانیکی اتودها از طریق حذف حشو و زوائد مکانیزم های حرکتی با کمک بازبینی فایل شبیه سازی شده امکانپذیر است. در نتیجه گیری، ضمن تأیید فرضیه ها، تأکید شده است که این مطالعات می تواند زمینه ی مساعدی برای ورود به حوزه ی فیزیولوژی، حرکت شناسی و آسیب شناسی حرکات بدنی بازیگران تئاتر باشد.

«پنسوری» یکی از گونه های نمایش سنتی در کره ی جنوبی است که شباهت های زیادی با «نقالی» ایرانی دارد. این نوع نمایش از دیرباز در کره مورد توجه طبقات مختلف جامعه بوده و در مناسبات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اجرا می شود. همان طور که نقالی در تاریخچه ی هنرهای نمایشی ایران جایگاه ویژه ای دارد، این گونه ی نمایشی نیز حیات خود را در کره ی جنوبی حفظ کرده و دارای اشتراکات اجرایی بسیاری با نقالی ایرانی است. اما نکته ی جالب توجه این است که این گونه ی نمایشی در کره برخلاف نقالی در ایران توانسته مسیر به روزشده ای را طی کند و با ایجاد موضوعات و فضاهای مدرن همچنان با تماشاگران حداکثری به حیات خود ادامه دهد. چرایی افت اجرای نقالی (این شیوه ی نمایشی) در ایران و واکاوی علل این فرضیه یکی از اهداف این نوشتار است؛ بررسی، شناخت و مقایسه ی پنسوری با نقالی می تواند ما را با یک فرمت نمایشی مهم در فرهنگی دیگر آشنا کند. همچنین توجه به ریشه ی نمایش های کهن در کشورهای شرقی و دسته بندی اشتراکات آن ها می تواند یک الگوی فرهنگی مشابه پیش رو قرار دهد و موجبات بسط مباحث نظری را فراهم کند. در این مقاله ضمن آشنایی با پنسوری و شیوه های اجرایی آن، به مضامین پرداخته شده، داستان ها و اهداف محتوایی و سبکی آن اشاره می کنیم و در راستای آن به واکاوی علل فرضیه ی مطرح شده خواهیم پرداخت. پرسش تحقیق این است که «پنسوری» با وجود همه ی شباهت هایی که با نقالی دارد چگونه توانسته خود را به یک شیوه ی اجرایی پرمخاطب و به روزشده تبدیل کند درحالی که این اتفاق برای نقالی نیفتاده است؟ و این که آیا می توان در نتیجه ی این مقایسه، راهکاری برای ارتقاء شیوه ی نمایش نقالی یافت؟

هدف از نگارش این مقاله دست یابی به افق های اثرگذاری بازی های نمایشی در رشد و تربیت انسان است. طبقه بندی و کاوش در هدف های آشکار و پنهان بازی های نمایشی که طراحی و اجرای هدفمند این بازی ها را از سوی مربی امکانپذیر می سازد. پژوهشگر در این مقاله 15 هدف کلی تربیت فردریک مایر که جنبه های مختلف فردی و اجتماعی انسان را شامل می شود، الگو قرار داده که تعداد 13 عدد از این هدف ها با بررسی بازی های نمایشی، چگونگی طراحی و اجرای آن ها و نظری که مؤلفان آن ها دارند در مجموعه ی بازی های نمایشی دیده شد. دو هدف تربیتی «ارج نهادن به ارزش های معنوی و اخلاقی» و «کارآمدی شغلی» از مجموعه هدف های تربیت مایر در بازی های نمایشی مشاهده نشد و به اثبات نرسید. نتایج به دست آمده نشان می دهد بازی های نمایشی دارای اهدافی روشن در تربیت هستند و با شکل جذاب و منحصر به فردی که دارند می توانند در قالب یک برنامه ی آموزشی هدفمند در آموزش و پرورش کشور استفاده شوند. بنابراین سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از: چگونه می توان با دسته بندی و استفاده از بازی های نمایشی به اهداف آموزشی و تربیتی دست یافت؟

هر صحنه که به اجرا درمی آید، رویدادی است که در یک فضا رخ می دهد و بدیهی است که فضا مستقل از معماری و طراحی صحنه نیست. مفهوم فضا به مثابه ظرفی ست که وقایع در آن رخ می دهد، با کمک عامل زمان تجربه می شود و روایتی را بیان می کند. عامل زمان برای تجربه ی فضا، دلیل وجود سلسله مراتب و روایت در معماری است حال آن که در تئاتر، فضا براساس روایت و نمایشنامه شکل می گیرد. مؤلفه های بسیاری در معماری وجود دارند که براساس نظریه ی حس مکان نوربرگ شولتز می توان از ترکیب آن ها با میزانسن به فضاسازی در اجرا و ایجاد حس مکان رسید. این تجربه علاوه بر تشکیل ساختار مکانی باعث تقویت حس فضا و ضرباهنگ سازی در اجرا می شود. تحقیق حاضر در پی دستیابی به چگونگی این کارکرد برای توسعه آن در جریان تولید و اجراست. بنابراین پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش هاست که: چگونه از طریق میزانسن آفرینش فضا شکل می گیرد؟ چگونه می توان با استفاده از طراحی میزانسن، عناصر روایی را به فضاهای حسی تبدیل کرد؟ چگونه می توان از مؤلفه های حس مکان شولتز در میزانسن برای تعریف فضا بهره برد؟ برای تبیین نقش میزانسن در آفرینش فضا، با توجه به غنی بودن مطالعات مفهومی و ساختاری حوزه ی معماری درباره ی فضا از نظریه ی حس مکان نوربرگ شولتز استفاده شده است و برای پیاده سازی الگوی هماهنگ سازی معماری و میزانسن، نمایشنامه ی مرگ فروشنده اثر آرتور میلر به عنوان نمونه ی موردی انتخاب شده و براساس نظریه ی حس مکان نوربرگ شولتز آنالیز می شود. در نهایت این پژوهش به کمک نظریه حس مکان شولتز تبدیل روایت به فضا را در تئاتر با استفاده از عناصر میزانسن مورد مطالعه قرار می دهد.

حماسه ی هومر (قرن 9 پ. م)، کنشی حماسی را نشان می دهد که برآمده از ارتباط پهلوان با ارزش ها و الگوهای اشرافی (آریستوکراسی) است. این الگوها پهلوان را نسبت به عمل اخلاقی اش، آگاه می کنند. ارزش های اشرافی حماسی در دوران دموکراسی آتن در قانون اساسی لحاظ شدند و از انحصار طبقه ی اشراف خارج گردیدند و به اصطلاح عام شدند. از این رو، هنگامی که آیسخولوس در تراژدی هایش توجه به قانون اساسی را تبلیغ می کند به ناگزیر ارز ش ها و به تبع آن کنش حماسی را نیز بیان می دارد. پس از دوران شکوفایی تراژدی ها (5 پ. م)، ارسطو تراژدی را بازگوکننده ی داستانی می داند که به دلیل هامارتیای (خطا) شخصیت، موجب ترس و شفقت می شود. در این نوع داستان شخصیت ناآگاهانه عمل می کند و از الگوهای اخلاقی پولیس (دولت شهر) عدول می کند. ارسطو اما به تأثیر حماسه و کنش حماسی بر تراژدی اشاره ای نکرده و صرفاً به مقایسه ی این دو ژانر ادبی نمایشی اکتفا کرده است. بر این مبنا، پرسش مقاله این است که در تراژدی های آیسخولوس (523 456 پ. م) چگونه کنش تراژیک و کنش حماسی نشان داده می شوند و مورد داوری قرار می گیرند؟ و به زبانی دیگر آیا تراژدی های آیسخولوس با نشان دادن کنشی که مبتنی بر الگوهای قانونی و حماسی است در تضاد با کنش و وضعیت تراژیک قرار می گیرند؟ در پاسخ به پرسش مذکور به این نتیجه خواهیم رسید که تراژدی های آیسخولوس با تأکید بر کنشی که مبتنی بر الگوهای قانونی حماسی است، در تضاد با کنش و وضعیت تراژیک قرار می گیرند زیرا چنین موقعیتی برآمده از بی قانونی و ناآگاهی است. تراژدی های او صرفاً بر داستان و کنش تراژیک مبتنی نیستند، بلکه داستانی مبتنی بر کنش حماسی را نیز نشان می دهند. از این رو تراژدی های آیسخولوس متأثر از حماسه و قانون است.