تولیدات گیاهی
سال:1397 | دوره:41 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی واکنش تعدادی از لاین های لوبیا محلی گیلان (پاچ باقلا) به تراکم کاشت از نظر عملکرد، رشد و برخی از صفات زراعی، آزمایشی در سال زراعی 1394-1393 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تراکم کاشت در سه سطح (33، 16 و 11 بوته در متر مربع) به عنوان فاکتور اصلی و لاین در پنج سطح (Gd91-7، Gd91-8، Gc91-9، Gd91-15 و Gd91-18) به عنوان فاکتور فرعی بودند. اثر تراکم بوته بر صفات عملکرد دانه خشک، عملکرد بیولوژیک و نسبت عملکرد دانه خشک به عملکرد غلاف سبز در واحد سطح معنی دار بود. اثر لاین بر صفات ارتفاع بوته، طول غلاف، طول دانه، عملکرد غلاف سبز در واحد سطح، عملکرد دانه خشک در بوته، شاخص برداشت و وزن صد دانه معنی دار بود. اثر متقابل دو فاکتور بر طول غلاف، عملکرد غلاف سبز در واحد سطح، عملکرد دانه خشک در بوته، نسبت عملکرد دانه خشک به عملکرد غلاف سبز و وزن صد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه خشک (05/316 گرم در متر مربع) در تراکم 33 بوته و کمترین میزان آن (42/67 گرم در متر مربع) در تراکم 11 بوته به دست آمد. بیشترین عملکرد غلاف سبز (84/1101 گرم در متر مربع) در لاین Gd91-15 و با تراکم 33 بوته در متر مربع حاصل شد. لاینGd91-8 با توجه به صفاتی چون ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، طول دانه، عملکرد دانه خشک و عملکرد غلاف سبز به عنوان لاین برتر بود و می توان از آن در برنامه های به نژادی و به زراعی استفاده نمود.

نخود (L. Cicer arietinum) به مقدار زیادی فسفر نیاز دارد، از سوی دیگر افزایش یکی از دو عنصر فسفر و روی باعث کاهش دیگری در گیاه می گردد. به منظور بررسی سطوح فسفر و روی برخصوصیات کمی و کیفی بذر دو رقم نخود دیم آزمایشی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه فاکتور شامل دو رقم نخود (آرمان و (ILC482 به عنوان کرت اصلی وکرت های فرعی شامل فسفر در سه سطحP2، P1 وP3 به ترتیب با 32، 46 و 60 کیلوگرم p2o5 در هکتار از منبعسوپرفسفات تریپل و سه سطح رویZn2، Zn1وZn3 به ترتیب با صفر، 5/2 و 5 کیلوگرم در هکتار Znاز منبع سولفات روی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد در سال 1383 اجرا گردید. نتایج نشان داد که رقم آرمان با عملکرد دانه وعملکرد بیولوژیک به ترتیب 2606 و 4341 کیلوگرم در هکتار با رقم ILC482 با میزان عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب 1662و2779 کیلوگرم در هکتار تفاوت معنی دار داشت. فسفر اثر معنی داری بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در غلاف و تعداد شاخه اصلی داشت، بیشترین میزان در هر مورد از مصرف 60 کیلوگرم در هکتار P2O5 به دست آمد. روی اثر معنی داری بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته و تعداد شاخه اصلی داشت، بیشترین میزان در هر مورد از مصرف 5 کیلوگرم در هکتار روی به دست آمد. بیشترین میزان پروتئین دانه از مصرف 60 کیلوگرم در هکتار P2O5 و 5 کیلوگرم در هکتار روی به دست آمد.

خراسان جنوبی با دارا بودن 90 درصد سطح زیر کشت عناب به عنوان مهم ترین تولیدکننده عناب در کشور مطرح است. میوه تازه عناب در دمای اتاق به سرعت چروکیده و نرم می شود و پس از پنج تا هفت روز افت کیفیت قابل توجهی حاصل می شود. محلول پاشی با عناصر معدنی می تواند از طریق تأمین مواد غذایی باعث افزایش کیفیت، بازار پسندی و کاهش خسارات بعد از برداشت گردد. کلسیم یکی از عناصر مهم معدنی است که در افزایش کمیت، کیفیت و بازارپسندی میوه ها نقش مهمی داراست. به منظور بررسی اثر محلول پاشی نمک های کلسیمی بر خصوصیات فیزیکو شیمیایی و کیفی میوه عناب پژوهشیدر قالب طرح بلوک کامل تصادفی اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد (آب مقطر)، کلرید کلسیم (5/0 و 1 درصد) و نیترات کلسیم (5/0 و 1 درصد) بودند که طی دو مرحله، در زمان تقسیم سلولی میوه (20 روز بعد از مرحله تمام گل) و کامل شدن رشد سلولی میوه (40 روز بعد از مرحله تمام گل)، محلول پاشی انجام شد. در اواسط مرداد (70 روز بعد ازمرحله تمام گل) و در زمان رنگ گیری میوه برداشت انجام شد. نتایج نشان داد که کاربرد نیترات کلسیم 5/0 درصد باعث افزایش معنی دار در وزن تازه میوه، ماده خشک، طول و عرض میوه شد. همچنین تیمار کلرید کلسیم 5/0 درصد میزان سفتی بافت میوه، کارتنوئید و محتوای فنول کل میوه را افزایش داد. بیشترین میزان مواد جامد محلول و محتوای کلسیم میوه از تیمار کلرید کلسیم یک درصد حاصل شد اما محلول پاشی با نمک های مختلف کلسیمی بر pH میوه اثر معنی داری نداشت. به طور کلی می توان چنین نتیجه گرفت که محلول پاشی با کلرید کلسیم و نیترات کلسیم 5/0 درصد توانست ویژگی های فیزیکو شیمیایی میوه عناب تازه را بهبود بخشد.

تنش خشکی به عنوان یکی از عامل اصلی کاهش عملکرد گیاهان در مناطق نیمه خشک محسوب شده و منجر به تنش اکسیداتیو می شود. به منظور بررسی اثر تنش خشکی پس از گرده افشانی بر برخی صفات زراعی و فیزیولوژیک برگ پرچم و سنبله ژنوتیپ های مختلف گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات دیم مراغه اجرا شد. فاکتور های آزمایش شامل دو سطح آبیاری؛ کنترل (آبیاری در تمام مراحل رشدی بر اساس شرایط کشت آبی) و تنش خشکی (قطع آبیاری پس از گرده افشانی تا پایان دوره رشد) و ژنوتیپ های مختلف گندم (متحمل: PTZ و TRK، نیمه متحمل: Manning و Sabalan و حساس: RINA-11 و Saratoves) بود. در شرایط تنش خشکی پس از گرده افشانی، عملکرد دانه و وزن هزار دانه نسبت به شرایط شاهد کاهش معنی دار یافت. حداکثر و حداقل عملکرد دانه در این شرایط به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های نیمه متحمل Manning (97/242) و حساسSaratoves (gm-234/145) بود. بیشترین تغییرات در محتوی مالون دی آلدئید مربوط به ژنوتیپ های حساس بود. فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی (آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز) و غیرآنزیمی (گلوتاتیون و آسکوربات) به واسطه اعمال تنش خشکی افزایش یافت. بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز به ترتیب در برگ پرچم ژنوتیپ های TRK Saratovesو در سنبله ژنوتیپ های Manning وSaratoves مشاهده شد. برگ پرچم و سنبله ژنوتیپ های Manning و Saratoves بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم گلوتاتیون ردوکتاز را نشان دادند. بیشترین محتوی گلوتاتیون و آسکوربات در برگ پرچم و سنبله، به ترتیب مربوط به ژنوتیپ هایTRK وManning بود، این درحالی است که در ژنوتیپ Saratoves کمترین مقادیر مشاهده شد. به نظر می رسد که در سنبله ژنوتیپManning فعال شدن هر دو سیستم آنتی اکسیدانی آنزیمی (آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز) و غیرآنزیمی (گلوتاتیون و آسکوربات) نقش کلیدی را در افزایش تحمل به تنش خشکی داشتند و در این میان آنتی اکسیدان های غیرآنزیمی مؤثرترین نقش را ایفا کردند.

جوانه زنی عامل حدود نیمی از ضایعات انباری سیب زمینی ها است. گرچه کاربرد ترکیباتی مانند کلروپروفام در کنترل جوانه زنی امکان پذیر است اما افت کیفی محصول و اقبال روزافزون به تولید و مصرف فراورده های ارگانیک، کاربرد این مواد را محدود کرده است. در این تحقیق طی 5 ماه نگهداری سیب زمینی آگریا، عصاره نعناع فلفلی در غلظت های صفر، 5/0، 1، 2، 4 گرم در لیتر؛ دوره های 2، 4، 6 هفته یک بار در سال 1395 و در آزمایشگاه صنایع غذایی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان انجام شد، به کار رفت. در این مدت وضعیت غده ها بررسی شد. این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل با سه فاکتور غلظت عصاره، تکرار مصرف و زمان نگهداری در قالب طرح کاملاً تصادفی و در 3 تکرار انجام شد. مطابق نتایج با افزایش غلظت عصاره نعناع تا 2 گرم در لیتر، جوانه زنی سیب زمینی به شکل معنی دار کنترل و جوانه زنی غده، نسبت به تیمار شاهد تا 4 ماه به تأخیر افتاد. مصرف غلظت بیشتر عصاره نعناع اثر معنی داری نداشت. مصرف 5/0 گرم در لیتر آن باعث تحریک جوانه زنی غده ها نسبت به تیمار شاهد شد. مصرف هر 4 هفته یک بار عصاره نعنا بهترین نتیجه را داشت. کاربرد این عصاره در غلظت 2 گرم در لیتر به ترتیب کاهش 92 و 97 درصدی جوانه زنی و وزن کلی جوانه ها را در غده های سیب زمینی در پی داشت. در ارزیابی حسی، طعم نمونه های پخته و سرخ شده سیب زمینی های تیمار شده با عصاره نعنا و کلروپروفام، اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند، اما هر دو تیمار نسبت به غده های شاهد، امتیاز بیشتری دریافت کردند. کاربرد تیمار منتخب این تحقیق توانست تلفات سیب زمینی رقم آگریا را در انبار تا 6 درصد کاهش دهد.

اندازه گیری فلورسانس کلروفیل، روشی غیرتخریبی وبسیارحساس است که اطلاعات مهمی دررابطه بادستگاه فتوسنتزگیاه به دست می دهد. این پژوهش با هدف امکان سنجی بهره گیری از پارامترهای مهم فلورسانس کلروفیل در تشخیص زودهنگام اثرات تخریبی علف کش مزوسولفورن متیل + یدوسولفورون متیل قبل از بروز علایم ظاهری آن در علف هرز فالاریس انجام شد. آزمایش گلخانه ایبا شش تیمار وپنج تکرار، به صورت کاملاً تصادفی، جهت بررسی پارامترهای فلورسانس کلروفیل شامل Fvj (فلورسانس نسبی در مرحله J)، Fv/Fm (حداکثر کارایی عملکرد کوانتومی فتوسیستم دو)، PI (شاخص فتوسنتز)و Area (حداکثر ظرفیت کوئینونی فتوسیستم دو) در فالاریستا هفت روزپس ازپاشش علف کش مزوسولفورون متیل + یدوسولفورون متیل انجام شد. نتایج نشان داد که واکنش صفات Area و Fv/Fm به مصرف مزوسولفورون متیل + یدوسولفورون متیل آهسته بود؛ در حالی که صفات Fvj و PI واکنش سریعی نشان دادند. تقریباً از همان روز اول پس از سم پاشی دو صفت Fvj و PI کاهش محسوسی نشان دادند که این روند کاهشی در PI شدیدتر اما همراه با خطای استاندارد بیشتری نسبت به Fvj بود. با افزایش میزان علف کش مزوسولفورون متیل+ یدوسولفورون متیل، هر دو پارامتر PI و Fvj کاهش یافتند. می توان نتیجه گرفت که این دو پارامتر PI و Fvj حساسیت ویژه ای به علف کش نشان دادند و قبل از ظهور علائم ظاهری علف کش تصویری از تأثیرات مخرب فیزیولوژیک آن در اختیار قرار دادند؛ به طوری که در روز هفتم مقادیر پارامترهای PI و Fvj به ترتیب 94 و 75 درصد کاهش نشان داد.

به منظور بررسی سازگاری برخی از ژنوتیپ های بومی زیتون آزمایشی با 8 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات زیتون طارم زنجان از سال 1386 لغایت 1390 به اجرا درآمد. درختان زیتون با فاصله 6×6 در فروردین 1386کشت شدند. صفات مختلف رویشی و زایشی اندازه گیری شد. نتایج مقایسه میانگین صفات رویشی نشان داد که ارتفاع، عرض تاج، سطح مقطع تنه و رشد فصل جاری شاخه درختان زیتون بین ژنوتیپ ها دارای تفاوت معنی دار بودند. تعداد گل آذین در شاخه، تعداد گل در گل آذین، درصد گل کامل و درصد نهایی تشکیل میوه در بین ژنوتیپ ها دارای تفاوت معنی دار بود. ژنوتیپ های T2، T3، T7 و G4 با بیش از 120 گل آذین در شاخه برتر از بقیه بودند. بیشترین تعداد گل در گل آذین در ژنوتیپ های T2، T7 و B3مشاهده شد. وزن میوه بین ژنوتیپ ها دارای تفاوت معنی دار بود به طوری که وزن میوه از 3/2 تا 8/9 گرم بین ژنوتیپ ها متفاوت بود. ژنوتیپ G4 درشترین میوه را داشت. بیشترین وزن گوشت به ژنوتیپ G4 تعلق داشت. عملکرد میوه در درخت بین ژنوتیپ ها دارای تفاوت معنی دار بود به طوری که ژنوتیپ T2 بیشترین عملکرد و ژنوتیپ B1 کمترین عملکرد را داشت. درصد روغن در ماده خشک بین ژنوتیپ ها متفاوت بود و ژنوتیپ G4 بیش از 50 درصد روغن در ماده خشک داشت. به طورکلی ژنوتیپ های T2 وT7 بر اساس میزان عملکرد بالا و درصد روغن حدود 44 درصد و ژنوتیپ G4با توجه به درشتی میوه (بیش از 9 گرم)، عملکرد نسبتاً خوب (حدود یک تن) و میزان روغن بالا (بیش از 52 درصد در ماده خشک)، به عنوان ژنوتیپ های امید بخش معرفی می شوند.

استفاده از روش هایی که موجب کاهش تجمع نیترات در سبزی های برگی شود و همچنین ارزش غذایی آن ها را حفظ نماید حائز اهمیت می باشد. به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف (صفر، 10، 20 و 30 درصد حجمی) کودهای آلی (دامی، ورمی کمپوست و مرغی) و کود اوره (102، 204 و 306 کیلوگرم در هکتار) بر تجمع نیترات و برخی خصوصیات رشدی و فیزیولوژیک اسفناج آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در سال 1395 اجرا شد. نتایج نشان داد بالاترین مقادیر نیترات در زمان های صبح و عصر در تیمار 306 کیلوگرم در هکتار کود اوره مشاهده شد. طول برگ تحت تأثیر تیمارهای 20 و 30 درصد کود مرغی قرار گرفت. بیشترین میزان قند محلول و وزن تر و خشک ریشه در تیمارهای 10 و 20 درصد کود دامی مشاهده شد. تیمارهای 20 و 30 درصد کود ورمی کمپوست و کود دامی و تیمار 30 درصد کود مرغی موجب افزایش وزن تر و خشک برگ شد. تمامی سطوح کودهای ورمی کمپوست، دامی و مرغی موجب افزایش محتوای پتاسیم شد. بیشترین میزان آهن، روی و محتوای فنل کل نمونه ها در تمامی سطوح کود دامی و ورمی کمپوست ملاحظه گردید. با توجه به پاسخ مثبت گیاه اسفناج به کاربرد کودهای آلی به نظر می آید که کاربرد این کودها ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش اثرات سوء زیست محیطی آن ها، روش مناسبی برای تولید سالم و پایدار سبزی ها باشد.

در این تحقیق، مقدار تاکسول و 10-دِ استیل باکاتین III در برگ های گونه سرخدار بومی ایران (Taxus baccata) و گونه اقیانوس آرام (T. brevifolia) و توانایی تولید آن ها در کشت سوسپانسیون سلولی این دو گونه مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق در سال 1392 در پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی تهران اجرا گردید. القای کالوس با استفاده از ریزنمونه های میان گره ساقه های جوان در محیط کشت جامد صورت گرفت، سپس کشت سوسپانسیون سلولی بر روی همین محیط کشت حاوی تنظیم کننده های رشد نفتالن استیک اسید و بنزیل آمینوپورین به ترتیب با مقادیر 2 و 1/0 میلی گرم در لیتر ایجاد شد. 21 روز پس از کشت، وزن تر و خشک سلول محاسبه و مقدار تاکسول و 10-دِ استیل باکاتین III آن ها توسط دستگاه کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که برگ های گونه های سرخدار بومی ایران و سرخدار اقیانوس آرام به ترتیب حاوی 45 و 27 میکروگرم تاکسول و 40 و 4 میکروگرم 10-دِ استیل باکاتین III در گرم وزن خشک نمونه بودند و کشت سوسپانسیون سلولی آن ها نیز به ترتیب مقدار540 و 20 میکروگرم در لیتر تاکسول و مقدار 1 و 110 میکروگرم در لیتر از 10-دِ استیل باکاتین III تولید کردند. بنابراین نتایج حاکی از برتری کشت سوسپانسیون سلولی سرخدار بومی ایران در تولید تاکسول بود که می تواند برای بهینه سازی تولید تجاری این ترکیب ضد سرطان در سیستم های بیوراکتور مورد استفاره قرار گیرد.

زنبق نمکزار (Iris spuria subsp. Musulmanica) گیاهی است بومی، که به عنوان گیاه زینتی ارزشمند، که می تواند به صورت گل شاخه بریده و در فضای سبز مورد استفاده قرار گیرد. بذر زنبق نمکزار در شرایط طبیعی دارای جوانه زنی پایینی است، به همین دلیل آزمایشی در جهت بهبود جوانه زنی آن انجام گردید. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 10 تیمار، چهار تکرار (هر تکرار شامل 25 بذر) در سال 1395 و از رویشگاه طبیعی زنبق نمکزار واقع در شهرستان بجنورد اجرا گردید. تیمارها شامل: هیدروکسید سدیم 20 مولار به مدت 10 دقیقه، هیدروکسید سدیم 15 مولار به مدت 20 دقیقه، آب 100 درجه سانتی گراد به مدت 10 دقیقه، آب 80 درجه سانتی گراد به مدت 15 دقیقه، اسید سولفوریک 98 درصد به مدت 10 دقیقه، اسید سولفوریک 98 درصد به مدت 15 دقیقه، چینه سرمایی به مدت 30 روز، چینه سرمایی به مدت 60 روز، چینه سرمایی به مدت 90 روز و تیمار شاهد بودند. تأثیر تیمارهای منتخب بر همه پارامترهای جوانه زنی معنی دار بود (05/0>p). پیش تیمار بذرها در محلول هیدروکسید سدیم با غلظت 20 مولار به مدت 10 دقیقه نسبت به بقیه تیمارها، منجر به افزایش بیشتر در پارامترهایی درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذور، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه گردید. در سه سطح چینه سرمایی جوانه زنی کمتری نسبت به شاهد بدون تیمار مشاهده شد. هم چنین تیمار اسید سولفوریک 10 دقیقه به طور نسبی موجب بهبود در جوانه زنی و سایر پارامترهای جوانه زنی نسبت به شاهد بدون تیمار گردید. هیدروکسید سدیم به واسطه فعالیت قلیایی و حل ترکیبات چربی دوست موجود در پوشش های بیرونی و درونی بذر زنبق نمکزار به طور مؤثرتری موجب بهبود جوانه زنی گردید. احتمالاً در این گونه زنبق نیز به مانند بسیاری از گونه های زنبق خواب مورفوفیزیولوژیکی وجود دارد.