علوم و فنون بسته بندی
سال:1399 | دوره:11 | شماره:1 (پیاپی 44) |تعداد مقالات:7

بزرگ ترین چالش تولیدکننده مواد غذایی، از دست دادن کیفیت محصولات غذایی در هنگام نگهداری و کاهش کیفیت بسته بندی است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی راهکارهای توسعه صادرات انواع آلوی ایران با تاکید بر کیفیت بسته بندی در بازار جهانی است. این پژوهش از دیدگاه 30 خبره و صاحبنظر فعال در حوزه صادرات محصولات خشکبار، انجام شده است. از روش دلفی به عنوان روش تحقیق در شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر در بهبود کیفیت بسته بندی استفاده شد. سپس برهمکنش بین عوامل موثر در بهبود کیفیت بسته بندی با استفاده از آزمون های ارزیابی و تصمیم گیری و ANP فازی تعیین شد. یافته های پژوهش نشان می دهد مهم ترین عوامل ارتقای کیفیت بسته بندی برای توسعه بازار صادرات انواع محصول آلوهای صادرات، شکل، اندازه، نوع مواد، نوع برچسب، کنترل کیفیت، بهداشت و حفاظت، هزینه، و نوآوری در طراحی بسته بندی است که برای هر یک راهکارهای متناسب ارایه شده است. از جمله پیشنهادهای تحقیقاتی مبتنی بر یافته ها، آگاهی از شرایط محیطی و ویژگی های بوم شناختی کشور هدف برای تناسب مواد مورد استفاده در بسته بندی و تمایز نوع و جنس مواد برای نگهداری محصول آلو است. همچنین نظارت دقیق بر کیفیت محصول و کیفیت بسته بندی، نقش بسته بندی محافظ با توجه به کشور هدف، و نوآوری در طراحی بسته بندی و توجه به سازگاری و شباهت در اندازه، شکل، وزن و همسویی با ارزش های فرهنگی آن کشور در بسته بندی پیشنهاد می شود.

هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر فرایندهای مدیریت دانش بر عملکرد عملیاتی با میانجی گری نوآوری در فرایند تولید و بسته بندی محصول بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل: مدیران و کارشناسان شرکت های شهرک صنعتی فراهان استان مرکزی بوده که مجموعا 300 نفر می باشند. به منظور گردآوری داده های پژوهش از پرسشنامه استفاده شده است. جهت تعیین پایایی پرسشنامه، از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است که مقدار آن برای متغیر مدیریت دانش(880/0)، نوآوری در بسته بندی محصول(781/0)، نوآوری در فرایند تولید(815/0) و عملکرد عملیاتی (767/0) به دست آمد. در این پژوهش، تجزیه و تحلیل داده ها از طریق تحلیل مسیر و مدل معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار لیزرل انجام شده است. نتایج حاکی از آن بوده است که فرایندهای مدیریت دانش، دارای تاثیر مثبت بر نوآوری در بسته بندی محصول نوآوری در فرایند تولید و عملکرد عملیاتی است و نوآوری در بسته بندی محصول و نوآوری در فرایند تولید دارای تاثیر مثبت بر عملکرد عملیاتی می باشند. بنابراین در محیط پویا و رقابتی امروز، مدیران می توانند با مدیریت مستقیم فرایندهای دانش برای پشتیبانی و سرعت بخشیدن به سطوح نوآوری جهت افزایش سطح عملکرد عملیاتی شرکت های خود کوشا باشند.

در سال های اخیر به دلیل افزایش تقاضای مصرف کننده به حفظ کیفیت و افزایش عمر نگهداری محصولات غذایی، صنعت بسته بندی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. امروزه بسیاری از محصولات غذایی به دلیل شرایط نامناسب نگهداری و بسته بندی، بازارپسندی خود را از دست می دهند که می تواند زیان های فراوانی به دنبال داشته باشد. فرایند الکتروریسی با استفاده از اعمال میدان الکتریکی بالا در محلول پلیمری و شکل گیری نانوالیاف، با خصوصیات مناسب مولکولی و سطح مخصوص بالا به عنوان یکی از روش های متداول شناخته شده است و در صنعت نیز بسته بندی استفاده می شود. استفاده از نانوالیاف در بسته بندی مواد غذایی به سبب محافظت از کیفیت و ارتقاء ویژگی محافظتی توجه زیادی را در صنعت بسته بندی به خود جلب نموده است. استفاده از نانو ذرات معدنی وفلزی به عنوان مواد عملکردی مناسب، سبب بهبود ویژگی نانوالیاف در بسته بندی مواد غذایی می گردد. در این مطالعه، به معرفی فرایند الکتروریسی پرداخته شده است. سپس کاربرد نانوذرات در بسته بندی مواد غذایی معرفی می گردد. همچنین استفاده از این نانو ذرات جهت افزایش خصوصیات عملکردی و بهبود کیفیت مواد غذایی با استفاده از فرایند الکتروریسی مورد بررسی قرار گرفته شده است.

در سال­ های اخیر به دلیل افزایش تقاضای مصرف­ کننده به حفظ کیفیت و افزایش عمر نگهداری محصولات غذایی، صنعت بسته بندی بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. امروزه بسیاری از محصولات غذایی به دلیل شرایط نامناسب نگهداری و بسته بندی، بازارپسندی خود را از دست می­ دهند که می ­ تواند زیان ­ های فراوانی به دنبال داشته باشد. فرایند الکتروریسی با استفاده از اعمال میدان الکتریکی بالا در محلول پلیمری و شکل­ گیری نانوالیاف، با خصوصیات مناسب مولکولی و سطح مخصوص بالا به عنوان یکی از روش ­ های متداول شناخته شده است و در صنعت نیز بسته بندی استفاده می ­ شود. استفاده از نانوالیاف در بسته بندی مواد غذایی به سبب محافظت از کیفیت و ارتقاء ویژگی محافظتی توجّه زیادی را در صنعت بسته بندی به خود جلب نموده است. استفاده از نانو ذرّات معدنی وفلزی به عنوان مواد عملکردی مناسب، سبب بهبود ویژگی نانوالیاف در بسته بندی مواد غذایی می­ گردد. در این مطالعه، به معرفی فرایند الکتروریسی پرداخته شده است. سپس کاربرد نانوذرّات در بسته بندی مواد غذایی معرفی می گردد. همچنین استفاده از این نانو ذرّات جهت افزایش خصوصیات عملکردی و بهبود کیفیت مواد غذایی با استفاده از فرایند الکتروریسی مورد بررسی قرار گرفته شده است.

افزایش آگاهی مصرف کنندگان، تغییر در اولویت های غذایی آن ها و گرایش به سمت اقلام غذایی ایمن، منجر به بروز ابداعات و ابتکاراتی نوین در فناوری های بسته بندی مواد غذایی شده است. این مقاله به مرور سیستم های متنوع بسته بندی هوشمند و کاربردهای آن ها در بسته بندی غذایی با جدیدترین فناوری ها می پردازد. سیستم های بسته بندی فعال و هوشمند آن دسته از فناوری های بسته بندی را در بر می گیرد که منجر به تحویل ایمن تر و با کیفیت تر محصولات به مصرف کننده می شود. بسته بندی فعال اشاره به تلفیق افزودنی های مختلف در بسته بندی با هدف حفظ و یا افزایش زمان ماندگاری محصول و کیفیت آن دارد. بسته بندی هوشمند نیز آن دسته از بسته بندی می باشد که بر شرایط مواد غذایی نظارت داشته و اطلاعات سودمندی را در رابطه با کیفیت مواد غذایی بسته بندی شده در طول حمل و نقل و نگهداری ارایه می دهد. این فناوری ها برحسب افزایش تقاضای مواد غذایی ایمن تر و با ماندگاری بهتر طراحی شده اند. هر چند در سال های گذشته این نوع بسته بندی در کشور تولید نشده است، اما مزیت هی بازار این محصولات، قابلیت تقاضا برای مصرف آن ها در بازارهای داخلی و جهانی وجود داشته و آینده روشنی را پیش روی این صنعت نشان می دهد.

در سال های اخیر توجه به بسته بندی فعال در تولید مواد غذایی افزایش یافته است که این امر ناشی از این حقیقت است که این نوع بسته در مقایسه با نوع مرسوم، تنها مسیول در بر گرفتن و محافظت ماده غذایی در برابر عوامل خارجی نیست بلکه مزایای دیگری نیز مانند کمک به افزایش ماندگاری ماده غذایی با استفاده از عوامل جاذب (رطوبت، اکسیژن و. . . ) عوامل آزاد کننده ترکیبات مختلف (اتانول، دی اکسید کلر و. . . ) وگرم نمودن و سرد نمودن ماده غذایی و امکان تعیین ماندگاری مواد غذایی با استفاده از سنسورها و معرف های گوناگون مانند: معرفی تازگی و بی عیبی بسته و. . . خواهد داشت. بسته بندی آنتی میکروبیال(ضدمیکروبی) یکی از انواع بسته بندی فعال است. بسته بندی ضدمیکروبی علاوه بر حفظ ماده غذایی از شرایط محیطی، قادر به مهار یا کاهش رشد میکروارگانیسم ها و افزایش مدت ماندگاری غذا می باشد. استفاده از ترکیبات ضد میکروبی در مواد بسته بندی در صنایع غذایی نیز مورد توجه محققین قرار گرفته است. با استفاده از مواد ضد میکروبی در پوشش فراورده های غذایی، علاوه بر کاهش جمعیت میکروبی و افزایش کیفیت و ایمنی محصولات، می توان تا حد زیادی استفاده از نگهدارنده ای سنتزی و سرطان زا را کاهش داد. ترکیباتی را که دارای فعالیت ضد میکروبی هستند می توان به صورت مخلوط شده و تثبیت شده یا تغییر شکل داده شده در سطح پوشش های خوراکی استفاده کرد. محصولات لبنی با توجه به حساسیت بالا نسبت به آلودگی های باکتریایی و قارچی، بسیار در معرض فساد قرار دارند، با توجه به پژوهش های انجام شده استفاده از ترکیبات آنتی میکروبیال در بسته بندی این محصولات به خصوص در انواع پنیر می تواند بسیار کمک کننده باشد.

فناوری های جدید بسته بندی موادغذایی در پاسخ به تقاضای مصرف کنندگان یا روند تولیدات صنعتی به سمت محصولات غذایی با نگهداره های کم تر، تازه، خوشمزه و مناسب با ماندگاری طولانی و کیفیت کنترل شده در حال توسعه هستند. به علاوه، تغییرات در شیوه های خرده فروشی (جهانی شدن بازار منجر به توزیع طولانی تر مواد غذایی)، یا شیوه زندگی مصرف کنندگان (صرف زمان کم تر برای خرید مواد غذایی تازه در بازار و پخت و پز)، چالش های اساسی موجود در صنعت بسته بندی موادغذایی بوده و به عنوان نیروهای محرکه در توسعه مفاهیم بسته بندی جدید و بهبود یافته هستند که ضمن حفظ ماندگاری، بر ایمنی و کیفیت مواد غذایی نظارت انجام می نمایند. بسته بندی سنتی موادغذایی برای حفاظت مکانیکی موادغذایی غیرجامد و محافظت از غذا در برابر تاثیر عوامل بیرونی مانند میکروارگانیسم ها، اکسیژن، بی بو شدن، نور و غیره عمل می کند و به این روش، راحتی در استفاده از مواد غذایی و حفظ کیفیت مواد غذایی برای یک دوره زمانی طولانی را تضمین می نماید. هدف اصلی ایمنی مواد سنتی در تماس با غذاها این است که تا حد ممکن بی اثر باشد، یعنی حداقل برهم کنش بین ماده غذایی و بسته بندی وجود داشته باشد. در دهه های گذشته یکی از ابتکاری ترین تحولات در زمینه بسته بندی موادغذایی، بسته بندی فعال می باشد که براساس برهم کنش عمدی و حساب شده با غذا یا محیط موادغذایی است. هدف از "بسته بندی فعال" افزایش عمر نگهداری موادغذایی و حفظ یا حتی بهبود کیفیت آن است.